بایرام آیی و چرشنبه بایرامی دبلری edit
آنا آنلاتیم
- ایلین اون ایکینجی آیی موغانین چوخلو یئرلرینده، ایندی ده “بایرام آیی” آدلانیر. بو آیدا، دؤرد چرشنبه حیاتین دؤرد اؤنملی عونصورلاری(سو،اود،یئل،تورپاق) ایله باغلانیب و اونلارا گؤره چئشیتلی دبلر، تؤرن لر و رسم لر دوزنلَنیب. مومکون‌دور کئچمیشده اودا، سووا، یئله و تورپاغا سایقی، باشقا اینانج و تاپینما سببی ایله اولوب. چاغلار اؤتدوکجه بو اینام و تاپینما یئرینی باشقالاری ایله دَییشسه ده، او عونصورلارا اولان سایقی و اونلارلا باغلی دبلر، تؤرنلر اؤزونو اولدوغو کیمی یا بیر آز دییشیک طرزده ساخلامیشدیر. اؤرنک اوچون آذربایجاندا ایسلامدان اؤنجه، غئیری- اسلامی دینی اینانجلارلا یاشایان تورکلر، اودو قوتسال سانیب و اونا تاپینیرمیشلار، او چاغلار بو ایناملا باغلی تورلو-تورلو دبلر، آیینلر و اینانجلار یارانیبدیر. آما ایندی بیزیم خالق اسکی دینی اینانجدا اولماییب او چاغلاردا کی کیمی اودا تاپینماسادا، او اینانجلارلا باغلی دبلرین، تؤرنلرین ایندی ده ایزلری قالیر.
- اسکی اینسانا تاپینماق اَیلنجه یوخ اؤلوم-دیریم مسأله‌سی ایدی. او بیرینی آختاریردی یئنیلمز، گوجلو و قورویوجو و یارادان اولا و بو شخص یامان گونونده اونا سیغینا، یا هئچ اولماسا اونون آجیغینا توش گلمه‌یه. اونا گؤره طبیعت‌ده، هر بیر «شئی»ده بو اؤزللیکلری گؤروردو، گؤزدن قاچیرماییب، اونا سیغینیردی. یارانیشین فلسفه‌سینی بیلمه‌ین اینسان، سیرلی بیر دونیا ایچینده اؤزونو آرخاسیز گؤروردو. دوغال گوجلرین، ندنینی و نه ایسته‌دیگینی بیلمیردی. ایلدیریم نییه شاخیییر؟ قاسیرغا نییه قوپور؟ یئل ندن گوجلو اسیر؟ یئر نییه دَبریر؟ آلوو نییه یاشیل مئشه‌لری و حیاتی یاندیریر؟ و.س. اینسان بئله بیر اولایلارین ایچینده اؤزونو قورویوب ساخلاماغا چالیشیردی. بو گوجلری جانلی سانیردی. اونلارین بیر طلب و ایستَگی‌نین اولماسینی دوشونوردو. اونا گؤره بیرینه یالواریردی، بیرینه بز‌َنیب اؤزونو گوجلو گؤسترمک ایسته‌ییردی، بیرینه قوربان کسیردی، بیرینه آیین-اویون قوروب تؤرن ساغلاییردی. و سونوندا بیرینه تاپینیردی.
- ایلین سون آییندا‌کی «هر بير چرشنبه، طبيعتين بيرعونصوری ايله علاقه‌لنديريلميش و بئله‌لیکله اجدادلاريميزين اسكي تصوّورلرينده ايل آخيري چرشنبه‌لر يارانيب، موقدّسلشديريلميش‌دير. اسكي ايناملارا گؤره، بو چرشنبه‌لرين هر بيرينده طبيعتين دؤرد عونصوروندان بيري ديريلميش، بديعي تفكورده انسان جيلدينده تصوّور ائديلن هر بير چرشنبه ايله باغلي خالق بؤيوك شنليك و مراسیملر دوزلتميشدير. میلّی يادداشدا “ايل آخير چرشنبه‌لر” كيمي ياشايان بو چرشنبه‌لرين هر بيري حاقّیندا ائل آراسيندا بير-بيريندن بويالي آيين، اعتقاد، اينانج، ميف، افسانه و روایتلر يارانميش، ابتدايي بديعي تفكورون نمونه‌لري كيمي، اونلار (ايل آخير چرشنبه‌لر) خالقين شفاهي يادداشيندا ابدیلیک ياشاميشدير. ايل آخير چرشنبه‌لرله باغلي بؤيوك بير قيسم اسكي اعتقادلار، شخصلري چوخ پيس و ضررلي عادت و نیّتلردن اوغورلوقدان، رياكارليقدان، اخلاقسيزليقدان، تکبّوردن، پاخيل‌ليقدان، باشقاسي‌نين وارداتينا گؤز تيكمكدن چكينديرميش، اونو حالال زحمته چاغيرميش، اینسانلاردا اَمگه، توپراغا درين محبت آشيلاميشدير. نوروز آيين و اعتقادلاريندا عدالته، خوشلوغا، رحمه بؤيوك احترام وار.» بوتونلوكده، ايلین سون چرشنبه‌لري‌نین هر بيري، آتا- بابالاريميزين مین ایل‌لر بویو یاشادیغی قوتسال ایناملار و دويغولاري ايله باغلی اولدوغو اوچون، بوگون، اونلاري اؤز دونَنيميز و كئچميشيميز كیمي بیلمَگه و قورویوب یاشاتماغا بورجلويوق.
- کئچمیشده، دؤرد عونصور دؤرد چرشنبه‌ده اؤزل شکیلده، دبلر، تؤرنلر و آیینلر ایچینده آتا بابالاریمیزین اَلی ایله تام اعتیقاد و اینانجلا یاشاسا دا، ایندی بو دبلر چوخ یئرده بوتونلوکله ایلین سون چرشنبه‌سینه توپلانیب و چوخ گؤزل سئوینج و شنلیکلر ایچینده، آرادا ایناملا و آرادا دا اَیلنجه کیمی یئرینه یئتیریلیر. (سون چاغلاردا اونودولماقدادیر). چرشنبه آخشامیندان اؤنجه اونون گلمه‌سینه گؤره بیر نئچه ایشلر گؤرولور
آنلام‌لار
یازیلیش‌لار
- لاتینجه : bayram ayı və çərşənbə bayramı dəbləri
قایناق‌لار
- Azərbaycan
- milmugan.blogfa.com