АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕEdit
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭEdit
- IPA [vǝ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭEdit
- [в] + -ы
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | вы | выр | -- | выхэр |
Эргативнэ: | вы | вым | -- | выхэм |
Послеложнэ: | выкӀэ | вымкӀэ | выхэкӀэ | выхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | выуэ | вырауэ | выхэу | выхэрауэ |
еигъэ формэхэр | |||||
---|---|---|---|---|---|
сив | уив | ив | див | фив | яв |
МЫХЬЭНЭ
- Мэкъумэш лэжьыгъэхэм къыщагъэсэбэп гуу сэкӀа.
ЩАПХЪЭХЭРEdit
- Гъуэгум дытекӀри выхэр щӀэттӀыкӀащ. Къущхьэ СулътӀан
- Вы зимыӀэм шкӀэ щӀещӀэ. Псалъэжьхэр
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- вы: ox
УРЫСЫБЗЭEdit
- вы: вол
псалъафэ зэпыщӀахэр
Выбжьэ зэрына зэрымыгъэкӀынEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be helpless, maladapted, unsuitable Урысыбзэ: быть беспомощным, неприспособленным. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Вы лӀам сэ хэӀунEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to worsen or aggravate sth; to increase, intensify or heighten Урысыбзэ: усугублять что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Вым хуэдэу лэжьэнEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: work like an ox, work hard Урысыбзэ: работать как вол. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Вым имыхьыныр зыхьEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: strong, sturdy, hardy, tough, enduring, robust Урысыбзэ: выносливый, сильный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Выпщэр кӀуэдащEdit
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: the ox’s neck has disappeared Урысыбзэ: стерлась (букв. пропала) шея у вола. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
вы ехъуаEdit
Мыхьэнэ: Выхэр зехьэныр, ахэр зыхуей хуэгъэзэныр, псы егъэфэныр, гъэшхэныр зи къалэн цӀыху. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: an ox keeper, a person who looks after oxen Урысыбзэ: человек] ухаживающий за волами Псалъэ зэпхахэр: II. Щапхъэхэр:
вы закъуэгуEdit
Мыхьэнэ: Шы закъуэгум ещхьу вы закъуэ зыщӀэщӀа икӀи вы закъуэм хуэщӀа, бжьы кӀэщӀ зэрылъ выгу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a one-ox cart Урысыбзэ: арба для одного вола Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
вы закъуэ мэш мэжаджэEdit
Мыхьэнэ: Мылъку мащӀэ дыдэ фӀэкӀа зимыӀэ цӀыху, унагъуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a poor, needy, impoverished farm Урысыбзэ: бедняцкое, нищенское хозяйство Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
вы закъуэ хьэсэEdit
Мыхьэнэ: Вы зырыз зиӀэу унагъуиплӀу зэдзеяхэм къалъыса щӀы Ӏыхьэ тӀэкӀу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a small plot of ploughland tilled by paupers Урысыбзэ: небольшой участок пахотной земли, обрабатываемый бедняками Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕEdit
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.