Wt/kbd/къэхьын
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹɐ'ħǝn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къэ- + [хь] + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "къэхьын"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэхьын |
| щымыӀэныгъэ: | къэмыхьын |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсхьын | къэпхьын | къихьын | къэтхьын | къэфхьын | къахьын |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьын | къыумыхьын | къимыхьын | къэдмыхьын | къэвмыхьын | къамыхьын |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэхь! | къэфхь! |
| щымыӀэныгъэ: | къыумыхь! | къэвмыхь! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсрехь | къыурехь | кърехь | къэтрехь | къэфрехь | кърехь |
| щымыӀэныгъэ: | къэсремыхь | къыуремыхь | къремыхь | къэтремыхь | къэфремыхь | къремыхь |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къызохь(ыр) | къыбохь(ыр) | къехь(ыр) | къыдохь(ыр) | къывохь(ыр) | къахь(ыр) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыркъым | къэпхьыркъым | къихьыркъым | къэтхьыркъым | къэфхьыркъым | къахьыркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьырт | къэпхьырт | къихьырт | къэтхьырт | къэфхьырт | къахьырт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыртэкъым | къэпхьыртэкъым | къихьыртэкъым | къэтхьыртэкъым | къэфхьыртэкъым | къахьыртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьащ | къэпхьащ | къихьащ | къэтхьащ | къэфхьащ | къахьащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьакъым | къэпхьакъым | къихьакъым | къэтхьакъым | къэфхьакъым | къахьакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьат | къэпхьат | къихьат | къэтхьат | къэфхьат | къахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьатэкъым | къэпхьатэкъым | къихьатэкъым | къэтхьатэкъым | къэфхьатэкъым | къахьатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъащ | къэпхьыгъащ | къихьыгъащ | къэтхьыгъащ | къэфхьыгъащ | къахьыгъащ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыгъакъым | къэпхьыгъакъым | къихьыгъакъым | къэтхьыгъакъым | къэфхьыгъакъым | къахьыгъакъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъат | къэпхьыгъат | къихьыгъат | къэтхьыгъат | къэфхьыгъат | къахьыгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыгъатэкъым | къэпхьыгъатэкъым | къихьыгъатэкъым | къэтхьыгъатэкъым | къэфхьыгъатэкъым | къахьыгъатэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | къэсхьщ | къэпхьщ | къихьщ | къэтхьщ | къэфхьщ | къахьщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | къэсхькъым | къэпхькъым | къихькъым | къэтхькъым | къэфхькъым | къахькъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | къэсхьт | къэпхьт | къихьт | къэтхьт | къэфхьт | къахьт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | къэсхьтэкъым | къэпхьтэкъым | къихьтэкъым | къэтхьтэкъым | къэфхьтэкъым | къахьтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынщ | къэпхьынщ | къихьынщ | къэтхьынщ | къэфхьынщ | къахьынщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынкъым | къэпхьынкъым | къихьынкъым | къэтхьынкъым | къэфхьынкъым | къахьынкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынущ | къэпхьынущ | къихьынущ | къэтхьынущ | къэфхьынущ | къахьынущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынукъым | къэпхьынукъым | къихьынукъым | къэтхьынукъым | къэфхьынукъым | къахьынукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьрэ | къэпхьрэ | къихьрэ | къэтхьрэ | къэфхьрэ | къахьрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыркъэ | къэпхьыркъэ | къихьыркъэ | къэтхьыркъэ | къэфхьыркъэ | къахьыркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьырт | къэпхьырт | къихьырт | къэтхьырт | къэфхьырт | къахьырт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыртэкъэ | къэпхьыртэкъэ | къихьыртэкъэ | къэтхьыртэкъэ | къэфхьыртэкъэ | къахьыртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьа | къэпхьа | къихьа | къэтхьа | къэфхьа | къахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьакъэ | къэпхьакъэ | къихьакъэ | къэтхьакъэ | къэфхьакъэ | къахьакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьат | къэпхьат | къихьат | къэтхьат | къэфхьат | къахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьатэкъэ | къэпхьатэкъэ | къихьатэкъэ | къэтхьатэкъэ | къэфхьатэкъэ | къахьатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъа | къэпхьыгъа | къихьыгъа | къэтхьыгъа | къэфхьыгъа | къахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: | къэсхьыгъакъэ | къэпхьыгъакъэ | къихьыгъакъэ | къэтхьыгъакъэ | къэфхьыгъакъэ | къахьыгъакъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъат | къэпхьыгъат | къихьыгъат | къэтхьыгъат | къэфхьыгъат | къахьыгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсхьыгъатэкъэ | къэпхьыгъатэкъэ | къихьыгъатэкъэ | къэтхьыгъатэкъэ | къэфхьыгъатэкъэ | къахьыгъатэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | къэсхь | къэпхь | къихь | къэтхь | къэфхь | къахь |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | къэсхькъэ | къэпхькъэ | къихькъэ | къэтхькъэ | къэфхькъэ | къахькъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | къэсхьт | къэпхьт | къихьт | къэтхьт | къэфхьт | къахьт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | къэсхьтэкъэ | къэпхьтэкъэ | къихьтэкъэ | къэтхьтэкъэ | къэфхьтэкъэ | къахьтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьын | къэпхьын | къихьын | къэтхьын | къэфхьын | къахьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынкъэ | къэпхьынкъэ | къихьынкъэ | къэтхьынкъэ | къэфхьынкъэ | къахьынкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьыну | къэпхьыну | къихьыну | къэтхьыну | къэфхьыну | къахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынукъэ | къэпхьынукъэ | къихьынукъэ | къэтхьынукъэ | къэфхьынукъэ | къахьынукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьмэ | къэпхьмэ | къихьмэ | къэтхьмэ | къэфхьмэ | къахьмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьмэ | къыумыхьмэ | къимыхьмэ | къэдмыхьмэ | къэвмыхьмэ | къамыхьмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьамэ | къэпхьамэ | къихьамэ | къэтхьамэ | къэфхьамэ | къахьамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьамэ | къыумыхьамэ | къимыхьамэ | къэдмыхьамэ | къэвмыхьамэ | къамыхьамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъамэ | къэпхьыгъамэ | къихьыгъамэ | къэтхьыгъамэ | къэфхьыгъамэ | къахьыгъамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьыгъамэ | къыумыхьыгъамэ | къимыхьыгъамэ | къэдмыхьыгъамэ | къэвмыхьыгъамэ | къамыхьыгъамэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынмэ | къэпхьынмэ | къихьынмэ | къэтхьынмэ | къэфхьынмэ | къахьынмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынмэ | къыумыхьынмэ | къимыхьынмэ | къэдмыхьынмэ | къэвмыхьынмэ | къамыхьынмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынумэ | къэпхьынумэ | къихьынумэ | къэтхьынумэ | къэфхьынумэ | къахьынумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынумэ | къыумыхьынумэ | къимыхьынумэ | къэдмыхьынумэ | къэвмыхьынумэ | къамыхьынумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьтэмэ | къэпхьтэмэ | къихьтэмэ | къэтхьтэмэ | къэфхьтэмэ | къахьтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьтэмэ | къыумыхьтэмэ | къимыхьтэмэ | къэдмыхьтэмэ | къэвмыхьтэмэ | къамыхьтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьатэмэ | къэпхьатэмэ | къихьатэмэ | къэтхьатэмэ | къэфхьатэмэ | къахьатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьатэмэ | къыумыхьатэмэ | къимыхьатэмэ | къэдмыхьатэмэ | къэвмыхьатэмэ | къамыхьатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъатэмэ | къэпхьыгъатэмэ | къихьыгъатэмэ | къэтхьыгъатэмэ | къэфхьыгъатэмэ | къахьыгъатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьыгъатэмэ | къыумыхьыгъатэмэ | къимыхьыгъатэмэ | къэдмыхьыгъатэмэ | къэвмыхьыгъатэмэ | къамыхьыгъатэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынтэмэ | къэпхьынтэмэ | къихьынтэмэ | къэтхьынтэмэ | къэфхьынтэмэ | къахьынтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынтэмэ | къыумыхьынтэмэ | къимыхьынтэмэ | къэдмыхьынтэмэ | къэвмыхьынтэмэ | къамыхьынтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынутэмэ | къэпхьынутэмэ | къихьынутэмэ | къэтхьынутэмэ | къэфхьынутэмэ | къахьынутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынутэмэ | къыумыхьынутэмэ | къимыхьынутэмэ | къэдмыхьынутэмэ | къэвмыхьынутэмэ | къамыхьынутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынт | къэпхьынт | къихьынт | къэтхьынт | къэфхьынт | къахьынт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынтэкъым | къэпхьынтэкъым | къихьынтэкъым | къэтхьынтэкъым | къэфхьынтэкъым | къахьынтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынут | къэпхьынут | къихьынут | къэтхьынут | къэфхьынут | къахьынут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсхьынутэкъым | къэпхьынутэкъым | къихьынутэкъым | къэтхьынутэкъым | къэфхьынутэкъым | къахьынутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьми | къэпхьми | къихьми | къэтхьми | къэфхьми | къахьми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьми | къыумыхьми | къимыхьми | къэдмыхьми | къэвмыхьми | къамыхьми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьами | къэпхьами | къихьами | къэтхьами | къэфхьами | къахьами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьами | къыумыхьами | къимыхьами | къэдмыхьами | къэвмыхьами | къамыхьами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъами | къэпхьыгъами | къихьыгъами | къэтхьыгъами | къэфхьыгъами | къахьыгъами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьыгъами | къыумыхьыгъами | къимыхьыгъами | къэдмыхьыгъами | къэвмыхьыгъами | къамыхьыгъами |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынми | къэпхьынми | къихьынми | къэтхьынми | къэфхьынми | къахьынми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынми | къыумыхьынми | къимыхьынми | къэдмыхьынми | къэвмыхьынми | къамыхьынми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынуми | къэпхьынуми | къихьынуми | къэтхьынуми | къэфхьынуми | къахьынуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынуми | къыумыхьынуми | къимыхьынуми | къэдмыхьынуми | къэвмыхьынуми | къамыхьынуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьтэми | къэпхьтэми | къихьтэми | къэтхьтэми | къэфхьтэми | къахьтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьтэми | къыумыхьтэми | къимыхьтэми | къэдмыхьтэми | къэвмыхьтэми | къамыхьтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсхьатэми | къэпхьатэми | къихьатэми | къэтхьатэми | къэфхьатэми | къахьатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьатэми | къыумыхьатэми | къимыхьатэми | къэдмыхьатэми | къэвмыхьатэми | къамыхьатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсхьыгъатэми | къэпхьыгъатэми | къихьыгъатэми | къэтхьыгъатэми | къэфхьыгъатэми | къахьыгъатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьыгъатэми | къыумыхьыгъатэми | къимыхьыгъатэми | къэдмыхьыгъатэми | къэвмыхьыгъатэми | къамыхьыгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынтэми | къэпхьынтэми | къихьынтэми | къэтхьынтэми | къэфхьынтэми | къахьынтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынтэми | къыумыхьынтэми | къимыхьынтэми | къэдмыхьынтэми | къэвмыхьынтэми | къамыхьынтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсхьынутэми | къэпхьынутэми | къихьынутэми | къэтхьынутэми | къэфхьэнутэми | къахьэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьынутэми | къыумыхьынутэми | къимыхьынутэми | къэдмыхьынутэми | къэвмыхьынутэми | къамыхьынутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсхьаи | къэпхьаи | къихьаи | къэтхьаи | къэфхьаи | къахьаи |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьаи | къыумыхьаи | къимыхьаи | къэдмыхьаи | къэвмыхьаи | къамыхьаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсхьащэрэт | къэпхьащэрэт | къихьащэрэт | къэтхьащэрэт | къэфхьащэрэт | къахьащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыхьащэрэт | къыумыхьащэрэт | къимыхьащэрэт | къэдмыхьащэрэт | къэвмыхьащэрэт | къамыхьащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнщ | къэпхьагъэнщ | къихьагъэнщ | къэтхьагъэнщ | къэфхьагъэнщ | къахьагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнкъым | къэпхьагъэнкъым | къихьагъэнкъым | къэтхьагъэнкъым | къэфхьагъэнкъым | къахьагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнт | къэпхьагъэнт | къихьагъэнт | къэтхьагъэнт | къэфхьагъэнт | къахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнтэкъым | къэпхьагъэнтэкъым | къихьагъэнтэкъым | къэтхьагъэнтэкъым | къэфхьагъэнтэкъым | къахьагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэн | къэпхьагъэн | къихьагъэн | къэтхьагъэн | къэфхьагъэн | къахьагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнкъэ | къэпхьагъэнкъэ | къихьагъэнкъэ | къэтхьагъэнкъэ | къэфхьагъэнкъэ | къахьагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнт | къэпхьагъэнт | къихьагъэнт | къэтхьагъэнт | къэфхьагъэнт | къахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнтэкъэ | къэпхьагъэнтэкъэ | къихьагъэнтэкъэ | къэтхьагъэнтэкъэ | къэфхьагъэнтэкъэ | къахьагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнущ | къэпхьагъэнущ | къихьагъэнущ | къэтхьагъэнущ | къэфхьагъэнущ | къахьагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнукъым | къэпхьагъэнукъым | къихьагъэнукъым | къэтхьагъэнукъым | къэфхьагъэнукъым | къахьагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнут | къэпхьагъэнут | къихьагъэнут | къэтхьагъэнут | къэфхьагъэнут | къахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнутэкъым | къэпхьагъэнутэкъым | къихьагъэнутэкъым | къэтхьагъэнутэкъым | къэфхьагъэнутэкъым | къахьагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэну | къэпхьагъэну | къихьагъэну | къэтхьагъэну | къэфхьагъэну | къахьагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнукъэ | къэпхьагъэнукъэ | къихьагъэнукъэ | къэтхьагъэнукъэ | къэфхьагъэнукъэ | къахьагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнут | къэпхьагъэнут | къихьагъэнут | къэтхьагъэнут | къэфхьагъэнут | къахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсхьагъэнутэкъэ | къэпхьагъэнутэкъэ | къихьагъэнутэкъэ | къэтхьагъэнутэкъэ | къэфхьагъэнутэкъэ | къахьагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэзыхь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэзыхьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэзыхьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэзыхьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэзыхьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыхьыну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэсхь | къэпхь | къихь | къэтхь | къэфхь | къахь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхь | къыумыхь | къимыхь | къэдмыхь | къэвмыхь | къамыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьа | къэпхьа | къихьа | къэтхьа | къэфхьа | къахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьа | къыумыхьа | къимыхьа | къэдмыхьа | къэвмыхьа | къамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьыгъа | къэпхьыгъа | къихьыгъа | къэтхьыгъа | къэфхьыгъа | къахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьыгъа | къыумыхьыгъа | къимыхьыгъа | къэдмыхьыгъа | къэвмыхьыгъа | къамыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьын | къэпхьын | къихьын | къэтхьын | къэфхьын | къахьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьын | къыумыхьын | къимыхьын | къэдмыхьын | къэвмыхьын | къамыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьыну | къэпхьыну | къихьыну | къэтхьыну | къэфхьыну | къахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьыну | къыумыхьыну | къимыхьыну | къэдмыхьыну | къэвмыхьыну | къамыхьыну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэхь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэхьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэхьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэхьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэхьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыхьыну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысхь | къызэрыпхь | къызэрихь | къызэрытхь | къызэрыфхь | къызэрахь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыхь | къызэрумыхь | къызэримыхь | къызэрыдмыхь | къызэрывмыхь | къызэрамыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысхьа | къызэрыпхьа | къызэрихьа | къызэрытхьа | къызэрыфхьа | къызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыхьа | къызэрумыхьа | къызэримыхьа | къызэрыдмыхьа | къызэрывмыхьа | къызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысхьыгъа | къызэрыпхьыгъа | къызэрихьыгъа | къызэрытхьыгъа | къызэрыфхьыгъа | къызэрахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыхьыгъа | къызэрумыхьыгъа | къызэримыхьыгъа | къызэрыдмыхьыгъа | къызэрывмыхьыгъа | къызэрамыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысхьын | къызэрыпхьын | къызэрихьын | къызэрытхьын | къызэрыфхьын | къызэрахьын |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыхьын | къызэрумыхьын | къызэримыхьын | къызэрыдмыхьын | къызэрывмыхьын | къызэрамыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысхьыну | къызэрыпхьыну | къызэрихьыну | къызэрытхьыну | къызэрыфхьыну | къызэрахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыхьыну | къызэрумыхьыну | къызэримыхьыну | къызэрыдмыхьыну | къызэрывмыхьыну | къызэрамыхьыну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыщысхь | къыщыпхь | къыщихь | къыщытхь | къыщыфхь | къыщахь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыхь | къыщумыхь | къыщимыхь | къыщыдмыхь | къыщывмыхь | къыщамыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщысхьа | къыщыпхьа | къыщихьа | къыщытхьа | къыщыфхьа | къыщахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыхьа | къыщумыхьа | къыщимыхьа | къыщыдмыхьа | къыщывмыхьа | къыщамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщысхьыгъа | къыщыпхьыгъа | къыщихьыгъа | къыщытхьыгъа | къыщыфхьыгъа | къыщахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыхьыгъа | къыщумыхьыгъа | къыщимыхьыгъа | къыщыдмыхьыгъа | къыщывмыхьыгъа | къыщамыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщысхьын | къыщыпхьын | къыщихьын | къыщытхьын | къыщыфхьын | къыщахьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыхьын | къыщумыхьын | къыщимыхьын | къыщыдмыхьын | къыщывмыхьын | къыщамыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщысхьыну | къыщыпхьыну | къыщихьыну | къыщытхьыну | къыщыфхьыну | къыщахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыхьыну | къыщумыхьыну | къыщимыхьыну | къыщыдмыхьыну | къыщывмыхьыну | къыщамыхьыну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсхь | къыздэпхь | къыздихь | къыздэтхь | къыздэфхь | къыздахь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыхь | къыздумыхь | къыздимыхь | къыздэдмыхь | къыздэвмыхь | къыздамыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсхьа | къыздэпхьа | къыздихьа | къыздэтхьа | къыздэфхьа | къыздахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыхьа | къыздумыхьа | къыздимыхьа | къыздэдмыхьа | къыздэвмыхьа | къыздамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсхьыгъа | къыздэпхьыгъа | къыздихьыгъа | къыздэтхьыгъа | къыздэфхьыгъа | къыздахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здэбъэдэзмыхьыгъа | къыздумыхьыгъа | къыздимыхьыгъа | къыздэдмыхьыгъа | къыздэвмыхьыгъа | къыздамыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсхьын | къыздэпхьын | къыздихьын | къыздэтхьын | къыздэфхьын | къыздахьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыхьын | къыздумыхьын | къыздимыхьын | къыздэдмыхьын | къыздэвмыхьын | къыздамыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсхьыну | къыздэпхьыну | къыздихьыну | къыздэтхьыну | къыздэфхьыну | къыздахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыхьыну | къыздумыхьыну | къыздимыхьыну | къыздэдмыхьыну | къыздэвмыхьыну | къыздамыхьыну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсхь | къыщӀэпхь | къыщӀихь | къыщӀэтхь | къыщӀэфхь | къыщӀахь |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыхь | къыщӀумыхь | къыщӀимыхь | къыщӀэдмыхь | къыщӀэвмыхь | къыщӀамыхь |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсхьа | къыщӀэпхьа | къыщӀихьа | къыщӀэтхьа | къыщӀэфхьа | къыщӀахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыхьа | къыщӀумыхьа | къыщӀимыхьа | къыщӀэдмыхьа | къыщӀэвмыхьа | къыщӀамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсхьыгъа | щӀэкъэпхьыгъа | къыщӀихьыгъа | щӀэкъэтхьыгъа | щӀэкъэфхьыгъа | къыщӀахьыгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыхьыгъа | къыщӀумыхьыгъа | къыщӀимыхьыгъа | къыщӀэдмыхьыгъа | къыщӀэвмыхьыгъа | къыщӀамыхьыгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсхьын | къыщӀэпхьын | къыщӀихьын | къыщӀэтхьын | къыщӀэфхьын | къыщӀахьын |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыхьын | къыщӀумыхьын | къыщӀимыхьын | къыщӀэдмыхьын | къыщӀэвмыхьын | къыщӀамыхьын |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсхьыну | къыщӀэпхьыну | къыщӀихьыну | къыщӀэтхьыну | къыщӀэфхьыну | къыщӀахьыну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыхьыну | къыщӀумыхьыну | къыщӀимыхьыну | къыщӀэдмыхьыну | къыщӀэвмыхьыну | къыщӀамыхьыну |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьу | къэпхьу | къихьу | къэтхьу | къэфхьу | къахьу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьу | къыумыхьу | къимыхьу | къэдмыхьу | къэвмыхьу | къамыхьу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсхьауэ | къэпхьауэ | къихьауэ | къэтхьауэ | къэфхьауэ | къахьауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьауэ | къыумыхьауэ | къимыхьауэ | къэдмыхьауэ | къэвмыхьауэ | къамыхьауэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | къэсхьурэ | къэпхьурэ | къихьурэ | къэтхьурэ | къэфхьурэ | къахьурэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | къэзмыхьурэ | къыумыхьурэ | къимыхьурэ | къэдмыхьурэ | къэвмыхьурэ | къамыхьурэ |
| Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | укъызохь | къызохь | -- | фыкъызохь | къызохь(хэ) |
| уэ | сыкъыбохь | -- | къыбохь | дыкъыбохь | -- | къыбохь(хэ) |
| абы | сыкъехь | укъехь | къехь | дыкъехь | фыкъехь | къехь(хэ) |
| дэ | -- | укъыдохь | къыдохь | -- | фыкъыдохь | къыдохь(хэ) |
| фэ | сыкъывохь | -- | къывохь | дыкъывохь | -- | къывохь(хэ) |
| абыхэм | сыкъахь | укъахь | къахь | дыкъахь | фыкъахь | къахь(хэ) |
| Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | укъэс[хьрэ] | къэс[хьрэ] | -- | фыкъэс[хьрэ] | къэс[хь(хэ)рэ] |
| уэ | сыкъэп[хьрэ] | -- | къэп[хьрэ] | дыкъэп[хьрэ] | -- | къэп[хь(хэ)рэ] |
| абы | сыкъи[хьрэ] | укъи[хьрэ] | къи[хьрэ] | дыкъи[хьрэ] | фыкъи[хьрэ] | къи[хь(хэ)рэ] |
| дэ | -- | укъэт[хьрэ] | къэт[хьрэ] | -- | фыкъэт[хьрэ] | къэт[хь(хэ)рэ] |
| фэ | сыкъэф[хьрэ] | -- | къэф[хьрэ] | дыкъэф[хьрэ] | -- | къэф[хь(хэ)рэ] |
| абыхэм | сыкъа[хьрэ] | укъа[хьрэ] | къа[хьрэ] | дыкъа[хьрэ] | фыкъа[хьрэ] | къа[хь(хэ)рэ] |
| -ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь] | [хь]ыр | -- | [хь]хэр |
| Эргативнэ: | [хь] | [хь]ым | -- | [хь]хэм |
| Послеложнэ: | [хь]кӀэ | [хь]ымкӀэ | [хь]хэкӀэ | [хь]хэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]у | [хь]ырауэ | [хь]хэу | [хь]хэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]а | [хь]ар | -- | [хь]ахэр |
| Эргативнэ: | [хь]а | [хь]ам | -- | [хь]ахэм |
| Послеложнэ: | [хь]акӀэ | [хь]амкӀэ | [хь]ахэкӀэ | [хь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ауэ | [хь]арауэ | [хь]ахэу | [хь]ахэрауэ |
| -ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]ын | [хь]ыныр | -- | [хь]ынхэр |
| Эргативнэ: | [хь]ын | [хь]ыным | -- | [хь]ынхэм |
| Послеложнэ: | [хь]ынкӀэ | [хь]ынымкӀэ | [хь]ынхэкӀэ | [хь]ынхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [хь]ыну | [хь]ынырауэ | [хь]ынхэу | [хь]ынхэрауэ |
| -ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]ыну | [хь]ынур | -- | [хь]ынухэр |
| Эргативнэ: | [хь]ыну | [хь]ынум | -- | [хь]ынухэм |
| Послеложнэ: | [хь]ынукӀэ | [хь]ынумкӀэ | [хь]ынухэкӀэ | [хь]ынухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ынууэ | [хь]ынурауэ | [хь]ынухэу | [хь]ынухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ПӀыгъыу пхьыурэ зыгуэр зыщӀыпӀэ къэгъэсын.
- Зыгуэр къэлэжьын, лэжьыгъэм къыпэкӀуэу къыпӀэрыхьэн.
- Къэхьэхун (заем, лоторее сыт хуэдэкӀэ).
ЩАПХЪЭХЭР
- Лу щӀалэ жыджэрщ, пыӀэ къэхь жыпӀэу бгъакӀуэм, щхьэр къехь, жыхуаӀэм хӀэдэщ. КӀыщокъуэ Алим
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
| Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 79 |
|---|---|---|
| адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
| Темыркъан къэб къехь. | Темеркан приносит тыкву. | Temyrkan is bringing a pumpkin. |
| нап. 89 | ||
| Шумахуэ псы къихьащ. | Шумахо приносил воду. | Shumakhwa fetched water. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Псы къэхьын.
- Улахуэшхуэ къэхьын.
- ЛотореекӀэ машинэ къэхьын.
- къыщыхьын (къыщехь)
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къэхьын: 1. bring (here) 2. earn sth 3. win (in a lottery)
- Псы къэхьын: bring water
- Улахуэшхуэ къэхьын: earn a big salary
- ЛотореекӀэ машинэ къэхьын: win a car in a lottery
- къыщыхьын (къыщехь): win sth swh
УРЫСЫБЗЭ
- къэхьын: 1. принести кого-что-л. (сюда) 2. заработать что-л. 3. выиграть (по лотерее)
- Псы къэхьын: принести воду
- Улахуэшхуэ къэхьын: получить большую зарплату
- ЛотореекӀэ машинэ къэхьын: выиграть машину в лотерее
- къыщыхьын (къыщехь): выиграть что-л. где-л.
псалъафэ зэпыщӀахэр
Гуэныхь къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take a sin upon yourself, assume responsibility for a sin
Урысыбзэ: взять на себя грех
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Губгъэн къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: deserve sb’s censure or disapproval
Урысыбзэ: заслужить порицание, неодобрение кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЕмыкӀу къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: do sth indecent, improper or unsightly; compromise yourself
Урысыбзэ: совершить нечто неприличное, неприглядное; скомпрометировать себя
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Жьэм къихь къэмыгъэнэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: scold or criticise sb
Урысыбзэ: ругать, поносить кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Напэ къэмыхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be undeserving of honour or respect
Урысыбзэ: не снискать чести, уважения
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Оценкэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: get, receive an evaluation, mark or grade
Урысыбзэ: получить оценку (отметку)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Псапэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be deserving of, earn sb’s mercy or gratitude
Урысыбзэ: снискать, заслужить милость, благодарность
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Сэбэп къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be useful or beneficial to sb
Урысыбзэ: приносить пользу кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ТекӀуэныгъэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: win a victory, be victorious over
Урысыбзэ: победить, добиться победы
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Тхьэлъанэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: swear, give an oath
Урысыбзэ: клясться, божиться
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
УвыпӀэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take or win a place (in a contest or competition)
Урысыбзэ: занять какое-л. место (в конкурсе, соревновании, и т.п.)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Фэжагъуэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: incur sb’s displeasure or dislike, make sb not like sth
Урысыбзэ: вызвать неприязнь у кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Фейдэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: make a profit
Урысыбзэ: иметь прибыль
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ФӀыщӀэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to thank, express gratitude
Урысыбзэ: благодарить, выражать благодарность
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хъыбар къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: bring word, news of sb or sth.
Урысыбзэ: принести весть о ком-чём-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Шэч къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: doubt, experience doubt, have doubts about
Урысыбзэ: сомневаться
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Щапхъэ къэхьын
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: give, adduce an example
Урысыбзэ: привести пример
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.