АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
напэ
-
напэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['nɑ:pɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [н] + -а + [п] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | напэ | напэр | -- | напэхэр |
Эргативнэ: | напэ | напэм | -- | напэхэм |
Послеложнэ: | напэкӀэ | напэмкӀэ | напэхэкӀэ | напэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | напэу | напэрауэ | напэхэу | напэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- НэкӀу.
- ЦӀыхум и дуней тетыкӀэр къызэрипщытэж гурыщӀэ.
- Вакъэм и щӀыӀу лъэныкъуэр, лъапшэр хэмыту.
ЩАПХЪЭХЭР
- Лу псы тӀэкӀуи и напэм щӀикӀэщ, зихуапэри.. хадэмкӀэ илъадэри бзэхащ. КӀыщокъуэ Алим
- Псэр напэм щӀитыфым, Ар лӀыфӀхэм я лейщ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Вакъэ напэ.
- Шырыкъу напэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- напэ: 1. face, cheek 2. conscience, honour 3. instep, part of the shoe that covers the foot
- Вакъэ напэ: shoe instep
- Шырыкъу напэ: boot instep
УРЫСЫБЗЭ
- напэ: 1. лицо; щека 2. совесть, честь 3. подъём, верх обуви, охватывающий ступню
- Вакъэ напэ: подъём обуви
- Шырыкъу напэ: подъём сапога
псалъафэ зэпыщӀахэр
[И] напэ зэреплъщ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: let him do as his conscience dictates. Урысыбзэ: пусть поступает, как подсказывает совесть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уэ уи напэ узэреплъщ, ЛъапцӀэу жыпӀэм — ари содэ. Щомахуэ Амырхъан
[Я] напэ зэрытехын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: disgrace themselves in front of each other Урысыбзэ: опозориться друг перед другом. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэ имыӀэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be shameless, have no shame Урысыбзэ: быть бессовестным, не иметь стыда. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Напэ зимыӀэм и напэ пхутехынукъым. Шортэн Аскэрбий
Напэ къабзэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: pretty, attractive (about a person) Урысыбзэ: миловидный, привлекательный (о человеке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Хъыджэбзым щӀалэ напэ къабзэ илъагъумэ и диным икӀ щхьэкӀэ, абы и унафэр адэ-анэм ящӀ. КӀыщокъуэ Алим
Напэ къэмыхьын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: not earn honour, respect Урысыбзэ: не снискать чести, уважения. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] напэ къегъэкӀун
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: have the good conscience (to do sth) Урысыбзэ: хватает совести у кого-л. (сделать что-л.). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэ тхьэщӀа цӀыкӀу
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: pretty, attractive girl or young lady Урысыбзэ: миловидная, хорошенькая девочка, девушка. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэ хужькӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with a clean conscience Урысыбзэ: с чистой совестью. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Напэ хужькӀэ сыпхуэзэну арщ хъуэпсапӀэу сэ къисхуэнэр. Къэбэрдей, альманах
[И] напэм къэнжал тебзащ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: without shame, arrogant, shameless (literally, his face is covered with tin). Урысыбзэ: бессовестный, наглый, бесстыжий (букв, лицо его покрыто жестью). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Долэт пхуэукӀытэну Ӏэмал зимыӀэт, и напэм къэнжал тебзащ, жыхуаӀэм хуэдэт. КӀыщокъуэ Алим
[И] напэм къыхуемыгъэкӀун
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be ashamed of, embarrassed about Урысыбзэ: стыдиться, стесняться чего-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэм те(гъэ)хуэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: have the good conscience (to do sth) Урысыбзэ: хватает совести у кого-л. (сделать что-л.). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэр гъэзуун
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: slap sb’s face Урысыбзэ: дать, влепить кому-л. пощёчину. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] напэр сын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: burn up with shame Урысыбзэ: сгорать от стыда. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] напэр текӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be disgraced, shamed. Урысыбзэ: опозориться, осрамиться. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Зыгуэрым дыкъилъагъумэ, си напэр текӀакъэ! Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Напэр (зы)техыжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be disgraced, shamed Урысыбзэ: опозориться, осрамиться. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Ди напэр ди ӀэкӀэ тетхыжащ, - жиӀэри щӀигъуащ Астемыр. КӀыщокъуэ Алим
[И] напэр техын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: disgrace, dishonour or shame sb Урысыбзэ: опозорить, осрамить кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: [Асият:] - КъызжыӀэт, Дэнэху, сыт ясщӀа сэ Ботэщхэ? СыткӀэ я напэр тесха? КъардэнгъущӀ Зырамыку
[Уи] напэр тхьэщӀыжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: get your good name back Урысыбзэ: вернуть себе своё доброе имя. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] напэр щӀэхулыкӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: slap sb’s face Урысыбзэ: дать, влепить кому-л. пощёчину. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напи укӀыти зимыӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: without shame and conscience Урысыбзэ: без стыда и совести. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
напэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['nɑ:pɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [н] + -а + [п] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | напэ | напэр | -- | напэхэр |
Эргативнэ: | напэ | напэм | -- | напэхэм |
Послеложнэ: | напэкӀэ | напэмкӀэ | напэхэкӀэ | напэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | напэу | напэрауэ | напэхэу | напэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Тхьэмпэ (п. п. тхылъымпӀэу).
- Тхылъ, тетрадь с. ху. дэт напэм и джабэ лъэныкъуэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- ТхылъымпӀэ напэ хужьхэр шакъэ щӀыхукӀэ тхащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
- Мы тхылъыр напэ къэсыху зы егъэджэгъуэ хъууэ гъэпсащ. Борыкъуей ТӀутӀэ
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- напэ: 1. sheet (of paper) 2. page
УРЫСЫБЗЭ
- напэ: 1. лист (бумаги) 2. страница
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.