Wt/kbd/дэкӏуэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [dɐ'kʹʷɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• дэ- + [кӀу] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "дэкӏуэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	дэкӀуэн
щымыӀэныгъэ:	дэмыкӀуэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэн	удэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн	дыдэмыкӀуэн	фыдэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	дэкӀуэ!	фыдэкӀуэ!
щымыӀэныгъэ:	удэмыкӀуэ!	фыдэмыкӀуэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдрекӀуэ	удрекӀуэ	дрекӀуэ	дыдрекӀуэ	фыдрекӀуэ	дрекӀуэ
щымыӀэныгъэ:	сыдремыкӀуэ	удремыкӀуэ	дремыкӀуэ	дыдремыкӀуэ	фыдремыкӀуэ	дремыкӀуэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдокӀуэ(р)	удокӀуэ(р)	докӀуэ(р)	дыдокӀуэ(р)	фыдокӀуэ(р)	докӀуэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэркъым	удэкӀуэркъым	дэкӀуэркъым	дыдэкӀуэркъым	фыдэкӀуэркъым	дэкӀуэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)т	удэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(р)т	дыдэкӀуэ(р)т	фыдэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)тэкъым	удэкӀуэ(р)тэкъым	дэкӀуэ(р)тэкъым	дыдэкӀуэ(р)тэкъым	фыдэкӀуэ(р)тэкъым	дэкӀуэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуащ	удэкӀуащ	дэкӀуащ	дыдэкӀуащ	фыдэкӀуащ	дэкӀуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуакъым	удэкӀуакъым	дэкӀуакъым	дыдэкӀуакъым	фыдэкӀуакъым	дэкӀуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуат	удэкӀуат	дэкӀуат	дыдэкӀуат	фыдэкӀуат	дэкӀуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэкъым	удэкӀуатэкъым	дэкӀуатэкъым	дыдэкӀуатэкъым	фыдэкӀуатэкъым	дэкӀуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъащ	удэкӀуэгъащ	дэкӀуэгъащ	дыдэкӀуэгъащ	фыдэкӀуэгъащ	дэкӀуэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъакъым	удэкӀуэгъакъым	дэкӀуэгъакъым	дыдэкӀуэгъакъым	фыдэкӀуэгъакъым	дэкӀуэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъат	удэкӀуэгъат	дэкӀуэгъат	дыдэкӀуэгъат	фыдэкӀуэгъат	дэкӀуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэкъым	удэкӀуэгъатэкъым	дэкӀуэгъатэкъым	дыдэкӀуэгъатэкъым	фыдэкӀуэгъатэкъым	дэкӀуэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэщ	удэкӀуэщ	дэкӀуэщ	дыдэкӀуэщ	фыдэкӀуэщ	дэкӀуэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэкъым	удэкӀуэкъым	дэкӀуэкъым	дыдэкӀуэкъым	фыдэкӀуэкъым	дэкӀуэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэт	удэкӀуэт	дэкӀуэт	дыдэкӀуэт	фыдэкӀуэт	дэкӀуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэкъым	удэкӀуэтэкъым	дэкӀуэтэкъым	дыдэкӀуэтэкъым	фыдэкӀуэтэкъым	дэкӀуэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнщ	удэкӀуэнщ	дэкӀуэнщ	дыдэкӀуэнщ	фыдэкӀуэнщ	дэкӀуэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнкъым	удэкӀуэнкъым	дэкӀуэнкъым	дыдэкӀуэнкъым	фыдэкӀуэнкъым	дэкӀуэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнущ	удэкӀуэнущ	дэкӀуэнущ	дыдэкӀуэнущ	фыдэкӀуэнущ	дэкӀуэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнукъым	удэкӀуэнукъым	дэкӀуэнукъым	дыдэкӀуэнукъым	фыдэкӀуэнукъым	дэкӀуэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэрэ	удэкӀуэрэ	дэкӀуэрэ	дыдэкӀуэрэ	фыдэкӀуэрэ	дэкӀуэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэркъэ	удэкӀуэркъэ	дэкӀуэркъэ	дыдэкӀуэркъэ	фыдэкӀуэркъэ	дэкӀуэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)т	удэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(р)т	дыдэкӀуэ(р)т	фыдэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)тэкъэ	удэкӀуэ(р)тэкъэ	дэкӀуэ(р)тэкъэ	дыдэкӀуэ(р)тэкъэ	фыдэкӀуэ(р)тэкъэ	дэкӀуэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуа	удэкӀуа	дэкӀуа	дыдэкӀуа	фыдэкӀуа	дэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуакъэ	удэкӀуакъэ	дэкӀуакъэ	дыдэкӀуакъэ	фыдэкӀуакъэ	дэкӀуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуат	удэкӀуат	дэкӀуат	дыдэкӀуат	фыдэкӀуат	дэкӀуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэкъэ	удэкӀуатэкъэ	дэкӀуатэкъэ	дыдэкӀуатэкъэ	фыдэкӀуатэкъэ	дэкӀуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъа	удэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа	дыдэкӀуэгъа	фыдэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъакъэ	удэкӀуэгъакъэ	дэкӀуэгъакъэ	дыдэкӀуэгъакъэ	фыдэкӀуэгъакъэ	дэкӀуэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъат	удэкӀуэгъат	дэкӀуэгъат	дыдэкӀуэгъат	фыдэкӀуэгъат	дэкӀуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэкъэ	удэкӀуэгъатэкъэ	дэкӀуэгъатэкъэ	дыдэкӀуэгъатэкъэ	фыдэкӀуэгъатэкъэ	дэкӀуэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ	удэкӀуэ	дэкӀуэ	дыдэкӀуэ	фыдэкӀуэ	дэкӀуэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэкъэ	удэкӀуэкъэ	дэкӀуэкъэ	дыдэкӀуэкъэ	фыдэкӀуэкъэ	дэкӀуэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэт	удэкӀуэт	дэкӀуэт	дыдэкӀуэт	фыдэкӀуэт	дэкӀуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэкъэ	удэкӀуэтэкъэ	дэкӀуэтэкъэ	дыдэкӀуэтэкъэ	фыдэкӀуэтэкъэ	дэкӀуэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнкъэ	удэкӀуэнкъэ	дэкӀуэнкъэ	дыдэкӀуэнкъэ	фыдэкӀуэнкъэ	дэкӀуэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэну	удэкӀуэну	дэкӀуэну	дыдэкӀуэну	фыдэкӀуэну	дэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнукъэ	удэкӀуэнукъэ	дэкӀуэнукъэ	дыдэкӀуэнукъэ	фыдэкӀуэнукъэ	дэкӀуэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэмэ	удэкӀуэмэ	дэкӀуэмэ	дыдэкӀуэмэ	фыдэкӀуэмэ	дэкӀуэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэмэ	удэмыкӀуэмэ	дэмыкӀуэмэ	дыдэмыкӀуэмэ	фыдэмыкӀуэмэ	дэмыкӀуэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуамэ	удэкӀуамэ	дэкӀуамэ	дыдэкӀуамэ	фыдэкӀуамэ	дэкӀуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуамэ	удэмыкӀуамэ	дэмыкӀуамэ	дыдэмыкӀуамэ	фыдэмыкӀуамэ	мыкӀуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъамэ	удэкӀуэгъамэ	дэкӀуэгъамэ	дыдэкӀуэгъамэ	фыдэкӀуэгъамэ	дэкӀуэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъамэ	удэмыкӀуэгъамэ	дэмыкӀуэгъамэ	дыдэмыкӀуэгъамэ	фыдэмыкӀуэгъамэ	дэмыкӀуэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнмэ	удэкӀуэнмэ	дэкӀуэнмэ	дыдэкӀуэнмэ	фыдэкӀуэнмэ	дэкӀуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнмэ	удэмыкӀуэнмэ	дэмыкӀуэнмэ	дыдэмыкӀуэнмэ	фыдэмыкӀуэнмэ	дэмыкӀуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнумэ	удэкӀуэнумэ	дэкӀуэнумэ	дыдэкӀуэнумэ	фыдэкӀуэнумэ	дэкӀуэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнумэ	удэмыкӀуэнумэ	дэмыкӀуэнумэ	дыдэмыкӀуэнумэ	фыдэмыкӀуэнумэ	дэмыкӀуэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэмэ	удэкӀуэтэмэ	дэкӀуэтэмэ	дыдэкӀуэтэмэ	фыдэкӀуэтэмэ	дэкӀуэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэтэмэ	удэмыкӀуэтэмэ	дэмыкӀуэтэмэ	дыдэмыкӀуэтэмэ	фыдэмыкӀуэтэмэ	дэмыкӀуэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэмэ	удэкӀуатэмэ	дэкӀуатэмэ	дыдэкӀуатэмэ	фыдэкӀуатэмэ	дэкӀуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуатэмэ	удэмыкӀуатэмэ	дэмыкӀуатэмэ	дыдэмыкӀуатэмэ	фыдэмыкӀуатэмэ	дэмыкӀуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэмэ	удэкӀуэгъатэмэ	дэкӀуэгъатэмэ	дыдэкӀуэгъатэмэ	фыдэкӀуэгъатэмэ	дэкӀуэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъатэмэ	удэмыкӀуэгъатэмэ	дэмыкӀуэгъатэмэ	дыдэмыкӀуэгъатэмэ	фыдэмыкӀуэгъатэмэ	дэмыкӀуэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэмэ	удэкӀуэнтэмэ	дэкӀуэнтэмэ	дыдэкӀуэнтэмэ	фыдэкӀуэнтэмэ	дэкӀуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнтэмэ	удэмыкӀуэнтэмэ	дэмыкӀуэнтэмэ	дыдэмыкӀуэнтэмэ	фыдэмыкӀуэнтэмэ	дэмыкӀуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэмэ	удэкӀуэнутэмэ	дэкӀуэнутэмэ	дыдэкӀуэнутэмэ	фыдэкӀуэнутэмэ	дэкӀуэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнутэмэ	удэмыкӀуэнутэмэ	дэмыкӀуэнутэмэ	дыдэмыкӀуэнутэмэ	фыдэмыкӀуэнутэмэ	дэмыкӀуэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнт	удэкӀуэнт	дэкӀуэнт	дыдэкӀуэнт	фыдэкӀуэнт	дэкӀуэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэкъым	удэкӀуэнтэкъым	дэкӀуэнтэкъым	дыдэкӀуэнтэкъым	фыдэкӀуэнтэкъым	дэкӀуэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнут	удэкӀуэнут	дэкӀуэнут	дыдэкӀуэнут	фыдэкӀуэнут	дэкӀуэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэкъым	удэкӀуэнутэкъым	дэкӀуэнутэкъым	дыдэкӀуэнутэкъым	фыдэкӀуэнутэкъым	дэкӀуэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэми	удэкӀуэми	дэкӀуэми	дыдэкӀуэми	фыдэкӀуэми	дэкӀуэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэми	удэмыкӀуэми	дэмыкӀуэми	дыдэмыкӀуэми	фыдэмыкӀуэми	дэмыкӀуэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуами	удэкӀуами	дэкӀуами	дыдэкӀуами	фыдэкӀуами	дэкӀуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуами	удэмыкӀуами	дэмыкӀуами	дыдэмыкӀуами	фыдэмыкӀуами	дэмыкӀуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъами	удэкӀуэгъами	дэкӀуэгъами	дыдэкӀуэгъами	фыдэкӀуэгъами	дэкӀуэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъами	удэмыкӀуэгъами	дэмыкӀуэгъами	дыдэмыкӀуэгъами	фыдэмыкӀуэгъами	дэмыкӀуэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнми	удэкӀуэнми	дэкӀуэнми	дыдэкӀуэнми	фыдэкӀуэнми	дэкӀуэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнми	удэмыкӀуэнми	дэмыкӀуэнми	дыдэмыкӀуэнми	фыдэмыкӀуэнми	дэмыкӀуэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнуми	удэкӀуэнуми	дэкӀуэнуми	дыдэкӀуэнуми	фыдэкӀуэнуми	дэкӀуэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнуми	удэмыкӀуэнуми	дэмыкӀуэнуми	дыдэмыкӀуэнуми	фыдэмыкӀуэнуми	дэмыкӀуэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэми	удэкӀуэтэми	дэкӀуэтэми	дыдэкӀуэтэми	фыдэкӀуэтэми	дэкӀуэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэтэми	удэмыкӀуэтэми	дэмыкӀуэтэми	дыдэмыкӀуэтэми	фыдэмыкӀуэтэми	дэмыкӀуэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэми	удэкӀуатэми	дэкӀуатэми	дыдэкӀуатэми	фыдэкӀуатэми	дэкӀуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуатэми	удэмыкӀуатэми	дэмыкӀуатэми	дыдэмыкӀуатэми	фыдэмыкӀуатэми	дэмыкӀуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэми	удэкӀуэгъатэми	дэкӀуэгъатэми	дыдэкӀуэгъатэми	фыдэкӀуэгъатэми	дэкӀуэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъатэми	удэмыкӀуэгъатэми	дэмыкӀуэгъатэми	дыдэмыкӀуэгъатэми	фыдэмыкӀуэгъатэми	дэмыкӀуэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэми	удэкӀуэнтэми	дэкӀуэнтэми	дыдэкӀуэнтэми	фыдэкӀуэнтэми	дэкӀуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнтэми	удэмыкӀуэнтэми	дэмыкӀуэнтэми	дыдэмыкӀуэнтэми	фыдэмыкӀуэнтэми	дэмыкӀуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэми	удэкӀуэнутэми	дэкӀуэнутэми	дыдэкӀуэнутэми	фыдэкӀуэнутэми	дэкӀуэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнутэми	удэмыкӀуэнутэми	дэмыкӀуэнутэми	дыдэмыкӀуэнутэми	фыдэмыкӀуэнутэми	дэмыкӀуэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуаи	удэкӀуаи	дэкӀуаи	дыдэкӀуаи	фыдэкӀуаи	дэкӀуаи
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуаи	удэмыкӀуаи	дэмыкӀуаи	дыдэмыкӀуаи	фыдэмыкӀуаи	дэмыкӀуаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуащэрэт	удэкӀуащэрэт	дэкӀуащэрэт	дыдэкӀуащэрэт	фыдэкӀуащэрэт	дэкӀуащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуащэрэт	удэмыкӀуащэрэт	дэмыкӀуащэрэт	дыдэмыкӀуащэрэт	фыдэмыкӀуащэрэт	дэмыкӀуащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнщ	удэкӀуагъэнщ	дэкӀуагъэнщ	дыдэкӀуагъэнщ	фыдэкӀуагъэнщ	дэкӀуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнкъым	удэкӀуагъэнкъым	дэкӀуагъэнкъым	дыдэкӀуагъэнкъым	фыдэкӀуагъэнкъым	дэкӀуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнт	удэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт	дыдэкӀуагъэнт	фыдэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнтэкъым	удэкӀуагъэнтэкъым	дэкӀуагъэнтэкъым	дыдэкӀуагъэнтэкъым	фыдэкӀуагъэнтэкъым	дэкӀуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэн	удэкӀуагъэн	дэкӀуагъэн	дыдэкӀуагъэн	фыдэкӀуагъэн	дэкӀуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнкъэ	удэкӀуагъэнкъэ	дэкӀуагъэнкъэ	дыдэкӀуагъэнкъэ	фыдэкӀуагъэнкъэ	дэкӀуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнт	удэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт	дыдэкӀуагъэнт	фыдэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнтэкъэ	удэкӀуагъэнтэкъэ	дэкӀуагъэнтэкъэ	дыдэкӀуагъэнтэкъэ	фыдэкӀуагъэнтэкъэ	дэкӀуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнущ	удэкӀуагъэнущ	дэкӀуагъэнущ	дыдэкӀуагъэнущ	фыдэкӀуагъэнущ	дэкӀуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнукъым	удэкӀуагъэнукъым	дэкӀуагъэнукъым	дыдэкӀуагъэнукъым	фыдэкӀуагъэнукъым	дэкӀуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнут	удэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут	дыдэкӀуагъэнут	фыдэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнутэкъым	удэкӀуагъэнутэкъым	дэкӀуагъэнутэкъым	дыдэкӀуагъэнутэкъым	фыдэкӀуагъэнутэкъым	дэкӀуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэну	удэкӀуагъэну	дэкӀуагъэну	дыдэкӀуагъэну	фыдэкӀуагъэну	дэкӀуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнукъэ	удэкӀуагъэнукъэ	дэкӀуагъэнукъэ	дыдэкӀуагъэнукъэ	фыдэкӀуагъэнукъэ	дэкӀуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнут	удэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут	дыдэкӀуагъэнут	фыдэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнутэкъэ	удэкӀуагъэнутэкъэ	дэкӀуагъэнутэкъэ	дыдэкӀуагъэнутэкъэ	фыдэкӀуагъэнутэкъэ	дэкӀуагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэ	удэкӀуэ	дэкӀуэ	дыдэкӀуэ	фыдэкӀуэ	дэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэ	удэмыкӀуэ	дэмыкӀуэ	дыдэмыкӀуэ	фыдэмыкӀуэ	дэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуа	удэкӀуа	дэкӀуа	дыдэкӀуа	фыдэкӀуа	дэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуа	удэмыкӀуа	дэмыкӀуа	дыдэмыкӀуа	фыдэмыкӀуа	дэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэгъа	удэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа	дыдэкӀуэгъа	фыдэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэгъа	удэмыкӀуэгъа	дэмыкӀуэгъа	дыдэмыкӀуэгъа	фыдэмыкӀуэгъа	дэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэн	удэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн	дыдэмыкӀуэн	фыдэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэну	удэкӀуэну	дэкӀуэну	дыдэкӀуэну	фыдэкӀуэну	дэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэну	удэмыкӀуэну	дэмыкӀуэну	дыдэмыкӀуэну	фыдэмыкӀуэну	дэмыкӀуэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэ	узэрыдэкӀуэ	зэрыдэкӀуэ	дызэрыдэкӀуэ	фызэрыдэкӀуэ	зэрыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэ	узэрыдэмыкӀуэ	зэрыдэмыкӀуэ	дызэрыдэмыкӀуэ	фызэрыдэмыкӀуэ	мызэрыдэкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуа	узэрыдэкӀуа	зэрыдэкӀуа	дызэрыдэкӀуа	фызэрыдэкӀуа	зэрыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуа	узэрыдэмыкӀуа	зэрыдэмыкӀуа	дызэрыдэмыкӀуа	фызэрыдэмыкӀуа	зэрыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэгъа	узэрыдэкӀуэгъа	зэрыдэкӀуэгъа	дызэрыдэкӀуэгъа	фызэрыдэкӀуэгъа	зэрыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэгъа	узэрыдэмыкӀуэгъа	зэрыдэмыкӀуэгъа	дызэрыдэмыкӀуэгъа	фызэрыдэмыкӀуэгъа	зэрыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэн	узэрыдэкӀуэн	зэрыдэкӀуэн	дызэрыдэкӀуэн	фызэрыдэкӀуэн	зэрыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэн	узэрыдэмыкӀуэн	зэрыдэмыкӀуэн	дызэрыдэмыкӀуэн	фызэрыдэмыкӀуэн	зэрыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэну	узэрыдэкӀуэну	зэрыдэкӀуэну	дызэрыдэкӀуэну	фызэрыдэкӀуэну	зэрыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэну	узэрыдэмыкӀуэну	зэрыдэмыкӀуэну	дызэрыдэмыкӀуэну	фызэрыдэмыкӀуэну	зэрыдэмыкӀуэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэ	ущыдэкӀуэ	щыдэкӀуэ	дыщыдэкӀуэ	фыщыдэкӀуэ	щыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэ	ущыдэмыкӀуэ	щыдэмыкӀуэ	дыщыдэмыкӀуэ	фыщыдэмыкӀуэ	щыдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуа	ущыдэкӀуа	щыдэкӀуа	дыщыдэкӀуа	фыщыдэкӀуа	щыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуа	ущыдэмыкӀуа	щыдэмыкӀуа	дыщыдэмыкӀуа	фыщыдэмыкӀуа	щыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэгъа	ущыдэкӀуэгъа	щыдэкӀуэгъа	дыщыдэкӀуэгъа	фыщыдэкӀуэгъа	щыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэгъа	ущыдэмыкӀуэгъа	щыдэмыкӀуэгъа	дыщыдэмыкӀуэгъа	фыщыдэмыкӀуэгъа	щыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэн	ущыдэкӀуэн	щыдэкӀуэн	дыщыдэкӀуэн	фыщыдэкӀуэн	щыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэн	ущыдэмыкӀуэн	щыдэмыкӀуэн	дыщыдэмыкӀуэн	фыщыдэмыкӀуэн	щыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэну	ущыдэкӀуэну	щыдэкӀуэну	дыщыдэкӀуэну	фыщыдэкӀуэну	щыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэну	ущыдэмыкӀуэну	щыдэмыкӀуэну	дыщыдэмыкӀуэну	фыщыдэмыкӀуэну	щыдэмыкӀуэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэ	уздэдэкӀуэ	здэдэкӀуэ	дыздэдэкӀуэ	фыздэдэкӀуэ	здэдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэ	уздэдэмыкӀуэ	здэдэмыкӀуэ	дыздэдэмыкӀуэ	фыздэдэмыкӀуэ	здэдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуа	уздэдэкӀуа	здэдэкӀуа	дыздэдэкӀуа	фыздэдэкӀуа	здэдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуа	уздэдэмыкӀуа	здэдэмыкӀуа	дыздэдэмыкӀуа	фыздэдэмыкӀуа	здэдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэгъа	уздэдэкӀуэгъа	здэдэкӀуэгъа	дыздэдэкӀуэгъа	фыздэдэкӀуэгъа	здэдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэгъа	уздэдэмыкӀуэгъа	здэдэмыкӀуэгъа	дыздэдэмыкӀуэгъа	фыздэдэмыкӀуэгъа	здэдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэн	уздэдэкӀуэн	здэдэкӀуэн	дыздэдэкӀуэн	фыздэдэкӀуэн	здэдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэн	уздэдэмыкӀуэн	здэдэмыкӀуэн	дыздэдэмыкӀуэн	фыздэдэмыкӀуэн	здэдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэну	уздэдэкӀуэну	здэдэкӀуэну	дыздэдэкӀуэну	фыздэдэкӀуэну	здэдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэну	уздэдэмыкӀуэну	здэдэмыкӀуэну	дыздэдэмыкӀуэну	фыздэдэмыкӀуэну	здэдэмыкӀуэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэ	ущӀыдэкӀуэ	щӀыдэкӀуэ	дыщӀыдэкӀуэ	фыщӀыдэкӀуэ	щӀыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэ	ущӀыдэмыкӀуэ	щӀыдэмыкӀуэ	дыщӀыдэмыкӀуэ	фыщӀыдэмыкӀуэ	щӀыдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуа	ущӀыдэкӀуа	щӀыдэкӀуа	дыщӀыдэкӀуа	фыщӀыдэкӀуа	щӀыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуа	ущӀыдэмыкӀуа	щӀыдэмыкӀуа	дыщӀыдэмыкӀуа	фыщӀыдэмыкӀуа	щӀыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэгъа	ущӀыдэкӀуэгъа	щӀыдэкӀуэгъа	дыщӀыдэкӀуэгъа	фыщӀыдэкӀуэгъа	щӀыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэгъа	ущӀыдэмыкӀуэгъа	щӀыдэмыкӀуэгъа	дыщӀыдэмыкӀуэгъа	фыщӀыдэмыкӀуэгъа	щӀыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэн	ущӀыдэкӀуэн	щӀыдэкӀуэн	дыщӀыдэкӀуэн	фыщӀыдэкӀуэн	щӀыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэн	ущӀыдэмыкӀуэн	щӀыдэмыкӀуэн	дыщӀыдэмыкӀуэн	фыщӀыдэмыкӀуэн	щӀыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэну	ущӀыдэкӀуэну	щӀыдэкӀуэну	дыщӀыдэкӀуэну	фыщӀыдэкӀуэну	щӀыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэну	ущӀыдэмыкӀуэну	щӀыдэмыкӀуэну	дыщӀыдэмыкӀуэну	фыщӀыдэмыкӀуэну	щӀыдэмыкӀуэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэу	удэкӀуэу	дэкӀуэу	дыдэкӀуэу	фыдэкӀуэу	дэкӀуэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэу	удэмыкӀуэу	дэмыкӀуэу	дыдэмыкӀуэу	фыдэмыкӀуэу	дэмыкӀуэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуауэ	удэкӀуауэ	дэкӀуауэ	дыдэкӀуауэ	фыдэкӀуауэ	дэкӀуауэ / дэкӀуа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуауэ	удэмыкӀуауэ	дэмыкӀуауэ	дыдэмыкӀуауэ	фыдэмыкӀуауэ	дэмыкӀуауэ(хэ) / дэмыкӀуа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэурэ	удэкӀуэурэ	дэкӀуэурэ	дыдэкӀуэурэ	фыдэкӀуэурэ	дэкӀуэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэурэ	удэмыкӀуэурэ	дэмыкӀуэурэ	дыдэмыкӀуэурэ	фыдэмыкӀуэурэ	дэмыкӀуэ(хэ)урэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыбдокӀуэ	сыдокӀуэ	--	сывдокӀуэ	садокӀуэ(хэ)
уэ	уздокӀуэ	--	удокӀуэ	уддокӀуэ	--	уадокӀуэ(хэ)
ар	здокӀуэ	бдокӀуэ	докӀуэ	ддокӀуэ	вдокӀуэ	ядокӀуэ(хэ)
дэ	--	дыбдокӀуэ	дыдокӀуэ	--	дывдокӀуэ	дадокӀуэ(хэ)
фэ	фыздокӀуэ	--	фыдокӀуэ	фыддокӀуэ	--	фадокӀуэ(хэ)
ахэр	здокӀуэ	бдокӀуэ	докӀуэ	ддокӀуэ	вдокӀуэ	ядокӀуэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыбдэ[кӀуэрэ]	сыдэ[кӀуэрэ]	--	сывдэ[кӀуэрэ]	садэ[кӀуэ(хэ)рэ]
уэ	уздэ[кӀуэрэ]	--	удэ[кӀуэрэ]	уддэ[кӀуэрэ]	--	уадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
ар	здэ[кӀуэрэ]	бдэ[кӀуэрэ]	дэ[кӀуэрэ]	ддэ[кӀуэрэ]	вдэ[кӀуэрэ]	ядэ[кӀуэ(хэ)рэ]
дэ	--	дыбдэ[кӀуэрэ]	дыдэ[кӀуэрэ]	--	дывдэ[кӀуэрэ]	дадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
фэ	фыздэ[кӀуэрэ]	--	фыбъэдэ[кӀуэрэ]	фыддэ[кӀуэрэ]	--	фадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
ахэр	здэ[кӀуэрэ]	бдэ[кӀуэрэ]	дэ[кӀуэрэ]	ддэ[кӀуэрэ]	вдэ[кӀуэрэ]	ядэ[кӀуэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]э	[кӀу]эр	--	[кӀу]эхэр
Эргативнэ:	[кӀу]э	[кӀу]эм	--	[кӀу]эхэм
Послеложнэ:	[кӀу]экӀэ	[кӀу]эмкӀэ	[кӀу]эхэкӀэ	[кӀу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]эуэ	[кӀу]эрауэ	[кӀу]эхэу	[кӀу]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]а	[кӀу]ар	--	[кӀу]ахэр
Эргативнэ:	[кӀу]а	[кӀу]ам	--	[кӀу]ахэм
Послеложнэ:	[кӀу]акӀэ	[кӀу]амкӀэ	[кӀу]ахэкӀэ	[кӀу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]ауэ	[кӀу]арауэ	[кӀу]ахэу	[кӀу]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]эн	[кӀу]эныр	--	[кӀу]энхэр
Эргативнэ:	[кӀу]эн	[кӀу]эным	--	[кӀу]энхэм
Послеложнэ:	[кӀу]энкӀэ	[кӀу]энымкӀэ	[кӀу]энхэкӀэ	[кӀу]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энырауэ	[кӀу]энхэу	[кӀу]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энур	--	[кӀу]энухэр
Эргативнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энум	--	[кӀу]энухэм
Послеложнэ:	[кӀу]энукӀэ	[кӀу]энумкӀэ	[кӀу]энухэкӀэ	[кӀу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]энууэ	[кӀу]энурауэ	[кӀу]энухэу	[кӀу]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэрым и гъусэу зыщӀыпӀэ кӀуэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Хьэр гугъу ехьынумэ, чырэм докӀуэ. Псалъэжьхэр

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• дэкӏуэн: go with sb, accompany sb.

УРЫСЫБЗЭ

• дэкӏуэн: идти, ехать вместе с кем-л., сопровождать кого-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

Wt/kbd/дэкӏуэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [dɐ'kʹʷɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• дэ- + [кӀу] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "дэкӏуэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	дэкӀуэн
щымыӀэныгъэ:	дэмыкӀуэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэн	удэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн	дыдэмыкӀуэн	фыдэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	дэкӀуэ!	фыдэкӀуэ!
щымыӀэныгъэ:	удэмыкӀуэ!	фыдэмыкӀуэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдрекӀуэ	удрекӀуэ	дрекӀуэ	дыдрекӀуэ	фыдрекӀуэ	дрекӀуэ
щымыӀэныгъэ:	сыдремыкӀуэ	удремыкӀуэ	дремыкӀуэ	дыдремыкӀуэ	фыдремыкӀуэ	дремыкӀуэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдокӀуэ(р)	удокӀуэ(р)	докӀуэ(р)	дыдокӀуэ(р)	фыдокӀуэ(р)	докӀуэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэркъым	удэкӀуэркъым	дэкӀуэркъым	дыдэкӀуэркъым	фыдэкӀуэркъым	дэкӀуэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)т	удэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(р)т	дыдэкӀуэ(р)т	фыдэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)тэкъым	удэкӀуэ(р)тэкъым	дэкӀуэ(р)тэкъым	дыдэкӀуэ(р)тэкъым	фыдэкӀуэ(р)тэкъым	дэкӀуэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуащ	удэкӀуащ	дэкӀуащ	дыдэкӀуащ	фыдэкӀуащ	дэкӀуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуакъым	удэкӀуакъым	дэкӀуакъым	дыдэкӀуакъым	фыдэкӀуакъым	дэкӀуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуат	удэкӀуат	дэкӀуат	дыдэкӀуат	фыдэкӀуат	дэкӀуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэкъым	удэкӀуатэкъым	дэкӀуатэкъым	дыдэкӀуатэкъым	фыдэкӀуатэкъым	дэкӀуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъащ	удэкӀуэгъащ	дэкӀуэгъащ	дыдэкӀуэгъащ	фыдэкӀуэгъащ	дэкӀуэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъакъым	удэкӀуэгъакъым	дэкӀуэгъакъым	дыдэкӀуэгъакъым	фыдэкӀуэгъакъым	дэкӀуэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъат	удэкӀуэгъат	дэкӀуэгъат	дыдэкӀуэгъат	фыдэкӀуэгъат	дэкӀуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэкъым	удэкӀуэгъатэкъым	дэкӀуэгъатэкъым	дыдэкӀуэгъатэкъым	фыдэкӀуэгъатэкъым	дэкӀуэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэщ	удэкӀуэщ	дэкӀуэщ	дыдэкӀуэщ	фыдэкӀуэщ	дэкӀуэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэкъым	удэкӀуэкъым	дэкӀуэкъым	дыдэкӀуэкъым	фыдэкӀуэкъым	дэкӀуэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэт	удэкӀуэт	дэкӀуэт	дыдэкӀуэт	фыдэкӀуэт	дэкӀуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэкъым	удэкӀуэтэкъым	дэкӀуэтэкъым	дыдэкӀуэтэкъым	фыдэкӀуэтэкъым	дэкӀуэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнщ	удэкӀуэнщ	дэкӀуэнщ	дыдэкӀуэнщ	фыдэкӀуэнщ	дэкӀуэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнкъым	удэкӀуэнкъым	дэкӀуэнкъым	дыдэкӀуэнкъым	фыдэкӀуэнкъым	дэкӀуэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнущ	удэкӀуэнущ	дэкӀуэнущ	дыдэкӀуэнущ	фыдэкӀуэнущ	дэкӀуэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнукъым	удэкӀуэнукъым	дэкӀуэнукъым	дыдэкӀуэнукъым	фыдэкӀуэнукъым	дэкӀуэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэрэ	удэкӀуэрэ	дэкӀуэрэ	дыдэкӀуэрэ	фыдэкӀуэрэ	дэкӀуэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэркъэ	удэкӀуэркъэ	дэкӀуэркъэ	дыдэкӀуэркъэ	фыдэкӀуэркъэ	дэкӀуэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)т	удэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(р)т	дыдэкӀуэ(р)т	фыдэкӀуэ(р)т	дэкӀуэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ(р)тэкъэ	удэкӀуэ(р)тэкъэ	дэкӀуэ(р)тэкъэ	дыдэкӀуэ(р)тэкъэ	фыдэкӀуэ(р)тэкъэ	дэкӀуэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуа	удэкӀуа	дэкӀуа	дыдэкӀуа	фыдэкӀуа	дэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуакъэ	удэкӀуакъэ	дэкӀуакъэ	дыдэкӀуакъэ	фыдэкӀуакъэ	дэкӀуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуат	удэкӀуат	дэкӀуат	дыдэкӀуат	фыдэкӀуат	дэкӀуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэкъэ	удэкӀуатэкъэ	дэкӀуатэкъэ	дыдэкӀуатэкъэ	фыдэкӀуатэкъэ	дэкӀуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъа	удэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа	дыдэкӀуэгъа	фыдэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъакъэ	удэкӀуэгъакъэ	дэкӀуэгъакъэ	дыдэкӀуэгъакъэ	фыдэкӀуэгъакъэ	дэкӀуэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъат	удэкӀуэгъат	дэкӀуэгъат	дыдэкӀуэгъат	фыдэкӀуэгъат	дэкӀуэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэкъэ	удэкӀуэгъатэкъэ	дэкӀуэгъатэкъэ	дыдэкӀуэгъатэкъэ	фыдэкӀуэгъатэкъэ	дэкӀуэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэ	удэкӀуэ	дэкӀуэ	дыдэкӀуэ	фыдэкӀуэ	дэкӀуэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэкъэ	удэкӀуэкъэ	дэкӀуэкъэ	дыдэкӀуэкъэ	фыдэкӀуэкъэ	дэкӀуэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэт	удэкӀуэт	дэкӀуэт	дыдэкӀуэт	фыдэкӀуэт	дэкӀуэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэкъэ	удэкӀуэтэкъэ	дэкӀуэтэкъэ	дыдэкӀуэтэкъэ	фыдэкӀуэтэкъэ	дэкӀуэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнкъэ	удэкӀуэнкъэ	дэкӀуэнкъэ	дыдэкӀуэнкъэ	фыдэкӀуэнкъэ	дэкӀуэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэну	удэкӀуэну	дэкӀуэну	дыдэкӀуэну	фыдэкӀуэну	дэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнукъэ	удэкӀуэнукъэ	дэкӀуэнукъэ	дыдэкӀуэнукъэ	фыдэкӀуэнукъэ	дэкӀуэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэмэ	удэкӀуэмэ	дэкӀуэмэ	дыдэкӀуэмэ	фыдэкӀуэмэ	дэкӀуэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэмэ	удэмыкӀуэмэ	дэмыкӀуэмэ	дыдэмыкӀуэмэ	фыдэмыкӀуэмэ	дэмыкӀуэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуамэ	удэкӀуамэ	дэкӀуамэ	дыдэкӀуамэ	фыдэкӀуамэ	дэкӀуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуамэ	удэмыкӀуамэ	дэмыкӀуамэ	дыдэмыкӀуамэ	фыдэмыкӀуамэ	мыкӀуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъамэ	удэкӀуэгъамэ	дэкӀуэгъамэ	дыдэкӀуэгъамэ	фыдэкӀуэгъамэ	дэкӀуэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъамэ	удэмыкӀуэгъамэ	дэмыкӀуэгъамэ	дыдэмыкӀуэгъамэ	фыдэмыкӀуэгъамэ	дэмыкӀуэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнмэ	удэкӀуэнмэ	дэкӀуэнмэ	дыдэкӀуэнмэ	фыдэкӀуэнмэ	дэкӀуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнмэ	удэмыкӀуэнмэ	дэмыкӀуэнмэ	дыдэмыкӀуэнмэ	фыдэмыкӀуэнмэ	дэмыкӀуэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнумэ	удэкӀуэнумэ	дэкӀуэнумэ	дыдэкӀуэнумэ	фыдэкӀуэнумэ	дэкӀуэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнумэ	удэмыкӀуэнумэ	дэмыкӀуэнумэ	дыдэмыкӀуэнумэ	фыдэмыкӀуэнумэ	дэмыкӀуэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэмэ	удэкӀуэтэмэ	дэкӀуэтэмэ	дыдэкӀуэтэмэ	фыдэкӀуэтэмэ	дэкӀуэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэтэмэ	удэмыкӀуэтэмэ	дэмыкӀуэтэмэ	дыдэмыкӀуэтэмэ	фыдэмыкӀуэтэмэ	дэмыкӀуэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэмэ	удэкӀуатэмэ	дэкӀуатэмэ	дыдэкӀуатэмэ	фыдэкӀуатэмэ	дэкӀуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуатэмэ	удэмыкӀуатэмэ	дэмыкӀуатэмэ	дыдэмыкӀуатэмэ	фыдэмыкӀуатэмэ	дэмыкӀуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэмэ	удэкӀуэгъатэмэ	дэкӀуэгъатэмэ	дыдэкӀуэгъатэмэ	фыдэкӀуэгъатэмэ	дэкӀуэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъатэмэ	удэмыкӀуэгъатэмэ	дэмыкӀуэгъатэмэ	дыдэмыкӀуэгъатэмэ	фыдэмыкӀуэгъатэмэ	дэмыкӀуэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэмэ	удэкӀуэнтэмэ	дэкӀуэнтэмэ	дыдэкӀуэнтэмэ	фыдэкӀуэнтэмэ	дэкӀуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнтэмэ	удэмыкӀуэнтэмэ	дэмыкӀуэнтэмэ	дыдэмыкӀуэнтэмэ	фыдэмыкӀуэнтэмэ	дэмыкӀуэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэмэ	удэкӀуэнутэмэ	дэкӀуэнутэмэ	дыдэкӀуэнутэмэ	фыдэкӀуэнутэмэ	дэкӀуэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнутэмэ	удэмыкӀуэнутэмэ	дэмыкӀуэнутэмэ	дыдэмыкӀуэнутэмэ	фыдэмыкӀуэнутэмэ	дэмыкӀуэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнт	удэкӀуэнт	дэкӀуэнт	дыдэкӀуэнт	фыдэкӀуэнт	дэкӀуэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэкъым	удэкӀуэнтэкъым	дэкӀуэнтэкъым	дыдэкӀуэнтэкъым	фыдэкӀуэнтэкъым	дэкӀуэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнут	удэкӀуэнут	дэкӀуэнут	дыдэкӀуэнут	фыдэкӀуэнут	дэкӀуэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэкъым	удэкӀуэнутэкъым	дэкӀуэнутэкъым	дыдэкӀуэнутэкъым	фыдэкӀуэнутэкъым	дэкӀуэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэми	удэкӀуэми	дэкӀуэми	дыдэкӀуэми	фыдэкӀуэми	дэкӀуэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэми	удэмыкӀуэми	дэмыкӀуэми	дыдэмыкӀуэми	фыдэмыкӀуэми	дэмыкӀуэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуами	удэкӀуами	дэкӀуами	дыдэкӀуами	фыдэкӀуами	дэкӀуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуами	удэмыкӀуами	дэмыкӀуами	дыдэмыкӀуами	фыдэмыкӀуами	дэмыкӀуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъами	удэкӀуэгъами	дэкӀуэгъами	дыдэкӀуэгъами	фыдэкӀуэгъами	дэкӀуэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъами	удэмыкӀуэгъами	дэмыкӀуэгъами	дыдэмыкӀуэгъами	фыдэмыкӀуэгъами	дэмыкӀуэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнми	удэкӀуэнми	дэкӀуэнми	дыдэкӀуэнми	фыдэкӀуэнми	дэкӀуэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнми	удэмыкӀуэнми	дэмыкӀуэнми	дыдэмыкӀуэнми	фыдэмыкӀуэнми	дэмыкӀуэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнуми	удэкӀуэнуми	дэкӀуэнуми	дыдэкӀуэнуми	фыдэкӀуэнуми	дэкӀуэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнуми	удэмыкӀуэнуми	дэмыкӀуэнуми	дыдэмыкӀуэнуми	фыдэмыкӀуэнуми	дэмыкӀуэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэтэми	удэкӀуэтэми	дэкӀуэтэми	дыдэкӀуэтэми	фыдэкӀуэтэми	дэкӀуэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэтэми	удэмыкӀуэтэми	дэмыкӀуэтэми	дыдэмыкӀуэтэми	фыдэмыкӀуэтэми	дэмыкӀуэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуатэми	удэкӀуатэми	дэкӀуатэми	дыдэкӀуатэми	фыдэкӀуатэми	дэкӀуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуатэми	удэмыкӀуатэми	дэмыкӀуатэми	дыдэмыкӀуатэми	фыдэмыкӀуатэми	дэмыкӀуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэгъатэми	удэкӀуэгъатэми	дэкӀуэгъатэми	дыдэкӀуэгъатэми	фыдэкӀуэгъатэми	дэкӀуэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэгъатэми	удэмыкӀуэгъатэми	дэмыкӀуэгъатэми	дыдэмыкӀуэгъатэми	фыдэмыкӀуэгъатэми	дэмыкӀуэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнтэми	удэкӀуэнтэми	дэкӀуэнтэми	дыдэкӀуэнтэми	фыдэкӀуэнтэми	дэкӀуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнтэми	удэмыкӀуэнтэми	дэмыкӀуэнтэми	дыдэмыкӀуэнтэми	фыдэмыкӀуэнтэми	дэмыкӀуэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуэнутэми	удэкӀуэнутэми	дэкӀуэнутэми	дыдэкӀуэнутэми	фыдэкӀуэнутэми	дэкӀуэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуэнутэми	удэмыкӀуэнутэми	дэмыкӀуэнутэми	дыдэмыкӀуэнутэми	фыдэмыкӀуэнутэми	дэмыкӀуэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуаи	удэкӀуаи	дэкӀуаи	дыдэкӀуаи	фыдэкӀуаи	дэкӀуаи
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуаи	удэмыкӀуаи	дэмыкӀуаи	дыдэмыкӀуаи	фыдэмыкӀуаи	дэмыкӀуаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуащэрэт	удэкӀуащэрэт	дэкӀуащэрэт	дыдэкӀуащэрэт	фыдэкӀуащэрэт	дэкӀуащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыдэмыкӀуащэрэт	удэмыкӀуащэрэт	дэмыкӀуащэрэт	дыдэмыкӀуащэрэт	фыдэмыкӀуащэрэт	дэмыкӀуащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнщ	удэкӀуагъэнщ	дэкӀуагъэнщ	дыдэкӀуагъэнщ	фыдэкӀуагъэнщ	дэкӀуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнкъым	удэкӀуагъэнкъым	дэкӀуагъэнкъым	дыдэкӀуагъэнкъым	фыдэкӀуагъэнкъым	дэкӀуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнт	удэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт	дыдэкӀуагъэнт	фыдэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнтэкъым	удэкӀуагъэнтэкъым	дэкӀуагъэнтэкъым	дыдэкӀуагъэнтэкъым	фыдэкӀуагъэнтэкъым	дэкӀуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэн	удэкӀуагъэн	дэкӀуагъэн	дыдэкӀуагъэн	фыдэкӀуагъэн	дэкӀуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнкъэ	удэкӀуагъэнкъэ	дэкӀуагъэнкъэ	дыдэкӀуагъэнкъэ	фыдэкӀуагъэнкъэ	дэкӀуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнт	удэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт	дыдэкӀуагъэнт	фыдэкӀуагъэнт	дэкӀуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнтэкъэ	удэкӀуагъэнтэкъэ	дэкӀуагъэнтэкъэ	дыдэкӀуагъэнтэкъэ	фыдэкӀуагъэнтэкъэ	дэкӀуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнущ	удэкӀуагъэнущ	дэкӀуагъэнущ	дыдэкӀуагъэнущ	фыдэкӀуагъэнущ	дэкӀуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнукъым	удэкӀуагъэнукъым	дэкӀуагъэнукъым	дыдэкӀуагъэнукъым	фыдэкӀуагъэнукъым	дэкӀуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнут	удэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут	дыдэкӀуагъэнут	фыдэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнутэкъым	удэкӀуагъэнутэкъым	дэкӀуагъэнутэкъым	дыдэкӀуагъэнутэкъым	фыдэкӀуагъэнутэкъым	дэкӀуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэну	удэкӀуагъэну	дэкӀуагъэну	дыдэкӀуагъэну	фыдэкӀуагъэну	дэкӀуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнукъэ	удэкӀуагъэнукъэ	дэкӀуагъэнукъэ	дыдэкӀуагъэнукъэ	фыдэкӀуагъэнукъэ	дэкӀуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнут	удэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут	дыдэкӀуагъэнут	фыдэкӀуагъэнут	дэкӀуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыдэкӀуагъэнутэкъэ	удэкӀуагъэнутэкъэ	дэкӀуагъэнутэкъэ	дыдэкӀуагъэнутэкъэ	фыдэкӀуагъэнутэкъэ	дэкӀуагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэ	удэкӀуэ	дэкӀуэ	дыдэкӀуэ	фыдэкӀуэ	дэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэ	удэмыкӀуэ	дэмыкӀуэ	дыдэмыкӀуэ	фыдэмыкӀуэ	дэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуа	удэкӀуа	дэкӀуа	дыдэкӀуа	фыдэкӀуа	дэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуа	удэмыкӀуа	дэмыкӀуа	дыдэмыкӀуа	фыдэмыкӀуа	дэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэгъа	удэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа	дыдэкӀуэгъа	фыдэкӀуэгъа	дэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэгъа	удэмыкӀуэгъа	дэмыкӀуэгъа	дыдэмыкӀуэгъа	фыдэмыкӀуэгъа	дэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэн	удэкӀуэн	дэкӀуэн	дыдэкӀуэн	фыдэкӀуэн	дэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэн	удэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн	дыдэмыкӀуэн	фыдэмыкӀуэн	дэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэну	удэкӀуэну	дэкӀуэну	дыдэкӀуэну	фыдэкӀуэну	дэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэну	удэмыкӀуэну	дэмыкӀуэну	дыдэмыкӀуэну	фыдэмыкӀуэну	дэмыкӀуэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэ	узэрыдэкӀуэ	зэрыдэкӀуэ	дызэрыдэкӀуэ	фызэрыдэкӀуэ	зэрыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэ	узэрыдэмыкӀуэ	зэрыдэмыкӀуэ	дызэрыдэмыкӀуэ	фызэрыдэмыкӀуэ	мызэрыдэкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуа	узэрыдэкӀуа	зэрыдэкӀуа	дызэрыдэкӀуа	фызэрыдэкӀуа	зэрыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуа	узэрыдэмыкӀуа	зэрыдэмыкӀуа	дызэрыдэмыкӀуа	фызэрыдэмыкӀуа	зэрыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэгъа	узэрыдэкӀуэгъа	зэрыдэкӀуэгъа	дызэрыдэкӀуэгъа	фызэрыдэкӀуэгъа	зэрыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэгъа	узэрыдэмыкӀуэгъа	зэрыдэмыкӀуэгъа	дызэрыдэмыкӀуэгъа	фызэрыдэмыкӀуэгъа	зэрыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэн	узэрыдэкӀуэн	зэрыдэкӀуэн	дызэрыдэкӀуэн	фызэрыдэкӀуэн	зэрыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэн	узэрыдэмыкӀуэн	зэрыдэмыкӀуэн	дызэрыдэмыкӀуэн	фызэрыдэмыкӀуэн	зэрыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыдэкӀуэну	узэрыдэкӀуэну	зэрыдэкӀуэну	дызэрыдэкӀуэну	фызэрыдэкӀуэну	зэрыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыдэмыкӀуэну	узэрыдэмыкӀуэну	зэрыдэмыкӀуэну	дызэрыдэмыкӀуэну	фызэрыдэмыкӀуэну	зэрыдэмыкӀуэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэ	ущыдэкӀуэ	щыдэкӀуэ	дыщыдэкӀуэ	фыщыдэкӀуэ	щыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэ	ущыдэмыкӀуэ	щыдэмыкӀуэ	дыщыдэмыкӀуэ	фыщыдэмыкӀуэ	щыдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуа	ущыдэкӀуа	щыдэкӀуа	дыщыдэкӀуа	фыщыдэкӀуа	щыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуа	ущыдэмыкӀуа	щыдэмыкӀуа	дыщыдэмыкӀуа	фыщыдэмыкӀуа	щыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэгъа	ущыдэкӀуэгъа	щыдэкӀуэгъа	дыщыдэкӀуэгъа	фыщыдэкӀуэгъа	щыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэгъа	ущыдэмыкӀуэгъа	щыдэмыкӀуэгъа	дыщыдэмыкӀуэгъа	фыщыдэмыкӀуэгъа	щыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэн	ущыдэкӀуэн	щыдэкӀуэн	дыщыдэкӀуэн	фыщыдэкӀуэн	щыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэн	ущыдэмыкӀуэн	щыдэмыкӀуэн	дыщыдэмыкӀуэн	фыщыдэмыкӀуэн	щыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыдэкӀуэну	ущыдэкӀуэну	щыдэкӀуэну	дыщыдэкӀуэну	фыщыдэкӀуэну	щыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыдэмыкӀуэну	ущыдэмыкӀуэну	щыдэмыкӀуэну	дыщыдэмыкӀуэну	фыщыдэмыкӀуэну	щыдэмыкӀуэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэ	уздэдэкӀуэ	здэдэкӀуэ	дыздэдэкӀуэ	фыздэдэкӀуэ	здэдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэ	уздэдэмыкӀуэ	здэдэмыкӀуэ	дыздэдэмыкӀуэ	фыздэдэмыкӀуэ	здэдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуа	уздэдэкӀуа	здэдэкӀуа	дыздэдэкӀуа	фыздэдэкӀуа	здэдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуа	уздэдэмыкӀуа	здэдэмыкӀуа	дыздэдэмыкӀуа	фыздэдэмыкӀуа	здэдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэгъа	уздэдэкӀуэгъа	здэдэкӀуэгъа	дыздэдэкӀуэгъа	фыздэдэкӀуэгъа	здэдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэгъа	уздэдэмыкӀуэгъа	здэдэмыкӀуэгъа	дыздэдэмыкӀуэгъа	фыздэдэмыкӀуэгъа	здэдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэн	уздэдэкӀуэн	здэдэкӀуэн	дыздэдэкӀуэн	фыздэдэкӀуэн	здэдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэн	уздэдэмыкӀуэн	здэдэмыкӀуэн	дыздэдэмыкӀуэн	фыздэдэмыкӀуэн	здэдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэдэкӀуэну	уздэдэкӀуэну	здэдэкӀуэну	дыздэдэкӀуэну	фыздэдэкӀуэну	здэдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэдэмыкӀуэну	уздэдэмыкӀуэну	здэдэмыкӀуэну	дыздэдэмыкӀуэну	фыздэдэмыкӀуэну	здэдэмыкӀуэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэ	ущӀыдэкӀуэ	щӀыдэкӀуэ	дыщӀыдэкӀуэ	фыщӀыдэкӀуэ	щӀыдэкӀуэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэ	ущӀыдэмыкӀуэ	щӀыдэмыкӀуэ	дыщӀыдэмыкӀуэ	фыщӀыдэмыкӀуэ	щӀыдэмыкӀуэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуа	ущӀыдэкӀуа	щӀыдэкӀуа	дыщӀыдэкӀуа	фыщӀыдэкӀуа	щӀыдэкӀуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуа	ущӀыдэмыкӀуа	щӀыдэмыкӀуа	дыщӀыдэмыкӀуа	фыщӀыдэмыкӀуа	щӀыдэмыкӀуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэгъа	ущӀыдэкӀуэгъа	щӀыдэкӀуэгъа	дыщӀыдэкӀуэгъа	фыщӀыдэкӀуэгъа	щӀыдэкӀуэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэгъа	ущӀыдэмыкӀуэгъа	щӀыдэмыкӀуэгъа	дыщӀыдэмыкӀуэгъа	фыщӀыдэмыкӀуэгъа	щӀыдэмыкӀуэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэн	ущӀыдэкӀуэн	щӀыдэкӀуэн	дыщӀыдэкӀуэн	фыщӀыдэкӀуэн	щӀыдэкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэн	ущӀыдэмыкӀуэн	щӀыдэмыкӀуэн	дыщӀыдэмыкӀуэн	фыщӀыдэмыкӀуэн	щӀыдэмыкӀуэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыдэкӀуэну	ущӀыдэкӀуэну	щӀыдэкӀуэну	дыщӀыдэкӀуэну	фыщӀыдэкӀуэну	щӀыдэкӀуэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыдэмыкӀуэну	ущӀыдэмыкӀуэну	щӀыдэмыкӀуэну	дыщӀыдэмыкӀуэну	фыщӀыдэмыкӀуэну	щӀыдэмыкӀуэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэу	удэкӀуэу	дэкӀуэу	дыдэкӀуэу	фыдэкӀуэу	дэкӀуэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэу	удэмыкӀуэу	дэмыкӀуэу	дыдэмыкӀуэу	фыдэмыкӀуэу	дэмыкӀуэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуауэ	удэкӀуауэ	дэкӀуауэ	дыдэкӀуауэ	фыдэкӀуауэ	дэкӀуауэ / дэкӀуа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуауэ	удэмыкӀуауэ	дэмыкӀуауэ	дыдэмыкӀуауэ	фыдэмыкӀуауэ	дэмыкӀуауэ(хэ) / дэмыкӀуа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыдэкӀуэурэ	удэкӀуэурэ	дэкӀуэурэ	дыдэкӀуэурэ	фыдэкӀуэурэ	дэкӀуэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыдэмыкӀуэурэ	удэмыкӀуэурэ	дэмыкӀуэурэ	дыдэмыкӀуэурэ	фыдэмыкӀуэурэ	дэмыкӀуэ(хэ)урэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыбдокӀуэ	сыдокӀуэ	--	сывдокӀуэ	садокӀуэ(хэ)
уэ	уздокӀуэ	--	удокӀуэ	уддокӀуэ	--	уадокӀуэ(хэ)
ар	здокӀуэ	бдокӀуэ	докӀуэ	ддокӀуэ	вдокӀуэ	ядокӀуэ(хэ)
дэ	--	дыбдокӀуэ	дыдокӀуэ	--	дывдокӀуэ	дадокӀуэ(хэ)
фэ	фыздокӀуэ	--	фыдокӀуэ	фыддокӀуэ	--	фадокӀуэ(хэ)
ахэр	здокӀуэ	бдокӀуэ	докӀуэ	ддокӀуэ	вдокӀуэ	ядокӀуэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыбдэ[кӀуэрэ]	сыдэ[кӀуэрэ]	--	сывдэ[кӀуэрэ]	садэ[кӀуэ(хэ)рэ]
уэ	уздэ[кӀуэрэ]	--	удэ[кӀуэрэ]	уддэ[кӀуэрэ]	--	уадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
ар	здэ[кӀуэрэ]	бдэ[кӀуэрэ]	дэ[кӀуэрэ]	ддэ[кӀуэрэ]	вдэ[кӀуэрэ]	ядэ[кӀуэ(хэ)рэ]
дэ	--	дыбдэ[кӀуэрэ]	дыдэ[кӀуэрэ]	--	дывдэ[кӀуэрэ]	дадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
фэ	фыздэ[кӀуэрэ]	--	фыбъэдэ[кӀуэрэ]	фыддэ[кӀуэрэ]	--	фадэ[кӀуэ(хэ)рэ]
ахэр	здэ[кӀуэрэ]	бдэ[кӀуэрэ]	дэ[кӀуэрэ]	ддэ[кӀуэрэ]	вдэ[кӀуэрэ]	ядэ[кӀуэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]э	[кӀу]эр	--	[кӀу]эхэр
Эргативнэ:	[кӀу]э	[кӀу]эм	--	[кӀу]эхэм
Послеложнэ:	[кӀу]экӀэ	[кӀу]эмкӀэ	[кӀу]эхэкӀэ	[кӀу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]эуэ	[кӀу]эрауэ	[кӀу]эхэу	[кӀу]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]а	[кӀу]ар	--	[кӀу]ахэр
Эргативнэ:	[кӀу]а	[кӀу]ам	--	[кӀу]ахэм
Послеложнэ:	[кӀу]акӀэ	[кӀу]амкӀэ	[кӀу]ахэкӀэ	[кӀу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]ауэ	[кӀу]арауэ	[кӀу]ахэу	[кӀу]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]эн	[кӀу]эныр	--	[кӀу]энхэр
Эргативнэ:	[кӀу]эн	[кӀу]эным	--	[кӀу]энхэм
Послеложнэ:	[кӀу]энкӀэ	[кӀу]энымкӀэ	[кӀу]энхэкӀэ	[кӀу]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энырауэ	[кӀу]энхэу	[кӀу]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энур	--	[кӀу]энухэр
Эргативнэ:	[кӀу]эну	[кӀу]энум	--	[кӀу]энухэм
Послеложнэ:	[кӀу]энукӀэ	[кӀу]энумкӀэ	[кӀу]энухэкӀэ	[кӀу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[кӀу]энууэ	[кӀу]энурауэ	[кӀу]энухэу	[кӀу]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЦӀыхубзым щхьэгъусэ зригъэгъуэтын.

ЩАПХЪЭХЭР

• Зы махуаем зумыгъалӀэ, зы махуэлӀым удэмыкӀуэ. Псалъэжьхэр

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• дэкӏуэн: get married (about a woman)

УРЫСЫБЗЭ

• дэкӏуэн: выйти замуж

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.