Wt/kbd/къутэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹʷǝ'tɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [къут] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "къутэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	къутэн
щымыӀэныгъэ:	мыкъутэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	скъутэн	пкъутэн	икъутэн	ткъутэн	фкъутэн	якъутэн
щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэн	умыкъутэн	имыкъутэн	дымыкъутэн	фымыкъутэн	ямыкъутэн

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	къутэ!	фкъутэ!
щымыӀэныгъэ:	умыкъутэ!	фымыкъутэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	срекъутэ	урекъутэ	ирекъутэ	дрекъутэ	фрекъутэ	ирекъутэ
щымыӀэныгъэ:	сремыкъутэ	уремыкъутэ	иремыкъутэ	дремыкъутэ	фремыкъутэ	иремыкъутэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сокъутэ(р)	уокъутэ(р) / бокъутэ(р)	екъутэ(р)	докъутэ(р)	фокъутэ(р)	якъутэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэркъым	пкъутэркъым	икъутэркъым	ткъутэркъым	фкъутэркъым	якъутэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	скъутэ(р)т	пкъутэ(р)т	икъутэ(р)т	ткъутэ(р)т	фкъутэ(р)т	якъутэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутэ(р)тэкъым	пкъутэ(р)тэкъым	икъутэ(р)тэкъым	ткъутэ(р)тэкъым	фкъутэ(р)тэкъым	якъутэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъутащ	пкъутащ	икъутащ	ткъутащ	фкъутащ	якъутащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутакъым	пкъутакъым	икъутакъым	ткъутакъым	фкъутакъым	якъутакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	скъутат	пкъутат	икъутат	ткъутат	фкъутат	якъутат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутатэкъым	пкъутатэкъым	икъутатэкъым	ткъутатэкъым	фкъутатэкъым	якъутатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэгъащ	пкъутэгъащ	икъутэгъащ	ткъутэгъащ	фкъутэгъащ	якъутэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэгъакъым	пкъутэгъакъым	икъутэгъакъым	ткъутэгъакъым	фкъутэгъакъым	якъутэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэгъат	пкъутэгъат	икъутэгъат	ткъутэгъат	фкъутэгъат	якъутэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэгъатэкъым	пкъутэгъатэкъым	икъутэгъатэкъым	ткъутэгъатэкъым	фкъутэгъатэкъым	якъутэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	скъутэщ	пкъутэщ	икъутэщ	ткъутэщ	фкъутэщ	якъутэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	скъутэкъым	пкъутэкъым	икъутэкъым	ткъутэкъым	фкъутэкъым	якъутэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	скъутэт	пкъутэт	икъутэт	ткъутэт	фкъутэт	якъутэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	скъутэтэкъым	пкъутэтэкъым	икъутэтэкъым	ткъутэтэкъым	фкъутэтэкъым	якъутэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнщ	пкъутэнщ	икъутэнщ	ткъутэнщ	фкъутэнщ	якъутэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнкъым	пкъутэнкъым	икъутэнкъым	ткъутэнкъым	фкъутэнкъым	якъутэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнущ	пкъутэнущ	икъутэнущ	ткъутэнущ	фкъутэнущ	якъутэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнукъым	пкъутэнукъым	икъутэнукъым	ткъутэнукъым	фкъутэнукъым	якъутэнукъым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэрэ	пкъутэрэ	икъутэрэ	ткъутэрэ	фкъутэрэ	якъутэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэркъэ	пкъутэркъэ	икъутэркъэ	ткъутэркъэ	фкъутэркъэ	якъутэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	скъутэ(р)т	пкъутэ(р)т	икъутэ(р)т	ткъутэ(р)т	фкъутэ(р)т	якъутэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутэ(р)тэкъэ	пкъутэ(р)тэкъэ	икъутэ(р)тэкъэ	ткъутэ(р)тэкъэ	фкъутэ(р)тэкъэ	якъутэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъута	пкъута	икъута	ткъута	фкъута	якъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутакъэ	пкъутакъэ	икъутакъэ	ткъутакъэ	фкъутакъэ	якъутакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	скъутат	пкъутат	икъутат	ткъутат	фкъутат	якъутат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутатэкъэ	пкъутатэкъэ	икъутатэкъэ	ткъутатэкъэ	фкъутатэкъэ	якъутатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэгъа	пкъутэгъа	икъутэгъа	ткъутэгъа	фкъутэгъа	якъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэгъакъэ	пкъутэгъакъэ	икъутэгъакъэ	ткъутэгъакъэ	фкъутэгъакъэ	якъутэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэгъат	пкъутэгъат	икъутэгъат	ткъутэгъат	фкъутэгъат	якъутэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	скъутэгъатэкъэ	пкъутэгъатэкъэ	икъутэгъатэкъэ	ткъутэгъатэкъэ	фкъутэгъатэкъэ	якъутэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	скъутэ	пкъутэ	икъутэ	ткъутэ	фкъутэ	якъутэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	скъутэкъэ	пкъутэкъэ	икъутэкъэ	ткъутэкъэ	фкъутэкъэ	якъутэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	скъутэт	пкъутэт	икъутэт	ткъутэт	фкъутэт	якъутэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	скъутэтэкъэ	пкъутэтэкъэ	икъутэтэкъэ	ткъутэтэкъэ	фкъутэтэкъэ	якъутэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэн	пкъутэн	икъутэн	ткъутэн	фкъутэн	якъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнкъэ	пкъутэнкъэ	икъутэнкъэ	ткъутэнкъэ	фкъутэнкъэ	якъутэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэну	пкъутэну	икъутэну	ткъутэну	фкъутэну	якъутэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнукъэ	пкъутэнукъэ	икъутэнукъэ	ткъутэнукъэ	фкъутэнукъэ	якъутэнукъэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэмэ	пкъутэмэ	икъутэмэ	ткъутэмэ	фкъутэмэ	якъутэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэмэ	умыкъутэмэ	имыкъутэмэ	дымыкъутэмэ	фымыкъутэмэ	ямыкъутэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъутамэ	пкъутамэ	икъутамэ	ткъутамэ	фкъутамэ	якъутамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутамэ	умыкъутамэ	имыкъутамэ	дымыкъутамэ	фымыкъутамэ	ямыкъутамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	скъутэгъамэ	пкъутэгъамэ	икъутэгъамэ	ткъутэгъамэ	фкъутэгъамэ	якъутэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъамэ	умыкъутэгъамэ	имыкъутэгъамэ	дымыкъутэгъамэ	фымыкъутэгъамэ	ямыкъутэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнмэ	пкъутэнмэ	икъутэнмэ	ткъутэнмэ	фкъутэнмэ	якъутэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнмэ	умыкъутэнмэ	имыкъутэнмэ	дымыкъутэнмэ	фымыкъутэнмэ	ямыкъутэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнумэ	пкъутэнумэ	икъутэнумэ	ткъутэнумэ	фкъутэнумэ	якъутэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнумэ	умыкъутэнумэ	имыкъутэнумэ	дымыкъутэнумэ	фымыкъутэнумэ	ямыкъутэнумэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэтэмэ	пкъутэтэмэ	икъутэтэмэ	ткъутэтэмэ	фкъутэтэмэ	якъутэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэтэмэ	умыкъутэтэмэ	имыкъутэтэмэ	дымыкъутэтэмэ	фымыкъутэтэмэ	ямыкъутэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъутатэмэ	пкъутатэмэ	икъутатэмэ	ткъутатэмэ	фкъутатэмэ	якъутатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутатэмэ	умыкъутатэмэ	имыкъутатэмэ	дымыкъутатэмэ	фымыкъутатэмэ	ямыкъутатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	скъутэгъатэмэ	пкъутэгъатэмэ	икъутэгъатэмэ	ткъутэгъатэмэ	фкъутэгъатэмэ	якъутэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъатэмэ	умыкъутэгъатэмэ	имыкъутэгъатэмэ	дымыкъутэгъатэмэ	фымыкъутэгъатэмэ	ямыкъутэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнтэмэ	пкъутэнтэмэ	икъутэнтэмэ	ткъутэнтэмэ	фкъутэнтэмэ	якъутэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнтэмэ	умыкъутэнтэмэ	имыкъутэнтэмэ	дымыкъутэнтэмэ	фымыкъутэнтэмэ	ямыкъутэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнутэмэ	пкъутэнутэмэ	икъутэнутэмэ	ткъутэнутэмэ	фкъутэнутэмэ	якъутэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнутэмэ	умыкъутэнутэмэ	имыкъутэнутэмэ	дымыкъутэнутэмэ	фымыкъутэнутэмэ	ямыкъутэнутэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнт	пкъутэнт	икъутэнт	ткъутэнт	фкъутэнт	якъутэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнтэкъым	пкъутэнтэкъым	икъутэнтэкъым	ткъутэнтэкъым	фкъутэнтэкъым	якъутэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнут	пкъутэнут	икъутэнут	ткъутэнут	фкъутэнут	якъутэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	скъутэнутэкъым	пкъутэнутэкъым	икъутэнутэкъым	ткъутэнутэкъым	фкъутэнутэкъым	якъутэнутэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэми	пкъутэми	икъутэми	ткъутэми	фкъутэми	якъутэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэми	умыкъутэми	имыкъутэми	дымыкъутэми	фымыкъутэми	ямыкъутэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъутами	пкъутами	икъутами	ткъутами	фкъутами	якъутами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутами	умыкъутами	имыкъутами	дымыкъутами	фымыкъутами	ямыкъутами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	скъутэгъами	пкъутэгъами	икъутэгъами	ткъутэгъами	фкъутэгъами	якъутэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъами	умыкъутэгъами	имыкъутэгъами	дымыкъутэгъами	фымыкъутэгъами	ямыкъутэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнми	пкъутэнми	икъутэнми	ткъутэнми	фкъутэнми	якъутэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнми	умыкъутэнми	имыкъутэнми	дымыкъутэнми	фымыкъутэнми	ямыкъутэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнуми	пкъутэнуми	икъутэнуми	ткъутэнуми	фкъутэнуми	якъутэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнуми	умыкъутэнуми	имыкъутэнуми	дымыкъутэнуми	фымыкъутэнуми	ямыкъутэнуми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэтэми	пкъутэтэми	икъутэтэми	ткъутэтэми	фкъутэтэми	якъутэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэтэми	умыкъутэтэми	имыкъутэтэми	дымыкъутэтэми	фымыкъутэтэми	ямыкъутэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	скъутатэми	пкъутатэми	икъутатэми	ткъутатэми	фкъутатэми	якъутатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутатэми	умыкъутатэми	имыкъутатэми	дымыкъутатэми	фымыкъутатэми	ямыкъутатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	скъутэгъатэми	пкъутэгъатэми	икъутэгъатэми	ткъутэгъатэми	фкъутэгъатэми	якъутэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъатэми	умыкъутэгъатэми	имыкъутэгъатэми	дымыкъутэгъатэми	фымыкъутэгъатэми	ямыкъутэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнтэми	пкъутэнтэми	икъутэнтэми	ткъутэнтэми	фкъутэнтэми	якъутэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнтэми	умыкъутэнтэми	имыкъутэнтэми	дымыкъутэнтэми	фымыкъутэнтэми	ямыкъутэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	скъутэнутэми	пкъутэнутэми	икъутэнутэми	ткъутэнутэми	фкъутэнутэми	якъутэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнутэми	умыкъутэнутэми	имыкъутэнутэми	дымыкъутэнутэми	фымыкъутэнутэми	ямыкъутэнутэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	скъутаи	пкъутаи	икъутаи	ткъутаи	фкъутаи	якъутаи
щымыӀэныгъэ:	сымыкъутаи	умыкъутаи	имыкъутаи	дымыкъутаи	фымыкъутаи	ямыкъутаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	скъутащэрэт	пкъутащэрэт	икъутащэрэт	ткъутащэрэт	фкъутащэрэт	якъутащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыкъутащэрэт	умыкъутащэрэт	имыкъутащэрэт	дымыкъутащэрэт	фымыкъутащэрэт	ямыкъутащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнщ	пкъутагъэнщ	икъутагъэнщ	ткъутагъэнщ	фкъутагъэнщ	якъутагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнкъым	пкъутагъэнкъым	икъутагъэнкъым	ткъутагъэнкъым	фкъутагъэнкъым	якъутагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнт	пкъутагъэнт	икъутагъэнт	ткъутагъэнт	фкъутагъэнт	якъутагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнтэкъым	пкъутагъэнтэкъым	икъутагъэнтэкъым	ткъутагъэнтэкъым	фкъутагъэнтэкъым	якъутагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	скъутагъэн	пкъутагъэн	икъутагъэн	ткъутагъэн	фкъутагъэн	якъутагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнкъэ	пкъутагъэнкъэ	икъутагъэнкъэ	ткъутагъэнкъэ	фкъутагъэнкъэ	якъутагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнт	пкъутагъэнт	икъутагъэнт	ткъутагъэнт	фкъутагъэнт	якъутагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнтэкъэ	пкъутагъэнтэкъэ	икъутагъэнтэкъэ	ткъутагъэнтэкъэ	фкъутагъэнтэкъэ	якъутагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнущ	пкъутагъэнущ	икъутагъэнущ	ткъутагъэнущ	фкъутагъэнущ	якъутагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнукъым	пкъутагъэнукъым	икъутагъэнукъым	ткъутагъэнукъым	фкъутагъэнукъым	якъутагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнут	пкъутагъэнут	икъутагъэнут	ткъутагъэнут	фкъутагъэнут	якъутагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнутэкъым	пкъутагъэнутэкъым	икъутагъэнутэкъым	ткъутагъэнутэкъым	фкъутагъэнутэкъым	якъутагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	скъутагъэну	пкъутагъэну	икъутагъэну	ткъутагъэну	фкъутагъэну	якъутагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнукъэ	пкъутагъэнукъэ	икъутагъэнукъэ	ткъутагъэнукъэ	фкъутагъэнукъэ	якъутагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	скъутагъэнут	пкъутагъэнут	икъутагъэнут	ткъутагъэнут	фкъутагъэнут	якъутагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	скъутагъэнутэкъэ	пкъутагъэнутэкъэ	икъутагъэнутэкъэ	ткъутагъэнутэкъэ	фкъутагъэнутэкъэ	якъутагъэнутэкъэ

Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зыкъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зымыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыкъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зыкъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зымыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыкъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зыкъутэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зымыкъутэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	скъутэ	пкъутэ	икъутэ	ткъутэ	фкъутэ	якъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэ	умыкъутэ	имыкъутэ	дымыкъутэ	фымыкъутэ	ямыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	скъута	пкъута	икъута	ткъута	фкъута	якъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъута	умыкъута	имыкъута	дымыкъута	фымыкъута	ямыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	скъутэгъа	пкъутэгъа	икъутэгъа	ткъутэгъа	фкъутэгъа	якъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэгъа	умыкъутэгъа	имыкъутэгъа	дымыкъутэгъа	фымыкъутэгъа	ямыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	скъутэн	пкъутэн	икъутэн	ткъутэн	фкъутэн	якъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэн	умыкъутэн	имыкъутэн	дымыкъутэн	фымыкъутэн	ямыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	скъутэну	пкъутэну	икъутэну	ткъутэну	фкъутэну	якъутэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэну	умыкъутэну	имыкъутэну	дымыкъутэну	фымыкъутэну	ямыкъутэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ	къутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	мыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	къута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	къутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	мыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	къутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	къутэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	мыкъутэну

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэрыскъутэ	зэрыпкъутэ	зэрикъутэ	зэрыткъутэ	зэрыфкъутэ	зэракъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыкъутэ	зэрумыкъутэ	зэримыкъутэ	зэрыдмыкъутэ	зэрывмыкъутэ	зэрамыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыскъута	зэрыпкъута	зэрикъута	зэрыткъута	зэрыфкъута	зэракъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыкъута	зэрумыкъута	зэримыкъута	зэрыдмыкъута	зэрывмыкъута	зэрамыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыскъутэгъа	зэрыпкъутэгъа	зэрикъутэгъа	зэрыткъутэгъа	зэрыфкъутэгъа	зэракъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыкъутэгъа	зэрумыкъутэгъа	зэримыкъутэгъа	зэрыдмыкъутэгъа	зэрывмыкъутэгъа	зэрамыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыскъутэн	зэрыпкъутэн	зэрикъутэн	зэрыткъутэн	зэрыфкъутэн	зэракъутэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыкъутэн	зэрумыкъутэн	зэримыкъутэн	зэрыдмыкъутэн	зэрывмыкъутэн	зэрамыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыскъутэну	зэрыпкъутэну	зэрикъутэну	зэрыткъутэну	зэрыфкъутэну	зэракъутэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрызмыкъутэну	зэрумыкъутэну	зэримыкъутэну	зэрыдмыкъутэну	зэрывмыкъутэну	зэрамыкъутэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щыскъутэ	щыпкъутэ	щикъутэ	щыткъутэ	щыфкъутэ	щакъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыкъутэ	щумыкъутэ	щимыкъутэ	щыдмыкъутэ	щывмыкъутэ	щамыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыскъута	щыпкъута	щикъута	щыткъута	щыфкъута	щакъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыкъута	щумыкъута	щимыкъута	щыдмыкъута	щывмыкъута	щамыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыскъутэгъа	щыпкъутэгъа	щикъутэгъа	щыткъутэгъа	щыфкъутэгъа	щакъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыкъутэгъа	щумыкъутэгъа	щимыкъутэгъа	щыдмыкъутэгъа	щывмыкъутэгъа	щамыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыскъутэн	щыпкъутэн	щикъутэн	щыткъутэн	щыфкъутэн	щакъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыкъутэн	щумыкъутэн	щимыкъутэн	щыдмыкъутэн	щывмыкъутэн	щамыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыскъутэну	щыпкъутэну	щикъутэну	щыткъутэну	щыфкъутэну	щакъутэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щызмыкъутэну	щумыкъутэну	щимыкъутэну	щыдмыкъутэну	щывмыкъутэну	щамыкъутэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	здэскъутэ	здэпкъутэ	здикъутэ	здэткъутэ	здэфкъутэ	здакъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыкъутэ	здумыкъутэ	здимыкъутэ	здэдмыкъутэ	здэвмыкъутэ	здамыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэскъута	здэпкъута	здикъута	здэткъута	здэфкъута	здакъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыкъута	здумыкъута	здимыкъута	здэдмыкъута	здэвмыкъута	здамыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэскъутэгъа	здэпкъутэгъа	здикъутэгъа	здэткъутэгъа	здэфкъутэгъа	здакъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыкъутэгъа	здумыкъутэгъа	здимыкъутэгъа	здэдмыкъутэгъа	здэвмыкъутэгъа	здамыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэскъутэн	здэпкъутэн	здикъутэн	здэткъутэн	здэфкъутэн	здакъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыкъутэн	здумыкъутэн	здимыкъутэн	здэдмыкъутэн	здэвмыкъутэн	здамыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэскъутэну	здэпкъутэну	здикъутэну	здэткъутэну	здэфкъутэну	здакъутэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэзмыкъутэну	здумыкъутэну	здимыкъутэну	здэдмыкъутэну	здэвмыкъутэну	здамыкъутэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щӀэскъутэ	щӀэпкъутэ	щӀикъутэ	щӀэткъутэ	щӀэфкъутэ	щӀакъутэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыкъутэ	щӀумыкъутэ	щӀимыкъутэ	щӀэдмыкъутэ	щӀэвмыкъутэ	щӀамыкъутэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэскъута	щӀэпкъута	щӀикъута	щӀэткъута	щӀэфкъута	щӀакъута
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыкъута	щӀумыкъута	щӀимыкъута	щӀэдмыкъута	щӀэвмыкъута	щӀамыкъута
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀэскъутэгъа	щӀэпкъутэгъа	щӀикъутэгъа	щӀэткъутэгъа	щӀэфкъутэгъа	щӀакъутэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыкъутэгъа	щӀумыкъутэгъа	щӀимыкъутэгъа	щӀэдмыкъутэгъа	щӀэвмыкъутэгъа	щӀамыкъутэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэскъутэн	щӀэпкъутэн	щӀикъутэн	щӀэткъутэн	щӀэфкъутэн	щӀакъутэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыкъутэн	щӀумыкъутэн	щӀимыкъутэн	щӀэдмыкъутэн	щӀэвмыкъутэн	щӀамыкъутэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀэскъутэну	щӀэпкъутэну	щӀикъутэну	щӀэткъутэну	щӀэфкъутэну	щӀакъутэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀэзмыкъутэну	щӀумыкъутэну	щӀимыкъутэну	щӀэдмыкъутэну	щӀэвмыкъутэну	щӀамыкъутэну

Деепричастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	скъутэу	пкъутэу	икъутэу	ткъутэу	фкъутэуэ	якъутэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэу	умыкъутэу	имыкъутэу	дымыкъутэу	фымыкъутэу	ямыкъутэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	скъутауэ	пкъутауэ	икъутауэ	ткъутауэ	фкъутауэ	якъутауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутауэ	умыкъутауэ	имыкъутауэ	дымыкъутауэ	фымыкъутауэ	ямыкъутауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	скъутэурэ	пкъутэурэ	икъутэурэ	ткъутэурэ	фкъутэурэ	якъутэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэурэ	умыкъутэурэ	имыкъутэурэ	дымыкъутэурэ	фымыкъутэурэ	ямыкъутэурэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	узокъутэ	сокъутэ	--	фызокъутэ	сокъутэ(хэ)
уэ	сыбокъутэ	--	уокъутэ / бокъутэ	дыбокъутэ	--	уокъутэ(хэ) / бокъутэ(хэ)
абы	секъутэ	уекъутэ	екъутэ	декъутэ	фекъутэ	екъутэ(хэ)
дэ	--	удокъутэ	докъутэ	--	фыдокъутэ	докъутэ(хэ)
фэ	сывокъутэ	--	фокъутэ	дывокъутэ	--	фокъутэ(хэ)
абыхэм	сакъутэ	уакъутэ	якъутэ	дакъутэ	факъутэ	якъутэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Подлежащэ
сэ	--	ус[къутэрэ]	с[къутэрэ]	--	фыс[къутэрэ]	с[къутэ(хэ)рэ]
уэ	сып[къутэрэ]	--	п[къутэрэ]	дып[къутэрэ]	--	п[къутэ(хэ)рэ]
абы	си[къутэрэ]	уи[къутэрэ]	и[къутэрэ]	ди[къутэрэ]	фи[къутэрэ]	и[къутэ(хэ)рэ]
дэ	--	ут[къутэрэ]	т[къутэрэ]	--	фыт[къутэрэ]	т[къутэ(хэ)рэ]
фэ	сыф[къутэрэ]	--	ф[къутэрэ]	дыф[къутэрэ]	--	ф[къутэ(хэ)рэ]
абыхэм	са[къутэрэ]	уа[къутэрэ]	я[къутэрэ]	да[къутэрэ]	фа[къутэрэ]	я[къутэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]э	[къут]эр	--	[къут]эхэр
Эргативнэ:	[къут]э	[къут]эм	--	[къут]эхэм
Послеложнэ:	[къут]экӀэ	[къут]эмкӀэ	[къут]эхэкӀэ	[къут]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]эуэ	[къут]эрауэ	[къут]эхэу	[къут]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]а	[къут]ар	--	[къут]ахэр
Эргативнэ:	[къут]а	[къут]ам	--	[къут]ахэм
Послеложнэ:	[къут]акӀэ	[къут]амкӀэ	[къут]ахэкӀэ	[къут]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]ауэ	[къут]арауэ	[къут]ахэу	[къут]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]эн	[къут]эныр	--	[къут]энхэр
Эргативнэ:	[къут]эн	[къут]эным	--	[къут]энхэм
Послеложнэ:	[къут]энкӀэ	[къут]энымкӀэ	[къут]энхэкӀэ	[къут]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[къут]эну	[къут]энырауэ	[къут]энхэу	[къут]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]эну	[къут]энур	--	[къут]энухэр
Эргативнэ:	[къут]эну	[къут]энум	--	[къут]энухэм
Послеложнэ:	[къут]энукӀэ	[къут]энумкӀэ	[къут]энухэкӀэ	[къут]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]энууэ	[къут]энурауэ	[къут]энухэу	[къут]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Къару ехьэлӀауэ зыгуэр Ӏыхьэ-Ӏыхьэу зэгуэудын, зэпкърыудын (зэпэщхьэхуэ щӀын).
2. Пхъэр хьэкум зэриплъхьэнум хуэдэу зэпыупщӀын, зэгуэудын.

ЩАПХЪЭХЭР

• Ар щызэхихым, нанэм и тэбакъитӀыр икъутэри къэкӀуэжащ. Къэбэрдей ӀуэрыӀуатэ, сборник

• Пхъэ мащӀэ пкъутэм, анэр шхыдэу, Куэд бгъэсми адэм имыдэу. Елгъэр Кашиф

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 89
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Елдар пхъэ икъутащ.	Елдар рубил дрова.	Yeldar chopped wood.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къутэн: 1. break, destroy sth 2. chop (wood)

УРЫСЫБЗЭ

• къутэн: 1. сломать, разбить, разрушить что-л. 2. колоть (дрова)

псалъафэ зэпыщӀахэр

Ахъшэ къутэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: make change
     Урысыбзэ: разменять деньги
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Унафэр къутэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: cancel or rescind a decision
     Урысыбзэ: отменить решение
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Хабзэр къутэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to violate, go against traditions
     Урысыбзэ: нарушить обычаи
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹʷǝ'tɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [къут] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "къутэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар):
щыӀэныгъэ:	къутэн
щымыӀэныгъэ:	мыкъутэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъутэн	укъутэн	къутэн	дыкъутэн	фыкъутэн	къутэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэн	умыкъутэн	мыкъутэн	дымыкъутэн	фымыкъутэн	мыкъутэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	къутэ!	фыкъутэ!
щымыӀэныгъэ:	умыкъутэ!	фымыкъутэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срекъутэ	урекъутэ	ирекъутэ	дрекъутэ	фрекъутэ	ирекъутэ
щымыӀэныгъэ:	сремыкъутэ	уремыкъутэ	иремыкъутэ	дремыкъутэ	фремыкъутэ	иремыкъутэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сокъутэ(р)	уокъутэ(р)	мэкъутэ(р)	докъутэ(р)	фокъутэ(р)	мэкъутэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэркъым	укъутэркъым	къутэркъым	дыкъутэркъым	фыкъутэркъым	къутэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутэ(р)т	укъутэ(р)т	къутэ(р)т	дыкъутэ(р)т	фыкъутэ(р)т	къутэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэ(р)тэкъым	укъутэ(р)тэкъым	къутэ(р)тэкъым	дыкъутэ(р)тэкъым	фыкъутэ(р)тэкъым	къутэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутащ	укъутащ	къутащ	дыкъутащ	фыкъутащ	къута(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутакъым	укъутакъым	къутакъым	дыкъутакъым	фыкъутакъым	къута(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутат	укъутат	къутат	дыкъутат	фыкъутат	къута(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутатэкъым	укъутатэкъым	къутатэкъым	дыкъутатэкъым	фыкъутатэкъым	къута(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъащ	укъутэгъащ	къутэгъащ	дыкъутэгъащ	фыкъутэгъащ	къутэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэгъакъым	укъутэгъакъым	къутэгъакъым	дыкъутэгъакъым	фыкъутэгъакъым	къутэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъат	укъутэгъат	къутэгъат	дыкъутэгъат	фыкъутэгъат	къутэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэгъатэкъым	укъутэгъатэкъым	къутэгъатэкъым	дыкъутэгъатэкъым	фыкъутэгъатэкъым	къутэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъутэщ	укъутэщ	къутэщ	дыкъутэщ	фыкъутэщ	къутэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэкъым	укъутэкъым	къутэкъым	дыкъутэкъым	фыкъутэкъым	къутэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъутэт	укъутэт	къутэт	дыкъутэт	фыкъутэт	къутэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэтэкъым	укъутэтэкъым	къутэтэкъым	дыкъутэтэкъым	фыкъутэтэкъым	къутэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнщ	укъутэнщ	къутэнщ	дыкъутэнщ	фыкъутэнщ	къутэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнкъым	укъутэнкъым	къутэнкъым	дыкъутэнкъым	фыкъутэнкъым	къутэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнущ	укъутэнущ	къутэнущ	дыкъутэнущ	фыкъутэнущ	къутэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнукъым	укъутэнукъым	къутэнукъым	дыкъутэнукъым	фыкъутэнукъым	къутэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэрэ	укъутэрэ	къутэрэ	дыкъутэрэ	фыкъутэрэ	къутэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэркъэ	укъутэркъэ	къутэркъэ	дыкъутэркъэ	фыкъутэркъэ	къутэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутэ(р)т	укъутэ(р)т	къутэ(р)т	дыкъутэ(р)т	фыкъутэ(р)т	къутэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэ(р)тэкъэ	укъутэ(р)тэкъэ	къутэ(р)тэкъэ	дыкъутэ(р)тэкъэ	фыкъутэ(р)тэкъэ	къутэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъута	укъута	къута	дыкъута	фыкъута	къута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутакъэ	укъутакъэ	къутакъэ	дыкъутакъэ	фыкъутакъэ	къута(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутат	укъутат	къутат	дыкъутат	фыкъутат	къута(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутатэкъэ	укъутатэкъэ	къутатэкъэ	дыкъутатэкъэ	фыкъутатэкъэ	къута(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъа	укъутэгъа	къутэгъа	дыкъутэгъа	фыкъутэгъа	къутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэгъакъэ	укъутэгъакъэ	къутэгъакъэ	дыкъутэгъакъэ	фыкъутэгъакъэ	къутэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъат	укъутэгъат	къутэгъат	дыкъутэгъат	фыкъутэгъат	къутэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэгъатэкъэ	укъутэгъатэкъэ	къутэгъатэкъэ	дыкъутэгъатэкъэ	фыкъутэгъатэкъэ	къутэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыкъутэ	укъутэ	къутэ	дыкъутэ	фыкъутэ	къутэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэкъэ	укъутэкъэ	къутэкъэ	дыкъутэкъэ	фыкъутэкъэ	къутэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыкъутэт	укъутэт	къутэт	дыкъутэт	фыкъутэт	къутэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэтэкъэ	укъутэтэкъэ	къутэтэкъэ	дыкъутэтэкъэ	фыкъутэтэкъэ	къутэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэн	укъутэн	къутэн	дыкъутэн	фыкъутэн	къутэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнкъэ	укъутэнкъэ	къутэнкъэ	дыкъутэнкъэ	фыкъутэнкъэ	къутэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэну	укъутэну	къутэну	дыкъутэну	фыкъутэну	къутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнукъэ	укъутэнукъэ	къутэнукъэ	дыкъутэнукъэ	фыкъутэнукъэ	къутэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэмэ	укъутэмэ	къутэмэ	дыкъутэмэ	фыкъутэмэ	къутэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэмэ	умыкъутэмэ	мыкъутэмэ	дымыкъутэмэ	фымыкъутэмэ	мыкъутэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутамэ	укъутамэ	къутамэ	дыкъутамэ	фыкъутамэ	къута(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутамэ	умыкъутамэ	мыкъутамэ	дымыкъутамэ	фымыкъутамэ	мыкъута(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъамэ	укъутэгъамэ	къутэгъамэ	дыкъутэгъамэ	фыкъутэгъамэ	къутэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъамэ	умыкъутэгъамэ	мыкъутэгъамэ	дымыкъутэгъамэ	фымыкъутэгъамэ	мыкъутэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнмэ	укъутэнмэ	къутэнмэ	дыкъутэнмэ	фыкъутэнмэ	къутэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнмэ	умыкъутэнмэ	мыкъутэнмэ	дымыкъутэнмэ	фымыкъутэнмэ	мыкъутэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнумэ	укъутэнумэ	къутэнумэ	дыкъутэнумэ	фыкъутэнумэ	къутэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнумэ	умыкъутэнумэ	мыкъутэнумэ	дымыкъутэнумэ	фымыкъутэнумэ	мыкъутэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэтэмэ	укъутэтэмэ	къутэтэмэ	дыкъутэтэмэ	фыкъутэтэмэ	къутэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэтэмэ	умыкъутэтэмэ	мыкъутэтэмэ	дымыкъутэтэмэ	фымыкъутэтэмэ	мыкъутэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутатэмэ	укъутатэмэ	къутатэмэ	дыкъутатэмэ	фыкъутатэмэ	къута(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутатэмэ	умыкъутатэмэ	мыкъутатэмэ	дымыкъутатэмэ	фымыкъутатэмэ	мыкъута(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъатэмэ	укъутэгъатэмэ	къутэгъатэмэ	дыкъутэгъатэмэ	фыкъутэгъатэмэ	къутэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъатэмэ	умыкъутэгъатэмэ	мыкъутэгъатэмэ	дымыкъутэгъатэмэ	фымыкъутэгъатэмэ	мыкъутэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнтэмэ	укъутэнтэмэ	къутэнтэмэ	дыкъутэнтэмэ	фыкъутэнтэмэ	къутэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнтэмэ	умыкъутэнтэмэ	мыкъутэнтэмэ	дымыкъутэнтэмэ	фымыкъутэнтэмэ	мыкъутэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнутэмэ	укъутэнутэмэ	къутэнутэмэ	дыкъутэнутэмэ	фыкъутэнутэмэ	къутэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнутэмэ	умыкъутэнутэмэ	мыкъутэнутэмэ	дымыкъутэнутэмэ	фымыкъутэнутэмэ	мыкъутэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнт	укъутэнт	къутэнт	дыкъутэнт	фыкъутэнт	къутэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнтэкъым	укъутэнтэкъым	къутэнтэкъым	дыкъутэнтэкъым	фыкъутэнтэкъым	къутэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнут	укъутэнут	къутэнут	дыкъутэнут	фыкъутэнут	къутэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыкъутэнутэкъым	укъутэнутэкъым	къутэнутэкъым	дыкъутэнутэкъым	фыкъутэнутэкъым	къутэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэми	укъутэми	къутэми	дыкъутэми	фыкъутэми	къутэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэми	умыкъутэми	мыкъутэми	дымыкъутэми	фымыкъутэми	мыкъутэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутами	укъутами	къутами	дыкъутами	фыкъутами	къута(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутами	умыкъутами	мыкъутами	дымыкъутами	фымыкъутами	мыкъута(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъами	укъутэгъами	къутэгъами	дыкъутэгъами	фыкъутэгъами	къутэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъами	умыкъутэгъами	мыкъутэгъами	дымыкъутэгъами	фымыкъутэгъами	мыкъутэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнми	укъутэнми	къутэнми	дыкъутэнми	фыкъутэнми	къутэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнми	умыкъутэнми	мыкъутэнми	дымыкъутэнми	фымыкъутэнми	мыкъутэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнуми	укъутэнуми	къутэнуми	дыкъутэнуми	фыкъутэнуми	къутэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнуми	умыкъутэнуми	мыкъутэнуми	дымыкъутэнуми	фымыкъутэнуми	мыкъутэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэтэми	укъутэтэми	къутэтэми	дыкъутэтэми	фыкъутэтэми	къутэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэтэми	умыкъутэтэми	мыкъутэтэми	дымыкъутэтэми	фымыкъутэтэми	мыкъутэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыкъутатэми	укъутатэми	къутатэми	дыкъутатэми	фыкъутатэми	къута(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутатэми	умыкъутатэми	мыкъутатэми	дымыкъутатэми	фымыкъутатэми	мыкъута(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыкъутэгъатэми	укъутэгъатэми	къутэгъатэми	дыкъутэгъатэми	фыкъутэгъатэми	къутэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэгъатэми	умыкъутэгъатэми	мыкъутэгъатэми	дымыкъутэгъатэми	фымыкъутэгъатэми	мыкъутэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнтэми	укъутэнтэми	къутэнтэми	дыкъутэнтэми	фыкъутэнтэми	къутэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнтэми	умыкъутэнтэми	мыкъутэнтэми	дымыкъутэнтэми	фымыкъутэнтэми	мыкъутэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыкъутэнутэми	укъутэнутэми	къутэнутэми	дыкъутэнутэми	фыкъутэнутэми	къутэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыкъутэнутэми	умыкъутэнутэми	мыкъутэнутэми	дымыкъутэнутэми	фымыкъутэнутэми	мыкъутэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъутаи	укъутаи	къутаи	дыкъутаи	фыкъутаи	къутаи
щымыӀэныгъэ:	сыкъутакъыми	укъутакъыми	къутакъыми	дыкъутакъыми	фыкъутакъыми	къутакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыкъутащэрэт	укъутащэрэт	къутащэрэт	дыкъутащэрэт	фыкъутащэрэт	къутащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыкъутащэрэт	умыкъутащэрэт	мыкъутащэрэт	дымыкъутащэрэт	фымыкъутащэрэт	мыкъутащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнщ	укъутагъэнщ	къутагъэнщ	дыкъутагъэнщ	фыкъутагъэнщ	къутагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнкъым	укъутагъэнкъым	къутагъэнкъым	дыкъутагъэнкъым	фыкъутагъэнкъым	къутагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнт	укъутагъэнт	къутагъэнт	дыкъутагъэнт	фыкъутагъэнт	къутагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнтэкъым	укъутагъэнтэкъым	къутагъэнтэкъым	дыкъутагъэнтэкъым	фыкъутагъэнтэкъым	къутагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэн	укъутагъэн	къутагъэн	дыкъутагъэн	фыкъутагъэн	къутагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнкъэ	укъутагъэнкъэ	къутагъэнкъэ	дыкъутагъэнкъэ	фыкъутагъэнкъэ	къутагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнт	укъутагъэнт	къутагъэнт	дыкъутагъэнт	фыкъутагъэнт	къутагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнтэкъэ	укъутагъэнтэкъэ	къутагъэнтэкъэ	дыкъутагъэнтэкъэ	фыкъутагъэнтэкъэ	къутагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнущ	укъутагъэнущ	къутагъэнущ	дыкъутагъэнущ	фыкъутагъэнущ	къутагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнукъым	укъутагъэнукъым	къутагъэнукъым	дыкъутагъэнукъым	фыкъутагъэнукъым	къутагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнут	укъутагъэнут	къутагъэнут	дыкъутагъэнут	фыкъутагъэнут	къутагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнутэкъым	укъутагъэнутэкъым	къутагъэнутэкъым	дыкъутагъэнутэкъым	фыкъутагъэнутэкъым	къутагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэну	укъутагъэну	къутагъэну	дыкъутагъэну	фыкъутагъэну	къутагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнукъэ	укъутагъэнукъэ	къутагъэнукъэ	дыкъутагъэнукъэ	фыкъутагъэнукъэ	къутагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнут	укъутагъэнут	къутагъэнут	дыкъутагъэнут	фыкъутагъэнут	къутагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыкъутагъэнутэкъэ	укъутагъэнутэкъэ	къутагъэнутэкъэ	дыкъутагъэнутэкъэ	фыкъутагъэнутэкъэ	къутагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутэ	укъутэ	къутэ	дыкъутэ	фыкъутэ	къутэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэ	умыкъутэ	мыкъутэ	дымыкъутэ	фымыкъутэ	мыкъутэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъута	укъута	къута	дыкъута	фыкъута	къута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъута	умыкъута	мыкъута	дымыкъута	фымыкъута	мыкъута(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутэгъа	укъутэгъа	къутэгъа	дыкъутэгъа	фыкъутэгъа	къутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэгъа	умыкъутэгъа	мыкъутэгъа	дымыкъутэгъа	фымыкъутэгъа	мыкъутэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутэн	укъутэн	къутэн	дыкъутэн	фыкъутэн	къутэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэн	умыкъутэн	мыкъутэн	дымыкъутэн	фымыкъутэн	мыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутэну	укъутэну	къутэну	дыкъутэну	фыкъутэну	къутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэну	умыкъутэну	мыкъутэну	дымыкъутэну	фымыкъутэну	мыкъутэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкъутэ	узэрыкъутэ	зэрыкъутэ	дызэрыкъутэ	фызэрыкъутэ	зэрыкъутэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыкъутэ	узэрымыкъутэ	зэрымыкъутэ	дызэрымыкъутэ	фызэрымыкъутэ	мызэрыкъутэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкъута	узэрыкъута	зэрыкъута	дызэрыкъута	фызэрыкъута	зэрыкъута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыкъута	узэрымыкъута	зэрымыкъута	дызэрымыкъута	фызэрымыкъута	зэрымыкъута(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкъутэгъа	узэрыкъутэгъа	зэрыкъутэгъа	дызэрыкъутэгъа	фызэрыкъутэгъа	зэрыкъутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыкъутэгъа	узэрымыкъутэгъа	зэрымыкъутэгъа	дызэрымыкъутэгъа	фызэрымыкъутэгъа	зэрымыкъутэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкъутэн	узэрыкъутэн	зэрыкъутэн	дызэрыкъутэн	фызэрыкъутэн	зэрыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыкъутэн	узэрымыкъутэн	зэрымыкъутэн	дызэрымыкъутэн	фызэрымыкъутэн	зэрымыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыкъутэну	узэрыкъутэну	зэрыкъутэну	дызэрыкъутэну	фызэрыкъутэну	зэрыкъутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыкъутэну	узэрымыкъутэну	зэрымыкъутэну	дызэрымыкъутэну	фызэрымыкъутэну	зэрымыкъутэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкъутэ	ущыкъутэ	щыкъутэ	дыщыкъутэ	фыщыкъутэ	щыкъутэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыкъутэ	ущымыкъутэ	щымыкъутэ	дыщымыкъутэ	фыщымыкъутэ	щымыкъутэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкъута	ущыкъута	щыкъута	дыщыкъута	фыщыкъута	щыкъута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыкъута	ущымыкъута	щымыкъута	дыщымыкъута	фыщымыкъута	щымыкъута(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкъутэгъа	ущыкъутэгъа	щыкъутэгъа	дыщыкъутэгъа	фыщыкъутэгъа	щыкъутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыкъутэгъа	ущымыкъутэгъа	щымыкъутэгъа	дыщымыкъутэгъа	фыщымыкъутэгъа	щымыкъутэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкъутэн	ущыкъутэн	щыкъутэн	дыщыкъутэн	фыщыкъутэн	щыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыкъутэн	ущымыкъутэн	щымыкъутэн	дыщымыкъутэн	фыщымыкъутэн	щымыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыкъутэну	ущыкъутэну	щыкъутэну	дыщыкъутэну	фыщыкъутэну	щыкъутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыкъутэну	ущымыкъутэну	щымыкъутэну	дыщымыкъутэну	фыщымыкъутэну	щымыкъутэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэкъутэ	уздэкъутэ	здэкъутэ	дыздэкъутэ	фыздэкъутэ	здэкъутэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыкъутэ	уздэмыкъутэ	здэмыкъутэ	дыздэмыкъутэ	фыздэмыкъутэ	здэмыкъутэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэкъута	уздэкъута	здэкъута	дыздэкъута	фыздэкъута	здэкъута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыкъута	уздэмыкъута	здэмыкъута	дыздэмыкъута	фыздэмыкъута	здэмыкъута(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэкъутэгъа	уздэкъутэгъа	здэкъутэгъа	дыздэкъутэгъа	фыздэкъутэгъа	здэкъутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыкъутэгъа	уздэмыкъутэгъа	здэмыкъутэгъа	дыздэмыкъутэгъа	фыздэмыкъутэгъа	здэмыкъутэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэкъутэн	уздэкъутэн	здэкъутэн	дыздэкъутэн	фыздэкъутэн	здэкъутэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыкъутэн	уздэмыкъутэн	здэмыкъутэн	дыздэмыкъутэн	фыздэмыкъутэн	здэмыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэкъутэну	уздэкъутэну	здэкъутэну	дыздэкъутэну	фыздэкъутэну	здэкъутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыкъутэну	уздэмыкъутэну	здэмыкъутэну	дыздэмыкъутэну	фыздэмыкъутэну	здэмыкъутэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэкъутэ	ущӀэкъутэ	щӀэкъутэ	дыщӀэкъутэ	фыщӀэкъутэ	щӀэкъутэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыкъутэ	ущӀэмыкъутэ	щӀэмыкъутэ	дыщӀэмыкъутэ	фыщӀэмыкъутэ	щӀэмыкъутэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэкъута	ущӀэкъута	щӀэкъута	дыщӀэкъута	фыщӀэкъута	щӀэкъута(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыкъута	ущӀэмыкъута	щӀэмыкъута	дыщӀэмыкъута	фыщӀэмыкъута	щӀэмыкъута(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэкъутэгъа	ущӀэкъутэгъа	щӀэкъутэгъа	дыщӀэкъутэгъа	фыщӀэкъутэгъа	щӀэкъутэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыкъутэгъа	ущӀэмыкъутэгъа	щӀэмыкъутэгъа	дыщӀэмыкъутэгъа	фыщӀэмыкъутэгъа	щӀэмыкъутэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэкъутэн	ущӀэкъутэн	щӀэкъутэн	дыщӀэкъутэн	фыщӀэкъутэн	щӀэкъутэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыкъутэн	ущӀэмыкъутэн	щӀэмыкъутэн	дыщӀэмыкъутэн	фыщӀэмыкъутэн	щӀэмыкъутэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэкъутэну	ущӀэкъутэну	щӀэкъутэну	дыщӀэкъутэну	фыщӀэкъутэну	щӀэкъутэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыкъутэну	ущӀэмыкъутэну	щӀэмыкъутэну	дыщӀэмыкъутэну	фыщӀэмыкъутэну	щӀэмыкъутэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутэу	укъутэу	къутэу	дыкъутэу	фыкъутэу	къутэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэу	умыкъутэу	мыкъутэу	дымыкъутэу	фымыкъутэу	мыкъутэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыкъутауэ	укъутауэ	къутауэ	дыкъутауэ	фыкъутауэ	къутауэ / къута(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыкъутауэ	умыкъутауэ	мыкъутауэ	дымыкъутауэ	фымыкъутауэ	мыкъутауэ(хэ) / мыкъута(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыкъутэурэ	укъутэурэ	къутэурэ	дыкъутэурэ	фыкъутэурэ	къутэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыкъутэурэ	умыкъутэурэ	мыкъутэурэ	дымыкъутэурэ	фымыкъутэурэ	мыкъутэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]э	[къут]эр	--	[къут]эхэр
Эргативнэ:	[къут]э	[къут]эм	--	[къут]эхэм
Послеложнэ:	[къут]экӀэ	[къут]эмкӀэ	[къут]эхэкӀэ	[къут]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]эу	[къут]эрауэ	[къут]эхэу	[къут]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]а	[къут]ар	--	[къут]ахэр
Эргативнэ:	[къут]а	[къут]ам	--	[къут]ахэм
Послеложнэ:	[къут]акӀэ	[къут]амкӀэ	[къут]ахэкӀэ	[къут]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]ауэ	[къут]арауэ	[къут]ахэу	[къут]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]эн	[къут]эныр	--	[къут]энхэр
Эргативнэ:	[къут]эн	[къут]эным	--	[къут]энхэм
Послеложнэ:	[къут]энкӀэ	[къут]энымкӀэ	[къут]энхэкӀэ	[къут]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[къут]эну	[къут]энырауэ	[къут]энхэу	[къут]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[къут]эну	[къут]энур	--	[къут]энухэр
Эргативнэ:	[къут]эну	[къут]энум	--	[къут]энухэм
Послеложнэ:	[къут]энукӀэ	[къут]энумкӀэ	[къут]энухэкӀэ	[къут]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[къут]энуэ	[къут]энурауэ	[къут]энухэу	[къут]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэрым и щытыкӀэр фӀэкӀуэдын, Ӏыхьэ-Ӏыхьэу (Ӏыхьэ зыбжанэу) зэгуэудын; зэтеуэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Ар щыщӀалэм шууэ зэтеджалэри и лъакъуэ къутауэ щытащ. Черкес ӀуэрыӀуатэхэр

• Бгъэр куэдрэ уэмэ, и дамэр мэкъутэ. Псалъэжьхэр

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Хьэкъущыкъур къутащ.
• Унэр къутащ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къутэн: break, be destroyed, be knocked or torn down
• Хьэкъущыкъур къутащ: the dish broke
• Унэр къутащ: the house was knocked down

УРЫСЫБЗЭ

• къутэн: сломаться, разбиться, разрушиться
• Хьэкъущыкъур къутащ: разбилась посуда
• Унэр къутащ: дом был разрушен

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.