Wt/kbd/кӏэлъыпсэлъэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [tʹʂɐɬǝpsɐ'ɬɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• кӏэлъы- + [псэлъ] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "кӏэлъыпсэлъэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	кӏэлъыпсэлъэн
щымыӀэныгъэ:	кӏэлъымыпсэлъэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэн	укӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн	дыкӏэлъыпсэлъэн	фыкӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэн	укӏэлъымыпсэлъэн	кӏэлъымыпсэлъэн	дыкӏэлъымыпсэлъэн	фыкӏэлъымыпсэлъэн	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	кӏэлъыпсалъэ!	фыкӏэлъыпсалъэ!
щымыӀэныгъэ:	укӏэлъымыпсалъэ!	фыкӏэлъымыпсалъэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкӏэлърепсалъэ	укӏэлърепсалъэ	кӏэлърепсалъэ	дыкӏэлърепсалъэ	фыкӏэлърепсалъэ	кӏэлърепсалъэ
щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъремыпсалъэ	укӏэлъремыпсалъэ	кӏэлъремыпсалъэ	дыкӏэлъремыпсалъэ	фыкӏэлъремыпсалъэ	кӏэлъремыпсалъэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъопсалъэ(р)	укӏэлъопсалъэ(р)	кӏэлъопсалъэ(р)	кӏэлъопсалъэ(р)	фыкӏэлъопсалъэ(р)	кӏэлъопсалъэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэркъым	укӏэлъыпсалъэркъым	кӏэлъыпсалъэркъым	дыкӏэлъыпсалъэркъым	фыкӏэлъыпсалъэркъым	кӏэлъыпсалъэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэ(р)т	укӏэлъыпсалъэ(р)т	кӏэлъыпсалъэ(р)т	дыкӏэлъыпсалъэ(р)т	фыкӏэлъыпсалъэ(р)т	кӏэлъыпсалъэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъым	укӏэлъыпсалъэ(р)тэкъым	кӏэлъыпсалъэ(р)тэкъым	дыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъым	фыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъым	кӏэлъыпсалъэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъащ	укӏэлъыпсэлъащ	кӏэлъыпсэлъащ	дыкӏэлъыпсэлъащ	фыкӏэлъыпсэлъащ	кӏэлъыпсэлъа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъакъым	укӏэлъыпсэлъакъым	кӏэлъыпсэлъакъым	дыкӏэлъыпсэлъакъым	фыкӏэлъыпсэлъакъым	кӏэлъыпсэлъа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъат	укӏэлъыпсэлъат	кӏэлъыпсэлъат	дыкӏэлъыпсэлъат	фыкӏэлъыпсэлъат	кӏэлъыпсэлъа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъатэкъым	укӏэлъыпсэлъатэкъым	кӏэлъыпсэлъатэкъым	дыкӏэлъыпсэлъатэкъым	фыкӏэлъыпсэлъатэкъым	кӏэлъыпсэлъа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъащ	укӏэлъыпсэлъэгъащ	кӏэлъыпсэлъэгъащ	дыкӏэлъыпсэлъэгъащ	фыкӏэлъыпсэлъэгъащ	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъакъым	укӏэлъыпсэлъэгъакъым	кӏэлъыпсэлъэгъакъым	дыкӏэлъыпсэлъэгъакъым	фыкӏэлъыпсэлъэгъакъым	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъат	укӏэлъыпсэлъэгъат	кӏэлъыпсэлъэгъат	дыкӏэлъыпсэлъэгъат	фыкӏэлъыпсэлъэгъат	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъым	укӏэлъыпсэлъэгъатэкъым	кӏэлъыпсэлъэгъатэкъым	дыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъым	фыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъым	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэщ	укӏэлъыпсалъэщ	кӏэлъыпсалъэщ	дыкӏэлъыпсалъэщ	фыкӏэлъыпсалъэщ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэкъым	укӏэлъыпсалъэкъым	кӏэлъыпсалъэкъым	дыкӏэлъыпсалъэкъым	фыкӏэлъыпсалъэкъым	кӏэлъыпсалъэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэт	укӏэлъыпсалъэт	кӏэлъыпсалъэт	дыкӏэлъыпсалъэт	фыкӏэлъыпсалъэт	кӏэлъыпсалъэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэтэкъым	укӏэлъыпсалъэтэкъым	кӏэлъыпсалъэтэкъым	дыкӏэлъыпсалъэтэкъым	фыкӏэлъыпсалъэтэкъым	кӏэлъыпсалъэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнщ	укӏэлъыпсэлъэнщ	кӏэлъыпсэлъэнщ	дыкӏэлъыпсэлъэнщ	фыкӏэлъыпсэлъэнщ	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнкъым	укӏэлъыпсэлъэнкъым	кӏэлъыпсэлъэнкъым	дыкӏэлъыпсэлъэнкъым	фыкӏэлъыпсэлъэнкъым	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнущ	укӏэлъыпсэлъэнущ	кӏэлъыпсэлъэнущ	дыкӏэлъыпсэлъэнущ	фыкӏэлъыпсэлъэнущ	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнукъым	укӏэлъыпсэлъэнукъым	кӏэлъыпсэлъэнукъым	дыкӏэлъыпсэлъэнукъым	фыкӏэлъыпсэлъэнукъым	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэрэ	укӏэлъыпсалъэрэ	кӏэлъыпсалъэрэ	дыкӏэлъыпсалъэрэ	фыкӏэлъыпсалъэрэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэркъэ	укӏэлъыпсалъэркъэ	кӏэлъыпсалъэркъэ	дыкӏэлъыпсалъэркъэ	фыкӏэлъыпсалъэркъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэ(р)т	укӏэлъыпсалъэ(р)т	кӏэлъыпсалъэ(р)т	дыкӏэлъыпсалъэ(р)т	фыкӏэлъыпсалъэ(р)т	кӏэлъыпсалъэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъэ	укӏэлъыпсалъэ(р)тэкъэ	кӏэлъыпсалъэ(р)тэкъэ	дыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъэ	фыкӏэлъыпсалъэ(р)тэкъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъа	укӏэлъыпсэлъа	кӏэлъыпсэлъа	дыкӏэлъыпсэлъа	фыкӏэлъыпсэлъа	кӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъакъэ	укӏэлъыпсэлъакъэ	кӏэлъыпсэлъакъэ	дыкӏэлъыпсэлъакъэ	фыкӏэлъыпсэлъакъэ	кӏэлъыпсэлъа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъат	укӏэлъыпсэлъат	кӏэлъыпсэлъат	дыкӏэлъыпсэлъат	фыкӏэлъыпсэлъат	кӏэлъыпсэлъа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъатэкъэ	укӏэлъыпсэлъатэкъэ	кӏэлъыпсэлъатэкъэ	дыкӏэлъыпсэлъатэкъэ	фыкӏэлъыпсэлъатэкъэ	кӏэлъыпсэлъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъа	укӏэлъыпсэлъэгъа	кӏэлъыпсэлъэгъа	дыкӏэлъыпсэлъэгъа	фыкӏэлъыпсэлъэгъа	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъакъэ	укӏэлъыпсэлъэгъакъэ	кӏэлъыпсэлъэгъакъэ	дыкӏэлъыпсэлъэгъакъэ	фыкӏэлъыпсэлъэгъакъэ	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъат	укӏэлъыпсэлъэгъат	кӏэлъыпсэлъэгъат	дыкӏэлъыпсэлъэгъат	фыкӏэлъыпсэлъэгъат	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъэ	укӏэлъыпсэлъэгъатэкъэ	кӏэлъыпсэлъэгъатэкъэ	дыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъэ	фыкӏэлъыпсэлъэгъатэкъэ	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэ	укӏэлъыпсалъэ	кӏэлъыпсалъэ	дыкӏэлъыпсалъэ	фыкӏэлъыпсалъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэкъэ	укӏэлъыпсалъэкъэ	кӏэлъыпсалъэкъэ	дыкӏэлъыпсалъэкъэ	фыкӏэлъыпсалъэкъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэт	укӏэлъыпсалъэт	кӏэлъыпсалъэт	дыкӏэлъыпсалъэт	фыкӏэлъыпсалъэт	кӏэлъыпсалъэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэтэкъэ	укӏэлъыпсалъэтэкъэ	кӏэлъыпсалъэтэкъэ	дыкӏэлъыпсалъэтэкъэ	фыкӏэлъыпсалъэтэкъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэн	укӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн	дыкӏэлъыпсэлъэн	фыкӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнкъэ	укӏэлъыпсэлъэнкъэ	кӏэлъыпсэлъэнкъэ	дыкӏэлъыпсэлъэнкъэ	фыкӏэлъыпсэлъэнкъэ	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэну	укӏэлъыпсэлъэну	кӏэлъыпсэлъэну	дыкӏэлъыпсэлъэну	фыкӏэлъыпсэлъэну	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнукъэ	укӏэлъыпсэлъэнукъэ	кӏэлъыпсэлъэнукъэ	дыкӏэлъыпсэлъэнукъэ	фыкӏэлъыпсэлъэнукъэ	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэмэ	укӏэлъыпсалъэмэ	кӏэлъыпсалъэмэ	дыкӏэлъыпсалъэмэ	фыкӏэлъыпсалъэмэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсалъэмэ	укӏэлъымыпсалъэмэ	кӏэлъымыпсалъэмэ	дыкӏэлъымыпсалъэмэ	фыкӏэлъымыпсалъэмэ	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъамэ	укӏэлъыпсэлъамэ	кӏэлъыпсэлъамэ	дыкӏэлъыпсэлъамэ	фыкӏэлъыпсэлъамэ	кӏэлъыпсэлъа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъамэ	укӏэлъымыпсэлъамэ	кӏэлъымыпсэлъамэ	дыкӏэлъымыпсэлъамэ	фыкӏэлъымыпсэлъамэ	кӏэлъмыпсэлъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъамэ	укӏэлъыпсэлъэгъамэ	кӏэлъыпсэлъэгъамэ	дыкӏэлъыпсэлъэгъамэ	фыкӏэлъыпсэлъэгъамэ	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэгъамэ	укӏэлъымыпсэлъэгъамэ	кӏэлъымыпсэлъэгъамэ	дыкӏэлъымыпсэлъэгъамэ	фыкӏэлъымыпсэлъэгъамэ	кӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнмэ	укӏэлъыпсэлъэнмэ	кӏэлъыпсэлъэнмэ	дыкӏэлъыпсэлъэнмэ	фыкӏэлъыпсэлъэнмэ	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнмэ	укӏэлъымыпсэлъэнмэ	кӏэлъымыпсэлъэнмэ	дыкӏэлъымыпсэлъэнмэ	фыкӏэлъымыпсэлъэнмэ	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнумэ	укӏэлъыпсэлъэнумэ	кӏэлъыпсэлъэнумэ	дыкӏэлъыпсэлъэнумэ	фыкӏэлъыпсэлъэнумэ	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнумэ	укӏэлъымыпсэлъэнумэ	кӏэлъымыпсэлъэнумэ	дыкӏэлъымыпсэлъэнумэ	фыкӏэлъымыпсэлъэнумэ	кӏэлъымыпсэлъэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэтэмэ	укӏэлъыпсалъэтэмэ	кӏэлъыпсалъэтэмэ	дыкӏэлъыпсалъэтэмэ	фыкӏэлъыпсалъэтэмэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсалъэтэмэ	укӏэлъымыпсалъэтэмэ	кӏэлъымыпсалъэтэмэ	дыкӏэлъымыпсалъэтэмэ	фыкӏэлъымыпсалъэтэмэ	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъатэмэ	укӏэлъыпсэлъатэмэ	кӏэлъыпсэлъатэмэ	дыкӏэлъыпсэлъатэмэ	фыкӏэлъыпсэлъатэмэ	кӏэлъыпсэлъа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъатэмэ	укӏэлъымыпсэлъатэмэ	кӏэлъымыпсэлъатэмэ	дыкӏэлъымыпсэлъатэмэ	фыкӏэлъымыпсэлъатэмэ	кӏэлъымыпсэлъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъатэмэ	укӏэлъыпсэлъэгъатэмэ	кӏэлъыпсэлъэгъатэмэ	дыкӏэлъыпсэлъэгъатэмэ	фыкӏэлъыпсэлъэгъатэмэ	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэгъатэмэ	укӏэлъымыпсэлъэгъатэмэ	кӏэлъымыпсэлъэгъатэмэ	дыкӏэлъымыпсэлъэгъатэмэ	фыкӏэлъымыпсэлъэгъатэмэ	кӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнтэмэ	укӏэлъыпсэлъэнтэмэ	кӏэлъыпсэлъэнтэмэ	дыкӏэлъыпсэлъэнтэмэ	фыкӏэлъыпсэлъэнтэмэ	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнтэмэ	укӏэлъымыпсэлъэнтэмэ	кӏэлъымыпсэлъэнтэмэ	дыкӏэлъымыпсэлъэнтэмэ	фыкӏэлъымыпсэлъэнтэмэ	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнутэмэ	укӏэлъыпсэлъэнутэмэ	кӏэлъыпсэлъэнутэмэ	дыкӏэлъыпсэлъэнутэмэ	фыкӏэлъыпсэлъэнутэмэ	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнутэмэ	укӏэлъымыпсэлъэнутэмэ	кӏэлъымыпсэлъэнутэмэ	дыкӏэлъымыпсэлъэнутэмэ	фыкӏэлъымыпсэлъэнутэмэ	кӏэлъымыпсэлъэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнт	укӏэлъыпсэлъэнт	кӏэлъыпсэлъэнт	дыкӏэлъыпсэлъэнт	фыкӏэлъыпсэлъэнт	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнтэкъым	укӏэлъыпсэлъэнтэкъым	кӏэлъыпсэлъэнтэкъым	дыкӏэлъыпсэлъэнтэкъым	фыкӏэлъыпсэлъэнтэкъым	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнут	укӏэлъыпсэлъэнут	кӏэлъыпсэлъэнут	дыкӏэлъыпсэлъэнут	фыкӏэлъыпсэлъэнут	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнутэкъым	укӏэлъыпсэлъэнутэкъым	кӏэлъыпсэлъэнутэкъым	дыкӏэлъыпсэлъэнутэкъым	фыкӏэлъыпсэлъэнутэкъым	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэми	укӏэлъыпсалъэми	кӏэлъыпсалъэми	дыкӏэлъыпсалъэми	фыкӏэлъыпсалъэми	кӏэлъыпсалъэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсалъэми	укӏэлъымыпсалъэми	кӏэлъымыпсалъэми	дыкӏэлъымыпсалъэми	фыкӏэлъымыпсалъэми	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъами	укӏэлъыпсэлъами	кӏэлъыпсэлъами	дыкӏэлъыпсэлъами	фыкӏэлъыпсэлъами	кӏэлъыпсэлъа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъами	укӏэлъымыпсэлъами	кӏэлъымыпсэлъами	дыкӏэлъымыпсэлъами	фыкӏэлъымыпсэлъами	кӏэлъымыпсэлъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъами	укӏэлъыпсэлъэгъами	кӏэлъыпсэлъэгъами	дыкӏэлъыпсэлъэгъами	фыкӏэлъыпсэлъэгъами	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэгъами	укӏэлъымыпсэлъэгъами	кӏэлъымыпсэлъэгъами	дыкӏэлъымыпсэлъэгъами	фыкӏэлъымыпсэлъэгъами	кӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнми	укӏэлъыпсэлъэнми	кӏэлъыпсэлъэнми	дыкӏэлъыпсэлъэнми	фыкӏэлъыпсэлъэнми	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнми	укӏэлъымыпсэлъэнми	кӏэлъымыпсэлъэнми	дыкӏэлъымыпсэлъэнми	фыкӏэлъымыпсэлъэнми	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнуми	укӏэлъыпсэлъэнуми	кӏэлъыпсэлъэнуми	дыкӏэлъыпсэлъэнуми	фыкӏэлъыпсэлъэнуми	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнуми	укӏэлъымыпсэлъэнуми	кӏэлъымыпсэлъэнуми	дыкӏэлъымыпсэлъэнуми	фыкӏэлъымыпсэлъэнуми	кӏэлъымыпсэлъэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсалъэтэми	укӏэлъыпсалъэтэми	кӏэлъыпсалъэтэми	дыкӏэлъыпсалъэтэми	фыкӏэлъыпсалъэтэми	кӏэлъыпсалъэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсалъэтэми	укӏэлъымыпсалъэтэми	кӏэлъымыпсалъэтэми	дыкӏэлъымыпсалъэтэми	фыкӏэлъымыпсалъэтэми	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъатэми	укӏэлъыпсэлъатэми	кӏэлъыпсэлъатэми	дыкӏэлъыпсэлъатэми	фыкӏэлъыпсэлъатэми	кӏэлъыпсэлъа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъатэми	укӏэлъымыпсэлъатэми	кӏэлъымыпсэлъатэми	дыкӏэлъымыпсэлъатэми	фыкӏэлъымыпсэлъатэми	кӏэлъымыпсэлъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэгъатэми	укӏэлъыпсэлъэгъатэми	кӏэлъыпсэлъэгъатэми	дыкӏэлъыпсэлъэгъатэми	фыкӏэлъыпсэлъэгъатэми	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэгъатэми	укӏэлъымыпсэлъэгъатэми	кӏэлъымыпсэлъэгъатэми	дыкӏэлъымыпсэлъэгъатэми	фыкӏэлъымыпсэлъэгъатэми	кӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнтэми	укӏэлъыпсэлъэнтэми	кӏэлъыпсэлъэнтэми	дыкӏэлъыпсэлъэнтэми	фыкӏэлъыпсэлъэнтэми	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнтэми	укӏэлъымыпсэлъэнтэми	кӏэлъымыпсэлъэнтэми	дыкӏэлъымыпсэлъэнтэми	фыкӏэлъымыпсэлъэнтэми	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъэнутэми	укӏэлъыпсэлъэнутэми	кӏэлъыпсэлъэнутэми	дыкӏэлъыпсэлъэнутэми	фыкӏэлъыпсэлъэнутэми	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъэнутэми	укӏэлъымыпсэлъэнутэми	кӏэлъымыпсэлъэнутэми	дыкӏэлъымыпсэлъэнутэми	фыкӏэлъымыпсэлъэнутэми	кӏэлъымыпсэлъэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъпсэлъэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъаи	укӏэлъыпсэлъаи	кӏэлъыпсэлъаи	дыкӏэлъыпсэлъаи	фыкӏэлъыпсэлъаи	кӏэлъыпсэлъаи
щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъакъыми	укӏэлъыпсэлъакъыми	кӏэлъыпсэлъакъыми	дыкӏэлъыпсэлъакъыми	фыкӏэлъыпсэлъакъыми	кӏэлъыпсэлъакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъащэрэт	укӏэлъыпсэлъащэрэт	кӏэлъыпсэлъащэрэт	дыкӏэлъыпсэлъащэрэт	фыкӏэлъыпсэлъащэрэт	кӏэлъыпсэлъащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъымыпсэлъащэрэт	укӏэлъымыпсэлъащэрэт	кӏэлъымыпсэлъащэрэт	дыкӏэлъымыпсэлъащэрэт	фыкӏэлъымыпсэлъащэрэт	кӏэлъымыпсэлъащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнщ	укӏэлъыпсэлъагъэнщ	кӏэлъыпсэлъагъэнщ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнщ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнщ	кӏэлъыпсэлъагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнкъым	укӏэлъыпсэлъагъэнкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнкъым	дыкӏэлъыпсэлъагъэнкъым	фыкӏэлъыпсэлъагъэнкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнт	укӏэлъыпсэлъагъэнт	кӏэлъыпсэлъагъэнт	дыкӏэлъыпсэлъагъэнт	фыкӏэлъыпсэлъагъэнт	кӏэлъыпсэлъагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым	укӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым	дыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым	фыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэн	укӏэлъыпсэлъагъэн	кӏэлъыпсэлъагъэн	дыкӏэлъыпсэлъагъэн	фыкӏэлъыпсэлъагъэн	кӏэлъыпсэлъагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнкъэ	укӏэлъыпсэлъагъэнкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнкъэ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнкъэ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнт	укӏэлъыпсэлъагъэнт	кӏэлъыпсэлъагъэнт	дыкӏэлъыпсэлъагъэнт	фыкӏэлъыпсэлъагъэнт	кӏэлъыпсэлъагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ	укӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнущ	укӏэлъыпсэлъагъэнущ	кӏэлъыпсэлъагъэнущ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнущ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнущ	кӏэлъыпсэлъагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнукъым	укӏэлъыпсэлъагъэнукъым	кӏэлъыпсэлъагъэнукъым	дыкӏэлъыпсэлъагъэнукъым	фыкӏэлъыпсэлъагъэнукъым	кӏэлъыпсэлъагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнут	укӏэлъыпсэлъагъэнут	кӏэлъыпсэлъагъэнут	дыкӏэлъыпсэлъагъэнут	фыкӏэлъыпсэлъагъэнут	кӏэлъыпсэлъагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым	укӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым	дыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым	фыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым	кӏэлъыпсэлъагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэну	укӏэлъыпсэлъагъэну	кӏэлъыпсэлъагъэну	дыкӏэлъыпсэлъагъэну	фыкӏэлъыпсэлъагъэну	кӏэлъыпсэлъагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнукъэ	укӏэлъыпсэлъагъэнукъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнукъэ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнукъэ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнукъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнут	укӏэлъыпсэлъагъэнут	кӏэлъыпсэлъагъэнут	дыкӏэлъыпсэлъагъэнут	фыкӏэлъыпсэлъагъэнут	кӏэлъыпсэлъагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ	укӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ	дыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ	фыкӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ	кӏэлъыпсэлъагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсалъэ	укӏэлъыпсалъэ	кӏэлъыпсалъэ	дыкӏэлъыпсалъэ	фыкӏэлъыпсалъэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсалъэ	укӏэлъымыпсалъэ	кӏэлъымыпсалъэ	дыкӏэлъымыпсалъэ	фыкӏэлъымыпсалъэ	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсэлъа	укӏэлъыпсэлъа	кӏэлъыпсэлъа	дыкӏэлъыпсэлъа	фыкӏэлъыпсэлъа	кӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсэлъа	укӏэлъымыпсэлъа	кӏэлъымыпсэлъа	дыкӏэлъымыпсэлъа	фыкӏэлъымыпсэлъа	кӏэлъымыпсэлъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсэлъэгъа	укӏэлъыпсэлъэгъа	кӏэлъыпсэлъэгъа	дыкӏэлъыпсэлъэгъа	фыкӏэлъыпсэлъэгъа	кӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсэлъэгъа	укӏэлъымыпсэлъэгъа	кӏэлъымыпсэлъэгъа	дыкӏэлъымыпсэлъэгъа	фыкӏэлъымыпсэлъэгъа	кӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсэлъэн	укӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн	дыкӏэлъыпсэлъэн	фыкӏэлъыпсэлъэн	кӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсэлъэн	укӏэлъымыпсэлъэн	кӏэлъымыпсэлъэн	дыкӏэлъымыпсэлъэн	фыкӏэлъымыпсэлъэн	кӏэлъымыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсэлъэну	укӏэлъыпсэлъэну	кӏэлъыпсэлъэну	дыкӏэлъыпсэлъэну	фыкӏэлъыпсэлъэну	кӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсэлъэну	укӏэлъымыпсэлъэну	кӏэлъымыпсэлъэну	дыкӏэлъымыпсэлъэну	фыкӏэлъымыпсэлъэну	кӏэлъымыпсэлъэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъыпсалъэ	узэрыкӏэлъыпсалъэ	зэрыкӏэлъыпсалъэ	дызэрыкӏэлъыпсалъэ	фызэрыкӏэлъыпсалъэ	зэрыкӏэлъыпсалъэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъымыпсалъэ	узэрыкӏэлъымыпсалъэ	зэрыкӏэлъымыпсалъэ	дызэрыкӏэлъымыпсалъэ	фызэрыкӏэлъымыпсалъэ	зэрыкӏэлъымыпсалъэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъыпсэлъа	узэрыкӏэлъыпсэлъа	зэрыкӏэлъыпсэлъа	дызэрыкӏэлъыпсэлъа	фызэрыкӏэлъыпсэлъа	зэрыкӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъымыпсэлъа	узэрыкӏэлъымыпсэлъа	зэрыкӏэлъымыпсэлъа	дызэрыкӏэлъымыпсэлъа	фызэрыкӏэлъымыпсэлъа	зэрыкӏэлъымыпсэлъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъыпсэлъэгъа	узэрыкӏэлъыпсэлъэгъа	зэрыкӏэлъыпсэлъэгъа	дызэрыкӏэлъыпсэлъэгъа	фызэрыкӏэлъыпсэлъэгъа	зэрыкӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа	узэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа	зэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа	дызэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа	фызэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа	зэрыкӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъыпсэлъэн	узэрыкӏэлъыпсэлъэн	зэрыкӏэлъыпсэлъэн	дызэрыкӏэлъыпсэлъэн	фызэрыкӏэлъыпсэлъэн	зэрыкӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъымыпсэлъэн	узэрыкӏэлъымыпсэлъэн	зэрыкӏэлъымыпсэлъэн	дызэрыкӏэлъымыпсэлъэн	фызэрыкӏэлъымыпсэлъэн	зэрыкӏэлъымыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъыпсэлъэну	узэрыкӏэлъыпсэлъэну	зэрыкӏэлъыпсэлъэну	дызэрыкӏэлъыпсэлъэну	фызэрыкӏэлъыпсэлъэну	зэрыкӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыкӏэлъымыпсэлъэну	узэрыкӏэлъымыпсэлъэну	зэрыкӏэлъымыпсэлъэну	дызэрыкӏэлъымыпсэлъэну	фызэрыкӏэлъымыпсэлъэну	зэрыкӏэлъымыпсэлъэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъыпсалъэ	ущыкӏэлъыпсалъэ	щыкӏэлъыпсалъэ	дыщыкӏэлъыпсалъэ	фыщыкӏэлъыпсалъэ	щыкӏэлъыпсалъэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъымыпсалъэ	ущыкӏэлъымыпсалъэ	щыкӏэлъымыпсалъэ	дыщыкӏэлъымыпсалъэ	фыщыкӏэлъымыпсалъэ	щыкӏэлъымыпсалъэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъыпсэлъа	ущыкӏэлъыпсэлъа	щыкӏэлъыпсэлъа	дыщыкӏэлъыпсэлъа	фыщыкӏэлъыпсэлъа	щыкӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъымыпсэлъа	ущыкӏэлъымыпсэлъа	щыкӏэлъымыпсэлъа	дыщыкӏэлъымыпсэлъа	фыщыкӏэлъымыпсэлъа	щыкӏэлъымыпсэлъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъыпсэлъэгъа	ущыкӏэлъыпсэлъэгъа	щыкӏэлъыпсэлъэгъа	дыщыкӏэлъыпсэлъэгъа	фыщыкӏэлъыпсэлъэгъа	щыкӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъымыпсэлъэгъа	ущыкӏэлъымыпсэлъэгъа	щыкӏэлъымыпсэлъэгъа	дыщыкӏэлъымыпсэлъэгъа	фыщыкӏэлъымыпсэлъэгъа	щыкӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъыпсэлъэн	ущыкӏэлъыпсэлъэн	щыкӏэлъыпсэлъэн	дыщыкӏэлъыпсэлъэн	фыщыкӏэлъыпсэлъэн	щыкӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъымыпсэлъэн	ущыкӏэлъымыпсэлъэн	щыкӏэлъымыпсэлъэн	дыщыкӏэлъымыпсэлъэн	фыщыкӏэлъымыпсэлъэн	щыкӏэлъымыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъыпсэлъэну	ущыкӏэлъыпсэлъэну	щыкӏэлъыпсэлъэну	дыщыкӏэлъыпсэлъэну	фыщыкӏэлъыпсэлъэну	щыкӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыкӏэлъымыпсэлъэну	ущыкӏэлъымыпсэлъэну	щыкӏэлъымыпсэлъэну	дыщыкӏэлъымыпсэлъэну	фыщыкӏэлъымыпсэлъэну	щыкӏэлъымыпсэлъэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъыпсалъэ	уздыкӏэлъыпсалъэ	здыкӏэлъыпсалъэ	дыздыкӏэлъыпсалъэ	фыздыкӏэлъыпсалъэ	здыкӏэлъыпсалъэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъымыпсалъэ	уздыкӏэлъымыпсалъэ	здыкӏэлъымыпсалъэ	дыздыкӏэлъымыпсалъэ	фыздыкӏэлъымыпсалъэ	здыкӏэлъымыпсалъэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъыпсэлъа	уздыкӏэлъыпсэлъа	здыкӏэлъыпсэлъа	дыздыкӏэлъыпсэлъа	фыздыкӏэлъыпсэлъа	здыкӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъымыпсэлъа	уздыкӏэлъымыпсэлъа	здыкӏэлъымыпсэлъа	дыздыкӏэлъымыпсэлъа	фыздыкӏэлъымыпсэлъа	здыкӏэлъымыпсэлъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъыпсэлъэгъа	уздыкӏэлъыпсэлъэгъа	здыкӏэлъыпсэлъэгъа	дыздыкӏэлъыпсэлъэгъа	фыздыкӏэлъыпсэлъэгъа	здыкӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъымыпсэлъэгъа	уздыкӏэлъымыпсэлъэгъа	здыкӏэлъымыпсэлъэгъа	дыздыкӏэлъымыпсэлъэгъа	фыздыкӏэлъымыпсэлъэгъа	здыкӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъыпсэлъэн	уздыкӏэлъыпсэлъэн	здыкӏэлъыпсэлъэн	дыздыкӏэлъыпсэлъэн	фыздыкӏэлъыпсэлъэн	здыкӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъымыпсэлъэн	уздыкӏэлъымыпсэлъэн	здыкӏэлъымыпсэлъэн	дыздыкӏэлъымыпсэлъэн	фыздыкӏэлъымыпсэлъэн	здыкӏэлъымыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъыпсэлъэну	уздыкӏэлъыпсэлъэну	здыкӏэлъыпсэлъэну	дыздыкӏэлъыпсэлъэну	фыздыкӏэлъыпсэлъэну	здыкӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыкӏэлъымыпсэлъэну	уздыкӏэлъымыпсэлъэну	здыкӏэлъымыпсэлъэну	дыздыкӏэлъымыпсэлъэну	фыздыкӏэлъымыпсэлъэну	здыкӏэлъымыпсэлъэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъыпсалъэ	ущӀыкӏэлъыпсалъэ	щӀыкӏэлъыпсалъэ	дыщӀыкӏэлъыпсалъэ	фыщӀыкӏэлъыпсалъэ	щӀыкӏэлъыпсалъэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъымыпсалъэ	ущӀыкӏэлъымыпсалъэ	щӀыкӏэлъымыпсалъэ	дыщӀыкӏэлъымыпсалъэ	фыщӀыкӏэлъымыпсалъэ	щӀыкӏэлъымыпсалъэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъыпсэлъа	ущӀыкӏэлъыпсэлъа	щӀыкӏэлъыпсэлъа	дыщӀыкӏэлъыпсэлъа	фыщӀыкӏэлъыпсэлъа	щӀыкӏэлъыпсэлъа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъымыпсэлъа	ущӀыкӏэлъымыпсэлъа	щӀыкӏэлъымыпсэлъа	дыщӀыкӏэлъымыпсэлъа	фыщӀыкӏэлъымыпсэлъа	щӀыкӏэлъымыпсэлъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъыпсэлъэгъа	ущӀыкӏэлъыпсэлъэгъа	щӀыкӏэлъыпсэлъэгъа	дыщӀыкӏэлъыпсэлъэгъа	фыщӀыкӏэлъыпсэлъэгъа	щӀыкӏэлъыпсэлъэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа	ущӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа	щӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа	дыщӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа	фыщӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа	щӀыкӏэлъымыпсэлъэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъыпсэлъэн	ущӀыкӏэлъыпсэлъэн	щӀыкӏэлъыпсэлъэн	дыщӀыкӏэлъыпсэлъэн	фыщӀыкӏэлъыпсэлъэн	щӀыкӏэлъыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъымыпсэлъэн	ущӀыкӏэлъымыпсэлъэн	щӀыкӏэлъымыпсэлъэн	дыщӀыкӏэлъымыпсэлъэн	фыщӀыкӏэлъымыпсэлъэн	щӀыкӏэлъымыпсэлъэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъыпсэлъэну	ущӀыкӏэлъыпсэлъэну	щӀыкӏэлъыпсэлъэну	дыщӀыкӏэлъыпсэлъэну	фыщӀыкӏэлъыпсэлъэну	щӀыкӏэлъыпсэлъэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыкӏэлъымыпсэлъэну	ущӀыкӏэлъымыпсэлъэну	щӀыкӏэлъымыпсэлъэну	дыщӀыкӏэлъымыпсэлъэну	фыщӀыкӏэлъымыпсэлъэну	щӀыкӏэлъымыпсэлъэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсалъэу	укӏэлъыпсалъэу	кӏэлъыпсалъэу	дыкӏэлъыпсалъэу	фыкӏэлъыпсалъэу	кӏэлъыпсалъэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсалъэу	укӏэлъымыпсалъэу	кӏэлъымыпсалъэу	дыкӏэлъымыпсалъэу	фыкӏэлъымыпсалъэу	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсэлъауэ	укӏэлъыпсэлъауэ	кӏэлъыпсэлъауэ	дыкӏэлъыпсэлъауэ	фыкӏэлъыпсэлъауэ	кӏэлъыпсэлъауэ / кӏэлъыпсэлъа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсэлъауэ	укӏэлъымыпсэлъауэ	кӏэлъымыпсэлъауэ	дыкӏэлъымыпсэлъауэ	фыкӏэлъымыпсэлъауэ	кӏэлъымыпсэлъауэ(хэ) / кӏэлъымыпсэлъа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыкӏэлъыпсалъэурэ	укӏэлъыпсалъэурэ	кӏэлъыпсалъэурэ	дыкӏэлъыпсалъэурэ	фыкӏэлъыпсалъэурэ	кӏэлъыпсалъэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыкӏэлъымыпсалъэурэ	укӏэлъымыпсалъэурэ	кӏэлъымыпсалъэурэ	дыкӏэлъымыпсалъэурэ	фыкӏэлъымыпсалъэурэ	кӏэлъымыпсалъэ(хэ)урэ

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыпкӏэлъопсалъэ	сыкӏэлъопсалъэ	--	сыфкӏэлъопсалъэ	сакӏэлъопсалъэ(хэ)
уэ	ускӏэлъопсалъэ	--	укӏэлъопсалъэ	уткӏэлъопсалъэ	--	уакӏэлъопсалъэ(хэ)
ар	скӏэлъопсалъэ	пкӏэлъопсалъэ	кӏэлъопсалъэ	ткӏэлъопсалъэ	фкӏэлъопсалъэ	якӏэлъопсалъэ(хэ)
дэ	--	дыпкӏэлъопсалъэ	дыкӏэлъопсалъэ	--	дыфкӏэлъопсалъэ	дакӏэлъопсалъэ(хэ)
фэ	фыскӏэлъопсалъэ	--	фыкӏэлъопсалъэ	фыткӏэлъопсалъэ	--	факӏэлъопсалъэ(хэ)
ахэр	скӏэлъопсалъэ	пкӏэлъопсалъэ	кӏэлъопсалъэ	ткӏэлъопсалъэ	фкӏэлъопсалъэ	якӏэлъопсалъэ(хэ)

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыпкӏэлъыпсалъэрэ]	сыкӏэлъыпсалъэрэ]	--	сыфкӏэлъыпсалъэрэ]	сакӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]
уэ	ускӏэлъыпсалъэрэ]	--	укӏэлъыпсалъэрэ]	уткӏэлъыпсалъэрэ]	--	уакӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]
ар	скӏэлъыпсалъэрэ]	пкӏэлъыпсалъэрэ]	кӏэлъыпсалъэрэ]	ткӏэлъыпсалъэрэ]	фкӏэлъыпсалъэрэ]	якӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]
дэ	--	дыпкӏэлъыпсалъэрэ]	дыкӏэлъыпсалъэрэ]	--	дыфкӏэлъыпсалъэрэ]	дакӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]
фэ	фыскӏэлъыпсалъэрэ]	--	фыкӏэлъыпсалъэрэ]	фытдкӏэлъыпсалъэрэ]	--	факӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]
ахэр	скӏэлъыпсалъэрэ]	пкӏэлъыпсалъэрэ]	кӏэлъыпсалъэрэ]	ткӏэлъыпсалъэрэ]	фкӏэлъыпсалъэрэ]	якӏэлъыпсалъэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псалъ]э	[псалъ]эр	--	[псалъ]эхэр
Эргативнэ:	[псалъ]э	[псалъ]эм	--	[псалъ]эхэм
Послеложнэ:	[псалъ]экӀэ	[псалъ]эмкӀэ	[псалъ]эхэкӀэ	[псалъ]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псалъ]эуэ	[псалъ]эрауэ	[псалъ]эхэу	[псалъ]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэлъ]а	[псэлъ]ар	--	[псэлъ]ахэр
Эргативнэ:	[псэлъ]а	[псэлъ]ам	--	[псэлъ]ахэм
Послеложнэ:	[псэлъ]акӀэ	[псэлъ]амкӀэ	[псэлъ]ахэкӀэ	[псэлъ]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псэлъ]ауэ	[псэлъ]арауэ	[псэлъ]ахэу	[псэлъ]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэлъ]эн	[псэлъ]эныр	--	[псэлъ]энхэр
Эргативнэ:	[псэлъ]эн	[псэлъ]эным	--	[псэлъ]энхэм
Послеложнэ:	[псэлъ]энкӀэ	[псэлъ]энымкӀэ	[псэлъ]энхэкӀэ	[псэлъ]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[псэлъ]эну	[псэлъ]энырауэ	[псэлъ]энхэу	[псэлъ]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[псэлъ]эну	[псэлъ]энур	--	[псэлъ]энухэр
Эргативнэ:	[псэлъ]эну	[псэлъ]энум	--	[псэлъ]энухэм
Послеложнэ:	[псэлъ]энукӀэ	[псэлъ]энумкӀэ	[псэлъ]энухэкӀэ	[псэлъ]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[псэлъ]энууэ	[псэлъ]энурауэ	[псэлъ]энухэу	[псэлъ]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэрым и ужькӀэ псэлъэн, зыгуэр жыӀэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• КъемыплъэкӀыу щыблэкӀыпэм, хуэмышэчу, Хьэжмэстафэм гуащэнысэр кӀэлъопсалъэ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• кӏэлъыпсэлъэн: speak or talk after, behind or following sb

УРЫСЫБЗЭ

• кӏэлъыпсэлъэн: говорить вслед за кем-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.