{Wt/kbd/псалъащхьэ}}
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [dɐpǝ'ʔɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- дэ- + [пыӏ] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "дэпыӏэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | дэпыӏэн |
| щымыӀэныгъэ: | дэмыпыӏэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэн | удэпыӏэн | дэпыӏэн | дыдэпыӏэн | фыдэпыӏэн | дэпыӏэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэн | удэмыпыӏэн | дэмыпыӏэн | дыдэмыпыӏэн | фыдэмыпыӏэн | дэмыпыӏэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | дэпыӏэ! | фыдэпыӏэ! |
| щымыӀэныгъэ: | удэмыпыӏэ! | фыдэмыпыӏэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыдрепыӏэ | удрепыӏэ | дрепыӏэ | дыдрепыӏэ | фыдрепыӏэ | дрепыӏэ |
| щымыӀэныгъэ: | сыдремыпыӏэ | удремыпыӏэ | дремыпыӏэ | дыдремыпыӏэ | фыдремыпыӏэ | дремыпыӏэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдопыӏэ(р) | удопыӏэ(р) | допыӏэ(р) | дыдопыӏэ(р) | фыдопыӏэ(р) | допыӏэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэркъым | удэпыӏэркъым | дэпыӏэркъым | дыдэпыӏэркъым | фыдэпыӏэркъым | дэпыӏэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэ(р)т | удэпыӏэ(р)т | дэпыӏэ(р)т | дыдэпыӏэ(р)т | фыдэпыӏэ(р)т | дэпыӏэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэ(р)тэкъым | удэпыӏэ(р)тэкъым | дэпыӏэ(р)тэкъым | дыдэпыӏэ(р)тэкъым | фыдэпыӏэ(р)тэкъым | дэпыӏэ(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏащ | удэпыӏащ | дэпыӏащ | дыдэпыӏащ | фыдэпыӏащ | дэпыӏа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏакъым | удэпыӏакъым | дэпыӏакъым | дыдэпыӏакъым | фыдэпыӏакъым | дэпыӏа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏат | удэпыӏат | дэпыӏат | дыдэпыӏат | фыдэпыӏат | дэпыӏа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏатэкъым | удэпыӏатэкъым | дэпыӏатэкъым | дыдэпыӏатэкъым | фыдэпыӏатэкъым | дэпыӏа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъащ | удэпыӏэгъащ | дэпыӏэгъащ | дыдэпыӏэгъащ | фыдэпыӏэгъащ | дэпыӏэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъакъым | удэпыӏэгъакъым | дэпыӏэгъакъым | дыдэпыӏэгъакъым | фыдэпыӏэгъакъым | дэпыӏэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъат | удэпыӏэгъат | дэпыӏэгъат | дыдэпыӏэгъат | фыдэпыӏэгъат | дэпыӏэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъатэкъым | удэпыӏэгъатэкъым | дэпыӏэгъатэкъым | дыдэпыӏэгъатэкъым | фыдэпыӏэгъатэкъым | дэпыӏэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэщ | удэпыӏэщ | дэпыӏэщ | дыдэпыӏэщ | фыдэпыӏэщ | дэпыӏэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэкъым | удэпыӏэкъым | дэпыӏэкъым | дыдэпыӏэкъым | фыдэпыӏэкъым | дэпыӏэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэт | удэпыӏэт | дэпыӏэт | дыдэпыӏэт | фыдэпыӏэт | дэпыӏэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэтэкъым | удэпыӏэтэкъым | дэпыӏэтэкъым | дыдэпыӏэтэкъым | фыдэпыӏэтэкъым | дэпыӏэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнщ | удэпыӏэнщ | дэпыӏэнщ | дыдэпыӏэнщ | фыдэпыӏэнщ | дэпыӏэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнкъым | удэпыӏэнкъым | дэпыӏэнкъым | дыдэпыӏэнкъым | фыдэпыӏэнкъым | дэпыӏэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнущ | удэпыӏэнущ | дэпыӏэнущ | дыдэпыӏэнущ | фыдэпыӏэнущ | дэпыӏэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнукъым | удэпыӏэнукъым | дэпыӏэнукъым | дыдэпыӏэнукъым | фыдэпыӏэнукъым | дэпыӏэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэрэ | удэпыӏэрэ | дэпыӏэрэ | дыдэпыӏэрэ | фыдэпыӏэрэ | дэпыӏэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэркъэ | удэпыӏэркъэ | дэпыӏэркъэ | дыдэпыӏэркъэ | фыдэпыӏэркъэ | дэпыӏэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэ(р)т | удэпыӏэ(р)т | дэпыӏэ(р)т | дыдэпыӏэ(р)т | фыдэпыӏэ(р)т | дэпыӏэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэ(р)тэкъэ | удэпыӏэ(р)тэкъэ | дэпыӏэ(р)тэкъэ | дыдэпыӏэ(р)тэкъэ | фыдэпыӏэ(р)тэкъэ | дэпыӏэ(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏа | удэпыӏа | дэпыӏа | дыдэпыӏа | фыдэпыӏа | дэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏакъэ | удэпыӏакъэ | дэпыӏакъэ | дыдэпыӏакъэ | фыдэпыӏакъэ | дэпыӏа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏат | удэпыӏат | дэпыӏат | дыдэпыӏат | фыдэпыӏат | дэпыӏа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏатэкъэ | удэпыӏатэкъэ | дэпыӏатэкъэ | дыдэпыӏатэкъэ | фыдэпыӏатэкъэ | дэпыӏа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъа | удэпыӏэгъа | дэпыӏэгъа | дыдэпыӏэгъа | фыдэпыӏэгъа | дэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъакъэ | удэпыӏэгъакъэ | дэпыӏэгъакъэ | дыдэпыӏэгъакъэ | фыдэпыӏэгъакъэ | дэпыӏэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъат | удэпыӏэгъат | дэпыӏэгъат | дыдэпыӏэгъат | фыдэпыӏэгъат | дэпыӏэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъатэкъэ | удэпыӏэгъатэкъэ | дэпыӏэгъатэкъэ | дыдэпыӏэгъатэкъэ | фыдэпыӏэгъатэкъэ | дэпыӏэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэ | удэпыӏэ | дэпыӏэ | дыдэпыӏэ | фыдэпыӏэ | дэпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэкъэ | удэпыӏэкъэ | дэпыӏэкъэ | дыдэпыӏэкъэ | фыдэпыӏэкъэ | дэпыӏэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэт | удэпыӏэт | дэпыӏэт | дыдэпыӏэт | фыдэпыӏэт | дэпыӏэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэтэкъэ | удэпыӏэтэкъэ | дэпыӏэтэкъэ | дыдэпыӏэтэкъэ | фыдэпыӏэтэкъэ | дэпыӏэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэн | удэпыӏэн | дэпыӏэн | дыдэпыӏэн | фыдэпыӏэн | дэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнкъэ | удэпыӏэнкъэ | дэпыӏэнкъэ | дыдэпыӏэнкъэ | фыдэпыӏэнкъэ | дэпыӏэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэну | удэпыӏэну | дэпыӏэну | дыдэпыӏэну | фыдэпыӏэну | дэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнукъэ | удэпыӏэнукъэ | дэпыӏэнукъэ | дыдэпыӏэнукъэ | фыдэпыӏэнукъэ | дэпыӏэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэмэ | удэпыӏэмэ | дэпыӏэмэ | дыдэпыӏэмэ | фыдэпыӏэмэ | дэпыӏэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэмэ | удэмыпыӏэмэ | дэмыпыӏэмэ | дыдэмыпыӏэмэ | фыдэмыпыӏэмэ | дэмыпыӏэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏамэ | удэпыӏамэ | дэпыӏамэ | дыдэпыӏамэ | фыдэпыӏамэ | дэпыӏа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏамэ | удэмыпыӏамэ | дэмыпыӏамэ | дыдэмыпыӏамэ | фыдэмыпыӏамэ | мыпыӏа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъамэ | удэпыӏэгъамэ | дэпыӏэгъамэ | дыдэпыӏэгъамэ | фыдэпыӏэгъамэ | дэпыӏэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэгъамэ | удэмыпыӏэгъамэ | дэмыпыӏэгъамэ | дыдэмыпыӏэгъамэ | фыдэмыпыӏэгъамэ | дэмыпыӏэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнмэ | удэпыӏэнмэ | дэпыӏэнмэ | дыдэпыӏэнмэ | фыдэпыӏэнмэ | дэпыӏэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнмэ | удэмыпыӏэнмэ | дэмыпыӏэнмэ | дыдэмыпыӏэнмэ | фыдэмыпыӏэнмэ | дэмыпыӏэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнумэ | удэпыӏэнумэ | дэпыӏэнумэ | дыдэпыӏэнумэ | фыдэпыӏэнумэ | дэпыӏэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнумэ | удэмыпыӏэнумэ | дэмыпыӏэнумэ | дыдэмыпыӏэнумэ | фыдэмыпыӏэнумэ | дэмыпыӏэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэтэмэ | удэпыӏэтэмэ | дэпыӏэтэмэ | дыдэпыӏэтэмэ | фыдэпыӏэтэмэ | дэпыӏэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэтэмэ | удэмыпыӏэтэмэ | дэмыпыӏэтэмэ | дыдэмыпыӏэтэмэ | фыдэмыпыӏэтэмэ | дэмыпыӏэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏатэмэ | удэпыӏатэмэ | дэпыӏатэмэ | дыдэпыӏатэмэ | фыдэпыӏатэмэ | дэпыӏа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏатэмэ | удэмыпыӏатэмэ | дэмыпыӏатэмэ | дыдэмыпыӏатэмэ | фыдэмыпыӏатэмэ | дэмыпыӏа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъатэмэ | удэпыӏэгъатэмэ | дэпыӏэгъатэмэ | дыдэпыӏэгъатэмэ | фыдэпыӏэгъатэмэ | дэпыӏэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэгъатэмэ | удэмыпыӏэгъатэмэ | дэмыпыӏэгъатэмэ | дыдэмыпыӏэгъатэмэ | фыдэмыпыӏэгъатэмэ | дэмыпыӏэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнтэмэ | удэпыӏэнтэмэ | дэпыӏэнтэмэ | дыдэпыӏэнтэмэ | фыдэпыӏэнтэмэ | дэпыӏэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнтэмэ | удэмыпыӏэнтэмэ | дэмыпыӏэнтэмэ | дыдэмыпыӏэнтэмэ | фыдэмыпыӏэнтэмэ | дэмыпыӏэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнутэмэ | удэпыӏэнутэмэ | дэпыӏэнутэмэ | дыдэпыӏэнутэмэ | фыдэпыӏэнутэмэ | дэпыӏэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнутэмэ | удэмыпыӏэнутэмэ | дэмыпыӏэнутэмэ | дыдэмыпыӏэнутэмэ | фыдэмыпыӏэнутэмэ | дэмыпыӏэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнт | удэпыӏэнт | дэпыӏэнт | дыдэпыӏэнт | фыдэпыӏэнт | дэпыӏэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнтэкъым | удэпыӏэнтэкъым | дэпыӏэнтэкъым | дыдэпыӏэнтэкъым | фыдэпыӏэнтэкъым | дэпыӏэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнут | удэпыӏэнут | дэпыӏэнут | дыдэпыӏэнут | фыдэпыӏэнут | дэпыӏэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнутэкъым | удэпыӏэнутэкъым | дэпыӏэнутэкъым | дыдэпыӏэнутэкъым | фыдэпыӏэнутэкъым | дэпыӏэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэми | удэпыӏэми | дэпыӏэми | дыдэпыӏэми | фыдэпыӏэми | дэпыӏэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэми | удэмыпыӏэми | дэмыпыӏэми | дыдэмыпыӏэми | фыдэмыпыӏэми | дэмыпыӏэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏами | удэпыӏами | дэпыӏами | дыдэпыӏами | фыдэпыӏами | дэпыӏа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏами | удэмыпыӏами | дэмыпыӏами | дыдэмыпыӏами | фыдэмыпыӏами | дэмыпыӏа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъами | удэпыӏэгъами | дэпыӏэгъами | дыдэпыӏэгъами | фыдэпыӏэгъами | дэпыӏэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэгъами | удэмыпыӏэгъами | дэмыпыӏэгъами | дыдэмыпыӏэгъами | фыдэмыпыӏэгъами | дэмыпыӏэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнми | удэпыӏэнми | дэпыӏэнми | дыдэпыӏэнми | фыдэпыӏэнми | дэпыӏэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнми | удэмыпыӏэнми | дэмыпыӏэнми | дыдэмыпыӏэнми | фыдэмыпыӏэнми | дэмыпыӏэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнуми | удэпыӏэнуми | дэпыӏэнуми | дыдэпыӏэнуми | фыдэпыӏэнуми | дэпыӏэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнуми | удэмыпыӏэнуми | дэмыпыӏэнуми | дыдэмыпыӏэнуми | фыдэмыпыӏэнуми | дэмыпыӏэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэтэми | удэпыӏэтэми | дэпыӏэтэми | дыдэпыӏэтэми | фыдэпыӏэтэми | дэпыӏэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэтэми | удэмыпыӏэтэми | дэмыпыӏэтэми | дыдэмыпыӏэтэми | фыдэмыпыӏэтэми | дэмыпыӏэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏатэми | удэпыӏатэми | дэпыӏатэми | дыдэпыӏатэми | фыдэпыӏатэми | дэпыӏа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏатэми | удэмыпыӏатэми | дэмыпыӏатэми | дыдэмыпыӏатэми | фыдэмыпыӏатэми | дэмыпыӏа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэгъатэми | удэпыӏэгъатэми | дэпыӏэгъатэми | дыдэпыӏэгъатэми | фыдэпыӏэгъатэми | дэпыӏэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэгъатэми | удэмыпыӏэгъатэми | дэмыпыӏэгъатэми | дыдэмыпыӏэгъатэми | фыдэмыпыӏэгъатэми | дэмыпыӏэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнтэми | удэпыӏэнтэми | дэпыӏэнтэми | дыдэпыӏэнтэми | фыдэпыӏэнтэми | дэпыӏэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнтэми | удэмыпыӏэнтэми | дэмыпыӏэнтэми | дыдэмыпыӏэнтэми | фыдэмыпыӏэнтэми | дэмыпыӏэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏэнутэми | удэпыӏэнутэми | дэпыӏэнутэми | дыдэпыӏэнутэми | фыдэпыӏэнутэми | дэпыӏэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏэнутэми | удэмыпыӏэнутэми | дэмыпыӏэнутэми | дыдэмыпыӏэнутэми | фыдэмыпыӏэнутэми | дэмыпыӏэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏаи | удэпыӏаи | дэпыӏаи | дыдэпыӏаи | фыдэпыӏаи | дэпыӏаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏаи | удэмыпыӏаи | дэмыпыӏаи | дыдэмыпыӏаи | фыдэмыпыӏаи | дэмыпыӏаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏащэрэт | удэпыӏащэрэт | дэпыӏащэрэт | дыдэпыӏащэрэт | фыдэпыӏащэрэт | дэпыӏащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыдэмыпыӏащэрэт | удэмыпыӏащэрэт | дэмыпыӏащэрэт | дыдэмыпыӏащэрэт | фыдэмыпыӏащэрэт | дэмыпыӏащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнщ | удэпыӏагъэнщ | дэпыӏагъэнщ | дыдэпыӏагъэнщ | фыдэпыӏагъэнщ | дэпыӏагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнкъым | удэпыӏагъэнкъым | дэпыӏагъэнкъым | дыдэпыӏагъэнкъым | фыдэпыӏагъэнкъым | дэпыӏагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнт | удэпыӏагъэнт | дэпыӏагъэнт | дыдэпыӏагъэнт | фыдэпыӏагъэнт | дэпыӏагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнтэкъым | удэпыӏагъэнтэкъым | дэпыӏагъэнтэкъым | дыдэпыӏагъэнтэкъым | фыдэпыӏагъэнтэкъым | дэпыӏагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэн | удэпыӏагъэн | дэпыӏагъэн | дыдэпыӏагъэн | фыдэпыӏагъэн | дэпыӏагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнкъэ | удэпыӏагъэнкъэ | дэпыӏагъэнкъэ | дыдэпыӏагъэнкъэ | фыдэпыӏагъэнкъэ | дэпыӏагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнт | удэпыӏагъэнт | дэпыӏагъэнт | дыдэпыӏагъэнт | фыдэпыӏагъэнт | дэпыӏагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнтэкъэ | удэпыӏагъэнтэкъэ | дэпыӏагъэнтэкъэ | дыдэпыӏагъэнтэкъэ | фыдэпыӏагъэнтэкъэ | дэпыӏагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнущ | удэпыӏагъэнущ | дэпыӏагъэнущ | дыдэпыӏагъэнущ | фыдэпыӏагъэнущ | дэпыӏагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнукъым | удэпыӏагъэнукъым | дэпыӏагъэнукъым | дыдэпыӏагъэнукъым | фыдэпыӏагъэнукъым | дэпыӏагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнут | удэпыӏагъэнут | дэпыӏагъэнут | дыдэпыӏагъэнут | фыдэпыӏагъэнут | дэпыӏагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнутэкъым | удэпыӏагъэнутэкъым | дэпыӏагъэнутэкъым | дыдэпыӏагъэнутэкъым | фыдэпыӏагъэнутэкъым | дэпыӏагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэну | удэпыӏагъэну | дэпыӏагъэну | дыдэпыӏагъэну | фыдэпыӏагъэну | дэпыӏагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнукъэ | удэпыӏагъэнукъэ | дэпыӏагъэнукъэ | дыдэпыӏагъэнукъэ | фыдэпыӏагъэнукъэ | дэпыӏагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнут | удэпыӏагъэнут | дэпыӏагъэнут | дыдэпыӏагъэнут | фыдэпыӏагъэнут | дэпыӏагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыдэпыӏагъэнутэкъэ | удэпыӏагъэнутэкъэ | дэпыӏагъэнутэкъэ | дыдэпыӏагъэнутэкъэ | фыдэпыӏагъэнутэкъэ | дэпыӏагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэ | удэпыӏэ | дэпыӏэ | дыдэпыӏэ | фыдэпыӏэ | дэпыӏэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэ | удэмыпыӏэ | дэмыпыӏэ | дыдэмыпыӏэ | фыдэмыпыӏэ | дэмыпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏа | удэпыӏа | дэпыӏа | дыдэпыӏа | фыдэпыӏа | дэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏа | удэмыпыӏа | дэмыпыӏа | дыдэмыпыӏа | фыдэмыпыӏа | дэмыпыӏа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэгъа | удэпыӏэгъа | дэпыӏэгъа | дыдэпыӏэгъа | фыдэпыӏэгъа | дэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэгъа | удэмыпыӏэгъа | дэмыпыӏэгъа | дыдэмыпыӏэгъа | фыдэмыпыӏэгъа | дэмыпыӏэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэн | удэпыӏэн | дэпыӏэн | дыдэпыӏэн | фыдэпыӏэн | дэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэн | удэмыпыӏэн | дэмыпыӏэн | дыдэмыпыӏэн | фыдэмыпыӏэн | дэмыпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэну | удэпыӏэну | дэпыӏэну | дыдэпыӏэну | фыдэпыӏэну | дэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэну | удэмыпыӏэну | дэмыпыӏэну | дыдэмыпыӏэну | фыдэмыпыӏэну | дэмыпыӏэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыдэпыӏэ | узэрыдэпыӏэ | зэрыдэпыӏэ | дызэрыдэпыӏэ | фызэрыдэпыӏэ | зэрыдэпыӏэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыдэмыпыӏэ | узэрыдэмыпыӏэ | зэрыдэмыпыӏэ | дызэрыдэмыпыӏэ | фызэрыдэмыпыӏэ | мызэрыдэпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыдэпыӏа | узэрыдэпыӏа | зэрыдэпыӏа | дызэрыдэпыӏа | фызэрыдэпыӏа | зэрыдэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыдэмыпыӏа | узэрыдэмыпыӏа | зэрыдэмыпыӏа | дызэрыдэмыпыӏа | фызэрыдэмыпыӏа | зэрыдэмыпыӏа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыдэпыӏэгъа | узэрыдэпыӏэгъа | зэрыдэпыӏэгъа | дызэрыдэпыӏэгъа | фызэрыдэпыӏэгъа | зэрыдэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыдэмыпыӏэгъа | узэрыдэмыпыӏэгъа | зэрыдэмыпыӏэгъа | дызэрыдэмыпыӏэгъа | фызэрыдэмыпыӏэгъа | зэрыдэмыпыӏэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыдэпыӏэн | узэрыдэпыӏэн | зэрыдэпыӏэн | дызэрыдэпыӏэн | фызэрыдэпыӏэн | зэрыдэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыдэмыпыӏэн | узэрыдэмыпыӏэн | зэрыдэмыпыӏэн | дызэрыдэмыпыӏэн | фызэрыдэмыпыӏэн | зэрыдэмыпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыдэпыӏэну | узэрыдэпыӏэну | зэрыдэпыӏэну | дызэрыдэпыӏэну | фызэрыдэпыӏэну | зэрыдэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыдэмыпыӏэну | узэрыдэмыпыӏэну | зэрыдэмыпыӏэну | дызэрыдэмыпыӏэну | фызэрыдэмыпыӏэну | зэрыдэмыпыӏэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыдэпыӏэ | ущыдэпыӏэ | щыдэпыӏэ | дыщыдэпыӏэ | фыщыдэпыӏэ | щыдэпыӏэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыдэмыпыӏэ | ущыдэмыпыӏэ | щыдэмыпыӏэ | дыщыдэмыпыӏэ | фыщыдэмыпыӏэ | щыдэмыпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыдэпыӏа | ущыдэпыӏа | щыдэпыӏа | дыщыдэпыӏа | фыщыдэпыӏа | щыдэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыдэмыпыӏа | ущыдэмыпыӏа | щыдэмыпыӏа | дыщыдэмыпыӏа | фыщыдэмыпыӏа | щыдэмыпыӏа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыдэпыӏэгъа | ущыдэпыӏэгъа | щыдэпыӏэгъа | дыщыдэпыӏэгъа | фыщыдэпыӏэгъа | щыдэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыдэмыпыӏэгъа | ущыдэмыпыӏэгъа | щыдэмыпыӏэгъа | дыщыдэмыпыӏэгъа | фыщыдэмыпыӏэгъа | щыдэмыпыӏэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыдэпыӏэн | ущыдэпыӏэн | щыдэпыӏэн | дыщыдэпыӏэн | фыщыдэпыӏэн | щыдэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыдэмыпыӏэн | ущыдэмыпыӏэн | щыдэмыпыӏэн | дыщыдэмыпыӏэн | фыщыдэмыпыӏэн | щыдэмыпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыдэпыӏэну | ущыдэпыӏэну | щыдэпыӏэну | дыщыдэпыӏэну | фыщыдэпыӏэну | щыдэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыдэмыпыӏэну | ущыдэмыпыӏэну | щыдэмыпыӏэну | дыщыдэмыпыӏэну | фыщыдэмыпыӏэну | щыдэмыпыӏэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздэдэпыӏэ | уздэдэпыӏэ | здэдэпыӏэ | дыздэдэпыӏэ | фыздэдэпыӏэ | здэдэпыӏэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэдэмыпыӏэ | уздэдэмыпыӏэ | здэдэмыпыӏэ | дыздэдэмыпыӏэ | фыздэдэмыпыӏэ | здэдэмыпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэдэпыӏа | уздэдэпыӏа | здэдэпыӏа | дыздэдэпыӏа | фыздэдэпыӏа | здэдэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэдэмыпыӏа | уздэдэмыпыӏа | здэдэмыпыӏа | дыздэдэмыпыӏа | фыздэдэмыпыӏа | здэдэмыпыӏа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздэдэпыӏэгъа | уздэдэпыӏэгъа | здэдэпыӏэгъа | дыздэдэпыӏэгъа | фыздэдэпыӏэгъа | здэдэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэдэмыпыӏэгъа | уздэдэмыпыӏэгъа | здэдэмыпыӏэгъа | дыздэдэмыпыӏэгъа | фыздэдэмыпыӏэгъа | здэдэмыпыӏэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэдэпыӏэн | уздэдэпыӏэн | здэдэпыӏэн | дыздэдэпыӏэн | фыздэдэпыӏэн | здэдэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэдэмыпыӏэн | уздэдэмыпыӏэн | здэдэмыпыӏэн | дыздэдэмыпыӏэн | фыздэдэмыпыӏэн | здэдэмыпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздэдэпыӏэну | уздэдэпыӏэну | здэдэпыӏэну | дыздэдэпыӏэну | фыздэдэпыӏэну | здэдэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздэдэмыпыӏэну | уздэдэмыпыӏэну | здэдэмыпыӏэну | дыздэдэмыпыӏэну | фыздэдэмыпыӏэну | здэдэмыпыӏэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыдэпыӏэ | ущӀыдэпыӏэ | щӀыдэпыӏэ | дыщӀыдэпыӏэ | фыщӀыдэпыӏэ | щӀыдэпыӏэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыдэмыпыӏэ | ущӀыдэмыпыӏэ | щӀыдэмыпыӏэ | дыщӀыдэмыпыӏэ | фыщӀыдэмыпыӏэ | щӀыдэмыпыӏэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыдэпыӏа | ущӀыдэпыӏа | щӀыдэпыӏа | дыщӀыдэпыӏа | фыщӀыдэпыӏа | щӀыдэпыӏа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыдэмыпыӏа | ущӀыдэмыпыӏа | щӀыдэмыпыӏа | дыщӀыдэмыпыӏа | фыщӀыдэмыпыӏа | щӀыдэмыпыӏа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыдэпыӏэгъа | ущӀыдэпыӏэгъа | щӀыдэпыӏэгъа | дыщӀыдэпыӏэгъа | фыщӀыдэпыӏэгъа | щӀыдэпыӏэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыдэмыпыӏэгъа | ущӀыдэмыпыӏэгъа | щӀыдэмыпыӏэгъа | дыщӀыдэмыпыӏэгъа | фыщӀыдэмыпыӏэгъа | щӀыдэмыпыӏэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыдэпыӏэн | ущӀыдэпыӏэн | щӀыдэпыӏэн | дыщӀыдэпыӏэн | фыщӀыдэпыӏэн | щӀыдэпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыдэмыпыӏэн | ущӀыдэмыпыӏэн | щӀыдэмыпыӏэн | дыщӀыдэмыпыӏэн | фыщӀыдэмыпыӏэн | щӀыдэмыпыӏэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыдэпыӏэну | ущӀыдэпыӏэну | щӀыдэпыӏэну | дыщӀыдэпыӏэну | фыщӀыдэпыӏэну | щӀыдэпыӏэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыдэмыпыӏэну | ущӀыдэмыпыӏэну | щӀыдэмыпыӏэну | дыщӀыдэмыпыӏэну | фыщӀыдэмыпыӏэну | щӀыдэмыпыӏэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэу | удэпыӏэу | дэпыӏэу | дыдэпыӏэу | фыдэпыӏэу | дэпыӏэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэу | удэмыпыӏэу | дэмыпыӏэу | дыдэмыпыӏэу | фыдэмыпыӏэу | дэмыпыӏэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏауэ | удэпыӏауэ | дэпыӏауэ | дыдэпыӏауэ | фыдэпыӏауэ | дэпыӏауэ / дэпыӏа(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏауэ | удэмыпыӏауэ | дэмыпыӏауэ | дыдэмыпыӏауэ | фыдэмыпыӏауэ | дэмыпыӏауэ(хэ) / дэмыпыӏа(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыдэпыӏэурэ | удэпыӏэурэ | дэпыӏэурэ | дыдэпыӏэурэ | фыдэпыӏэурэ | дэпыӏэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыдэмыпыӏэурэ | удэмыпыӏэурэ | дэмыпыӏэурэ | дыдэмыпыӏэурэ | фыдэмыпыӏэурэ | дэмыпыӏэ(хэ)урэ |
| Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыбдопыӏэ | сыдопыӏэ | -- | сывдопыӏэ | садопыӏэ(хэ) |
| уэ | уздопыӏэ | -- | удопыӏэ | уддопыӏэ | -- | уадопыӏэ(хэ) |
| ар | здопыӏэ | бдопыӏэ | допыӏэ | ддопыӏэ | вдопыӏэ | ядопыӏэ(хэ) |
| дэ | -- | дыбдопыӏэ | дыдопыӏэ | -- | дывдопыӏэ | дадопыӏэ(хэ) |
| фэ | фыздопыӏэ | -- | фыдопыӏэ | фыддопыӏэ | -- | фадопыӏэ(хэ) |
| ахэр | здопыӏэ | бдопыӏэ | допыӏэ | ддопыӏэ | вдопыӏэ | ядопыӏэ(хэ) |
| Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыбдэ[пыӏэрэ] | сыдэ[пыӏэрэ] | -- | сывдэ[пыӏэрэ] | садэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| уэ | уздэ[пыӏэрэ] | -- | удэ[пыӏэрэ] | уддэ[пыӏэрэ] | -- | уадэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| ар | здэ[пыӏэрэ] | бдэ[пыӏэрэ] | дэ[пыӏэрэ] | ддэ[пыӏэрэ] | вдэ[пыӏэрэ] | ядэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| дэ | -- | дыбдэ[пыӏэрэ] | дыдэ[пыӏэрэ] | -- | дывдэ[пыӏэрэ] | дадэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| фэ | фыздэ[пыӏэрэ] | -- | фыбъэдэ[пыӏэрэ] | фыддэ[пыӏэрэ] | -- | фадэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| ахэр | здэ[пыӏэрэ] | бдэ[пыӏэрэ] | дэ[пыӏэрэ] | ддэ[пыӏэрэ] | вдэ[пыӏэрэ] | ядэ[пыӏэ(хэ)рэ] |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пыӏ]э | [пыӏ]эр | -- | [пыӏ]эхэр |
| Эргативнэ: | [пыӏ]э | [пыӏ]эм | -- | [пыӏ]эхэм |
| Послеложнэ: | [пыӏ]экӀэ | [пыӏ]эмкӀэ | [пыӏ]эхэкӀэ | [пыӏ]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пыӏ]эуэ | [пыӏ]эрауэ | [пыӏ]эхэу | [пыӏ]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пыӏ]а | [пыӏ]ар | -- | [пыӏ]ахэр |
| Эргативнэ: | [пыӏ]а | [пыӏ]ам | -- | [пыӏ]ахэм |
| Послеложнэ: | [пыӏ]акӀэ | [пыӏ]амкӀэ | [пыӏ]ахэкӀэ | [пыӏ]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пыӏ]ауэ | [пыӏ]арауэ | [пыӏ]ахэу | [пыӏ]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пыӏ]эн | [пыӏ]эныр | -- | [пыӏ]энхэр |
| Эргативнэ: | [пыӏ]эн | [пыӏ]эным | -- | [пыӏ]энхэм |
| Послеложнэ: | [пыӏ]энкӀэ | [пыӏ]энымкӀэ | [пыӏ]энхэкӀэ | [пыӏ]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [пыӏ]эну | [пыӏ]энырауэ | [пыӏ]энхэу | [пыӏ]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [пыӏ]эну | [пыӏ]энур | -- | [пыӏ]энухэр |
| Эргативнэ: | [пыӏ]эну | [пыӏ]энум | -- | [пыӏ]энухэм |
| Послеложнэ: | [пыӏ]энукӀэ | [пыӏ]энумкӀэ | [пыӏ]энухэкӀэ | [пыӏ]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [пыӏ]энууэ | [пыӏ]энурауэ | [пыӏ]энухэу | [пыӏ]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЗыщӀыпӀэ мамыру дэсын, дэзэгъэн.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Сабийр пщӀантӀэм дэпыӀэркъым.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- дэпыӏэн: live together peacefully in one place.
- Сабийр пщӀантӀэм дэпыӀэркъым:
УРЫСЫБЗЭ
- дэпыӏэн: спокойно находиться, жить на одном месте
- Сабийр пщӀантӀэм дэпыӀэркъым:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.