АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹǝtʹʂɐɬǝ'kʹʷɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къы- + кӀэлъы- + [кӀу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "къыкӏэлъыкӏуэн"-м и спряженэ
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэрым и деж къакӀуэ и хабзэу щытын.
- ЦӀыхубзым и деж къэкӀуэн (п. п. и щӀасэлӀыр).
- Зыгуэрым и ужь иту къэкӀуэн.
- Зыгуэр щхьэкӀэ, зы мурад гуэркӀэ къэкӀуэн.
- Зыгуэрым и ужькӀэ щыӀэн, щытын, къэхъун.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Ныбжьэгъухэр къыкӀэлъыкӀуэн.
- ЦӀыхубзым лӀы къыкӀэлъыкӀуэн.
- Зы шыгум адрейр къыкӀэлъыкӀуэрт.
- Бжьэр гъэгъам къыкӀэлъыкӀуащ.
- Гъатхэм гъэмахуэр къыкӀэлъокӀуэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къыкӏэлъыкӏуэн: 1. be a frequent guest 2. visit sb (a lover) 3. follow, come after sb or sth 4. come for sth with some purpose 5. follow, arrive, begin after sth
- Ныбжьэгъухэр къыкӀэлъыкӀуэн: be a frequent guest (friends)
- ЦӀыхубзым лӀы къыкӀэлъыкӀуэн: visit a woman regularly (a lover)
- Зы шыгум адрейр къыкӀэлъыкӀуэрт: one horse cart followed the other
- Бжьэр гъэгъам къыкӀэлъыкӀуащ: the bee came flying to the flower
- Гъатхэм гъэмахуэр къыкӀэлъокӀуэ: summer follows spring
УРЫСЫБЗЭ
- къыкӏэлъыкӏуэн: 1. приходить, приезжать к кому-л. (сюда) 2. ходить к кому-л. (о любовнике) 3. прийти, приехать следом за кем-чем-л. 4. прийти, приехать с какой-то целью, за чем-л. 5. следовать, наступать за чем-л.
- Ныбжьэгъухэр къыкӀэлъыкӀуэн: быть частым гостем (друзья)
- ЦӀыхубзым лӀы къыкӀэлъыкӀуэн: к женщине ходить (о любовнике)
- Зы шыгум адрейр къыкӀэлъыкӀуэрт: за одной конной повозкой следовала другая.
- Бжьэр гъэгъам къыкӀэлъыкӀуащ: пчела пришла к цветку.
- Гъатхэм гъэмахуэр къыкӀэлъокӀуэ: за весной следует лето.
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.