Wt/kbd/къыхэкӏын

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹǝxɐ'tʹʂǝn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• къы- + хэ- + [кӀ] + -ы + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "къыхэкӏын"-м и спряженэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зы щхьэусыгъуэ гуэрым кърикӀуэн.
2. ЗэрымыщӀэу, занщӀэу къэкӀиин.
3. Зыгуэрым къыхалъхуауэ щытын.
4. Зыгуэр хъун.

ЩАПХЪЭХЭР

• Шэджэмокъуэ Хьэсанш и шым шы ахьырзэман къыхэкӀащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 95
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Псым къыхэкӀ бахъэр уэшхыу щӀым къытошхэ.	Пар, выходящий из воды, дождём падает на землю.	The steam that rises from water falls to the ground as rain.
		нап. 106
ЧыцӀ цӀыкӀум и бжьэр иджыри къыхэкӀакъым.	У маленького козлёнка рога еще не выросли.	The baby goat’s horns haven’t grown out yet.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Ӏуэхум хьэлэбэлыкъ къыхэкӀын.
• Лъэпкъ цӀэрыӀуэм къыхэкӀын.
• МэкъумэшыщӀэм къыхэкӀын.
• ЩэкӀым бостей къыхэкӀащ.
• къыхэкӀыжын (къыхокӀыж)

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къыхэкӏын: 1. be the consequence of sth 2. cry out 3. be descended from sb, be sb’s descendant, be of some origin 4. come out, be the outcome, result in
• Ӏуэхум хьэлэбэлыкъ къыхэкӀын: the affair ended up in a mess.
• Лъэпкъ цӀэрыӀуэм къыхэкӀын: have famous roots.
• МэкъумэшыщӀэм къыхэкӀын: be of peasant stock, have peasant roots
• ЩэкӀым бостей къыхэкӀащ: it turned out to be possible to make a dress from the material
• къыхэкӀыжын (къыхокӀыж): once again come out of swh to go swh

УРЫСЫБЗЭ

• къыхэкӏын: 1. быть следствием чего-л. 2. вскрикнуть 3. произойти от кого-л., быть какого-л. происхождения 4. выйти, стать, получиться
• Ӏуэхум хьэлэбэлыкъ къыхэкӀын: дело закончилось неразберихой.
• Лъэпкъ цӀэрыӀуэм къыхэкӀын: быть именитого рода
• МэкъумэшыщӀэм къыхэкӀын: быть крестьянского происхождения
• ЩэкӀым бостей къыхэкӀащ: из материи получилось платье.
• къыхэкӀыжын (къыхокӀыж): снова выйти откуда-л. обратно

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.