Wp/tly/Çı intibah devri fəlsəfə

Çı intibah devri fəlsəfə

Fəlsəfi fikri tarixədə intibah devri fəlsəfə əsas vırə qətedə. Im fəlsə ənənəvi cəmiyyəti bohranqıləyən iminə sənaye cəmiyyəti ofayə be devrədə (XIV sasor –XVII sasori sıftə) Avropadə (ən veyən İtaliyada) kilsə de sxolastika vəynə mubarizədə ofayə bə.

İntibah devri fəlsəfə çı Antik devri fəlsəfə əsas peqətedəbe. Çı təbiəti fəlsəvonon sxolastika de sxolastik aristotelvonəti vəynə bedəbin. Elməddə nüyə meylon Leonardo Da Vinçini, Nikolay Koperniki, İohann Kepleri, Qalileo Oalileyi nıvıştəyonədə vinde bedə.

Çı dınyo elm, mədəniyyət fəlsəfi fikir tarixədə Leonardo Da Vinçi (1452-1519) əsas vırə qətedə. Əv çı intibah devri rəssam, riyaziyyatvon. mexanik be. Leonardo çı dınyo həqiqəton de elmi ro bəsə dəşe fəlsəfə əsas vəzifə hisob kardedəbe. Əv votedəbe həqiqət i qıləy, əvən dini ne elmi əsas peqətedə.

Nüyə təbiətşünasəti əsas alimonəd qıləyən Nikolay Kopernik (1473-1543) be. Əçəy ən yolə ko helisentrik sistemi piyədo karde be. «Səma cisimon devranı həqqədə» əsərəd ım sistemi əsasonış izah kardəşbe. Çı italyan fəlsəfə ən yolə filosofonədə. təbiət fəlsəfə ofayə kardəkəsonədə qıləy Bernardo Telezio(1509-1583) bə. Əv votedəbe hər cınəvə cisme, maddiy hərəkət de ovaxte bə yəndı vəynə bə 2 ğuvvon-sard de qami canqədə ofayə bedə. əçəy fikir joğo be « çı hərəkəti mənbə təbiətiku kənoadə ni, çı təbiəti ıştənədəy».

Çı intibah fəsəfə məşğulbəkəsonədə qıləyən Nikolay Kuzanlı (1401-1464) bə. Kuzanlı bə devri bənə veni filosofon neoplatonizmi əsas peqətedəbe. çı intibahə dialektika bınəş noaşe. Əçəy fikir joğo be heç çi bə vahidi vəynə ni vahid hər cınəvəy. Bə vahidi əks nıbeku Kuzanlı joqo nəticə bekardəbe vahid hejo be hədde. Be oxo be jəqoy heç qılə cınəvə əçəy sə ve be nibəzne. Bəçəy qoroş Kuzanlı bəy “maksimum” vahidi “minimum” votedəbe. Əv vəynəti yəndı səpe eqınye prinsipış piyədo kaşe. Im prinsip əy nüyə Avropa dialektikonədə qıləy kardedə. Kuzanlı vahidi de be oxo bərobər qəte Platon, Aristotel, Ptolomey, Arximedi əsas qətə kosmos mənzərə rınə kardedə.

Çı Antik devri filosofon veni ro kosmos ve yol oxo bə cisim be. Kuzanlı votedəbe çı kosmosi mərkəz Xıdoy, bəçəy qoroş dınyo be oxo nıbuyən bəy oxo bə vırə vote ros ni. bəçəy qoroş əçəy kənoş ni. Kuzanlı antik de miyonə sasoron kainati mərkəzdə Zəmini be oxo bə vırə be fikri rınə karde Koperniki fikron hozzo kardedə. Kuzanlı panteist be qoroş ım fikir omə be.

İtalyan mutəfəkkir Cordano Bruno (1548-1600) çı intibah devri fəlsəfi fikri tikəyn inkişafış kardəşbe. Əv «Səbəb, prinsip, vahidon həqqədə», «Oxo nıbe, Kainat dınyon həqqədə » əsəronədə çıaləmi oxo nıbe, əçəy dinamik vahidəti hejojiye problemış okardəşbe. Çı Kainatı nüyə materialist konsepsiya ofayə kardəşbe. Bruno fikir joqo bə kainat be oxoy, hejo bəbe, maddiy. Əv oxo nıbe ğəbul kardəbe votedə be çı kainatiku kənoədə heç çi ni. Əv hejo bəbe, Xıdo əy ofasyə kardəşe. Əv votedəbe hərəkət zərurəte.

İntibah devrədə ve fikron ofayə bən. Im fikron ofayə beyədə feodalizmi ve yolə təsirış heste.

XVI sasorədə ofayə bə utopik təlimon, sıftə, çı inqilison humanist Tomas Mor de italyanon monax -rahib Tommazo Kampanella ofayə kardəşone.

Tomas Mor «Utopiya səku» əsərəd çı İnqistani təqid kardəşbe, nüyə jimoni nıvıştəşbe. Əv çı behəqqətəti səbəbi mılkədə vindedəbe. Əv joqo hisob kardedəbe həqqi qoroş xəlqi mılk, davləti rəhbərəti lazime. Tomas Mori fikir joqo be de ağılmandə, çokə rəhbəri koməqi ideal cəmiyyət ofayə karde bəbe.

Co qılə utopik sosialist Tomazzi Kampanella bə. Əv çı italyanə təbiət fəlsəfə ofayə kardəkəsonədə qıləy bə. Əçəy fəlsəfi fikron bə cəmiyyəti veyən təsir karde nıznəşone. Çı Kampanella sosial ideyon «Çı Həyşi şəhər», «Xristian monarxiya həqqədə», «Çı kilsə hakimiyyət həqqədə», «Çı İspaniya monarxiya həqqədə» əsəronədə vinde bedə. əv kilsə de aristokraton hakimiyyəti i be papa həmmə xristianon səpe hakimiyyəti tərəfi qətəşe. Kampanella cəmiyyətə yolə ictimai ovaxteon lazim be votedəbe, çı Zəmini səpe Xıdo hakimiyyəti ğəbul kay, şəxsi mılki volo be lazim zınedəbe. Tomas Mori de Kampanella ideyon çı Avropa rasional təfəkkuri, maarifəti fəlsəfə mıbət təsir kardəşe. Çı İntibah devri fəlsəfə nüyə devri fəlsəfi ənənon ovaşte ro zəmin hozzo kardışe.

Wp/tly/Çı intibah devri fəlsəfə

Səvon