Miis
| |
Ch'i'ibalil | Animalia (Ba'alche') |
Phylum | Chordata (K'uuch tuuch) |
Classis | Mammalia (Chu'uch') |
Ordo | Carnivora (Janabak') |
Láak'tsilil | Felidae |
Genus | Felis |
Species | Felis silvestris |
Miis wa alak’bil miis (Felis silvestris catus) juntúul chan ba’alche’ ku jantik u yéet ba’alche’i ku ketlantikubaa ti’ u ch’i’ibal ti’ u uláak’ ba’alche’ob. Le miiso’ kuxa’an ichil u kuxtal juntúul wíinik ti’ u ts’e’ts’e’k ja’abilo’ob 95 00, 1 ts’o’ok u máan ya’abkach ja’abilo’ob 3500 yéetel 8000 ja’ab. le jejeláas t’aano’oba’ jach k’aóota’an ich latín vulgar catus, ku ya’alal xane’ yaan k’áaxil miiso’ob ma’atech u yalak’ata’al tu men k’o’oxtako’ob je’el bix le ku yalak’talo’obo’ suukinsano’ob.
Lajka’atúul jejeláas u ch’íibalo’ob yaan, beey xan yaan k’olistako’obi’ yéetel xma’ u nejo’o’b, tu jun síijnalo’ob, yaan xan jejejáas u boonilo’ob. Jo’ junk’áal jejeláas ba’alche’ob ku páajtal u chukik uti’al u tséentikuba. Beey xan le ba’alche’a ku ya’alalé ku páajtal u ka’ansa’al jejeláas ba’alo’ob u tia’al u kano’ob u beet xan el ba’alche’o’ uti’a’al u ketik bix u bisik ichil u kuxtal juntúul wíinik.
Le ba’alche’a ku t’aan yéetel éets’il, áakam, yéetel jejeláas bix u juum u yu’ubal u t’aano’ob, 2 yéetel xan bix u péeksik u wíinkilal le ken áakamnak.
Le miiso’ ku tukla’al juntúul ba’alche’ africaano (Felis silvestris lybica) ti’ u taal u ch’i’ibal .3 Chéen ba’axtune’ ichil uláak’ ch’i’ibale’ je’el u páatal u k’e’exele’—ku beeta’al xan¬¬—yéetel u láak’ ch’i’ibal Felis silvestres. Ku ya’alale’ ts’o’ok u xa’ak’ta’al u ch’i’ibal yéetel miis montes europeo. 4 le ikil u xa’ak’ta’al le ka’ap’éel ch’i’ibala’ u tia’al u kanantik u jejeláasil u ch’íibalil ba’alche’ob. Jo’k’áal jejeláas k’áaba’ob tsol ts’íibtan u k’áaba’ jejelás ba’alche’ob ku beetiko’ob loob ti’ máak5 ti’ u Noj múuch’táambalil ikil u kanáanta’al yóok’ol kaab.
Beey xan, ku ya’alal ti’ uláak’ tuukul, ikil ts’o’ok u pa’atekúunsiko’ob ka’atúul ch’i’ibal je’el bix le k’áaxil miisku k’áaba’intik F. silvestris; ti’ u ja’abilo’ob 1960 u J kanáanil ba’alche’ob Jean Mill tu beetaj junp’éel noj meyajil miiso’ob ti’ ka’ap’éel ch’i’ibal yaanti’ob je’el bix le xch’upu miiso’ ku k’áaba’intik prionalurus bengalensis, ka jo’op u yaantal u síijil uláak’ jejeláas ch’i’ibalo’ob ku k’áaba’aintik u miisil bengalil.
Miiso'ob
-
Miiso'obo'.
-
Miise'.