Wt/azb/آلی کیشی کؤراوغلو داستانی

آلی کیشی کؤراوغلو داستانی

آنا آنلاتیم

آلی کیشی - کؤراوغلو داستانی

آلی کیشی نئچه ایللر حسن خانا ایلخی اوتاریب عؤمرونو، گۆنونو اونون قاپیسیندا چۆرودوب، ساققالینی آغارتمیشدی. او، هر گۆن سحر دان يئری آغاراندا ایلخینی هايلار، بۆتون گۆنو اوتارار، گئجه‌دن بیر پاس کئچندن سونرا خالخالا گتیرردی. تاي داغلاردا، داشلاردا کؤوشنلرده آلی کیشی‌نین آياغی ديَمه‌میش بیر يئر يوخ ایدی. يئنه ده بیر گۆن آلی کیشی ایلخینی سۆروب دريا قێراغینا آپارمیشدی. آتلار دريانین قێراغینداکی اوتلاقدا اوتلايیردیلار. آلی کیشی اؤزو ده بیر طرفده داشا سؤيکه‌نیب اوتورموشدو. قوجا ایلخیچی بیر ده باخدی کی، بۇدو دريادان ایکی آت چێخدی. آلی کیشی دريا آتی اولماغینی ائشیتمیشدی، آمما هئچ گؤرمه‌میشدی. آتلار ياواش-ياواش گلیب ایلخیيا قاریشدیلار. ایکی ماديانا ياخینلاشاندان سونرا يئنه قايیدیب دريايا گیردیلر. آلی کیشی نه قدر ایلخیچیلیق ائله‌میشدی، بئله شئي گؤرمه‌میشدی. تئز قالخیب ماديانلاری مانشیرلادی. آمما بۇ باره‌ده هئچ کسه بیر سؤز دئمه‌دی. بۇ ایشین اۆستوندن بیر نئچه واخت کئچدی. آلی کیشی آيلاری، گۆنلری سايیب، ماديانلاری گؤزدن کنارا قويموردو. بلی، ائله کی، وعده‌‌ تامام اولدو، آلی کیشی تاي ماديانلارین يانیندان ال چکمه‌دی. تا او قدر گؤزله‌دی کی، آخیردا ماديانلار دوغدو. آلی کیشی تامام-کمال ایکی ایل دايلاری بسله‌دی. تاي آز قالیردی کی، گؤزونون ياغینی اونلارا يئدیرتسین. بلی، دايلار بؤيويوب ایکی ياشار اولدولار.

بیر گۆن حسن خانین ائوینه بیر پاشا دوستو قوناق گلمیشدی. حسن
خان دوستو پاشانی چوخ ياخشی قوناق ائله‌دی.
پاشا صؤحبت آراسیندا دئدی:
– حسن خان، ائشیتمیشم سنین قشنگ، جینس آتلارین وار، گرک ایلخیندان
منه ایکی آيغیرلیق آت وئره‌سن.
حسن خان او ساعت “باش اۆست” دئيیب، آلی کیشینی يانینا چاغیریب تاپشیردی:
– صاباح ایلخینی چؤله آپارما، پاشا اۆچون ایکی آيغیرلیق آت تۇتدوراجام.
حسن خان بۇ سؤزو دئين کیمی دايلار آلی کیشی‌نین يادینا دۆشدو. او،
خانین باشینی اۇجا ائله‌مک اۆچون سحر تئزدن دۇردو، دايلاری تۇتوب خالخالا
باغلادی، ایلخینی سۆروب چؤله اؤتوردو.
بیر آز سونرا حسن خان، پاشا دا يانیندا، خالخالا گلدی. پاشا باخدی
کی، خالخالدا ایکی اۇزونورتا، آریق، چؤپوکلو داي باغلانیب. بیلدی کی، بۇ دايلاری
اونا وئرمک ایسته‌يیرلر؛ گۆلوب دئدی:
– حسن خان، منه دئمیشدیلر کی، سنین ياخشی جینس آيغیرلیق آتلارین
وار. بۇنلار نه دیر؟ ایش بئله النگه-اۆلنگه‌يه قالسا، بۇنلاردان منیم
اؤزومده ده چوخدو.
پاشانین سؤزو حسن خانا اوخ کیمی ديَدی. اۆزونو آلی کیشیيه تۇتوب
دئدی:
– آخماق قوجا، من سنه دئمه‌میشدیممی آت تۇتدوراجاغام، ایلخینی
ساخلا؛ نیيه ساخلامامیسان؟
آلی کیشی دئدی:
– خان ساغ اولسون، من قوجا ایلخیچیيام. سن بۇ دايلارین بئله‌لیگینه
باخما. اگر باشی‌نین اۇجا اولماغینی ایسته‌يیرسنسه پاشايا بۇنلاری وئر.
آلی کیشی‌نین يئکه-يئکه دانیشماغیننان حسن خان داها دا غضبلندی.
اونون اۆستونه قێشقیریب دئدی:
– منیم ایلخیمدا عالمده سؤيلنن جینس آيغیرلیق آتلار وار. بۇ
النگه‌لری قوناغا گؤستریب منی خجالت ائله‌مکده مقصدین ندی؟
آلی کیشی دئدی:
– خان ساغ اولسون، منیم مقصدیم پاشانین يانیندا سنین باشینی
اۇجا ائله‌مکدی. سنین ایلخیندا بۇنلاردان ياخشی آت يوخدو. بۆتون دۆنيانی
گزسن، گئنه ده بئله آت تاپا بیلمزسن.
حسن خان غضبله‌نیب دئدی:
– بیلمیرم. بیر ساعتا قدر يئرده ده اولسا، گؤيده ده اولسا، گرک
پاشايا لايیق، منیم آدیما لايیق ایکی ياخشی آيغیرلیق آت سئچه‌سن. بۇ ساعت
گئت، سئچ، گتی.
آلی کیشی دئدی:
– خان، اوندا ایزن وئر پاشا اۆچون آيغیر سئچمه‌يه باشقا آدام گئتسین.
ایلخیدا بۇ دايلاردان ياخشی آت يوخدو. من اؤزوم باشا دۆشه-دۆشه ياخشی
آتی قويوب پیس آت سئچه بیلمه‌رم. بۇ منیم آدیما لايیق اولماز.
بۇ سؤز خانی جین آتینا میندیردی. جللاد چاغیریب امر ائله‌دی کی، آلی
کیشی‌نین بوينونو وۇرسون. پاشا دا غضبلنمیشدی. آلی کیشی‌نین آخیر سؤزو
اونو دا دلیل ائله‌میشدی. اودو کی دئدی:
– حسن خان، من گؤرورم کی، سنین ایلخیچین بۇ دايلارا چوخ بؤيوک
قیيمت وئریر. يقین کی، ائله او حاقلیدی. اوندا سن بئله ائله. بۇ دايلارین
هر بیرینی اونون بیر گؤزونه قیيمت ائله.
پاشانین سؤزو حسن خانین خوشونا گلدی.
امر ائتدی، جللاد آلی کیشی‌نین
گؤزلرینی چێخارتدی. آلی کیشی نه دیندی، نه ده سسینی چێخارتدی. بیر دفعه‌‌
اۇف دا ائله‌مه‌دی. ائله کی، جللاد ایشینی قۇرتاردی، آلی کیشی آياغا قالخیب دئدی:
– حسن خان، اینسان اۆچون دۆنيادا هر ناز-نعمتدن شیرین شئي
گؤزدو. سن منی اوندان بی نصیب ائله‌دین. من سنین قاپیندا جانیمی چۆروت-
دۆم، ایلان کیمی قابیق قويدوم، ساچ، ساققال آغارتدیم، آمما سن بۇنلارین
هئچ بیرینی بیلمه‌دین، قدیر-قیيمت وئرمه‌دین، بیر پاشانین خاتیرینا منی
کور ائله‌دین. ایندی هئچ اولمازسا بۇ ایکی چؤپوکلو دايلاری منه وئر.
حسن خان دايلاری آلینین يئده‌يینه وئردیریب يانیندان قوودو.
کور آلی کیشی‌نین رؤوشن آدیندا يئنیيئتمه، ایگید بیر اوغلو وار ایدی.
رؤوشن باخدی کی، آتاسی قێزیل آل قانا بۇلانمیش، يئده‌يینده ایکی داي بۇدو
گلیر. تئز قاچیب اونو قاباخلادی. آلی کیشی اوغلونون سسینی ائشیدیب دئدی:
– اوغول، عؤمرومون اولیندن آخیرینا قدر حسن خانا قۇللوق
ائله‌دیم، ایندی عوضینده منی دۆنيا ایشیغینا حسرت قويدو. بالا، منیم
گؤزلریم بۇ آتلارین اۆستونده چێخیب. آل بۇ آتلاری تؤيله‌يه چک، قاپی-باجانی
باسدیر. ياخشی مۇغايات اول. آمما گؤزله، بۇ آتلار گرک قێرخ گۆن، قێرخ
گئجه گۆن ایشیغی گؤرمه‌يه‌لر.
رؤوشن آتلاری داما چکدی،
آتاسی‌نین دئدیگی کیمی اونلارا ياخشی قۇلاق
آسماغا باشلادی.
بلی، قێرخ گۆن تامام اولدو. آلی کیشی اوغلو رؤوشه‌نی چاغیردی کی:
– اوغلوم، رؤوشن، منی آتلارین يانینا آپار.
رؤوشن آتاسی‌نین الیندن تۇتوب تويله‌يه گتیردی. قوجا ایلخیچی اۇزون،
Koroglu ،کوراوغلو اوپراسی
جايداقچکمه ساغریلی، نازیک اورتالی دۆراتا ياناشدی، الی ایله اۆزونو، گؤزونو،
يالینی، ساغریسینی تۇمارلادی. سونرا ایری باشلی، دولو گؤزلو، قارا بیرچکلی،
اۇزون بويونلو، تؤکمه دؤشلو، يوغون، ائنلی ساغریلی قێراتا ياناشدی. قێرات
فێنخیریب ایکی دال آياقلاری اۆسته گؤيه قالخدی، آغزینی آچیب آلیيا يؤنلمک
ایسته‌دی. قوجا آلی آتین اۆستونه قێشقیردی. آت سسیندن اونو تانیيیب ساکیت
اولدو. آلی قێراتین دا باشینی، اۆزونو، يالینی، بئلینی، ساغریسینی تۇمارلادی.
آمما بۇنون ساغریسیندا بالاجا بیر باتیق اولدوغونو حیسس ائله‌دی. دئدی:
– اوغول، رؤوشن، باخ گؤر قێراتین اۆستونه ایشیق دۆشن يئر يوخدو کی؟
رؤوشن باخیب گؤردو کی، پرده‌نین آراسیندان بیر ایينه بويدا دئشیک
وار، دئدی:
– قێراتین اۆستونده بیر ایينه بويدا دئشیک وار.
ایلخیچی دئدی:
– اوغول، بیر ایينه بويدا دئشیکدن بیر کرن بويدا سويوق گلر. چێخ،
اورانی اؤرت.
رؤوشن چێخیب دئشیگی اؤرتدو، آتلارا بیر آز دا ياخشی مۇغايات اولماغا
باشلادی.
بیر گۆن يئنه آتاسی رؤوشندن سوروشدو:
– اوغول، آتلار نئجه‌دی، نئجه يئيیرلر؟
رؤوشن دئدی:– آتا، قێرات دَ‌يیرمان کیمی يئيیر، آرپا، سامان يئتیرمک اولمور؛
دۆرات دا ياخشیدی، آنجاق قێراتدان آز يئيیر. اؤزو ده دینجدی، آمما قێرات
دۇروب دینجلمیر، قێزمیش نر کیمی اويور-اويور اوينويور.
قوجا ایلخیچی گئجه اوغلو ایله برابر تويلايا گلدی، آتلاری يوخلادی، دئدی:
– رؤوشن، اوغول، آتلار داها بؤيويوب، مینمک هددینه چاتیبلار. ایندی
آتلاری بیر-بیر برکه، بوشا سالیب، سێناقدان چێخارتماق لازیمدی. ازل
قێراتی، اوندان دۆراتی مین، تزه‌جه سۇلانمیش شۇمدا سيیرد، سونرا قاراتیکانلیغا
سۆر، سونرا دا سێلدیریم داشلی داغا چاپ.
رؤوشن آتاسی‌نین اؤيرتدیگی کیمی ازل قێراتی میندی،يئنیجه سۇلانمیش
شۇملا سيیرتدی، سونرا قوجا ایلخیچی‌نین يانینا قايیتدی. تجروبه‌لی قوجا
ایلخیچی قێراتین بۇرنونو تۇتدو، آت اؤسکورمه‌دی. سونرا اۆرگینه قۇلاس آسدی،
باخدی کی، آتین اۆرگی هئچ تؤيشومور. اوندان سونرا دێرناقلارینی يوخلادی.
بیر قێریق دا پالچیق تاپا بیلمه‌دی. رؤوشن ایندی ده دۆراتی میندی، شۇما
سۆردو، سيیردیب يئنه آتاسی‌نین يانینا قايتاردی. آلی کیشی دۆراتین دا اۆرگینی
دینله‌دی، بۇرنونو سێخدی، دێرناغینی يوخلادی. دۆرات دا اؤسکورمه‌دی،
اۆرگی تؤيشومه‌دی، آنجاق دێرناغی‌نین بیریندن بیر قێریق پالچیق تاپیلدی.
رؤوشن بۇ دفعه‌‌ قێراتی مینیب قاراتیکانلیغا وۇردو. قێرات قاراتیکانلیغی
ياریب ایلدیریم کیمی سۆزوب ایلخیچی‌نین يانیندا داياندی. قوجا ایلخیچی اونون
بالدیرلارینی، چچیکلرینی يوخلادی، بیر يئرینده نه بیر تیکان ایزی تاپا بیلمه‌دی،
نه ده بیر يارا. دۆرات دا سێناقدان پیس چێخمادی. آنجاق دال آياغی‌نین
بیرینی تیکان بالاجا جێرمیشدی.
رؤوشن آخیرینجی سێناق اۆچون قێراتی سێلدیریم داشلیغا سالدی.
قێرات گۆل له کیمی سێلدیریم داشلیغی ائندی، قێزیل قۇش کیمی اۇچوب قوجا ایلخیچی‌نین باراباریندا
داياندی. قوجا آلی قێراتین قاباق آياقلاری‌نین اۆيلرینی برک سێخدی.
قێرات نه دیکسینمه‌دی، نه ده قێرپینمادی. ایندی دۆراتی مینیب سێلدیریم آشاغی
الدن قويدو. دۆرات چئچیکلرینی داشلارا چێرپا-چێرپا سێلدیریمی ائندی. قوجا
آلی:
– اوغول، رؤوشن، قێرات سێناقدان چوخ ياخشی چێخدی. دۆشوندويوم کیمی،
دۆرات دا ياخشی چێخدی. امک ایتیرمه‌دی. آنجاق قێراتا تاي اولا بیلمز.
قێراتین تايی-برابری چارخ آلتیندا تاپیلماز. همیشه قورخولو صفرلره،
دۆشمن اۆستونه، قفله سێندیرماغا، قالالار آلماغا قێراتی مینرسن.
قێرات سنی چوخ دارلاردان، چوخ اؤلوملردن قۇرتارار. قێراتین قدرینی ياخشی
بیل، اونو جاندان عزیز ساخلا.
سونرا آلی کیشی بیر آه چکیب دئدی:
– اوغول، آتلار بؤيودو، سێناقدان چێخدی. ایندی حسن خاندان اینتیقام
آلماق واختی چاتیبدی. چک آتلاری يهرله، گئدیب حسن خانلا حاقهئسابیمیزی
چکک.هله اۇشاقلیقدا بیر گۆن رؤوشن چؤلده اوينادیغی واخت يئردن بیر داش
تاپمیشدی. داش بالاجا ایدی، آمما چوخ آغیر، سامباللی بیر داش ایدی. داش ایشیریشیر
ایشیلدايیر، پاریل-پاریل پاریلدايیردی.
رؤوشن داشی يئردن گؤتوروب، اؤروشده اوتلايان بیر بۇزووا آتدی. داش
بۇزووا ديَمه‌دی، آمما بۇزوو اونون يئلیندن يئره يێخیلیب اؤلدو. رؤوشن
قايیتدی، احوالاتی آتاسینا دانیشدی.
قوجا آلی تجروبه‌لی آدام ایدی، دۆنيا گؤرموشدو، چوخلارینی يولا
سالمیشدی. رؤوشه‌نین سؤزلرینه قۇلاق آسیب، دئدی:
– اوغول، رؤوشن، گئت بۇزوو يیيه‌سینی تاپ، جریمه‌سینی وئر، راضی سال،
سونرا دا هامان داشی گؤتور، گتیر منیم يانیما.
رؤوشن گئتدی، ازل بۇزوو يیيه‌سینی راضی ائله‌دی. سونرا هامان داشی
تاپیب گتیریب آتاسینا وئردی. آلی کیشی داشی الی ایله يوخلادی، او اۆزونه، بۇ
اۆزونه چئویردی، بیلدی کی، بۇ، گؤيدن دۆشموش ایلدیریم پارچاسیدی.
صاباحیسی گۆن آلی کیشی رؤوشندن خلوت ایلدیریم پارچاسینی گؤتوروب
تاپدانا-تاپدانا بیر اۇستانین يانینا گئتدی. سلام-علئيکسسالامدان سونرا
داشین بیر بالاجا تیکه‌سینی اۇستايا وئریب دئدی:
– اۇستا، بۇ داشدان منه بیر بیز قايیر.
اۇستا بیر داشا باخدی، بیر ده دؤنوب دقتنن آلی کیشیيه باخدی. داشی
قايتاریب وئردی کی، سن يا اؤزونو دولامیسان، يا دا کی، منی. داشدان دا
بیز اولار؟
چوخ چنه-بوغازدان سونرا آخیری آلی کیشی اۇستانی راضی ائله‌دی کی، داشی بیر
زیندانین اۆستونه قويوب دؤيسون، گؤرسون دؤيولور، يا يوخ. آلی کیشی اؤزو
بیلیردی کی، داش نه داشدی. بیلیردی کی، داش دمیر کیمی دؤيولر. اۇستا باخدی
کی، اده بۇ داش مۇم کیمی بیر شئيدی. آلی کیشیيه دئدیگی سؤزلره پئشیمان
اولوب داشدان بیر بیز قايیریب اونا وئردی. آلی کیشی اۇستانین حاقینی وئریب بیزی
جیبینده گیزلتدی. داشین قالانینی بیر قێلینج قايیرانین يانینا آپاردی کی،
بس، اۇستا بۇندان منه بیر قێلینج چک. بۇ اۇستا اولکیندن ده اۇزونچو
ایدی. غرض، چوخ باش آغریسی اولماسین، اۇزون چک-چؤووردن سونرا آلی کیشی بۇ
اۇستانی دا راضی ائله‌دی.
اۇستا يئددی گۆنه داشدان بیر قێلینج قايیردی.
ائله کی قێلینج حاضیر اولدو،
اۇستا باخدی کی، نه قێلینج؟ ...واللاه بۇ ائله بیر قێلینج اولدو کی، آلماس کیمی
پار-پار پاریلدايیر، گۆن کیمی يانیر، آي کیمی ایشیق سالیر.
اۇستانین قێلینجا گؤزو دۆشدو. ائله کی، وعده‌‌ تامام اولدو، آلی قێلینج
اۆچون گلدی. اۇستا اونا اؤز قێلینجینی وئرمه‌يیب، عوضینده آيری بیر قێلینج
وئردی. آنجاق قوجا آلی ایشینی اولدن مؤحکم تۇتموشدو. دینمزسؤيله‌مز
جیبیندن بیزی چێخاردیب، قێلینجین تیيه‌سینه باسدی. بیز قێلینجی
دلیب، او طرفه کئچدی.
اۇستا باخدی کی، ایشلر خارابدی. آلی کیشینی آلدادا بیلمه‌يه‌جک، آخیردا
ناچار قالیب، اونون اؤز قێلینجینی وئردی. آلی کیشی قێلینجی گؤتوروب ائولرینه
گلدی. بۇ باره‌ده اوغلو رؤوشنه هئچ بیر سؤز دئمه‌دی. ائله کی، رؤوشن
قێراتی، دۆراتی ایفچین يهرله‌يیب آاتسی‌نین بارابارینا چکدی، آلی کیشی هر
شئيی حاضیر گؤرنده ائوه گیردی، قێلینجی گیزلتدیگی يئردن گؤتوروب، اوغلو
رؤوشنه وئردی. دئدی:
– رؤوشن، آل بۇ قێلینجی بئلینه باغلا. بۇ قێلینج اؤزگه قێلینجلارا
بنزه‌مز. آدی قێلینج دئيیل. بۇ قێلینجا ایلدیریم قێلینجی دئيرلر. بۇ ائله
بیر قێلینجدی کی، قاباغیندا هئچ بیر شئي دايانماز. هر نَيه وۇرسان
کسر، تؤکر. بۇ قێلینج ایله سن خانلارا، بَيلره، پاشالارا قان اۇددوراجاقسان.
بۇ قێلینج ایله مۆخننسلر، نامردلر، قاری دۆشمانلار سنین
الیندن داد چکه‌جکلر. بۇ قێلینج ایله سن قالالار سێندیراجاقسان، قفله‌لر،
کاروانلار داغیداجاقسان. آنجاق بۇنون ایلدیریم قێلینج اولدوغونو هئچ
کسه بیلدیرمه. بۇندان سونرا بۇنون آدینا میسری قێلینج دئيرسن. نه
قدر کی، سن قێراتین بئلینده‌سن، قێلینج دا سنین بئلینده‌دی، هئچ بیر
دۆشمان سنه باتا بیلمه‌يه‌جک.
رؤوشن قێلینجی آتاسیندان آلیب بئلینه باغلادی. گؤزلری چێخاریلمیش آلی
کیشی دۆراتا، رؤوشن ده قێراتا مینیب يولا دۆشدولر. آتلار ایلدیریم کیمی
گئدیردیلر. قێرات يولو دستله‌يیب الینه آلمیشدی. آز گئتدیلر، چوخ گئتدیلر،
آخیردا گلیب حسن خانین ایمارتینه چاتدیلار. رؤوشن بیر طرفده
داياندی. قوجا آلی کیشی دۆراتی ایمارتین قاباغینا سۆروب حسن خانی
چاغیردی. حسن خان چێخیب آلی کیشینی يالمانینا ال چاتمايان، اۇزون ياللی
بیر آتین اۆستونده گؤردو. خان او طرفه باخاندا گؤردو آلینین اوغلو
رؤوشن ده بۇرادادی. اؤزو ده بیر آتا مینیب، بیر آتا مینیب کی، رۇزیگارین
گؤزو هله بئله آت گؤرمه‌يیب.
آلی کیشی دئدی:
– حسن خان، بۇ آتلار سنین بَينمه‌دیگین، او چؤپوکلو دايلاردی. سن
بۇنلارین اۆستونده منیم گؤزلریمی چێخارتدیردین. باخ، گؤر ایندی نئجه آت
اولوبلار. من سنه ياخشیلیق ائله‌مک ایسته‌دیم، سن آنلامادین. ياخشیلیغیمین
عوضینده منی دۆنيا ایشیغینا حسرت قويدون. ایندی سندن قێساسیمی
آلماغا گلمیشم. الیندن گلنی اسیرکسن کیشی دئيیلسن.
حسن خان آلینین بۇ سؤزوندن آجیقلاندی، قێلینجینی چکیب اونا
هۆجوم ائتمک ایسته‌دی. رؤوشن قێراتی اونون اۆستونه سۆردو. ایلدیریمدان قايریلمیش
میسری قێلینجین گؤيده پاریلداماغی ایله خانین باشی‌نین يئره دێغیرلانماغی
بیر اولدو. سس-کۆي قوپدو. قوشون يئریدی. رؤوشن اؤزونو قوشونا
وۇردو. بیر ياندان قێرات، بیر ياندان دۆرات، بیر ياندان دا رؤوشن میسری
قێلینجلا قوشونون اولینجی دسته‌سینی الدن، آياقدان سالیب قێریب داغیتدیلار.
قوشونون دالی کسیلمه‌دی. دسته دسته‌نین دالینجا گلیردی. قاریشقانین
سايی وار ایدی، قوشونون سايی يوخودو.
قوجا آلی کیشی بۇنو باشا دۆشوب دئدی:
– اوغول، بۇ قدر قوشونا سن تک جاواب وئره بیلمزسن. آخیردا يا
اؤلدوررلر، يا دا تۇتارلار. سۆر آتلاری، اؤزوموزو بۇ قوشوندان سلامات
قۇرتاراق.
رؤوشن ازل آتاسی‌نین سؤزونه باخمادی، يئنه ده اؤزونو قوشونا وۇردو.
باشلار کسدی، قوللار قێردی، مرد-مردانه داوا ائله‌دی. آنجاق کور آتاسی‌نین
تۇتولماغینا قورخوب علاجسیز داوادان ال چکدی. آتاسی ایله برابر
آتلاری سۆروب چؤله اۆز قويدولار. قوشون ال چکمه‌يیب اونلارین دالیندان
دۆشدو. بیر خئيلی گئتمیشدیلر کی، بیر ده رؤوشن قێراتین باشینی چکدی،
دؤنوب گئری باخاندا گؤردو کی، بیر دسته کهر آتلی ایلدیریم کیمی بۇدو
داللارینجا گلیر.
دئدی:
– آتا بیر دسته کهر آتلی يئتیرهايئتیرده‌دی.
آلی دئدی:
– اوغول، رؤوشن، آغیزلارینی سۇلانمیش شۇما سال.
رؤوشن آتلاری شۇما سالدی. کهر آتلارین هر بیریسی شۇمدان چێخا
بیلمه‌يیب باتیب قالدیلار. قێرات ایله دۆرات ایلیدیریم کیمی شۇمدان چێخیب يولا
دۆشدولر. بیر آز گئتمیشدیلر کی، يئنه رؤوشن قێراتین يۆيه‌نینی چکیب
دؤنوب گئری باخدی. گؤردو بۇ دفعه‌‌ ده بیر دسته قارا آتلی بۇدو ائله گلیرلر
کی، لئي کیمی.
دئدی:
– آتا، بیر دسته قارا آتلی يئتیرهايئتیردی.
قوجا آلی دئدی:
– بالا، آغیزلارینی قاراتیکانلیغا سال.
رؤوشن آتلاری قاراتیکانلیغا سۆردو. قارا آتلیلار دا اؤزلرینی تیکانلیغا
وۇردولار. قارا آتلارین بالدیرلاری قێزیل قانا بوياندی. رؤوشن بیر آز
گئتمیشدی، بیر ده آتین جیلووونو دارتدی، قانریلیب گئری باخدی، گؤردو ایندی ده
بیر دسته آغ آتلی چاتهاچاتدادی. دئدی:
– آتا، بیر دسته آغ آتلی بۇدو يئتیرهيئتیرده‌دی.
آتاسی دئدی:
– اوغول، قورخما، آغیزلارینی داشلیغا سال.
رؤوشن آتلاری داشلیغا دێرماشدیردی. آغ آتلار سێلدیریم داشلیقلارا چێخا
بیلمه‌يیب ياری يولدا قالدیلار. قێرات و دۆرات قێزیلقوش کیمی سۆزوب سێلدیریم
قايالارین دالیندا گؤزدن ایتدیلر.
آتا، اوغول آخشاما قدر يول گئدیب آخشام بیر چايین قێراغینا چاتدیلار.
آلی کیشی بۇرانین نئجه يئر اولدوغونو اوغلوندان خبر آلدی.
رؤوشن دئدی:
– آتا، بۇرا آغاجلیق، اوتلوق بیر يئردی. اورتادان دا بیر چاي آخیر.
قوجا آلی دئدی:
– اوغول، بۇرادا يۇرد سالماق اولماز. ایلخی‌نین، مال-قارانین الیندن
دینجله بیلمریک. بیر ده کی، خانلار، پاشالار خبر تۇتار، بیزه نامردلیک
ائله‌ير.
آتا، اوغول او گئجه چاي قێراغیندا قالدیلار. صاباح آچیلدی، يئنه قالخیب يولا
دۆشدولر. آز گئتدیلر، چوخ گئتدیلر، آخشام بیر دۆزنگاها چاتدیلار. آلی
اورانین دا نه جۆر اولدوغونو رؤوشندن سوروشدو. رؤوشن جاواب وئردی کی:
– آتا، بۇرا اۇجو-بۇجاغی گؤرونمه‌ين بیر دۆزنگاهدی.
قوجا آلی دئدی:
– بۇرادا دا قالماق اولماز. اورادا آتلانان بۇردا دۆشر، کاروانلارین
آياقلاری آلتیندا قالاریق.
بۇ گئجه‌نی ده بۇرادا گئجله‌يیب صاباح يئنه يولا دۆشدولر. گئتدیلر،
گئتدیلر اۇجا بیر داغین بئلینه چاتدیلار. قوجا آلی دئدی:
– رؤوشن، بۇ نئجه يئردی؟
رؤوشن دئدی:
– آتا، بۇرا هر طرفی سێلدیریم قايالیق، چنلی، چیسکینلی بیر داغ بئلیدی.
آلی کیشی سوروشدو:
– اوغول، باخ گؤر، بۇ بئل کی، دئيیرسن، بۇنون هر طرفینده بیر اۇجا
تپه وار، يا يوخدو؟
رؤوشن دئدی:
– آتا، وار. بیری ساغیندا، بیری ده سولوندا. اؤزو ده باشلاری قارلیدی.
آلی دئدی:
– اوغول، آختاردیغیم يئر ائله بۇرادی. من بۇرانی چوخ ياخشی تانیيیرام.
جاوان ياشلاریمدا بۇ يئرلرده چوخ آت اويناتمیشام. چوخ جئيرانلارا اوخ
آتمیشام، چوخ جۆيورلر اوولامیشام. کؤهنه اويلاغیمدی، من بۇرانین هر
داشینا بله‌دم. بۇرايا چنلیبئل دئيرلر. اصل يۇرد سالمالی بۇ چنلیبئلدی.
ایندی اؤزوموز اولماغا بیر اولاجاق، آتلاری دا ساخلاماغا بیر تؤيله تیک.
رؤوشن اؤزلری اۆچون بیر اولاجاق، آتلار اۆچون ده بیر تؤيله تیکدی. آتاوغول
چنلیبئلده يۇرد سالدیلار. ياشاماغا باشلادیلار. گۆنلرین بیر گۆنونده
آلی کیشی رؤوشه‌نی يانینا چاغیریب، دئدی:
– اوغول، بۇراداکی داغلارین بیرینده بیر جۆت بۇلاق وار، آدینا قوشابولاق
دئيرلر. يئددی ایلدن-يئددی ایله جۆمه آخشامی مشریق طرفدن
بیر، مغریب طرفدن ده بیر اۇلدوز دوغار. بۇ اۇلدوزلار گلیب گؤيون
اورتاسیندا توققوشارلار. اونلار توققوشاندا قوشابولاق کؤپوکله‌نیب داشار.
هر کیم قوشابولاغین او کؤپويونده چیمسه ائله قۆووتلی بیر ایگید اولار کی،
دۆنيادا میثلی-برابری تاپیلماز. هر کیم قوشابولاغین سۇيوندان ایچسه
آشیق اولار. اؤزونون ده سسی ائله گۆجلو اولار کی، نره‌سیندن مئشه‌ده آسلانلار
اۆرکر، پلنگلر تۆک تؤکر، قۇشلار قورخوسوندان قانات سالار، داغلار،
داشلار تیتره‌ير، آتلار، قاتیرلار دێرناق تؤکر. چوخ ایگیدلر، شاهزاده‌لر بۇ
سۇ اۆچون گلیب، هئچ بیری‌نین باختی يار اولمايیب. ایندی يئددی ایل تامام
اولهاولدو. وعده‌‌ چاتیب، گئت آختار، قوشابولاغی تاپ، او کؤپوکدن بیر قاب
دولدوروب منه گتیر.
رؤوشن گئتدی داغلاری، داشلاری، دۆزلری اندر-دؤندر ائله‌دی. آخیردا
بیر داغا چاتدی. گؤردو داغین بیر طرفینده بیر اۇجا سێلدیریم داشلی، ال
چاتماز، اۆن يئتمز قايا وار. آمما قايا ائله بیر قايادی کی، ایگید ایسته‌يیر،
اۆستونه چێخسین. رؤوشن قايانین دؤرد طرفینه دولاندی. گؤز گزدیردی. ال
تۇتان بیر يئر تاپا بیلمه‌دی. آخیردا بئلیندن کمندینی آچیب قايايا
آتدی، مین انوای-مۆسیبتینن قايايا دێرماشدی. باخدی کی، بۇرا ائله بیر
منظر، لالزار يئردی کی، داي نه دئيیم. گۆل گۆلو چاغیریر، بۆلبول بۆلبولو،
ائله بیل کی، بۇ سێلدیریم قايانین اۆستونده بیر باغچا شکیلی چکیلیب،
يئتمیش ایکی قلمنن يئتمیش ایکی رنگ وۇرولوب. قوجا کهنساله بیر آغاج
گؤردو. ياخینا گلیب باخدی کی، واللاه قوشابولاق قاينايیب گؤز ياشی کیمی
آخیب اطرافی سۆد گؤلونه دؤندریر.
رؤوشن او قدر گؤزله‌دی، آخشام اولدو. گئجه‌دن خئيلی کئچمیشدی، بیر
ده مشریقدن بیر اۇلدوز دوغدو، مغریبدن ده بیر اۇلدوز. بۇ اۇلدوزلار
گلیب دۆز قوشابولاغین اۆستونده توققوشدولار. اۇلدوزلارین توققوشماغیندان
قوشابولاق جوشوب-داشدی، آغ کؤپوک آدام بويو قالخدی.
رؤوشن کؤپوکدن بیر قاب دولدوردو. کؤپوک ائله گؤزل، ائله ایچمه‌لی
ایدی کی، رؤوشن اؤزونو ساخلايا بیلمه‌يیب دولدوردوغو قابی قاباقجا اؤز
باشینا چکیب دويونجا ایچدی. ایکینجی دفعه‌‌ تزه‌دن بیر ده قابی دولدورماق
ایسته‌يیردی کی، آتاسینا گتیرسین، باخدی ائي دادی بیداد... کؤپوک هاياندا ایدی،
بۇلاقلار يئنه ده ائله دۇرولوب، ائله دۇرولوب کی، ائله بیل گؤز ياشیدی آخیر.
رؤوشن بیر باشینا، بیر ده دیزینه وۇردو، آنجاق هارا چاتاجاق... قابی دا
گؤتوروب کور-پئشیمان گئری دؤنوب احوالاتی آتاسینا دانیشدی.
قوجا آلی کیشی بیر آه چکیب، دئدی:
– منیم گؤزلریمین درمانی او کؤپوکده ایدی. او دا کی، اله گلمه‌دی.
رؤوشه‌نین دردی بیر ایدی، بئش اولدو. اؤزونه ال قويدو، باشینا-گؤزونه دؤيمه‌يه
باشلادی کی، نیيه قاباقجا اؤزوم ایچدیم.
آلی کیشی دئدی:
– اوغول، جزا-فزا ائله‌مکدن بیر شئي چێخماز. کئچنه گۆذشت
دئيرلر. گؤرونور کی، منیم آلنیمدا بئله يازیلیبمیش. يقین کی، منه
بیر ده سنی گؤرمک قیسمت دئيیلمیش. تاي منیم عجلیم تامامدی.
قۇلاس آس، سنه بیر-ایکی سؤزوم وار:
– بالا، آي کئچر، ایل دولانار، سنین آدین مغریبدن مشریقتن
بۆتون دۆنيادا مشهور اولار. او کؤپويو کی، سن ایچدین، اوندان سنین قوللارینا
قۆووت، اؤزونه ده شاعرلیک وئریلدی. بیر ده سنین سسینه، نرنه ائله
بیر قۆووت گله‌جک کی، ایسرافیلین سۇرو اونون يانیندا میلچک وێزیلتیسی اولاجاق.
بَيلر، خانلار، پاشالار سنین قورخوندان تۆک تؤکه‌جک، قۇشلار قاناد
سالاجاق. نئجه کی میسری قێلینج سنین بئلینده، سن ده قێراتین بئلینده‌سن،
اؤزو ده بۇ چنلیبئلده‌سن، سنه هئچ کس دوو گله بیلمه‌يه‌جک. آنجاق
بۇ هندورده مانشور بیر قاجاق وار. آدینا دلی حسن دئيرلر.
اؤزونو بیرجه اوندان گؤزله!.. گئت، سنین آدینی کور‌اوغلو قويدوم!
قوجا آلی کیشی ولی-واریثینی ائيله‌يیب عؤمرونو اؤز اوغلونا باغیشلادی.
کور‌اوغلو آتاسینی قوشابولاغین يانیندا دفن ائله‌يیب، او گۆندن چنلیبئلده
يۇرد سالدی.

قایناق‌لار

Azadliq . org