Ko Petelō Sanele (12 o Sulio 1803 – 28 o Apelili 1841), ne'e higoa ko Pierre Louis Marie Chanel pea ne'e ko he pātele falani ne'e mate maletile i Futuna i te ta'u 1841.
Ma'uli edit
I Falani edit
Ne'e tupu Petelō Sanele i te kolo o Montrevel-en-Bresse i Falani. Ne'e fakanofo pātele i te 'aho 15 o Sulio 1827 pea hū ki te kautahi o Malia i te ta'u 1831 o gaue i te seminalio o Belley lolotoga ta'u e 5. I te 'aho 24 o Sepetepeli 1836, ne'e mavae ai Petelō Sanele mo Moseniolo Soane Patita Pompallier pea mo ana tehina pelepilitelo mai te kolo o Le Havre o olo ki te Pasifika Saute o fakamafola ai te Evaselio.
I Futuna edit
Ne'e tau folau ki Futuna Petelō Sanele mo te felela falani ko Malia-Nisie Delorme i te 'aho 8 o Novepeli 1837.
Ne'e 'uluaki tali lelei naua e te 'alikihau o Futuna ko Niuliki. Ne'e ako e Petelō Sanele te lea fakafutuna o poto fakalelei i tona palalau'i. Ne'e faigata'a tana gaue pea mo tana fakamāhani ki te aga'ifenua o Futuna kae fakamulimuli pea ma'u te fua o tana gaue fakamafola evaselio he ne'e kamata papitema'i leva ihi haha'i futuna.
Ne'e tu'ania e Niuliki te lotu fo'ou mai tona 'alu'aga ae e muli ānai te haha'i futuna ki te kau pātele kae faigata'a te ma'uli fakalogo ki ai mo te kau aliki.
Ne'e fekau ai leva e Niuliki ki te tagata to'a ne'e falala ki ai ko Musumusu ae ne'e ohoana mo tona 'ofafine ke alu o fakapogi ia Petelō Sanele o mate ai i te 'aho 28 o Apelili 1841.
Lelikuie edit
Ne'e ma'u logo ia Moseniolo Pompallier ki te mate a Petelō Sanele i te 'aho 4 o Novepeli 1841 i te kolo o Akaroa i Niusila pea ne'e ina fekau he vaka sōlia falani ke olo ki 'Uvea mo Futuna. Ne'e folau te vaka sōlia (L'Allier) mo te vaka a te kau pātele (Sancta Maria) o tau ki 'Uvea i te 'aho 30 o Tesepeli 1841 pea tau ki Futuna i te 'aho 18 o Sanualio 1842. Ne'e liufaki te 'u me'a faka'aliki o Petelō Sanele e te aliki futuna ko Mailagi ki te kapiteni o te vaka. Ne'e kofukofu pea fakaliliu te 'u lelikuie e te toketa o te vaka o tau ki Niusila i te 'aho 3 o Maio 1842. Ne'e taupau te 'u lelikuie o Petelō Sanele i Niusila o kaku ki te 1840 pea ave leva ki Falani ke tuku i te api o te kautahi o Malia i te kolo o Lyon i te 'aho 1 o Sunio 1850. Ne'e liufaki te 'u lelikuie o Sagato Petelō Sanele ki Futuna i te ta'u 1977 pea fakaliliu mo tana fo'i poko ki Poi i te 1985.
Lotu katolika i Futuna edit
Ne'e fekau e Moseniolo Pompallier kia Catherin Servant, François Roulleaux-Dubignon mo Marie Nizier ke liliu ki Futuna pea nātou tau ki ai i te 'aho 9 o Sunio 1942. Ne'e faka'alu'alu pea liliu leva te haha'i futuna o papitema mo kau i te lotu katolika. Ne'e fakahemala mo toe liliu mo Musumusu o kau ki te lotu fo'ou. O hage pe ko tana faka'amu, ne'e tanu Musumusu i te mu'a ekelesia o Poi ke fai ai he fakamanatu ki te kaiga lotu..
Maletile o te Oseania edit
Ne'e fakamo'oni e Vatikano te maletile o Petelō Sanele pea fakapeato i te 1889. Ne'e fakamo'oni leva e te Tui Tapu Pio XII tana liliu o sagato i te 'aho 12 o Sunio 1954. Ko te 'uluaki maletile mo hufaga o Oseania pea e fakama'uhiga i te 'aho 28 o Apelili i 'Uvea mo Futuna.
Fakamanatu edit
E higoa te ekelesia lahi ae i Poi ko te Pasilika o Sagato Petelō Sanele.
E fakahigoa kia Sagato Petelō Sanele ihi fale'ako mo kolesio i Oseania pea toe fakahigoa ki ai mo te seminalio lahi o te Pasifika i Suva i Fisi.