Wq/tt/Үзбәк мәкальләре

А

• Авылда бүре барында этләр бердәм өрәләр.
• Ай төнлә генә кирәк, белем – гомер буена.
• Ак булмасын, пакь булсын.
• Акка кара тиз йога.
• Артык озын тешләрдән бер келәшчә коткара.
• Ат югында ишәк аргамак.
• Ачы сорауга татлы җавап юк.
• Ачык дошман астыртын дустан яхшы.
• Ашап туймасаң, ялап туймассың.
• Аяк буйлап үрмәләгән нәрсә муенга да менеп җитә.

Ә

• Әйтсәң тел арый, әйтмәсәң йөрәк әрни.
• Әйрән эчүче качкан, чүлмәк ялаучы – капкан.
• Әйрәнен биргәнсең икән, чиләген дә кызганма.

Б

• Бал алып балтырган бирә.
• Баллы кеше бармак ялый.
• «Балчык ашыйсыңмы?» дигәч, шайтан: «Май өстәгез!» дигән.
• Батыр дошмансыз булмый.
• Баш – башка, таш – ташка.
• Башканы чәләлмәгән бур үз түбәтәен урлар.
• Башы барга бүрек бар.
• Бәләкәй таш та маңгайны яра.
• Белдексезнең белеме кыш эри дә җәй туа.
• Бер бәрәнне ике суймыйлар.
• Бер кечкенә таш атсаң да бер өер карга курка.
• Бер көнлек ызгыш килсә, дуслык бер айга китә.
• Бер төкергән төкерекне кире йота алмыйсың.
• Бер хыялдан мең хыял туа.
• Берне киссәң, унны утырт.
• Берәүгә тугры булу меңнәргә тугры итә.
• Бердәм өрсәң – җил була, ил төкерсә – күл була.
• Берләшсәң – елга буласың, аерым йөрсәң – ерганак.
• Бик тиз сөйләгән бик тиз үкенер.
• Болыт узгач, яңгыр көтмә.
• Бүренең борыны һәрвакыт канлы.

Д

• Даны олы, өстәл өсте буш.
• Дошманың тычкан булса да, үзең арсландай бул.
• Дусларның күбе дә аз, дошманның азы да күп.

Е

• Ертык халатка алтын ямаулык.

Җ

• Җиргә төшкән – гөл була, утка кергән – көл була.
• Җирне сыйласаң, сыйлы буласың.
• Җитез этне төлке яратмый.

И

• Ике ябалак талашса, җиме каргага кала.
• Иләк сорарга да тел кирәк.
• Иске кием яңаны саклый.
• Итчене сөзгән кәҗәнең муены тизрәк киселә.
• Ишәгенә күрә тезгене.

Й

• Йөзем бирсәләр, «Кайсы бакчадан?» димә.
• Йөксез ишәк җиргә еш ята.

К

• Казанда бар чүмеч тә була.
• Казаны көмеш, капкачы балык.
• Кәкре агачны пычкы турайта.
• Кәкре казык башына кәкре тукмак белән сугалар.
• Кәп-кәкре кылыч та кынга туп-туры керә.
• Кеше йөрмәгән урында чакыр-чокырлы була.
• Кеше киеме керле, кеше аты тирле.
• Киң күңелгә дөнья киң, тар күңелгә дөнья тар.
• Кораб йөзгән урында көймә дә йөри ала.
• Кирәк чакта таш та җиңел.
• Кош куакка елыша.
• Кош телен кошлар белә, дөя телен кәрванчы аңлый.
• Көткән кунак шатлык китерә.
• Көтүче күп йокласа – бүреләргә куаныч.
• Куркак артыннан чапканда мин батыр дип уйлама.
• Күзен ничек акайтса да, юлбарыс булалмады.
• Күп яңгыр җирне боза, күп сүз – ирне боза.
• Күренгән тау ерак булмый.
• Күршең сыңар күзле булса, син дә бер күзеңне йом.
• Кызарган алмага карап яшел алма кызара.
• Кырык ыру берләшсә, куркыталмый бер нәрсә.
• Кыю кешегә йодрык та корал.

М

• Малын җуйган җиде ел еласа, илен җуйган гомер җуе елар.
• Матур кеше гүзәл түгел, тик сөйгән кеше гүзәл.
• Матурлык туйда кирәк, ә мәхәббәт – көн дә.
• Мәгънәсез сүз – буш башак.
• Мөгезгә суксаң, тояк та сызлый.
• Мулланың чалмасы ак, ә йөрәге кара.

Н

• Надан бер гомер яши, белемленең гомере мең.
• Начар арба юл боза, начар хатын өй боза.
• Нечкә өзелә, калын сузыла.
• Ни булганы узган инде, ни калганын мактап әйт.

О

• Озын кисәү агачы кул пешмәс өчен яхшы.
• Оста кул кар яндыра.
• Оятсыз – гадел түгел.

С

• Сак күзгә дә чүп керә.
• Саран кеше бакчасында куак та яфрак ярмый.
• Сер сөйләргә дустың булмаса, түбәтәеңә сөйлә.
• Син менә торган үрләр бар да биек үр булсын.
• Су алырга килдең икән, чиләгеңне яшермә.
• Сукмак юлга илтә, юл халыкка илтә.
• Сукыр йөрәк сукыр күздән ман.
• Сукыр кешенең таягы тик бер генә югала.
• Сукыр яшерсә, күзле табалмый.
• Сулыш өргәннән ай-йолдыз сүнми.

Т

• Тавык чыгарган чебешне әтәч саклап үстерә.
• Тәнне кием матурлый, күңелне дуслык бизи.
• Тел – акылның үлчәве.
• Тел – йөрәккә юл.
• Тун җылытмый, эш җылыта.
• Түземлегә тау да баш ия.
• Тырыш чүкеч ташка кадак кага.

У

• Уйламыйча сөйләсәң, чирләмичә үләрсең.
• Улымның улы – минем бакча чәчәге.
• Утның эше кыздыру, җилнең эше җилгәрү.

Ү

• Үз башыңны үзең кашы.
• Үз эше мамыктан җиңел, кешенеке – таштан авыр.
• Үзең куркып чапмасаң, дошман синнән качачак.
• Үтмәс пычак кул кисә.
• Үчле булсаң – үз борыныңны тешлә.

Ф

• Филне кунакка чакырсаң, капканың зурын эшләт.

Х

• Хәле беткән ат кына колын артыннан йөри.

Ч

• Чаянның холкы үзгәрми.
• Чәнечкегә баскан кеше салмак басып сак атлый.
• Чи утынның төтене куе.
• Чит җирдә солтан булганчы, үз илеңдә көтү көт.
• Чукракка әйткән сүзләр җәл, яманга баккан күзләр жәл.
• Чүпле җирдә күп йөрсәң күзгә чүп керми калмас.
• Чын күңелдән әйткән теләк – яхшылыкның яртысы.
• Чыпчыктан курыксаң – тары чәчмә.

Ю

• Юләр кеше юлдашын арыта.
• Юлны яхшы белгән кеше атлаганда сөртенми.
• Юмартныкын ашап мир яшәр, саран яшеренеп ашар.
• Юньсез белән юл эзләмә.

Я

• Яман юлдан белән йөрмә, яхшы таяк тотып йөр.
• Яратканга яратканны бир.
• Яхшы атка – мул азык, начар атка – озын чыбыркы.
• Яхшы сүз кыска була.
• Яхшы йөрәк – якты йөз.
• Яхшының эшн – куаныч, яманның эше – агу.

Чыганак

• «Үзбәк мәкальләре һәм әйтемнәре»//Алтын Хәзинә. Дөнья халыклары мәкальләре һәм әйтемнәре/төз. Зәки Нури. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1973. - 190 бит.