АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ПЛЪЫФЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʑǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [жь] + ы
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | жьы | жьыр | -- | жьыхэр |
Эргативнэ: | жьы | жьым | -- | жьыхэм |
Послеложнэ: | жьыкӀэ | жьымкӀэ | жьыхэкӀэ | жьыхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | жьыуэ | жьырауэ | жьыхэу | жьыхэрауэ |
еигъэ формэхэр | |||||
---|---|---|---|---|---|
сижь | уижь | ижь | дижь | фижь | яжь |
МЫХЬЭНЭ
- Ныбжьышхуэ зиӀэ, куэд щӀа, кхъахэ.
- Зи ныбжь хэкӀуэта.
- ЗемыкӀуэж, мыхьэнэ зимыӀэж.
- Пасэрей, япэрей.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
- БетӀал занщӀэу гу лъитащ Родион Михайлович.. жьы зэрыхъуам. Шортэн Аскэрбий
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 73 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Джэду анэжьым шыр иӀэщ. | У старой мать-кошки котята. | The old mother cat has got kittens. |
нап. 76 | ||
Къаз анэжьхэм я шырхэр псым яшащ. | Мать-гуси повели своих гусят на реку. | The mother geese have taken their goslings to the river. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Унэжь.
- Жэмыжь.
- Шыжь.
- Ахъшэжь.
- Уэрэдыжь.
- Хабзэжь.
- Къафэжь.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- жьы: 1. old, dilapidated 2. old, elderly, aged 3. expired, invalid, unusable, used 4. ancient, archaic, antique, outdated
- Унэжь: an old house
- Жэмыжь: an old cow
- Шыжь: an old horse
- Ахъшэжь: old money
- Уэрэдыжь: an old song
- Хабзэжь: an old custom, rule
- Къафэжь: an old dance
УРЫСЫБЗЭEdit
- жьы: 1. старый, ветхий 2. старый, престарелый 3. недействительный, негодный; использованный 4. старинный; устаревший
- Унэжь: старый дом
- Жэмыжь: старая корова
- Шыжь: старая лошадь
- Ахъшэжь: старые деньги
- Уэрэдыжь: старинная песня
- Хабзэжь: старый обычай
- Къафэжь: старинный танец
псалъафэ зэпыщӀахэр
[И] жьы хъугъуэEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: in one’s declining years, in the evening of life, in one’s old age Урысыбзэ: на склоне лет. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʑǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [жь] + ы
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | жьы | жьыр | -- | жьыхэр |
Эргативнэ: | жьы | жьым | -- | жьыхэм |
Послеложнэ: | жьыкӀэ | жьымкӀэ | жьыхэкӀэ | жьыхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | жьыуэ | жьырауэ | жьыхэу | жьыхэрауэ |
еигъэ формэхэр | |||||
---|---|---|---|---|---|
сижь | уижь | ижь | дижь | фижь | яжь |
МЫХЬЭНЭ
- Хьэуа.
- Хьэуам и зекӀуэныгъэ.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
- Пшапэр щызэхэуэм ирихьэлӀэу, пхъэ куэд зэхуэтхьэсри мафӀэшхуэ тщӀащ, ди щӀакӀуэхэр дыубгъури и хъуреягъкӀэ дыкъегъуэлъэкӀыжащ. Ар сыт хуэдэу тхьэгъуэт, жьы къабзэм ухэлъу. КъардэнгъущӀ Зырамыку
- ЩӀыбым къызэрыщӀэкӀыу жьы щӀыӀэтыӀэ къыкъуэуам я напэхэр къахуилъэщӀащ, жыг тхьэмпэхэм я Ӏущащэри жыжьэ къыщыӀуащ. Къущхьэ СулътӀан
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- жьышхуэ
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- жьы: 1. air 2. wind
- жьышхуэ: a strong, heavy wind
УРЫСЫБЗЭEdit
- жьы: 1. воздух 2. ветер
- жьышхуэ: большой, сильный ветер
псалъафэ зэпыщӀахэр
[Гум| жьы дихужынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to heave a sigh of relief, feel spiritual relief Урысыбзэ: облегченно вздохнуть, почувствовать душевное облегчение Псалъэ зэпхахэр: II. Щапхъэхэр:
Жьы зыщӀэтEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: energetic, lively (about a person) Урысыбзэ: энергичный, живой (о человеке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Зулижан жьы зыщӀэт цӀыхут. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
Жьы зыщӀегъэхунEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: get some fresh air, go out for a breath of fresh air. Урысыбзэ: выйти на свежий воздух, проветриться. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Жьы зыщӀригъэхущ, зигъэпсэхури, Леонид Петрович нэжэгужэу унэм къыщӀыхьэжащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Жьы зыӀурыгъэхьэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: rest, relax Урысыбзэ: передохнуть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Ешахэр жьы зыӀурагъэхьэну къыщӀэкӀырт. ГуфӀэгъуэ, сборник
. ФӀанэр мыдэ къызэти, жьы зыӀурыгъэхьэ. Зы быну зэкъуэт, сборник
Жьы къабзэм хэтынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: breathe fresh air Урысыбзэ: дышать свежим воздухом. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы къепшэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: start blowing, come up (wind) Урысыбзэ: подуть (о ветре). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И]жь къыщӀихунEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: experience sb’s influence, be subject to sb's influence Урысыбзэ: испытать на себе чье-л. влияние. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы пихунEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: start blowing (about a slight breeze) Урысыбзэ: подуть (о слабом ветерке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы темыгъэпсэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: do sth in an instant, quickly Урысыбзэ: совершить, сделать что-л. быстро, моментально. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы темыпсэуEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: quickly, momentarily, in an instant Урысыбзэ: быстро, мгновенно. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьым тесу псым епыджынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be naughty or mischievous (literally: sit in the wind, butting water) Урысыбзэ: озорничать (букв. сидя на ветре, воду бодать). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] жьыр щӀэпщэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: experience sb’s influence, be subject to sb's influence Урысыбзэ: испытать на себе чье-л. влияние. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уэ залыму уэ кхъуэ жьакӀэм уи жьыр псоми ящӀэпщащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Жьы щӀэтынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with zest, verve Урысыбзэ: с огоньком. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы щӀегъэхунEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: throw to the wind, squander, waste, fling away Урысыбзэ: промотать, растранжирить, пустить на ветер. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы ӀурыгъэхьэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: give sb a breather, let them get a breath of fresh air Урысыбзэ: дать подышать (свежим воздухом). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Сабийр щӀыбым щӀэхауэ жьы къабзэ Ӏурыгъэхьэн хуейщ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
жьы зэпепщэEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a draught Урысыбзэ: сквозняк Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы зэпеуэEdit
Мыхьэнэ: Зэтауэ щыт щхьэгъубжэ, бжэ Ӏухахэм, ӀугъэзэщӀыкӀахэм я зэхуаку щызэприху жьы. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a draught Урысыбзэ: сквозняк Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы ихупӀэEdit
Мыхьэнэ: Жьы кӀуапӀэ, жьы дэхупӀэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a ventilation duct or hole Урысыбзэ: отдушина, вентиляционное отверстие Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы кӀэрахъуэEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: whirlwind, twister Урысыбзэ: вихрь Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы кхъухьEdit
Мыхьэнэ: ЖьыкӀэ зекӀуэ кхъухь. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a sailing ship or vessel, a ship with sails Урысыбзэ: парусник Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы шхьэлEdit
Мыхьэнэ: ЖьыкӀэ лажьэ шхьэл. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a windmill Урысыбзэ: ветряная мельница Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
жьы ӀурыхьэгъуэEdit
Мыхьэнэ: БэуапӀэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a rest, a breather Урысыбзэ: передышка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Жьы Ӏурыхьэгъуэ гъуэтынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: rest, take a breather Урысыбзэ: передохнуть, получить передышку. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Жьы Ӏурыхьэгъуэ зэригъуэтыххэу къыщӀолъэдэжри псыр къыпыжу щӀопхъуэ аргуэру. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ПЛЪЫФЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [ʑǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [жь] + ы
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | жьы | жьыр | -- | жьыхэр |
Эргативнэ: | жьы | жьым | -- | жьыхэм |
Послеложнэ: | жьыкӀэ | жьымкӀэ | жьыхэкӀэ | жьыхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | жьыуэ | жьырауэ | жьыхэу | жьыхэрауэ |
еигъэ формэхэр | |||||
---|---|---|---|---|---|
сижь | уижь | ижь | дижь | фижь | яжь |
МЫХЬЭНЭ
- Пасэ.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
- Пщэдджыжьыр жьы пэтми, колхоз правленэ бжэӀупэм цӀыху куэд щызэхэтт. КӀэрашэ Тембот
- Дуней уфам пщэдджыжьыр иджыри жьы дыдэу къыпфӀигъэщӀырт. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- жьы: early (about time)
УРЫСЫБЗЭEdit
- жьы: ранний (о времени)
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.