Wp/wls/Joseph Henquel

Ko Joseph Henquel ne'e ko he pātele falani ne'e ma'uli i 'Uvea i te 'u ta'u 1896-1910. Ne'e 'iloa tāfito tupu ko tana tohi te Talanoa ki 'Uvea nei.

Ha'u'aga

Ko Joseph (Sōsefo) Henquel ne'e tupu i te kolo ko Nancy i Falani i te ta'u 1850.

Ne'e hoko leva o pelepitelō pea ne'e hū o kau ki te kautahi o te fa'ahiga o Malia.

Ne'e folau ki Ha'amoa ka kei ta'u 'uafulu mā valu pē o pule palōkia i Leulumoega.

Pea hili ni ta'u e hogofulu mā valu pea folau mai leva ki 'Uvea i te 1896.

O nofo ai leva i 'Uvea nei o a'u ai ki tana takoto mahaki, he ne'e kau foki ia Pātele i te mahaki o te va'e fuá.

Gaue

Ne'e gāue ia Pātele o taupau ki te seminālio o Lano mai te ta'u 1896 ki te 1908 pea ne'e toe gāue pē foki kiā palōkia e tolú.

'E taupau pē i Lano iā ni koloa tuku 'āfea ne'e tohi e Pātele, o 'iloga ai pē foki tana 'ala'ala kiā me'a 'aia pea mo tona 'atamai tānaki pē lava.

'E tānaki ai ni 'ana fakamatala ki te 'ū manú mo te 'ulufenuá mo te fa'ahi o te leá, pea mo te kai me'akaí mo ni 'ihi atu me'a.

Kae tāfito pē lava tana tohi te ha'u'aga o te 'Uvea fuli mo tana fa'ahiga tāpiki kiā hōloga 'aliki mo hōloga hau.

Ko kaupepa fakamatala 'aia a Pātele, kua ma'uhiga kehe age foki iā 'aho nei.

Kae ko te tupu'aga tāfito o te lava lelei o tana gāue o tānaki mo tā'ofi ia talanoa fakahisitolia a 'Uvea, ko tana kua mahino fe'auga i te lea faka'uvea.

O fīmālie ai foki tana fe'alu'aki o fekumi mo fehufehu'i logo ki te kāiga mo ina to'o ai te 'ū tala a te kau mātu'á o hiki ki tana kaupepá.

Te Talanoa ki 'Uvea nei

Ko ni fakamatala gutu pē ne'e fakamā'opo'opo e Pātele pea ina fa'u leva te tohi 'aenī ko te Talanoa ki 'Uvea nei.

Ne'e iai ni mātu'a ne'e kau ki te gāué o natou foaki age ki ai ni fakamatala.

'E kau lā ki ai te 'ū mātu'a o hagē : ko Hoko mo Fotu'atamai mo te faipule o Mu'a mo Tuihoua mo Penisio mo Silino mo Muko'ifenua pea mo ni 'ihi atu.

Ko he tohi ma'uhiga 'aupito ia pea ne'e fa'u iā ta'u 'aenī mai te 1896 ki te 1910.