መእተይ
መእተዪ
ተእሪክ ሐጪር ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል
ምን መትአሳስ አስክ መደውሻሽ
“…..ዐስከርያይ ሸፍ እተ ለገብእ እቱ ወክድ፡ ለዎሮ እግል ልደረክ ወለ ካልእ እግል ልትደርክ ቀድር ገብእ….ዲብ ደንጎበ ላኪን ወክድ ሐጪር ናይ ግድለ ክምሰል ሐልፈ፡ ለቴለል ዲብ መስለሐት ሰውረት ኤረትርየ ክምሰል ልትበደል ሸክ አለቡ።”
ሙናድል ኢሰያስ አፈወርቂ ናይብ አሚን ዓም ጀ.ሸ.ተ.ኤ.
ፍንቲት ጥብዐት መጀለት መሪሕ - ዩልዮ 1978
“…ዎ! ዲብ ቀበት ዐድ ወካርጅ ለህሌከ ገቢልነ ፋሽስታይ ደርግ፡ ንዳል ሸዐብ ኤረትርየ እግል ልደውሽሽ ቅወት ዐባይ ናይ ዐስከርየት እንዴ ከስአ ወራር ደርብ ወራር ወዴ ህለ። ዲብ እለ ገብእ ለህለ ሕሩባት እበ ልደፈዕ እስትሽሃድ፡ እግለ ምን አክልዬ ዲብ ልብል ወርር ለህለ ዴሽ እስትዕማር እንዴ ገራደምነ፡ ቅብለት ሳሕል መቅበረት ዴሽ ፋሽሽታይ ደርግ እግል ኒደየ ክምቱ ወዐውቴነ ላብድ ክምገብእ እብ ታመት ደማነት ኖስ ነአክድ እግልከ…”
ክርን ገቢል ኤረትርየ
3 ፌብራይር 1979
ከልፍየት
ሰር 1970ታት፡ ሰውረት ኤረትርየ እብ መጃል ዐስከሪ፡ በሀለት እብ ብዝሔ ዴሽ ወጽዋር ልግበእ እብ ገበይ መትነዛም ወናይ ሐርብ ተጃርብ ዲብ ትደቀብ ገይስ እቱ ለዐለት አውካድ ቱ። እብ ቃብል እሊ ዲብ ኤረትርየ ለዐለ ዴሽ እስትዕማር አቶብየ፡ ምስለ ዲብ ሰነት 1974.እት ቀበት አቶብየ ለትከለቀ እግል ንዛም ሀይለስላሴ ምን ሰልጠቱ ለደርገገ ተቅዪር እንዴ ትጻበጠ፡ ምን ድወል ቀርብ፡ አግደ ህዬ ምነ ድቅብት አሜሪከ ረክበ ለዐለ ሰዳይት ሰበት ሐወነት ምኑ
እበ ዎሮት እንክር፡እበ ካልእ ህዬ ኣብ ትሉሉይ ህጁማት ሰውረት ኤረትርየ ምን ቅያስ ወለዐል ህጉጉይ ዐለ። ክምሰል ፍገሪቱ ምን የናይር 1977 አስክ የናይር 1978 ዲብለ ዐለት መደት ሐቴ ሰነት፡ ቅዋት ሰውረት ኤረትርየ እብ ፍንቱይ ህዬ፡ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ተሕሪር ኤረትርየ “አዳም ወምድር እብ ብሼሽ ሐረሮት” እበ ትብል ስራተጅየት ዲብ ትትመረሕ ፋይሕ ወትሉሉይ ህጁማት እንዴ ሀረሰት፡ እግለ በዝሕ ምድር ኤረትርየ ዲብ ሐን መራቀበት ኣቴቱ። ዲብ እለ ለትበሀለት መርሐለት፡ እምበል ገሌ ክፋል ባጽዕ ክምሰልሁመ አስመረ፡ ዐሰብ፡ ዐዲ ቀይሕ ወባርንቶ ለብዕድ መዳይን እብ ተማሙ ዲብ ሐን መራቀበት ሰውረት ኤረትርየ ለአቴ እት ህለ፡ዴሽ እስትዕማር አቶብየ ዲብ እለን ልሰዕ ሐንቴ መራቀብቱ ለዐለየ መዳይን እንዴ ትከርደነ ናይ ደንጎበ በክቱ ልታኬ ዐለ።
እት መደት ንዛም ሀይለስላሴ፡ እግል ብንየት ዴሽ አቶብየ - እብ ስለሕ ወተድሪብ - ተረት ዐባይ ለተልሄት አሜሪካ ተ። ብዕዳት ድወል ምውዳቅ ጸሓይ ወእስራኤልንመ ዶር ዐለ እለን። ደርግ ዲብ ሰልጠት ሐቆለ ተዐሮረ ላኪን ዕላቀት አቶብየ ምስል ድወል ምውዳቅ ጸሓይ አግደ ህዬ ምስል አሜሪከ ዲብ በርድ ጌሰት። ደርግ እግል ሰልፍ ዲብ ሰልጠት ክምሰል መጽአ ምን አሜሪከ ሰዳይት ዐስከርየት ጠልብ ምንመ ዐለ፡ጽጎት አሜሪከ ላኪን ክምሰል መስኢቱ ኢገብአት። እሊ ለታበዐት እተሓድ ሶፌት ለቴለል ዲብ መስለሐተ እግል ትበድሎ ለዲብ አፍሪቀ ወመንጠቀት በሐር ቀየሕ ክም እስራተጂያይት ደወለት ለትትረኤ አቶብየ፡ ዲብ ከሌበ እግል ተኣትየ፡ ምን 1976 እንዴ አምበተት ምስል ደርግ እብ ምስጢር እግል ትህደግ አምበተት። ዲብ ሰልፍ 1977 ህዬ ፍንጌ እተሓድ ሶፌት ወአቶብየ ረስሚ እትፋቅየት ዐስከርየት ትፈረመት።ክምሰል ፍገሪት ናይ እሊ ህዬ እተሓድ ሶፌት እግለ እብ መቅድረት ዐስከርየት ምን ቅያስ ወለዐል እንዴ ሀጎገ ትንፋሱ ትሴንግ ለዐለት ንዛም ደርግ ርሕ እግል ትብለስ እቱ፡ ዲብ ሙፈጀራት ወስለሕ ከፊፍ ለአተጀሀት ሰዳይት ዐስከርየት መጤቱ። ዲብ እሊ ለተሀደገ ወቅት ንዛምደርግ ዲብ ኤረትርየ ሌጠ እንዴ ኢገብእ እበ እብ ጀሀት ግበለት ምፍጋር ጸሓይ አቶብየ አቅሊም ኡጋዴን ገብእ ለዐለ ሐርብ መ ወሩጥ ዐለ። ንዛም ስያድ ባሬ ናይ ሶማል፡ ጄሹ እት መጦር ምሔርበት ጀብሀት ተሕሪር ምውዳቅ ጸሓይ ሶማል እንዴ በጥረ ቅብላት ዴሽ አቶብየ ህጁማት ክምሰል ሀረሰ ህዬ፡ እተሓድ ሶፌት እብ ወራር ሶማል እንዴ አመስመሰት ዲብ አቶብየ ቀደሙ ዲብ ተእሪክ አፍሪቀ ጸላም ርኡይ ለአይለአምር ቅያስ ለአለቡ ዐስከርያይ መትኣታይ እግል ቲዴ ቀረረት።
እብ አሳስ እሊ፡ ምን ሰር ሰነት 1977 አስክ ሰር ፌብራይ 1978 ዲብለ ዐለ አውረሐት ሌጠ (ሐቆሁ እብ ዶል-ዶሉ ወስክ ለዐለ ስለሕ ወመፈጀራት
እንዴ ኢትወስክ) ዝያድ 1 ቢልዮን ዶላር ለዐውሉ ለትፈናተ ጅንስ ስለሕ፡ በህለት 80 ጥያራት ጥውር ሐርብ፡ ዝያድ 600 ደባበት፡ ዝያድ 300መካይን መደርዓት፡ ሐድ 1000 መካይን ዐስከሪ፡ ሐድ 700 መዳፍዕ፡ እብ አምኣት ኣላፍ ለልትዐለብ ከፊፍ ስለሕ ወእብ ብዝሔ መፈጀራት አስክ አቶብየ ክምሰል ትጎረተ ተቃሪር ለሐብር። መጥ-መጦር እሊ እግል ዴሽ አቶብየ ለደርቦ ወለገሙ አምኣት ዙባጥ እተሓድ ሶፌት፡ ኩባ፡ ምፍጋር ጸሓይ ጀርመን ወየመን አስክ አቶብየ ተንከረው። 17,000 ውላድ ኩበ ዐሳክር ህዬ፡ዴሽ አቶብየ ዲብ ሐርብ ሶማል እግል ልሰደው ምን አንጎለ አስክ አቶብየ ክምሰል ለአቱ ገብአ።
ክእነ ላቱ ቅያስ ለአለበ ሰዳይት ዐስከርየት፡ ዲብ አፍሪቀ ሐቆ ካልኣይ ሐርብ እዲነ ናይ ሰልፍ ተ ለዐለት። እብለ ዐባይ ሰዳይት ህዬ፡ ዲብ ወቅት ሐጪር ሜዛን ቅወትዐስከርየት ምን ሰውረት ኤረትርየ ዲብ መስለሐት ንዛም ደርግ ትበደለት። ደርግ እበ ረክበየ ሰዳይት ዐባይ፡ ዲብ ሑድ አውረሐት እግል መቅደረት ዴሽ አቶብየ፡ ቅዋት ምድር፡ በሐር ወዐስተር ኣብ ደረጀት ዐባይ እንዴ ወቀለየ ሐድ 300,000 ለበጽሕ አስክ ዐንቀሩ ለትሰለሐ፡ ዲብ አፍሪቀ ጸላም ለዐበ ወለደቀበ ዴሽ በነ። ዲብ መደት ሐጫር ምን መዳፈዐት እንዴ ትባለሐ ህጁም እግል ልጠልቅ እተ ለቀድር ደረጀት ሰበት በጽሐ ህዬ፡ ዲብ ምፍጋር ጸሓይ አቶብየ እብ ምድር ወዐስተር ህጁማት ፋይሕ እንዴ ሀረሰ፡ ዲብ ቀበት ሳምንታት ምህም ዐውቴ ሰበት ትሰርገ እብ ቅዋት ጀብሀት ምውዳቅ ጸሓይ ሶማል ወዴሽ ሶማል ጽቡጥ ለዐለ አርድ ዲብ ሐንቴ መራቀበቱ ኣተዩ።ለዲብ ሶማል ለረከበዩ ነስር፡ ግምሽ መዕነውየት ሰበት አሴፈዩ ህዬ፡ ሐቆ ቲማሞ ናይለ ሐርብ ደርግ “የምብራቅ ድል ብሰሜን ይደገማል” (ናይ ምፍጋር ጸሓይ ዐውቴ እት ቅብለት እግል ትደገምቱ) እበ ትብል ስቅራት ዲብ ልትሳረር መርበዩ አስክ ኤረትርየ ወደዩ።
ዲብ እለ ለትበሀለት መርሐለት እለ፡ ዲብ ሜዳን ኤረትርየ፡ እግል እሊ ቅያስ ለአለቡ ዌራይ ዴሽ እሊ ዱሊት ለዐለት ቅወት አግደ ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ቱ ለዐለ። ደርግ እግል ጀ.ተ.ኤ. ወወያኔ ክምሰል ፈርሀት ዐባይ ልርእዩ ይዐለ። ዲብለ ወክድ ለሀይ ቅያደት ጀብሀት ተሕሪር ኤረትርየ እብ ናይ ከርስ አዝመት ስያሰት ትትበጭበጭሰበት ዐለት፡ ዐስከርያይ ወቀየ ለለአደምዕ ይዐለ። ወያኔ ህዬ፡ እብ ቅያስ ሑዳም ሙናድሊን ለዐለው እሉ፡ ተጃርብ ሐርቦምመ ሐዋን ሰበት ዐለ ልሰዕ ታክብ ለዐለ ተንዚም ሐዲስ ቱ። እብሊ ሰበብ ደርግ፡ዴሽ ጀ.ሸ. አስረተ ምንገብእ፡ ጀብሀት ተሕሪር ወወያኔ ክምሰል ኢለሐዩሉ ሰበት ለአምር ዐለ፡ አግደ ሀደፍ ህጁማቱ አስክ ተድሚር ዴሽ ጀ.ሸ. ወጀሀዩ። ዲብለ ወክድ ለሀይ መቅደረት አዳም ጀ.ሸ. ምስል መሊሻታቱ ወድብ ምድር ሕሩር ለዐለ መአሰሳቱ ምን 15,000 ለበዝሕ ይዐለ። ሰበት እሊ ህዬ ሜዛን ቅወት ዐስከርየት
ለትትመጣወር ይዐለት።ዕንዳቄ ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ምን ከፊፍ ወምግባይ ስለሕ ለለሐልፍ ሰበት ይዐለ እት ሜዛን እግል ልእቴ ለቀድር ኢኮን።ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ምን ግራሁ ምን ካርጅ ለልታከየ ሰዳይት ዐስከርየትመ ይዐለት እሉ። እብ ቃብል እሊ ለመጽእ ሐርብ፡ክም ሸፍ ሐርማዝ ወአቅሕማ ቱ ለልትወሰፍ።
እብሊ ሰበብ፡ ቅያደት ጀ.ሸ.ተ.ኤ.፡ ለዲብ ሐጪር ወቅት እግል ሰውረት ኤረትርየ ምን ገጽ ምድር እግል አስረቶት ለትበገሰ ክሽክሻንዴሽ ንዛም ደርግ ዲብ ትቀሴ ቀደሙ እንዴ ጸንሐከ እግል ትዋጅሁ ክምሰል ኢልትቀደር እንዴ ትጌመመ፡ መንገፎ ሰውረት እግል ትአክድ ቀራር ሓጥር ነስአት። እግል እለ ገዛፍ ቅወት ዲበ ትጥዕም አካን ወእዋን ዲብ ጋብህ፡ ዲብለ ትራየመ ሐርብ አስክ ልትሐለል እንዴ ሓረብካሁ ክምሰል ተአፈሽሉ እግል ልግበእ ስታት እንሰሓብ እስራተጂ ከጠጠት። “ንዳልነ መሪር ወረዪምቱ ወዐውቴነ ላብድ” እበ ትብል ስቅራት ህዬ፡ ፈሀም ሙናድል ወሸዐብ ዲብ ቀራር እንሰሓብ እግል ወቀሎት ናይ ስያሰት ወዕስከርየት መዳሊቱ እግል አደቀቦት አትፋዘዖት ፋይሕገብአ። ዲብለ ወቀት ለሀይ ናይብ አሚን ዓም ጀ.ሸ. ለዐለ ሙናድል ኢሰያስ አፈወርቂ፡ ወቅት ሊሪም ወልሕጨር፡ ዐውቴ ሰውረት ኤረትርየ እት ረአስ ዌራይ ዴሽ ደርግ ለኢተርፍ ክምቱ እብ ታመት ደማነት ኖስ እንዴ አከደ፡ “…..ዲብለ ዐስከርያይ ሸፍ ለገብእ እቱ ወክድ፡ ለዎሮ እግል ልደረክ ወለ ካልእ እግል ልትደርክ ቀድር ገብእ….ዲብ ደንጎበ ላኪንወክድ ሐጪር ናይ መጋብሀት ክምሰል ሐልፈ፡ ለቴለል ዲብ መስለሐት ሰውረት ኤረትርየ ክምሰል ልትበደል ሸክ አለቡ” እት ልብል ሻርሕ ዐለ።
እምቡተት ወራራት
ደርግ እግል ወራር ፋይሕ ዲብለ ልጠባጠብ እቱ ለዐለ አውካድ፡ አስመረ እብ አርበዕ መርበየ፡ እብ ቅብለት ግብለት፡ ምፍጋር ወምውዳቅ እብ ቅዋት ሰውረት ኤረትርየ ክርድንት ዐለት። ሰር ክፋል ባጽዕ (ናቫል በይስ ወጥዋሎት) ሐንቴ አባይ ሰበት ዐለ ህዬ፡ ዲብ ምግብ ባጽዕመ ጀብሀት ሸፍ ክልቅት ዐለት። ዲብለ ክርድንት ለዐለት መዲነት ዐዲ ቀይሕ ህዬ ሕድ እብለሸብህ እብ ቅብለት ወግብለት ጀብሃት ክሉቅ ዐለ። ዲብ ሕዱድ አቶብየ ወኤረትርየ ህዬ፡ እብ ጀሀት እንትጮ ወመረን ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ወጀብሀት ተሕሪር ለሸፍፍ እቱ ናይ ድፈዕ ከጥ ዐለ። ምድር በርከ እብ ተማሙ ሐንቴ መራቀበት ጀብሀት ተሕሪር ሰበት ዐለ፡ መዲነት ባርንቶመ እብ ዴሽ ጀብሀት ተሕሪር ክርድንት
ዐለት። እብ ዓመት ለምስል መቅድረት አባይ እብ አትመጣዋር ሰኒ ንኢሸት መቅድረት ሰውረት ኤረትርየ፡ ዲብ ጀብሃት ብዙሕ ለትካፈለ ዐለ።
ዴሽ ደርግ እግል እሊ እትለ ትፈናተ ጀብሃት ኩፉል ለዐለ ቅዋት ሰውረት እግል ልብከእ ዲብ ሳልፋይ ወራሩ ለኤተነዩ ስታት፡ ሐምስ እትጀሃት ዐለ እሉ። ከጥ ግርሁ ስርናይ፡ መረብ-ዓዲዃለ፡ ሑመረ-ኡምሐጀር፡ጋሽ-ሻምብቆ፡ ባጽዕ- ዶገሊ። እምበል እሊ፡ ሐምስ ጀብሃት ዴሽ አባይ ምን ከርስ አስመራመ ሸንከት ቅብለት ወምውዳቅ ጸሓይ ሐርብ ድቁብ እግል ለሀርስ ሰተተ። ዲብ እሊ ለትበሀለ ጀብሃት ለአትበገሰዩ ዴሽ እብ ደረጀት ግብረ ሃይል ለትነዘመ እት ገብእ። ለግብረ ሃይላት 501፡ 502፡ 503 505፡ 506፡ 507 ለልብል ሰምያት ዐለ እሉ። ክምሰለ ተሀየበዩ ናይ ህጁም አህዳፍ ህዬ ዲብ ከርሱ ለትፈናተ መትነዛም ወሸክል መቅድረት አዳም ለዐለ እሉቱ። እብ ዓመት ህዬ 38 አገር በራጊድ፡ 6 መካናይዝድ በራጊድ፡ 10 ናይ መዳፍዕ ሸለቃታት ለከምክም ዐለ። እሊ ዴሽእሊ ናይ ቅወት ምድር ሌጠ እትገብእ እት ረአሱ ጥውር መዋሰላት በዋቢር ሐርብ ለመልከት ቅወት በሐር፡ ዝያድ ሐምስ ስኳድሮን ጄት ጥያራት ሐርብ ለተዐንደቀት ቅወት ጀውመ ዱሊት ዐለት። እለ ቅወት ድቅብት እለ እንዴ ትመቃረሐት ህጁም ድቁብ እንዴ እግል ተሀርስ እቡ ለትቀድር ስታት ህዬ እብ ተጅሪበት ለቦም ጀነራላት እተሓድ ሶፌት ለትረሰማ ቱ ለዐለ።
ዴሽ ደርግ እብሊ ተክጢጥ እሊ እንዴ ትመረሐ፡ ዲብ ሰር ወሬሕ ዩንዮ 1978 እብ ክሉ እትጀሃት ድቁብ ህጁማት ጠለቀ።ዴሽ አሰልፍ ኢቱኑ እበ ዐለ ናይ መዳፈዐት ተክጢጥ ለምን ትግራይ ለትበገሰ ዌራይ ዴሽ ሸዕብየት ዲብ ግብለት ባካት ግርሁ ስርናይ እንዴ ከርዐ፡ እግል ብዙሕ አምዔላት ለአተላለ ሸፍ እንዴ ወደ እት ረአስ አባይ ከሳር ዐባይ አጅረ።ዴሽ ጀ.ተ.ኤ.፡ ክምሰለ አባይ አሰልፍ ለጌመመዩ ምን አካናት ፋይሕ ምውዳቅ ጸሓይ ኤረትርየ እምበል መቃወመት ድቅብት ምንመ አንሰሐበ፡ ዲብ መረብ ግብለት ኤረትርየ ላኪን፡ ምን መስኢት አባይ ወኬን እንዴ ሰምደ ምን ተሓረበ መትቀዳም አባይ እግል ብዙሕ አምዔላት እግል ልትሀነእ ቀድረ። ዲብ ደንጎበ ላኪን እግል ልክረዖ ሰበት ኢቀአድረ አባይ እግል ጀበሀት መረብ-ዐዲ ዃላ እንዴ ሰብረ አስክ አስመረ ገጹ እግል ልሄርር በክት ረክበ።ዴሽ አባይ እግል እሊ ምስል አቶብየ ለለአትራክብ ከጥ ክምሰለ ከስተዩ፡ዴሽ ጀ.ሸ. ጻብጠቱ ለዐለት ክፋል ግብለት ኤረትርየ ህጁማት ስምጥ እግል ኢልምጻኡ እቡ ሰበት አፍረሀ፡ ቅዋተ ምን ክሉ ግብለታይ ጀብሀት ሰሐበት። ዲብ እሊ ለትበሀለ ወቅት አባይ ምን አስመረ እንክር ቅብለት ወምውዳቅ ጸሓይ ለሀረሰዩ ህጁም ድቁብ ላኪን፡ እብ ድቅብት መዋጀሀት ሙናድሊን ጀ.ሸ. እምበለ ፋኢደት ትገርደመ። ዲብ ጀብሀት ባጽዕ ዲብለ ገብአ ሐርብ ድቁብ ህዬ፡ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ረአስ አባይ ከሳር
ዐባይ ሐቆለ አጅረየ፡ ምን ቀበት ባጽዕ እንዴ አንሰሐበየ ዲብ ዶገሊ ሸፈየ።
ዲብ እሊ ምን ሰር ዩንዮ እንዴ አምበተ አስክ ግርበት ዩልዮ 1978፡ እብ ብዙሕ እተጃት ለገብአ ሳልፋይ ወራር ድቁብ፡ አባይ እግል አራዲ ፋዬሕ ኤረትርየ እግል ልጽበጥ ምንመ ቀድረ፡ ለሐርብ ላኪን ክምሰለ ሐስበዩ ቀሊል ይዐለ። ምን ቅያስ ወለዐል ዐውል ክቡድ ደፍዐ እቱ። አባይ ሸንከት ግብለት ምውዳቅ ጸሓይ ኤረትርየ እንዴ ጸብጠ እብ ክልኢቱ እተጃሃት ምስል አቶብየ ለተትአራክብ ገበይ እንዴ ከስተዐዲ-ዃለ፡ መነደፈረ፡ ዐዲ ቀይሕ፡ ሰገነይቲ ወደቅምሐሬ እንዴ ተዐሮረ አስመረ ምንመ ለአተ፡ እበ ረከበየ ዐውቴ ጋንዕ ይዐለ። ሰበቡ ህዬ ቅዋት ሰውረት ኤረትርየ እብ ተማም እግል ለአስርት ለአፍገረየ ከሪጠት ምን ክልኤ አው ሰለስ ወሬሕ ለለሐልፍ ይዐለ። ምናተ፡ ዲብ ሳልፋይ ወራር ሌጠ እግል መደት ክልኦት ወሬሕ ዲብ መዋጀሀት ክብድት እንዴ ትቀረነ ሓለፈዩ። እብሊ ህዬ ጀነራላት እተሓድ ሶፌት ወደርግ ለቴለልዲብለ ትራየመ ሐርብ እግል ልትበደል ክምቱ እንዴ ፈሀመው፡ እት ሸቀላት ትሩድ ትካረው። ሰበት እሊ፡ ሐቆ አወላይ ወራር ለተለው ክልኦት ወሬሕ፡ ሐዳይስ ወላድ ሶፌት ዐሳክር ወጌምየት አስክ አቶብየ እንዴ ኣተው ካልኣይ ወራር ድቁብወሐዲስ ናይ ሐርብ ስታት እግል ልኤትኖ ትቀሰበው።
አባይ እግል ካልኣይ ወራር ልትበገስ እቱ ወቅት፡ዴሽ ሸዕቢ ዲብ አርበዕ ጀብሀት ሻፍፍ ዐለ። እብ ጀሀት ምፍጋር ጸሓይ ዲብ ድዋራት አስመረ ወባጽዕ በህለት ዲብ ድፍዓት ዶገሊ፡ ክምሰልሁመ ድፍዓት ሰይደሺ (16) ምን ድርፎ እንዴ አምበተ እብ ዐርገሎ፡ ኣባጋምዛይ (ዐረበርቡዕ)፡ ዐዲ ሐርሽ፡ ግልዕ፡ ጸሎት እንዴ ሐልፈ አስክ ጋዴን ለልትመደድ፡ ቅብለት ምን አስመረ ምን ድዋራት ድርፎ እንዴ አምበተ እብ ኳዜን እንዴ ወደ አስክ ዐዲ ያዕቆብ ለልትመደድ፡ እብ ጀሀት ምውዳቅ ጸሓይ ህዬ ዲብ በርከ ድዋራት ኢትገርኔ ሻፍፍ ዐለ። ዲብ ወሬሕ ዐስር ክልኤ 1978 ህዬ፡ዴሽ ደርግ እብ ሰለስ ጀብሀት (ዶገሊ፡ ቅብለት አስመረ ወኢትገርኔ) ህጁም ፋይሕ ጠለቀ።ዴሽ ጀ.ሸ. ቀደሙ እትለ ዐለ ዝያድ ሰለስ ወሬሕ ሰዋትሩ እንዴ አተረደ ጻንሕ ሰበት ዐለ፡ እግለ ለሀጅም ለዐለ ዴሽ አባይ ምን ቅያስ ወለዐል ክቡድ ከሳር አርፈዐዩ። ምናተ፡ አባይ እበ ዐለ እሉ ስለሕ ወብዝሔ ዴሽ እግል ድፍዓት ምፍጋር ጸሓይ ዶገሊ፡ ሸንከት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ እንዴ መጠዩለሐንፍሱ እት ህለ፡ እግል ሰዋትር ቅብለትመ ቅያስ ለአለቡ ዐውል እንዴ ደፍዐ ዲብ ደንጎበ እግል ልብክኡ ቀድረ።ዴሽ ሸዕቢ ምን ድፍዓት ምፍጋር ጸሓይ ልግበእ ወቅብለት ምፍጋር ጸሓይ እግል ለአንስሕብ ትቀሰበ። አባይ እብ ምውዳቅ ጸሓይ እበ ሀረሰዩ ህጁም እግል ክልኤ አምዕል እብ ስሙድ ምሔርበት ክሮዕ ምንመ ዐለ ዲብ ደንጎበ ምን ኢትገርኔ ጀሀት ገለብ ሰበት አፍየሐ ዴሽ ሸዕቢ ምነ ድዋራት እንዴ አንሰሐበ እት ባካት በጉ
ሰዋትሩ ሐጠጠ።ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ለሐቆ መትሰባር ጀብሀት ቅብለት እብ ከጥ ከረን አስክ ቅብለት ልትቀደም ለዐለ ዴሽ አባይ፡ ዲብ ድዋራት ዔለበርዕድ ዲበ አዳለዩ ከቢንፋይሕ እንዴ ኣተዩ፡ የም አለቡ ደባባትወክቡድ ስለሕ ናይለ ዌራይ ዴሽ ሐቆለ ደመረ፡ ከረን እንዴ ሐድገ ሸንከት ቅብለት ሐቆለ አንሰሐበ ዲብ ድዋራት ገንፈሎም ድፍዓቱ ጸብጠ። እሊ ክእነ እት እንቱ ለእብ ጀሀት ምፍጋር ጸሓይ ለትፈረረ ዴሽ አባይ፡ ዲብለ ፋይሕ ቀላቅሎታት ምፍጋር ጸሓይ እንዴ ትበረረ አስክ ቅብለት ዲብለ ልትባደር እቱ ለዐለ ወክድ፡ዴሽ ሸዕቢ ዲብ እምዐሚዴ እንዴ ሀግተ ሰበት ዋጀሀዩ፡ እግል መደት ሰለስ አምዕል ሐርብ ድቁብ ፍንጌ ዴሽ አባይ ወዴሽ ሸዕቢ ገብአ። ዲብ ሳልሳይት አምዕል ዴሽ ሸዕቢ ህጁም ምዳድ እንዴ ሀረሰ ዴሽ አባይ ሐበት ክል አካን ክምሰል ገብእ ወደዩ።
አባይ ዲብ ካልኣይ ወራር፡ ምን ከረን እንዴ ትበገሰ አፍዐበት ወነቅፈ እግል ልጽበጥ፡ ኣብ ማርሰ ቴክላይ እንዴ ትጠወ አስክለ አግደ ድጌ ጀብሀት ሸዕብየት እግል ልእቴ ለከጠጠዩ ስታት፡ ዲብ ገንፈሎም ወቆጋይ እበ ሳደፈዩ ሐርብዴሽ ሸዕቢ፡ ዝያዳሁ ህዬ እበ ዲብ ጀብሀት እምዐሚዴ ወአዝሀረ ለሳደፈዩ ከሳር እግል ዶሉ ህምድ ቤለ። አስክ የናርይ 1979 ህዬ፡ አባይ ሳልሳይ ወራር እግል ለአትበግስ እት መዳላይ አተ።
መትአሳስ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል
ዴሽ ሸዕቢ ሐቆ ካልኣይ ወራር፡ ለተሌ ህጁማት አባይ እግል ልጋብህ እብ ጋድሞታት ምፍጋር ጸሓይ ዲብ እምዐሚዴ ወአዝሀረ፡ ዲብ ከጥ ከረን ወአፍዐበት ህዬ ዲብ ገንፈሎም ሰዋትሩ እንዴ በነ ልታኬ ዐለ። ሳልሳይ ወራር ህዬ፡ እብለ ክልኤ ጀሀት አምበተ። ዲብ ጀብሀት ገንፈሎም ሻፍፍ ለዐለ ዴሽ ሸዕቢ ቀደም መትአምባት ሳልሳይ ወራር፡ ለናይ መዳፈዐት ጀብሀት ገንፈሎም ፍይሕ ለቤለ ሰበት ዐለ ለጀብሀት ዝያደት እግል ኢትትነተል ሰበት ፈርሀ አስክ ድዋራት ቆጋይ እንዴ አንሰሐበ ምን ደብር ዐጎምብስተ አስክ ዐጋመት ዲብለ ህለ አድብር ውቁል ሸፈ። ለዲብ ግርበት ወሬሕ የናይር 1979 ለአምበተ ሳልሳይ ወራር ህዬ፡ ዲብ እሊ ለትበሀለ አካናት እብ ስሙድ ሐቆለ ትከረዐ፡ መትቀዳም አባይ እግል ትክረዕ ላኪን ለልትቀደር ይዐለ። ምናተ፡ ዲብ ዮም 25 የናርይ 1979 አባይ እብ ጀብሀት እምዐሚዴ እግል ልብከእ ለሐዘ ዲብ መስል መናወራት ዲብ ወዴ፡ ለዐበ ክፋል ግብረሃይል 505 ምን ባጽዕ እብ ላንዲን ክራፍት እንዴ ጸዐነ ዲብ ማርሰ ቴክላይ ከረዩ እት ህለ፡ ናይ መከናይዝድ ቅወት ህዬ እብ ጋድሞታት እምሀሚሜ ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል አትበገሰዩ።
ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት፡ አባይ እብ በሐር እግል ልምጸእ ክምሰል ቀድር እት ወግም ኡቲቱ ሰበት ዐለት፡ ክልኤ ቦጦሎኒ ለትገብእ ቅወት ዲብ ድዋራት እምሀሚሜ ወማርሰ ተክላይ እት ፍርርት ዐለት። ምስል መትቀዳም ዴሽ አባይ አስክ ቅብለት ሳሕል ህዬ፡ ለበዝሕ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ምን ድዋራት እምዐሚዴ አንሰሐበ። ክልኤ ቦጦሎኒ ዲብ ዐገት እንዴ ተርፈየ ዲብ ግሮይቶ ወወድጋን አንሰሐበ። ዲብ ባካት ደብዐት፡ ዜሮ፡ ሰበርቀጤ፡ ብሌቃት ፋሕ እምሀሚሜ ለተአሰሰ አግደ ድጌ ጀብሀት ሸዕብየት ህዬ እት ብቆት ትካረ። እብሊ ህዬ ጀብሀት ሸዕብየት ዲብ ኸልፍየት (ደጀን) ለዐለ አዳም ወመምተለካት እብ ሸፋግ እግል ልግዐዝ ዐለ እሉ። ዲብ ድዋራት እምሀሚሜ ወማርሰ ተክላይ እት ዔቅቢት ፍርርት ለዐለት ውሕደት ዴሽ ሸዕቢ ሕድት ሰበት ዐለት፡ አባይ እተ ባካት ሐቆለ ሸአገ፡ ዲብ ድጌ ሰውረት ለዐለ መምተለካት ልሰዕ እንዴ ኢልግዕዝ እብ ሸፋግ እብ ሕሊል ወድጋን ወግሮይቶ ተሐረከ።እብሊ ሰበብ እሊ ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ዲብ ድጌሁ ለዐለ መምተለካት እግል አግዐዞት ጀላብ እግል ልትወጤ፡ዴሽ አባይ ምነ ባጽሐ ለዐለ እግል ለአሪሙ ዐለ እሉ። ዲብ አወላይት ሳምን ወሬሕ ፌብራይር 1979 ህዬ፡ ህጁም ምዳድ እንዴ ነስአ እግል ዴሽ አባይ ምነ ባጽሐ ለዐለ አስክ ጋድሞታት ሄበበዩ። ዲብ ድጌ ሰውረት ለዐለ ክሉ መምተለካት ህዬ አስክ ከረ ገረግር አስመረ፡ ቀብር ወአት፡ ሐሊበት፡ አራግ አግዐዘዩ። ሐቆ እሊ ዴሽ ሸዕቢ ምን ድዋራት ወድጋን እንዴ አንበተ፡ዕንክለት ሰላም ወግላኒታት (ዴስነት) እንዴ ተዐደ ደብር ቀጣር (ሀጸይነት)፡ ደበር እመን፡ ጥግሕ አስክ ዐላኬብ እግል ሐድ 40 ኪሎሜተር ለልትመደድ ሰዋትር እንዴ ጸብጠ፡ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ተአሰሰት።( እሊ እት ሰልፍ ለዐለ መትመዳድ ናይለ ጀብሀት እትገብእ፡ ዲበ አተላለ ወራራት ወለትፈናተ ሕሩባት፡ ለጀብሀት ዲብ ትትነተል ጌሰት። ዲብ ደንጎበ ህዬ ምስል ጀብሀት ነቅፈ ትጻበጠት። ምን ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ሕዱድ ሱዳን ወኤረትርየ እንዴ ትበገሰ እግል ጀብሀት ነቅፈ እንዴ ኬደት አስክ ድማናይ ደነበር ጀብሀት ሐልሐል ለልትመደድ ሰዋትር ዴሽ ሸዕቢ፡ ሪሙ አስክ 667 ኪሎ ሚተር በጽሕ ክምሰል ዐለ ስጅል ተእሪክ ለሐብር።
ምስል እሊ ናይ ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ተጠውራት ለትልጻበጥ፡ ዲብ ሳልሳይ ወራር ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ዲብ ከጥ ከረን አፍዐበት፡ ምን ቆጋይ እንዴ አንሰሐበ መዲነት አፍዐበት እንዴ ሐድገ አስክ መሓዝ ሕዳይ ሐቆለ አንሰሐበ ዲብ አድብር ሐራስ ሐርማዝ ለሸፈ። እግል ክልኤ አምዕል እግለ ዲብ ጠናግህ መጽእ ለዐለ ዴሽ አባይ ዲብ ጨርሕግ ህዬ ዲብ ባካት ነቅፈ አንሰሐበ። ዲብ አፌት ነቅፈ ለህለ ደብር ደንደን ምስሉ ለልጻበጥ ስልስለት አድብር እንዴ ሸ’ፈ ናይ ደንጎበ ከጥ መዳፈዐት ጸብጠ። ዌራይ ዴሽ ደርጊመ አሰር ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ልስዔ ሕግስ ደብር ደንደን እንዴ በጽሐ እብ ድቁብ
ለክፍ ጥያራት ወዘብጥ መዳፍዕ ለሐቴ-ረአሰ ዲብ ሐንቴ መራቀበቱ ለይአቴት ነቅፈ እግል ልደውሽሸ አምበተ።
ዴሽ አባይ እበ ወድዩ ለዐለ ድቁብ ለክፍ፡ዴሽ ሸዕቢ ዲብለ ናይ ደንጎበ ሰዋትሩ እግል ልግበእ ለሐረዩ አድብር ነቅፈ እንዴ ገብአ ሰዋትሩ እግል ልብኔ ወለአተርድ ቀድር ይዐለ። እብሊ ሰበብ ዲብ ረአስለ መንገአት ነቅፈ ከርክሕ ለዐለ ዴሽ እስትዕማር ዲብ ዮም 13 ፌብራይር 1979ህጁም ድቁብ ምዳድ ጠለቀ።እብሊ ህጁም እሊ አባይ ምን ድዋራት ነቅፈ እንዴ ትገሸሸ አስክ ሕሊል ሕዳይ ልትከሬ እት ህለ፡ ናይ አዳም ወመምተለካት ከሳር ክብድት ሳደፈቱ። ወእብሊ ምን ሐዲስ አስክ ልትነዘም ወቅት ነስአ ምኑ። እብሊ ህዬ ዴሽ ሸዕቢ ምህለት ሰበት ረክበ ፋይግ ዲብ እንቱሰዋትሩ እግል ልብኔ ወለአተርድ በክት ረክበ። ጀብሀት ነቅፈ ህዬ ተአሰሰት።
ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ምን ግብለት ኤረትርየ እንዴ አምበተ፡ እግል አባይ እተ ትጥዕሞ አካን ወወቅት ዲብ ዳፍዕ ዲብለ ለአንስሕብ እቱ ለዐለ ወክድ ሐድ ስዕ ወሬሕ ለነስአ ሕሩባት፡ ውሕዳቱ ምስል ሐረከት አባይ ዲብ ክሉ ድዋራት ዲብ ልትባደር እብ ስሙድ ዳፍዕ ለዐለ። ምስል መትአሳስ ጀባሃት ላኪን ለሳብት አካናት ትወደሐ። ብርጌዳት 51፡ 58፡ 70 ክምሰልሁመ ለሐሬ ብርጌ 77 ለትሰሜት ብርጌድ 8 ዲብ ጅብሀት ነቅፈ ሸፈ እት ህለየ፡ ብርጌዳት 23፡4፡ 31 ህዬ ድፍዐት ሳብት ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል በነየ። ብርጌድ 76 ስለሕ ክቡድ ህዬ፡ ዲብ ቅብለት ሳሕል ክልኤ ቦጦሎኒ ዲብ ጀብሀት ነቅፈ ህዬ ሐቴ ቦጦሎኒ እብ ሳብት የመመት።ብርጌድ 44 ህዬ እት ሕሩባት ዐሳባት ዲብ ግረ አባይ ክምሰል ጸንሕ ገብአት። (ብርጌድ 44 ዲብ ጀብሀት ቅብለት ሳሕል ለመጽአት ሐቆ ፈሸል ሓምሳይ ወራር፡ ዲብጎስት ናይ 1979 ቱ) ብርጌዳት ጀብሀት ሸዕብየት እብለ ለርኤናሀ ሓለት ተን ድፍዓተን ለጸብጠየ። ምስለ ሐሬ ለመጽአ ተጠውራት ዐስከሪ ላኪን እለን ውሕዳት እለን ዲብ ካናተን ለሳብት ዲብ ልትሐረከ እት ብዕድ ጀብሃትመ ከም ራድኢት ገይሰ እቱ ለዐለየ አውካድ ሑድ ኢኮን።
ሕድ እብለሸብህ ውሕዳት አባይ፡ ዲብለ ትፈናተ አካናት ዲብ ልትሻወረ ሸክል ወመትነዛም ዲብ ባድለ ልትሓረበ ዐለየ። ዲብ ደንጎበ እግል ጀብሀት ቅብለት ሳሕል ለአሰሰ ዴሽ አባይ ህዬ 505 ግብረሃይል እትገብእ፡ 8 አገር ብርጌዳት፡ 2 መከናይድ ብርጌዳት ለጸብጣ ቱ ለዐለ። ዝያድ 80 ናይ 122፡ 85፡76 ሚሊሜተር መዳፍዕ ለተዐንደቀ 2 ሻለቃ፡ ዝያድ 60 ደበበት ለጸብጠ
2 ሻለቀ ደባባት፡ 12 ቢኤም21 ለትሰለሐ 1 ሻለቀ ወብዕድ ውሕዳት እስዓፍ ህዬ ዐለ እሉ።
መጃገረት ዲብ ሰዋትር ሳብት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል
ለእግል ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ለተአሰሰ ዴሽ አባይ 505 ግብረሃይል ዲብ ሰልሲቱ ወራራት ናይ አዳም ወመምተለካት ከሳር ክቡድ እንዴ ረፍዐ መዕነየውየት ጄሹመ ምስል ደቅብ ናይለ ገብአ ሕሩባት እንዴ ትጻበጠ ሸበህ ህጉጉይ ምንመ ዐለ፡ ሰውረት ኤረትርየ እግል አስረቶት ለትበገሰ ንዛም ደርግ፡ እግል ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ምህለት እንዴ ኢለሀይብ ለሐርብ እግል ለአተላልዩ ክምቱ ቀረረ።እብ አሳስ እሊ ንዛም ደርግ፡ ሐቆ ናይ ወሬሕ ወሰር እብ ድግማን መትነዛም አብሪል ናይ ሰነት 1979 ራብዓይ ወራር አትበገሰ። ቀደም ራብዓይ ወራር ለዐለ ወክድ፡ ፍንጌ ጀብሀት ሸዕብየት ወጀብሀት ተሕሪር እብ አሳስለ ትበጸሐት እትፋቅየት፡ ክልኤ በራጊድ ጀብሀት ተሕሪር ዲብለ ጀብሀት መጦር ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ድፈዕ ጻብጣት ዐለየ።
ዲብ ራብዓይ ወራር፡ እበ ዲብ ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ለትነፈዐ እበ ስራተጅየት፡ለዐለት እሉ ቅድረት አዳም ወስለሕ እንዴ ከምከምከ፡ እብ ዘብጥ ድቁብ ለጀብሀት እግል ልብከእ ለትበገሰ። ሰበቡ፡ጀብሀት ሸዕብየት ሓጠት እቱ ለዐለት ድዋራት አድብር ውቁልሰበት ዐለ ናይ ስምጥ ህጁም እግል ትውዴ እቱ በክት ብዙሕ ለለሀይብ ይዐለ። አባይ እብ ክለ ሒለቱ ገጽ እብ ገጽ ሰዋትር ምሔርበት እግል ልብከእ ለጠለቀዩ ድቁብ ህጁም፡ እብ ክሉ እትጀህ እግል ትጋብሁልትቀደር ምንመ ዐለ፡ ዲብ ደንጎበ ላኪን ዴሽ ጀብሀት ተሐሪር እተ ጻብጡ ለዐለ ሰዋትር እግል ለአውትድ ኢቀድረ። ለትከለቀ ነቃስ እግል አትመሞት ህዬ፡ ምን ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ብርጌድ 4 እብ ሸፋግ ምን አካነ እንዴ ሐረከ ድቁብ ህጁም ምዳድ እንዴ ጠለቀ፡ ሐቆ ሐርብ ትሩድ እግል ዴሽ አባይ ምነ ጻብጡ ለዐለ ደብር እመን ወዔለ ጸዕደ እንዴ ገሸዩ አስክ ጋድሞታት ክምሰል ልትከሬ ወደዩ። እት ረአስ እሊ አባይ ለጸብጠዩ ከጥ ቅሮረ ሸግለትመ እብ ህጁም ምዳድ ፈሽለ። እብሊ ህዬ ዴሽ አባይ ዲብ ራብዕ ወራር ወሱክ ከሳር ወመላል እንዴ ረፍዐ ገጽ ግረ ተዐወድነ። ዲብ ጀብሀት ነቅፋመ ሕድ ለሸብህ፡ እብ ፍንቱይ እብ ድማናይ ደነበር ድፈዕ ፈርኔሎ እብ ድቁብ ቀዝፍ እንዴ ተለ ናይ ድፈዕ ከጥ ዴሽ ሸዕቢ እግል ልብከእ ለትትቀደሩ ምንመ ትጻገመ እግል ልትዐወት ላተ ኢቀድረ።
ሐቆ ራብዕ ወራር፡ አባይ እግል ሓምሳይ ወራር እግል ልትዳሌ ሐድ ሰለስ ወሬሕ ነስአ ምኑ። ሓምሳይ ወራር እግል አትበገሶት ህዬ፡ እግለ ዲበ ሐልፈ ወራራት ለከስረዩ እግል ልሳሬ፡ እት ረአስለ ምን ሳልፋይ ወራር ለአነብት ዲብ ትሉሉይ ሕሩባት እንዴ ትጸመደ ቅድረቱ ዲብ ትትሻረም ገይስ ለዐለ ዴሽ፡
ወሱክ 20,000 አገር ዴሽ እንዴ ወሰከ ክምሰልሁመ ለዲብ ወክድ እንሰሓብ ዲብለ ጸብጠዩ መዳይን እግል ዓቅቢት ለሐድገዩ ዴሽ ዲብ 4 በራጊድ እንዴ ነዘመዩ ዲብ ጀብሃት ሐቆለ ኣተዩ 32,000 መቅደረት አዳም ውሱክ ዐለ። ዲብ እሊ ወራር እሊ ደርግ ወውላድ ሩስየ ጌምየት ለትነፈዐው እበ እስራተጅየት፡ እብ ጀብሃት ነቅፈ ወቅብለት ሳሕል ህጁም እንዴ ሀረስከ፡ እግል ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ዲብ ክልኢቱ ጀብሃት ዲብ ሐርብ እንዴ ጸመድከ፡ ፍንጌ ክልኢተን ለጀብሃት እብ ሸነክ ደብዐት ሳልሳይት ጀብሀት እንዴ ከሰትከ፡ እንክር ድገለብ እብ ጀሀት አግረዕ እንዴ ጠዌከ ነቅፈ ዲብ ከርዶን ኣተዮት ምኑመ ጀሀት ድማን እንዴ ጠዌከ እግለ ጀብሀት ቅብለት ሳሕል እብ ነዳይት እግል ልዝበጠ ለሰተተ ዐለ።
ሓምሳይ ወራር ዲብ ዮም 13 ዩልዮ 1979 እብ ሳልሳይት ጀብሀት ሕዳቅ አምበተ። አስክ 26 ዩልዮ ህዬ አተላለ። ለዲብ ክልኢተን ጀብሃት እብ ለክፍ ድቁብናይ ስለሕ ክቡድ ወጥያራት ለተአምበተ ወትጀረበ ናይ ገጽ እት ገጽ ህጁም እብ ስሙድ ሙናድሊን ሰበት አቀልዐ፡ አባይ መስኢት ዛይድ ለወደ እቱ ናይ ሳልሳይት ጀብሀት ህጁምመ ፋኢደት ኢትረከበት ምኑ።ዴሽ ሸዕቢ ወራር አባይ ኢልትአንበት፡ አባይ እምበለጀብሀት ለሀ እብ ብዕደትመ እግል ልምጸእ ክምሰል ቀድር እት ወግም ኡቱዩ ዐለ።እብ አሳስ እሊ 503 ግብረ- ሃይል ለትሰመ ዴሽ ደርግ ዲብ ሳልሳይት ጀበህት ልትሐረክ እት ህለ፡ ግረ ከጥ አባይ እት ዐመልያት ዐሳባት ፍሩራት ለዐለየ ውሕዳት ብርጌድ 44 ምን ድዋራት ወኪ ዛግር፡ እብ እገር ገበይ ረያም እንዴ ጠየመየ ወእግል አባይ እንዴ በድረየ ዲብ ሳልሳይት ጀብሀት ዲብ አድብር አግረዕ እንዴ ሀግተየትከበተያሁ። ምን ጀብሀት ነቅፈ ወጀብሀት ቅብለት ሳሕል ውሕዳት እንዴ ትወሰከየ እቱ ህዬ እግል መደት አርበዕ አምዕል ምስል አባይ ተሓረበየ። ምን ከልፍየት ምን አጅህዘት ተንዚም ለትፋገረው ምሔርበትመ ዲብለ ሐርብ ሹሩካም ዐለው። ዲብ እለ አካን እለ ሸፍ ድቁብ ልተላሌ እት ህለ ቅያደት ዴሽ ሸዕቢ አሰልፍ እበ ኢተነው ስታት፡ ግረ አባይ ታርፍ ለዐለ ውሕዳት ለሐርብ እንዴ ዐረየ፡ እግለ ጀብሀት መርሕ ለዐለ ኮሌኒል ካሰ ገብረማርያምለዐለ እተ አካን እንዴ ሀጅመየ እግሉ ወምስሉ ለዐለው ቅያደት ሐቆለ ትቀትለየ፡ዴሽ አባይ ለራቅቡ ወለወጅሁ ክምሰል ለሐግል ገብአ። ምስል እለ ዐመልየት እለ ለልትጻበጥቀደም እሊ ህጁም ምዳድ ሰበት ገብአ ዴሽ አባይ ሐበት ክል አካን ገብአ። ዕውር ሕደግ ወሐንኪሽ እንዴ ገብአ ግረ እግል ልግለብ ትቀሰበ። ሐቆ ናይ 11 አምዕል ሐርብ ድቁብ ህዬ ዴሽ ደርግ ሐድ 13,000 አዳም እንዴ ከስረ ለወራር ክምሰለ ቀደሙ ለገብአው ወራራት ሀደፉ እንዴ ኢበጽሕፈሽለ።
ሕውነ ዴሽ ደርግ ወህጁም ዴሽ ሸዕቢ
ንዛም ደርግ እብ ግምሽ ምክሔ ወደማነት ሒለቱ ዲብ ከርስ ክልኦትአው ሰለስ ወሬሕ ሰውረት ኤረትርየ ክሉ ረአሱእግል አስረቶት ዲብ ዩንዮ 1978 ለአትበገሰዩ ህጁም ፋይሕ፡ እግል ዝያድ ሰነት ምንመ አተላለ፡ እበ ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት ለኤተነቱ እግለ ድቁብ መስል ለዐለ ዴሽ ዌራይ ዲበ ልትትወጤ እሉ ወቅት ወአካን ዲብ ጋብሁ ዲብለ ትራየመ ሐርብ ናይ መጃገረት ወብስር እስራተጅየት፡ ንዛም ደርግ ለትትሐዜ ፍገሪት እንዴ ኢሰጅል ተርፈ። ዲብለ እብ ትሉሉይ ለወደዩ ሐምስ ወራራት ህዬ የም አለቡ ናይ አዳም ወመምተለካት ከሳር ረፍዐ። “ለዲብወቅትሐጪር ሸፈቲት እንዴ አስረትከ እብ ዐውቴ እግል ተአቅብልቱ” እንዴ ትበሀለ ደዓያት ለገብአ እሉ ዌራይ ዴሽ፡ ለሐርብ አክለ ትራየመ ወትደቀበ፡ እብ ትሉሉይ አረይ ሞት፡ ሐክር ወጽብጦ ዲብ ገብእ አክለ ጌሰ መዕነውየቱ ወናይ ሐርብ ኤማኑ ሰኒ ሀጎገ። ሐቆ ሓምሳይ ወራር፡ አባይ እንዴ ሸፍገ ወራር እግል ለአትበግስ ለኢቀድረ እቡ ሰበብ ህዬ ሰመዕ በሲር ናይለ ሳደፈዩ ፈለል ወፈሸል ቱ። እሊ ቴለል እሊ እብ ድቀት ለጌመመት ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት፡ ለዲብ ለሐውን ገይስ ለዐለ ዴሽ አባይ ሰኒ ወአማን እግል ልዳይሱ ዲብ ዲሰምበር 1979 ድድ ህጁም ምስዳር እግል ትንሰእ ቀረረት።
እብ አሳስ ዲብ ዮም 2 ዲሰምበር 1979.ዴሽ ሸዕቢ ጀብሀት ሸዕብየት እት ረአስለ ዲብ ጀብሀት ነቅፈ፡ ምን ድዋራት ናሮ አስክ ቀብር-ጸዕደ እግል ሐድ
30 ኪሎ ሚተር ሻፍፍ ለዐለ ዴሽ አባይ ህጁም ድቁብ ምዳድ ጠለቀ። እበ አስክ ዮም 16 ዲሰምበር እግል መደት ክልኤ ሳምን ለአተላለ ህጁም ህዬ፡ አባይ ምን ክለ ጀብሀት ነቅፈ እንዴ ትሄደደ አስክ ዐሾርም መንገአት አፍዐበት ሸክተ። ዲብ እሊ ሐርብ እሊ ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ምን አባይ 17 ደባበት፡ 10 መካይን መደርዓት፡ ሐድ 100 መካይን ዐስከሪ ዝያድ 80ለትፈናተ አንወዕ መዳፍዕ ወረሻሻት፡ እብ ኣላፍ ለልትዐለብ ከፊስ ስለሕ ሰልበ። እተ ክምሰሉመ 15 መካይ መደርዓት ወደባባት፡ ሐድ 100 መካይን ዐስከሪ እንዴ ደመረ፡ እት ረአስ ዴሽአባይ እግል ሰልፍ ዶልከሳር ክብድትእንዴ አጅረ እግል ልትፈለል ክምሰል ኢቀድር እብ ዐመል ለአመርደ እትገብእ፡ እበ ሰልበዩ ጽዋር ሒለት ጽዋሩ አተረደ።
ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት ሐቆ እሊ ናይ ጀብሀት ነቅፈ ህጁም ዲብ ጀብሀት ቅብለት ሳሕልመ ሕድ ለሸብሕ ህጁም እግል ትውዴ ቀረረት። ዲብ ዮም ሐምስ የናርይ 1980 ህዬ ዴሽ ሸዕቢ እግል ድፈዕ አባይ እንዴ ህጀመ ዴሽ አባይ ምን መሳክቡ እንዴ ነቅፈዩ አስክ እምሀሚሜ ወኒያለ ክምሰል ሸክት
ወደዩ። አባይ ዲብ እሊ ናይ ጀብሀት ነቅፈ ወቅብለት ሳሕል ህጁም ምዳድ ዴሽ ሸዕቢ፡ ዝያድ 10,000 ዐሳክር አባይ ምን ሽቅል ሰበት ዐጠለ፡ መቅድረት ወመዕነውየት ዐሳክሩ ምድር ለትሸውጥ እቱ ቴለል ትከለቀ። ጀብሀት ሸዕብየት ህዬ ሐቆ እሊ ክልኢቱ ህጁማት ሀለዮት ወአተላለዮት ሰውረት አድመነት። ክምሰለ ናይብ አሚን ዓም ጀብሀት ሸዕብየት ዲብ ሰልፍ ናይለ ወራር “….. ዲብለ ዐስከርያይ ሸፍ ለገብእ እቱ ወክድ፡ ለዎሮ እግል ልትደረክ ወለ ካልእ እግል ልደርክ ቀድር ገብእ….ዲብ ደንጎበ ላኪን ወክድ ሐጪር ናይ ግድለ ክምሰል ሐልፈ፡ ለቴለል ዲብ መስለሐት ሰውረት ኤረትርየ ክምሰል ልትበደል ሸክ አለቡ።” እት ልብል ለሸርሐዩ ህዬ፡ እዴ ዛይደት ናይ አባይ ዲበ ትደሀረት ደረጀት ለትበጸሐት እተ መርሐለት መጽአት።
ዌራይ ዴሽ አባይ ዲብ ሰር 1978 ምን ሕዱድ ኤረትርየ ወአቶብየ- ግርሁ ስርናይ እንዴ አምበተ እብለ ትፈናተ እትጀሃት አስክ ነቅፈ ወቅብለት ሳሕል ህጁማት እተ ወዴ እቱ ለዐለ ወክድ ዴሽ ሸዕቢ እምበለ ዲብ ጀብሃት ምስል አባይ ለወደዩ ገጽ እብ ገጽ ህጁማት፡ ግረ ከጥ አባይመ እብ ዐሳባት ለልትሐረክ ወሕዳት፡ ክምሰሁመ እብ ዐመልያት ሀንደሰት፡ እት ረአስ አባይ እብ ቀሎ-ቀሎ ለኢትትረኤ ሽንርብ ረአስ አዳም ወመምተለካት ለአጅረ የም አለቡ ህጁማት ነኣይሽመ ገብእ ዐለ። ዝያድ 70 መካይን ለነደየ እቱ ዲብ ወርሕ ማዮ 1979 ዲብ ፈልከት ወቆጋይ ለገአ ከሚን ሐቴ መሰል ናይለ ገብእ ለዐለ ዐመልያት ብዙሕናይ ዐሳባት ወሀግት ዴሽ ሸዕቢቱ። ዲብ ቀበት ሰነት ወሰር እብ ዐመልያት ሀንደሰት ዝያድ 100 መካይን መደርዓት ወደባብ ዝያድ 300 መካይን ዐስከሪ ሰበት ትደመረ ህዬ፡ ለግረ አባይ ገብእ ለዐለ ዐመልያት እት ረአስ አባይ ለአጀርዩ ለዐለ ከሳር አክልአይ እዴ ዐባይ ክም ዐለት ለለርኤቱ። ዲብ ጀብሃት ለገብአ ሐርብ ወቃብሉ ለትረአ ስሙድ ምሔርበት እንዴ ትጀመዐ ህዬ ምድር ኤረትርየ ዴሽዌራይ እንዴ ቀስነ እግል ኢልገናድል እቱ ረመጭ ትከዐ እቱ።
“ውቃው” እዝ
አስክ ሓምሳይ ወራር ዲብለ ገብአ መዓርክ፡ ለእብ ውላድ ሶፌት ጌምየት እንዴ ትሰደ፡ ዲብ መደት ሐጫር ሰውረት ኤረትርየ እግል አስረቶት ለትኤተነ ተክጢጥ ዐስከሪ እንዴ ፈሽለ፡ዴሽ ደርግ እብ መዕነውየት ወናይ ሐርብ ንየት ዲብለ ሐወነት ደረጀት ክሩይ ዐለ። እብሊ ህዬ ሐቆ ሓምሳይ ወራር፡ አባይ ዲብለ ሐጭረ ወክድ ወራር ብዕድ እግል ለአትበግስ መቅድረት ይዐለት እሉ። እብሊ ሰበብ፡ ደርግ፡ ሐቆ ፈሸል ሓምሳይ ወራር ዲብለ ዐለየ ክልኤ ሰነት ወስስ ወርሕ፡ (ምን ዩልዮ 1979 አስክ ፈብራይር 1982) እግለ “ሁለ-ገብ ዘመቻ
ቀይ ኮከብ” (ፊራሮ ኮከብ ቀይሕ) እንዴ ቤለ ለአተምበለዩ ብዕድ ወራር ፋይሕ እግል ለአትበግስ ዲብ መዳሊት ሓለፈዩ። ዲብ እለ ለትበሀለት መርሐለት ሸብህ ዕርፍ ቅያደት ጀብሀት ተሕሪር ኤረትርየ እግለ መርበይ ሰኒ እግል ልጽበጥ እምቡት ለዐለ ውሕደት ለከስስ ቴለል እግል ዐንቀፎት፡ እግል ጀብሀት ሸዕብየት ምን ግረ ዲብ ትጋድእ ምሽክለት እግል ትክለቅ ሰበት አምበተ ብቆት ሐርብ ኖስኖስ እግል ተሀንጦጠለት። ሰነት 1981 ህዬ ፍንጌ ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ወጀብሀት ተሕሪር ሐርብ ሕድ እንዴ ለገብአ፡ ጀብሀት ተሕሪር ምን ሜዳን እብ ተማመ ትጸረገት ወምክራየ ትቀዌት። እሊ ቴለል እሊ አባይ ወቅት ረዪም እንዴ ነስአ መዳላይ ፋይሕ እግል ሊዴ በክት ሀበዩ።
ንዛም ደርግ ካፊ ዐስከሪያይ ወእቅትሳድያይ መዳላይ እንዴ ወደ ፋይሕ ናይ ስያሰት ወሐርብ ነፍስ ወድብሎማስየት ፊራሪ ሐቆለ አትመመ፡ ዲብ ፌብራይር 1982 ለናይ ደንጎበ ሰውረት ኤረትርየ ለአሰርት ለቤለዩ ርሽመት ናይ ክሉ ወራራቱ፡ ወራር ኮከብ ቀይሕ አትበገሰ። ቀዴማይለ ወራር ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል እት ረአስለ ዐለየ እሉ ውሕዳት 505 ግብረ-ሃይል፡ 19 ተራራ ክፈል ዴሽ ወስክ እት ህለ፡ ለጸንሐየ ውሕዳት እግል አደቀቦትመ ውሱክ ዴሽ ከወነ። ለጸንሐ ናይ ግብረሃይል አግቡይ ተንዚም እንዴ ትበደለ ህዬ እት ክል ጀብሀት ለዐለ ዴሽ እብ ደረጀት ቅያደት ‘እዝ’ ክምሰል ልትከወን ገብአ።እብ አሳስ ዲብ ጀብሀት ነቅፈ ለዐለ ዴሽ “ናደው እዝ” ልትሰሜ እት ህለ፡ እብ ጀብሀት በርከ እግል ልህጀም ለትበገሰ “መበረቅ እዝ”፡ እብ ጀብሀት ሐልሐል “መንጥር እዝ” እግል ዔቅቢት እት ቀበት ከጥ ለትረተበ “መክት እዝ” እንዴ ትበሀለው ተምበለው። ዲብ ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ለዐለ ጄሹ ህዬ “ውቃው እዝ” ትበሀለ። “ውቃው” ተርጀመቱ “ዝበጦ” በህለት ቱ። “ውቃው እዝ” ዲብለ መደት ለሀ እብ ሰለስ ከፈፍል ድቁብ ዴሽ በህለት 19። 23። 15። ልትከወን እት ህለ፡ ክል ክፈል ዴሽ አርበዕ ብርጌድ ወወሱክ ናይ ደባባት ወመዳፍዕ ቢኤም ሸለቃታት ወሻምበላት ዐለ እሉ።
ዴሽ ደርግ፡ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል እብሊ ለትበሀለ መትከዋን ሳድስ ወራሩ ዲብ ዮም 15 ፌብራይር 1982 እግል ለአምብቶ ልዳሌ እት ህለ፡ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ዮም 12 ፌብራይር 1982 ሻፍግ ናይ መዳፈዐት ምስዳር እንዴ ነስአየ፡ ለዲብ መዳሊት ትሩድ ቅሩን ለዐለ ዴሽ ደርግ አመተ ኢተአመረት ህጁም ጠለቀ እቱ። እብሊ ለኢታከዩ ህጁም እሊ ለገልበ ውቃው እዝ ህዬ፡ ስታቲቡ እግል ኢልፍሸል ምኑ እብ ሸፋግ ዲብ በርናምጅ ዴሽ ሸዕቢ እንዴ አተ ሳድስ ወራር እግል ለአምብት ትቀሰበ። ዲብ እሊ ወራር እሊ ደርግ፡ እብ አርቢዒተን ጀብሀት (ነቅፈ፡ ቅብለት ሳሕል፡ በርከ፡
ወሐልሐል) ዝያድ 120,000 ተድሪብ ወተምሪን ዐስከሪ ለነስአ ዝያደት ሰዳይት ክቡድ ስለሕ ወጥያራት ሐርብ ወሄለኮብተራት ለዐለ እሉ ዴሽ አትበገሰ። ምን እሊ ሐድ 60,000 ለገብእ አገር ዴሽ ነቅፈ እግል ልጽበጥ ልትፈረር እት ህለ። ሐድ 20,000 እግል ጅበሀት በርከ፡ ሐድ 7,000 እብ ጀበሀት ሐልሐል ወሐድ22,000 ህዬ እብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል እግል ልህጀም ትብገሰ። ዲብለ መደት ለሀ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ለዐለ ብዝሔ ዴሽ ሸዕቢ ምን 5000 ለዘይድ ይዐለ።
ዲብ እሊ ወራር እሊ፡ዴሽ ደርግ፡ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል፡ እብ ድማናይ ደንበር አስክ ባካት ዜሮ፡ ኣብ ድግለብ ህዬ አስክ ሕዱድ ሱዳን ወኤረትርየ እንዴ ተዐሮረ እብደምቦቤት እንዴ ዶረ፡ ለጀብሀት እግል ልብከእ ሐርብድቁብከስተ። ምናተ፡ እብ መዋጀሀት ድቅብት ወስሙድ ናይለ ዲብለ ጀብሀት ለዐለየ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ፡ ተክጢጡ አምበል ሰርገል አቀለዐ።ዲበ መዋጀሀት መራር ለገብአት እቱ ሐርብ፡ዴሽ ደርግ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ብዙሕ እንዴ ኢለአሳድር ከሳር ክብድት ናይ አዳም ወመምተለካት ሰበት ሰደፈቱ ወራሩ እግል ለአተላሌ እብ ሸፋግ ምን ምፍጋር ጸሓይ አቶብየ ሐድ 6000ዴሽ ለዐለ እለን ሰለስ ብርጌድ (104፡ 93፡ 121) እንዴ አምጸአ ወቃው አዜመ ቅድረት አዳሙ አዜደ እሉ። እለን በራጊድ ክምሰል ትወሰከያመ ዲበ ሐርብ ለመጽአ ተቅዪር ይዐለ። እሊ ክእነ እት ኣንቱ አባይ እብ ጀበህት በርከ ለአትፈረረዩ ዌራይ ዴሽ፡ ዲብ ከቢን ዴሽ ሸዕቢ እንዴ አተ እት መደት ሐጫር ሰበት ትፈንጠረ፡ ዲብ ጀብሀት በርከ ለዐለየ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ፡ ዲብለ ላሊ ወአምዕል እምበል አትካራም ሸፍ ድቁብ ገብእ እቱ ለዐለ ጀብሃት ነቅፈ ወቅብለት ሳሕል እግል ልትወሰክ በክት ረክበ። እብሊ ህዬ አባይ እግል ጀብሃት ቅብለት ሳሕል ወነቅፈ ለሀረሰዩ ህጁምፋይሕ እት ሀደፉ እግል ልብጸሕ ኢቀድረ።
ለወራር ዲብ ልትራየም ክምሰል ጌሰ፡ ውሕዳት ውቃው እዝ ሰበት ሐወነየ። አባይ ለእብ አርበዕ ሻለቀ ክውን ለዐለ በራጊድ እብ ሰለስ፡ ለእብ ሰለስ ሻለቀ ኩውናት ለዐለየ በራጊድ ህዬ እብ ክልኤ ክምሰል ልትረተበ ወደየን። እብሊ ህዬ አግቡይ ተንዚሙ ወመቅደረቱ እንዴ ከምከመ ለወራር እግል ለአተላልዩ ምንመ ጀረበ ተቅዪር ኢመጽአ። ሐቆ ናይ ሰለስ ወሬሕ መጋብሀት ድቁብት ህዬ አባይ ዝያድ 55,000 ናይ አዳም ከሳር (ምን ማይት እት ሕኩር ወእሱር) እንዴ ረፍዐ ህንዲዴሁ ሀያይ ወዴት።ዴሽ ሸዕቢ ዝያድ 10,000 ጅንስ-ጅንሱ ጽዋር ምን ዴሽ አባይ ሰልብ እት ህለ 3 ሚግ ጥያራት ሐርብ ወሐቴሄለኮፕተር፡ ሐድ 30 ደባበት ወሐድ 90 መካይን ዐስከሪ እንዴ ደመረ እት ረአስ አባይ ናይ አዳም ወመምተለካት ከሳር ክብድት አጅረ። ለእግል መደት ክልኤ ሰነት
መዳሊት ፋዬሕ ለገብአ እሉ ፊራሮ ቀይሕ-ኮከብ ህዬ ፈሽለ። ለሐርብ ህዬ እብ ዐውቴ ዴሽ ሸዕቢ አክተመ። ዲብ እለ ፈራሰት ውቅል ወስሙድ ኤረትርዪን ለትመርደ እቱ ሕሩባት መሪር ምነ እግለ ወራር ለፍሸለው 13,000ለገብኦ ሙናድሊን፡ ሐድ 2700 ለአሽተሽህዶ እት ህለው፡ ሐድ 5000 ህዬ እብ ክቡድ ወቀሊል ተሓከረው። ዝያድ ሰር ምነ እተ ሐርብ ለሻረከው ምሔርበት ሽሂድ ወሕኩር ገብአው በህለት ቱ። እሊ ህዬ ተኣምርተ ምር ናይለ ሐርብ ወስሙድ ሙናድልቱ ለዐለ።
ሐቆ ፈሸል ሳድስ ወራር፡ ውቃው እዝ ዲብ የናይር 1983 ሐድ 3000 ሐዳይስ ዐሳክር እንዴ አምጸአ ዲበ አጀብሀት እንዴ ደረበ፡ ዲበ ሕውናት ለዐለየ ከፈፍል ዴሽ ረተበዮም። ምናተ፡ ለከፈፍል ዴሽ እብሊመ ምነ ሳደፈን ሕውነ እግል ልተረደ ኢቀድረየ። አባይ ዲብ ወክድ ሳድስ ወራር እግል መቅድረት ዴሽ ሸዕቢ እግል ለአትሐውን እግል ጀብሃት ቅብለት ሳሕል ወነቅፈ ዝያደት ሰበት ነተልዩ ጄሹ ለአካናት እብ ከማሉ እግል ልጽበጡ ቃድር ይዐለ። እት ረአስ እሊ ዴሽ ሸዕቢ ለእብ ሃሉ ሀለ አካናት እንዴ አንተሀዘ እብ ትሉሉይ ህጁማት ነኣይሽ ወዴ ሰበት ዐለ፡ ውሕዳት ውቃው እዝ እብ ዶልዶሉ ዲብ ለሐውን ወለሀጎጌ ጌሰ።
ንዛም ደርግ፡ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት እበ እግል መደት ሰለስ ወሬሕ እምበል አትካራም ለገብአ ሳድስ ወራር ሒለቱ ሽልትት ትገብእ ምነ ልብል ጌማም ዲብ ወሬሕ ማርስ 1983. “ካልኣይ ገጽ ፊራሮ ኮከብ-ቀይሕ” እንዴ ቤለ ለስመዩ ሳብዓይ ወራር ዲብ ጀብሃት በርከ ወሐልሐል እትለ ከስተ እቱ ወክድ፡ እግል 15ይ ክፈል ዴሽ ምን ውቃው እንዴ ከምከመዩ ሰበት አፍገረዩ፡ ውቃው እዝ ምነ እንዴ አፍየሐ ጻብጡ ለዐለ አካናት አንሰሐበ። ድፍዓቱ ህዬ እተ ቀደም መትአምባት ሳድስ ወራር ለዐለ አካናት እግል ልብለሶ ትቀሰበ።
ዲብ መደት ስቱር ወራር ውቃው እዝ ሒለቱ እንዴ ደዐፈት ዲብ መዳፈዐት ሕዱድ ዲብ ህለ፡ ምስለ ዲብ ዩልዮ 1983 ዲብ ጀብሀት ሐልሐል ገብእ ለዐለ ህጁማት ምዳድ ዴሽ ሸዕቢ እንዴ ትጻበጠ፡ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ሳሕል ለዐለየ ውሕዳትመ ምነ ጀብሀት ነቅፈ ወቅብለት ሳሕል ልለትራከበ እቱ አካናት፡ በህለት ምን ድዋራት ግራት አስክ ቅሮረ ዲብለ ዐለ ናይ መዳፈዐት ሰዋትር እት አባይ ህጁም እንዴ ሀረሰየ አስክ እምሀሚሜ ሐቆለ አሽከተያሁ እትረአስለ ዲብ ለሀጎጌ መጽእ ለዐለ ዴሽ ውቃው እዝ ወሱክ ከሳር አጅረየ።
ንዛም ደርግ “ምን-ኣመረ ዴሽ ሸዕብየት እትለ ስስ ወራራት ሒለቱ ትከለሰት ትገብእ” እንዴ ቤለ እት ክፍለት 1983 እብ ስሜት ካልኣይ ገጽ ፊራሮ ኮከብ ቀይሕ አግደ ዲብ ጀብሃት በርከ ወሐልሐል ለአትብገሰዩ ሳብዓይ ወራር (
ሙናድሊን ስቱር ወራር ለሰመዉ) ሐቆ ናይ አርበዕ ወሬሕ መሪር ሐርብ ክምሰል ፈሽለ፡ዴሽ ደርግ እትለ ትኬለመ ሕውነ ወሀጎጋይ ሌጠ ትካረ።ዴሽ ሸዕቢ እግል ክልኢቱ ወራራት ዐባዪ እግል ለአፍሽል ለደፍዐዩ እስትሽሃድ እብ ቀሎ ቀሎ ለልትረኤ ይዐለ። ምናተ፡ ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት ድዕፍ ዴሽ አባይ እንዴ አንተሀዘት፡ እዴ ዛይደት እግል ትጽበጥ፡ ናይ ህጁም ተክልጢጥ ምን ኤተኖት ይዓረፈት። ናይ እስትንቡረት ሀደፍ ህጁም ዴሽ ሸዕቢ እግል ትግበእ ለተሐሬት ህዬ ስነይ ዐለት።ለሕርያን ሰበብ ዐለ እሉ። ዲብ ሳድስ ወሳብዕ ወራር ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ናይ መዳፈዐት ሐርብ ሰበት ዐለ፡ ምን አባይ ለሰልበዩ ብዙሕ ቀናብል ልግበእ ወስለሕ ይዐለ። እብሊ ሰበብ ሕዲነቀናብል ደባባት ወረሻሻት ክምሰልሁመ ሕዲነ ርሳስ ዐለ እሉ። ዲብ ስነይ ዲብ አወላይ ወራር 1978 ለአተ ብዙሕ ጽዋር ወሙፈጀራት ክምሰል ህለ እብ ስለለ አሰልፍ ለአምር ሰበት ዐለ ህዬ፡ መዲነት ስነይ ህጅመትወድቡ ለህለ መምተለካት አባይ ሰሊብ ለናይ ሰልፍ ኤታንነ ህጁም እግል ልግበእ ተሐረ።እብ አሳስ ህዬ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ረዪም እንዴ ሄረረየ፡ እግለ ምን ጀብሃት ሐርብ ረያም ላተ ስነይ እግል ሐረሮት ዲብ ዮም 15 የናይር 1984 ህጁም ድቁብ እንዴ ጠለቀየ እግል ስነይ ወዐሊ ግድር ህዬ ሐረረየ። ክምሰለ መስኢት ለገብአ እቱ ህዬ ዴሽ ሸዕቢ የምአለቡ ስለሕ ወመፈጀራት እንዴ ሰልበ ናይ ዘብጥ ህጁማት መቅደረቱ ወቀለ።
መትደውሻሽ ውቃው እዝ
ሐቆለ ክሉ ለፈሽለ ወራራት ወዴሽ ሸዕቢ ለሰርገለዩ ህጁማት ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት እግለ እብ ትሉሉይ ሐርብ ለሀጎገ ዴሽ ደርግ ዝያደት እግል አጅገሖት እት ረአስ ዐቢ ክፋል ዴሽ ደርግ ህጁም ድቁብ እግል ልግበእ ቀረረት።ለአግደ ሀደፍ ናይለ ህጁም ፋይሕእግል ልግበእ እቱ ለትሰተተ ህዬ እግል “ውቃው እዝ” ለአመመ ዐለ። ዲብለ መደት ለሀ መቅድረት ዴሽ “ውቃው እዝ” ዲብ ድፈዕ ሻፍፍ ለዐለ ወግረ ለዐለ ናይ እስዓፍ ሻለቃታት ወመራክዝ እንዴ ወሰክከ ዲብ ሐድ 4700 ክሩይ ዐለ። ዕንዱቁ ለዐለ ሰለሕ ህዬ፡ 23 ደባበት፡ አርበዕ ናይ 130 ሚ ሜተር መዳፍዕ፡ 24 ናይ 122 ሚሊሜትር፡ 30 ናይ 76 ሚሊ ሜተር መዳፍዕ፡ 21 መካይን ድሩዕ፡ 16 ናይ 23 ሚሊሜተርወ14.5 ሚሊሜተር ረሻሻት፡ ሐድ 200 መካይን ዐስከሪ፡ እተ ክምሰልሁመ የም አለቡ ሞርታራት ወምግባይ ረሻሻት ሸምል ዐለ። እለ ቅወት እለ እግል ህጅመት እብ ጀሀት ዴሽሸዕቢ ለትረተበት ቅወት ሰለስ ብርጌድ ወክልኤ ስርየት እትገብእ፡ ምን እሊ ቅያስ እሊ ዲብለ አግደ ናይ ህጁም መርበይለትረተበየ ክልኤ በራጊድ ሐቴ ቦጦሎኒ ወሐቴ ስርየት ዐለየ።
አወላይ ለኢስርጉል ህጁም
“ውቃው እዝ” እግል ደውሸሾት ለትከጠጠ ኤታን ሳልፋይ ህጁም፡ ዲብ ዮም 22 ፈብራይር 1984 ለትጸብሕ ላሊ ሳዐት 12፡5፡ ዲብ ከርስ ሕምብረ አባይ እንዴ ተሐልወሸየ ለአትየ ውሕዳት እበ ከስተያሁ ዘብጥ እግል ለአምብትትኤተነ። እሊ ህጁም ፋይሕ እሊ፡ እግል ልትሰርግለ ለትረተበየ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ህዬ፡ እብ ጀምዕ ሴዕ ቦጦሎኒ ወክልኤ ስርየት እትገበአ፡ ብርጌድ 23 እብ ተማመ (ሰለስ ቦጦሎኒ)፡ ብርጌድ 44 እብ ተማመ (ሰለስ ቦጦሎኒ) ብርጌድ 31 (ሐቴ ቦጦሎኒ) ብርጌድ 58 (ሐቴ በጦሎኒ) እት መድረሰት ካድር ደርሶ ለዐለው ሙናድሊን (ሐቴ ቦጦሎኒ) ብርጌድ አርበዕ (ክልኤ ስርየት) ዐለየ።
ብርጌድ 23 ለተሀየበተምህመት፡ አወላይት ቦጦሎኒ እንክር ድማን ሸንከት ጽርግየ አውጌት - ማርሰ ቴክላይ እንዴ ደብአት እንክር ቅብለት እግል ትንተል፡ ሳልሳይት ቦጦሎኒ እግለ አግደ መዐስከር አባይ አውጌት እግል ትህጀም፡ ካልኣይ ቦጦሎኒ ምን ግረ ሕቃብ እንዴ ገብአት እብ ጀሀት ድገለብ ለቴለል ትራቅብሐቆለ ጸንሐት ምስል ተጠውራት ናይለ ሐርብ ለተሀየበየ ወራት እግል ተአትምም ቱ ለዐለ። እብ አሳስለ ፈግረ ስታት ህዬ፡ ለብርጌድ ሳዐት 12፡5፡ ላሊ ህጁም እንዴ አምበተት አስክ ሳዐት 3000 ናይ ላሊ ሀደፈ በጽሐት። መዐስከር አውጌት እብ ተማሙ እት ሐን መራቀበተ ኣቴቱ። አስክ ሳዐት 6፡00 እስቡሕ ህዬ እግለ ጸብጠቱ መዐስከር ሐንቴ መራቀበተ መዬቱ።
ክራይ እግል ህጅመት ለትረተበት ቦጦሎኒ 58.3 ምን ናይ በገስ አካነ፡ ሰማን ሰዓት እብ እገር እንዴ ሄረረት ሳዐት 4፡45 ጽብሕ ምድር ዲብ ክራይ ለዐለ ሸምበል እንዴ ደውሸሸት እብ ሕድት ከሳር ወወቅት ሐጪር ለአካን ጸብጠት።
እለን ለትበሀለየ ውሕዳት፡ ዲብ ከርስ ከጥ አባይ ለዐለ ናይ ቅያደት አካን ወኸልፍየት እግል ልህጀመ ለትረተበየ ኢኮን፡ ዲብለ አክል ሕድ ወቅተን ሀደፈን እንዴ አመርደየ ተጠውራት ናይለ እብ ጀሀት ድፈዕ ለገብእ ህጁም ልታከየ ምንመ ዐለየ፡እብ ቀደም ገጽ እት ገጽ ለገብአ ህጁም ላኪን ሻፍግ ተጠውር ይአርአ። ለአግደ ሰበብ ደባባት እት ወቅተንዲብለ ትበሀለያሁ አካናት ሰበት ኢበጽሐየ መደንጋር ትከለቀ። እብ ጀሀት ድማን ለዐለ ናይ ስለሕ ክቡድ ውሕዳት እትሳል ሰበት አብደያ ቱ።እብሊ ሰበብ እሊ ለህጁም ወቅት ሰበት ነትለ ወምድርመ ሰበት ጸብሐ፡ ምስል ጽብሕ ምድር ህዬ አባይ ናይ ጥያራት ደባባት ወረሻሻት መቅደረት ዛይደት እንዴ ትነፈዐ፡ ለዲብ ሕምብረ አባይ ለአተየ ውሕዳት እግል ልደምረን ሰበት ቀድር፡ ናይለ ጀብሀት ቅያደትዴሽ ሸዕቢ ለነስአዎ ሕርያን፡ እተ ሸፍገ ወቅት ለዲብ ከርስ አባይ ለአተየ ውሕዳት ክምሰል ፈግረ እግል ልግበአ ዐለ። እሊ እግል ልግበእ ህዬ፡ ምን ሕሊል አልጌነ
አስክ ወድጋን ለዐለየ ውሕዳት እብ ሸፋግ ደብር ተከል (ንያለ) ወእምሀሚሜ እግል ልብጸሐ፡እብ ጋድሞታት ለትረበ ለልትሕረክ ጽዋር፡ ደባባት ስለሕ ክቡድ ህዬ ዲብለ ሐጭረ ወቅት ገጽ ቀደም እንዴ አሳደረ ዲብ አውጌት እግለ አተየ ወሕዳት ሰዳይት እግል ሊዴ አማውር ተሀየበ። ምናተ፡ እሊመ ወቅት ሰበት ነስአ፡ አባይ ሒለቱ እንዴ አካከበ እት ረአስለ ጅወ ኣትያት ለዐለየ ውሕዳት ህጁም ምዳድ እግል ለሀርስ በክት ረክበ። ዲበ ባካት እንዴ ኢትደመር ለተርፈት ቅወቱ ወስልሑ እንዴ ጀምዐ ህዬ፡ እግለ ውሓዳት ዴሽ ሸዕቢ እብ ደባባት ወረሻሻት እግል ልከርድነን ትባደረ። ምናተ፡ ለውሕዳት እግል ልርደአ ለትበገሰየ ደባባት ዴሽ ሸዕቢ እግል ልውገረ ምኑ ለቀድረ ድዋራት ሰበት በጽሐየ፡ እግል ደባባት ወረሻሻት አባይ ሸበህ እግል ልክረዐ ሰበት ቀድረየ ለውሕዳት እበ ትወጤት እለን ገበይ፡ እግለ ከርዶን እንዴ በክአየ እግል ልፍገረ በክት ረክበየ። ዲብ እሊ ሐርብ እሊ ብርጌድ 23 ለትኬለመ ቴለል ሳድፈ እት ህለ እብ ፍንቱይ ቦጦሎኒ ሐቴ ናይለ ብርጌ እስትሽሃድ ብዙሕ ደፍዐት። ለእግል ክራይ ሃጅመት ለዐለት ቦጦሎኒ 58.3 ላኪን፡ እግል ተአንስሕብ ክምሰል ተሐበረት አስክ መስሐየት ገጸ እንዴ ትከሬት፡ ጽምእ ወሰፍረ እንዴ ከሀለት እምበል መሻክል እብ ሰላም ዲብ አካነ አቅበለት። ዲብ እሊ ኢሰርጉል ህጁም እሊ፡ዴሽ ሸዕቢ 171 ምሔርበት ልአስትሽህዶ እት ህለው፡እት ፍንጌሆም ብዝሓም ሙጀርሒን ለብእቶም ዝያድ 90 ሙናድሊን እብ አባይ ትጸበጠው።
እሊ ሳልፋይ ለይስርጉል ህጁም፡ እት ረአስ አባይ እብ ቀሎ-ቀሎ ለኢልትረኤ ከሳር ለአጅረ ወእግል ቅያደት ዴሽ አባይ እት ርዕብ ለካረ ምንመ ዐለ ከምሰለ ልትሐዜ ኢመትዐዋቱ ዲብ ሙናድሊን ላተ መትነካድ ወሀሩቀት ከልቀ። ሰበቡ ዲብለ ገብአ ሐርብ፡ አባይ ምን መስኢት ወኬን ድዒፍ እት እንቱ ጸንሐ። ለአግደ ሰበብ ፈሸል አደጎት ወኢተንሲቅቱ ለዐለ። ዲብለ ሐቆ ሐርብ ለገብአለተቅዪም ህዬ፡ አባይ ፋሽ እግል ኢልርከብ፡ ለህጁም ዲብለ ሐጭረ ወቅት እግል ልትደገም ሀለ እግሉ ለልብል ረአይ እብ ሙናድሊን ቀርበ። “ሹሀዳነ እንዴ ተዐወትነ ዲብ ማርሰ ተክላይ ክምሰል በጽሐነለአምሮ። ሰበት እሊ አባይ እንዴ ደውሸሽነ ማርሰ ተክላይ እንዴ በጽሐነመርባት ሸሀዳነ እግል ነአቅስን ብነ” ለልብል ረአይ ገሌ ምነ ሙናድሊን ዲብ እጅትመዓት ለሀዩቡ ለዐለው ቱ።
ዐመልየት መዐደዪት
ቅያደት ጀብሀት ሸዕብየት ሐቆለ “ውቃው እዝ” እግል ደውሸሾት ለገብአ ሳልፋይት ኢስርግልት ጀርቤ፡ እግለ ወድ ምንክብ ለገብአ መሻክል ሐቆለ
ሐፍዘት፡ እግል ልትሳሬ ለቀድር ነዋቅስ እብ ሸፋግ እንዴ ትሳረ፡ ዲበ ሐጭረ ወቅት ምን ሐዲስ ህጁም እግል ልግበእ መቅደረት ክምሰል ህሌት ጌመመት። እብሊ ህዬ ወሬሕ እተ ኢገብእ ወቅት እብ መቅድረት አዳም፡ ጽዋር ወመትነዛም ለለትሐዜ መዳሊት ገብአ።እተ ሳልፋይ ህጁም አባይ እብ አመተ ኢተአመረት እበ ይሐስበዩ እንክር ህጁም ሰበት ገብአ እቱ፡ ቅያደት ጄሹ እት ርዕብ ወፍጀዕ ሌጠ ትካረው።ቃእድለ ጀብሀት ብሪጋደር ጀነራል ሑሴን አሕመድ፡ “ሸዕብየት ናይ ህጁም በርናምጀ እግል ተአትካርሙ ሰበት ኢኮን እብ ሸፋግ ርድኡኒ ለልብል ትሉሉይ ለኣይክ ልልእክ ዐለ። ምን እለ ፈርሀት እለ ለቀንጸ ህዬ ሐቆለ ሳልፋይ ህጁም ዴሽ አባይ እንዴ ትወሰከ ዲብ ፈር ወንተር ናይለ ካልኣይ ህጁም እግል መቅደረት ዴሽ ውቃው እዝ ዲብ ዝያድ 6000 ወቀለዩ።ናይ ድፈዕ ሰዋትሩመ እግል ለአደቅቡ ጀረበ። ዲብ ጽዋር ላኪን እምበል ሰለስ በደለ ናይለ እተ ሳልፋይ ህጁም ለትደመረየ ደባባት ብዕድ ለትወሰከዩ ይዐለ።
እብ ጀሀት ዴሽ ሸዕቢ እሊ ካልኣይ ህጁም እግል ሊደየ ለትረተበየ በራጊድ 44 ወ23 እብ ተማመን፡ ብርጌድ 4 (ክላኤ ቦጦሎኒ) ብርጌድ 31 (ሐቴ ቦጦሎኒ) ደረሰ መድረሰት ካድር (ክልኤ ስርየት) እብ ጀምዕ ሴዕ ቦጦሎኒ ወክልኤ ስርየት እትገብእ፡ አግቡይ ህጁም ዴሽ ሸዕቢ ምነ ሳልፋይ ህጁም ለልትፈንተ ይዐለ። ብርጌድ 23 ዲብለ ሳልፋይ ህጁም እበ ሳደፈት ካሳር ዐደድ አዳመ ናቅስ ምንመ ዐለ፡ ሐቆለ ህጁም እብ ሸፋግ እበ ገብአ መትነዛም ነቃስ ለዕልለ ዐደድ እንዴ ተመ ዲብለ ህጁም ክምሰል ተአቴ ገብአት።
ዲብ ሳልፋይ ህጁም ዴሽ ሸዕቢ ለትነፈዐ እቡ ብስር ሐርብ፡ እብ ላሊ እግለ ጋድሞታት ፋይሕ እንዴ በተክከ ግረ ድፈዕ አባይ እንዴ ተሐልወሽከ አቲ ወሐቆሁ ክሉ ናይ ቅያደት ዴሽ አባይ ኣካናት ወብዕድ ምህም ባካት እንዴ ሃጀምከ እግል ትጽበጥ፡ ምስል እሊ ገጽ እት እት ገጽ ለገብእ ህጁም ክምሰል ልትመነሳኔ ጋብእ ለዐለ። ዲብ እሊ ካልኣይ ህጁም ለፈግረት ስራተጅየት ሐርብ ላኪን መርሐለት እብ መርሐለት፡ ሳልፋይ፡ ካልኣይ፡ ሳልሳይ ወራብዓይ ሰዋትር አባይ ሐቆለ ትሰበረ፡እግል አውጌት ወመጣግሕ እንዴ ጸበጥከ ለጀብሀት እብ ከማለ ደውሸሾት እትገብእ፡ እብ ጀምዕ ስስ ናይ ሐርብ መራሕል ለሸምል ዐለ። ህጁም ለለአነብት እቱ ናይ ዜሮ ሳዐት ህዬ፡ ሕኔት ላሊ አድሐ ሳዐት 12.3፡ እግል ልግበእ ተሐረ።
እብለ እስራተጅየት እለ፡ 19 ማርስ 1984 አደሐ ምድር ሳዐት 12፡3፡ ውሕዳት ክቡድ ስለሕ፡ እት ረአስ ድፈዕ አባይ ድቁብ ህጁም እንዴ ጠለቀየ እስትንቡረት ናይለ ህጁም በሸረየ። አክል ሕድ ሳዐት ሐቴ ህዬ አገር ዴሽ አስክ ድፍዓት ዴሽ አባይ አምበተ።
ሳልፋይት መርሐለት
እብ አሳስለ ፈግረ ስታት፡ ዲብለ ናይ መአምበት መርሐለት እግል ልዘበጥ ለዐለ እሉ ሀደፍ፡ እግል አወላይ ናይ ድፈዕ ሰዋትር አባይ እንዴ ሃጀምከ ጸቢጥ ቱ ለዐለ። እብ አሳስ እሊ ውሕዳት ለተሀየበን ምህማትዐነክል ጭዕንሬ፡ መድሂጦ፡ በሕሪ፡ዕርዲ ኮማንዲስ፡ ዕርዲ ጥልያን፡ጸባጥ ገድሊ፡ ጋዴን፡ ዐጎምቦሰ፡ዕንክለት
4.1 ወአዝረቀት ዲብለ ትሰተተ እለን ወቅት ጸብጠያሁ። ዲብ እለ ሳልፋይት መርሐለት ሽውየ ለተአከረየ አዝረቀት ወድዋራተ ሌጠ ምንመ ዐለየ፡ እለንመ ረዪም እንዴ ኢጸነሐ ሐንቴ መራቀበት ዴሽ ሸዕቢ አተየ።
ካልኣይት መርሐለት
ዲብ እለ መርሐለት እለ፡ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ፡ እግል ካልኣይ ናይ ድፈዕ ከጥ በህለት እግል ከረቢት ቀርኒ፡ ዱበ፡ ከነሚን፡ ጉረዕ፡ ቀጣሪት፡ ዔለ ጸዕደ፡ አስራይ ወድዋራቱ እግል ልህጀመ ትበርመጀ። ቀደመ ተሀየበ ወቅት ህዬ እግል ክሉ ለተሀየበየን አህዳፍ በጽሐየ።
ሳልሳይ መርሐለት
ዲብ እለ መርሐለት እለ ለትሰተተ አካናት፡ዴሽ አባይ ክምሰል አግደ ናይ ድፈዕ ከጥ ለነስአዩ ወእንዴ አውተደ እግል ልዳፍዕ እቱ መስኢት ለገአ ዲቡ ቱ ለዐለ። ምድር እንዴ ኢመሴ፡ ለአካናት እንዴ ጸበጥከ ክምሰል ትትመዬ ዲብ ካልኣይ አምዕል ዲብ ራብዓይት መርሐለት ህጁም እንዴ ተዐዴከ ህዬ፡ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ ዲብ እለ ሳልሳይት መርሐለት፡ ዲብ ድዋራት ዐነክል አምበሰደር፡ ኒያለ፡ እምሀሚሜ፡ ደህላክ ወበራስ ድቁብ ህጁም ጠለቀየ። ምናተ፡ አባይ እብ ክለ ሒለቱ ሰበት ዳፈዐ መብዝሑ ለአህዳፍ ዲብለ ትሰተተ ወቅት ምንመ ኢልትጸበጥ፡ ደብር ንያለ እግል ራቀቦት ለገብአ ህጁም ላኪን ምነ ተሐሰበት ወቅት ዝያድ ሐቴ ሳዐት ነስአ። ሳዐት 8፡00 አምሱይ ላኪን ኒያለ ዲብ ሐንቴ መራቀበት አቴት። አህዳፍ ሳልሳይት መርሐለት ህዬ እብ ተማሙ ትሰርገለ። ወናይ ዮም 19 ወቀይ ተመ።
ራብዓይት መርሐለት
እለ መርሐለት እለ ለአግደ ሀደፍለ ሐርብ ለለአከትም እተ እት ገብእ፡ ዲብለ
ፋይሕ ጋድም አውጌት ለተአሰሰ አግደ መርከዝ ወመካትብ ውቃው እዝ ራቀቦት ለአመመ ዐለ። እብሊ ሰበብ ዲብ እሊ ባካት እሊ አባይ እብ መፋገረት ርሕ ናይ ሞት ወሐዮት ሐርብ እግል ልውዴ ክምሰል ቀድር ወግም ዐለ። አክል ሕድ ክምሰለ ትጌመመ ህዬ አባይ ሐድ ሐምስ ሳዐት ለገብእ መዳፈዐት ድቅብት ወደ። ዲብ ደንጎበ ላኪን፡ ለልትሐመድ ተንሲቅ ለትረአ እቱ ህጁም ዴሽ ሸዕቢ እግል ልክረዑ ኢቀድረ። ጽብሕ ምድር ህጁም ለአምበተየ ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ አዳሕየት እብለትፈናተ እንክር ዲብ መዐስከር አውጌት ዲብ ልውሕዘ፡ መስኢት ምነ ዐለት እተ ከሳር ወተሐት እግል አባይ ዔረት ወኢትፈረረት ወደያሁ።
ሓምሳይት መርሐለት
ሐቆ ህጁም አውጌት፡ አባይ ሐቴ ዲብ ሐንቴ መራቀበቱ ታርፈት ለዐለት ወማይ ለብእተ አካን ክራይ ሰበት ዐለት፡ ክምሰል ሓምሳይት መርሐለት ህጁም ለትነሰአት ክራይ ወድዋራታቱ ለዐለ። ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ እግል አውጌት ሀቆለ ራቀበየ ሻፍግ መትነዛም እንዴ ወደየ፡ ደርብለ ለሀርብ ለዐለ ዴሽ አባይ እንዴ ልትሀርበበ ዲብ ድዋራት ክራይ በጽሐየ።ዴሽ አባይ ናይ ሞት ወሐዮት መስአለት ሰበት ገብአት እቱ፡ ዲብ እለ አካን እለ እበ ተርፈ እሉ ጽዋር ወሒለት ጄሹ እብ ክለ ሒለቱ እግል ልዳፍዕ ጀረበ። ሐቆ ሐጪር ወመሪር ሐርብ ላኪን፡ህጁም ዴሽ ሸዕቢ እግል ልክሀሉ ሰበት ኢቀድረ ላሊ አስክ ምፍጋር ጸሓይ ገጹሀርበ። ሀደፍ ሓምሳይት መርሐለት ህጁም ህዬ እብ ዐውቴ ትሰርገለት።
ሱሳይት መርሐለት
ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ሓምሳይት መርሐለት ህጁማቱ ምነ ለጸብጠዩ አካናት እንዴ ትበገሰ አጥራፍ በሐር በህለት ማርሰ ተክላይ እግል ልበጸሕ ልሰዕ 18 ኪሎ ሜተር ታርፉ ዐለ። መካሪት ምድር እብ ተማሙ ጋድም በራር ሰበት ገብአ እብ ጀሀት ድማን ላኪን ውሕዳት ዴሽ ሸዕቢ እሰልፍ ለጸብጠያሁ አካናት ዐለ። ለምህም አካናት ሰበት ትጸበጠ እበ ዎሮ እንክር፡ ለእግል ክልኤ አምዕል እምበል ዕርፍ ለተሓረበየ ውሕዳት ሽውየ ሀያይ እንዴ ቤለየ ሴፋሀን፡ ስልሐን ወርሐን እግል ልነዝመ ሰበት ሐዘየ ህዬ እበ ካልእ እንክር፡ ክምሰልሁመ ዲብ ሳልሳይ አምዕል ናይለ ህጁም ለምን ጥያራት አባይ ሕጃብ ጋብእ ለዐለ አግያማትወደበኒት ሰበት ትገልጸጸ፡ለትተላሌ ናይ ደንጎበ መርሐለት ህጁም
ሐቆ አድህር እግል ትግበእ ትሰተ። ምናተ፡ አባይ ለተርፈ እሉ ጽዋር፡ደባባት ወዴሽ እንዴ ነዛዘመ ናይ መፋገረት አርዌሕ ህጁም እግል ልጀርብ ሰበት ትበገሰ፡ዴሽ ሸዕቢ ለቴለል ክምሰል በክት ሰኒ እንዴ ትነፈዐ እቡ በርናምጅ ህጁሙ እግል ለአትሻፍግ ቀረረ። አክል ሕድ ሳዐት 9፡00 አዳሕየት ህዬ እግለ አባይ አትበገሰዩ ህጁም ምዳድ እንዴ አፍሸለ፡ደርብለ ለሀርብ ለዐለ ዴሽ ዲብ ልትወርወር፡ ጀሀት ድማን እንዴ ተዐጸፈ በድረዩ።ዴሽ አባይ ምፍጋር ሰበት ይዐለት እሉ ህዬ፡ዴሽ ሸዕቢ ለልትቀተል ቀትለ፡ ለልጸበጥ ጸብጠ ወእግለ ተርፈዴሽ ውቃው እዝ እምበል መስእላይ ስሜቱ ከረ።ለፋይሕ ጋድሞታት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ህዬ ሐቆ ናይ ሐምስ ሰነት መሪር ናይ ውደቅ ወአውድቅ ሕሩባት እብ ተማሙ ዲብ ሐንቴ መራቀበት ዴሽ ሸዕቢ አተ።
ዲብ እሊ ታሪካይ ሐርብ እሊ፡ዴሽ ሸዕቢ ዝያድ 6000 ዐሳክር አባይ እንዴ ቀትለ ወጸብጠ እግል ዴሽ ውቃው እዝ ደውሽሹ እት ህለ፡ 15 ደባባት፡ሰቦዕ መካይን መደርዓት፡ ስስ ድድ ደባባት መዳፍዕ፡ ሐድ 20 ረሻሽ፡ዝያድ 80 ለትፈናተ መካይን ዐስከሪ፡ የም አለቡ ቢትሮል ወሴፈ፡ ብዝሔ ሞርታራት ወምግባይ ስለሕ ክምሰልሁመ 3500 ከፊፍ ስለሕ እብ አምኣት ኣላፍ ለልትዐለብ ርሳስ ወእብ ዐስሮታት ኣላፍ ለልትዐለብቀናብል ናይለ ትፈናተ ጅንስ ክቡድ ስለሕሰልበ። እሊ ላኪን እብ ዐውል ቃሊቱ ለትረከበ።ዴሽ ሸዕቢ እግል እሊ ዲብ ሐርብ ንዳል ሰውረት ኤረትርየ “ንቅጠት መቀይሮ” እንዴ ትበሀለ ለትሸረሐ ዐቢ ወታሪካይ ዐውቴ እሊ፡ እግል ልትሰርግል፡ 225 ፍቱያም ምሔርበት መልሂቱ እብ እስትሽሃድ ደፍዐ።
ግራለ ዐመልየት፡ ሄለል ኣፕሪል1984፡ መጀለትረስምየት ጀ.ሸ.ተ.ኤ.አሕዳስ ዕልብ154፡ “ንቅጠት ተቅዪ”(መዐደዪት) ሐንቴለ ልብል አርእስ ለትከተበ መውዶዕ፡ እግል አሀምየት ናይለ ዐመልየት እብ ክእነ ለትሌ ከሊማት ሸርሐቱ፡-
. . . . ውቃው እዝ ደውሸሸ፡ 7000 ኪሎ ሜተር መረበዕ ለፍይሔሁ ምድር ተሐረረ። ዝያድ 6000 ዐሳክር ወቅያደት ዴሽ አባይ ምን ሽቅል በረ ገብአው። መላዪን ብር ለልትጌመም ስለሕ፡ቀናብል ወሴፈ ትሰለበ ናይ
ቅብለት ሳሕል ነስር ላኪን፡ እሊ ቅያስ ምነ ሸርሑ ወኬን ለዐቤት አሀምየት ወለቆሬት ተርጀመት ቡ። እሊ ዲብ ተእሪክነ ልሰዕ ልጃገሩ ለአለቡ ዐውቴ እሊ ዲብ ሄራር ግድለ ስልሐነመዐደዪት ሐዳስ ቱ። ዲብ ዩንዮ 1978 እብ ሰዳይት ፋይሐት እተሓድ ሶፌት ሜዛን ቅዋት ምን ልትደለል አስክ እለ ዲብ ናይ አድዐፎትመራሕል ለዐልነ። አባይ ወራር ሐቆ ወራር እት ለሀርስ ወሕነ ወራራቱ ዲብ እንከንቴ እግል አድዐፎቱ ከደምነ። እሊ ናይ ሐምስ ሰነት ሐርብ እት መጃላት ዐስከርየት ልግበእ ወእቅትሳድ ሒለት አባይ እንዴ ጨመ ለሴንግ እተ ደረጀት እንዴ አብጸሐዩ፡ ዲብ ሜዛን ሰውረት ወአባይ ተቅዪር ምርዱይ
አርአ።. . . . ዴሽ ሕኩመት አቶብየ ዲብ ሰውርያይ ድጌነ ለልትሐልወሽ እበ አካን እግል ሐምስ ሰነት ለነድቀየ ጀብሀት ዲብ ተሀጎጌ ወዴሽ ዲብ ሰርት፡ ጽዋሩ ወሴፋሁ ዲብ እዴ ዴሽ ሸዕቢ ዲብ ለአቴ እግል ልርድኡ ምን ኢቀድረ፡ ክሉ ረአሱ ሒለቱ ክምሰል ትበተከት ለርኤ።
እሊ ተጠውር እሊ፡ እግል ስሙድ ሸዐብነ፡ ፍርስነት ወሐጠር ዴሽ ሸዕቢ ተሕሪር ኤረትርየ፡ ራትዐት ስራተጅየት ዐስከርየትነ ለልሽህድ ዳይም ትምሳል ቱ። ዲብለ ሐልፈየ ሐምስ ሰነት፡ለናይ ፍሬ መሪር ንዳልነ ላቱ፡ መጃላት ስያሰት፡እቅትሳድ ወእጅትማዕየት መአሰሳትነ እንዴ ፈንጠርነ ሰውርያይ ድጌነ ተረግ እንዴ አበልነ ሕኔት ነሀርብ፡ ድጌነ እት ነዐቅብ ወነአደቅብ፡ መአሰሳትነ እት ነሕፍዝ ወእንጠውር፡ እግል አባይ እብ ሐርብ ሳብት እግል ንትባጠሩ ወነሐልሉ ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ እግል ነሓምቁ ወንፍለሉመ ክምሰል እንቀድር አምበል ሸክ አከድነ። ዲብ እሊ ወቅት ሐጪር ሒለት አባይ እንዴ አድነነ፡ እግለደማነቱ ለውቅል ዳየስናሀ። አባይ ዲብ ሙኽ ዴሽ ለአስበቀዩ “ዲብ ጋድሞታት ኢንትቀበር” ለትብል ሐካኪቶ ክምተ ዴሽ ሸዕቢ ለከርዑ ወልትባጠሩ መካሪት ምድር ክምሰል ኢህለ እብ ፍዕል ረኤናሁ።
ላዝም ቱ ህዬ ዲብ ግራሁ ለተለ ተጠውራት እግል እለ አማን እለ ለረሽድ ቱ። ዲብ ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል ለሳደፈዩ ቴለል ሕልቅሙ እግል ትደርየ ለኢቀድረት ንዛም ደርግ፡ እተ ዶሉ ምነትፈናተ ድዋራት ኤረትርየ ለአከበዩ ጄሹ ምን ሰር አፕሪል አስክ ማዮ 1984 ዲብለ ዐለ ወክድ ሰዳይ ድቅብት ናይ ጥያራት ለዐለት እለ ቅወት መከናይዝድ እንዴ ከስአ ዲብለ ጀብሀት እግል ለአቅብል ትሉሉይ ጀርቤታት ወደ። ምናተ፡ እግል ልግበእ እሉ ኢቀድረ። ለአግደ ዲብ ጋድም ግራት ለገብአ ሐርብ ድቁብ አንፋር ደባባት ዴሽ ሸዐቢ ምስል አባይ ዲብ ጋድም ገጽ እት ገጽ ደባበት እብ ደባበት እንዴ ሸብከው እግል መከናይዝድ አባይ መተረነቱ ለበትከው እቱ ሐርብ እብ ኑዕየቱ ናይ ሰልፍ ቱ ለዐለ።
ሐቆ መደውሻሽ ወቃው እዝ ለተለ፡ብዕድ ምህም ወታሪካይ ሐደስመ ዐለ። ለዲብ ዮም 21 ማዮ 1984 ውሕዳት ኮማንዶ ዴሽ ሸዕቢ እግል መርከዝ ቅወት ጀውአስመረ እንዴ ሀጅመው ሰለስ፡ጥያራት ሐርብ ለደመረየ እቱ ምስተንክር ትረአ። ምስል ተጠውራት ዐስከሪ ናይለ ወቀት ለሀይ እንዴ ትጻበጠ እግል ልትፈቀድ ለወጅቡ ቱ።
ክምሰለ ዲብ መንግአት እሊ ክታብ ሽሩሕ ለህለ፡ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል እት ሄለል 1979 እንዴ ተአሰሰት ሐቆ ናይ ሐምስ ሰነት ሐርብ ድቁብ፡ እብ ዐመልየት መደውሻሽ ወቃው እዝ ሐቴ ዶል እንዴ
ተሐንፈጨትአባይ ለይአማደደ ዲበ ጀብሀት ተ። ምናተ፡ዴሽ አባይ ሐቆ ሰነት እግል መደት ሐጫር ለጀብሀት እቅቡለ ዐለ። ዲብ ዩልዮ 1985 ዴሽ ጀብሀት ሸዕብየት ባርንቶ እንዴ ሃጀመ ሐቆለ ሐረረየ፡ እግል መደት ክልኦት ወሬሕ ምስል አባይ ሐርብ ድቁብ ሐቆለ ወደ፡ ምን ባርንቶ ወድዋራተ ዲብለ አንሰሐበ እተ መደት ንዛም ደርግ፡ “ዴሽ ሸዕብየት ዲብ ሐርብ ባርንቶ ትደመረ” እበ ልብል ተቅዪም፡ እብ ሸፋግ “ፊራሮ ባሕሪ ነጋሽ” ለትሰመ ወራር (8ይ ወራር) ክምሰል አትበገሰ ለልትአመርቱ። ምን ዮም 10ኦክቶበር 1985 አስክ 10 ዲሰምበር 1985 ለገብአ ወራር ባሕሪ-ነጋሽ ክልኦት ገጽ ለዐለ እሉ ህጁምቱ። ጀብሀት ቅብለት ሳሕል እብሊ ንዛም ደርግ ዲብ ሳምናይ ወራር ምን እትዐወት እበ ልብል ለወደዩ ናይ ደንጎበ ናይ መፋገረት አርዌሕ ጀርቤመ እብ አባይ ኢትከየደ። ሐቆ ፈሸል ናይለ ወራር ንዛም ደርግ ዴሹ ዲብ ጀብሀት ቅብለት ሳሕል መትገሳይ አረይ ብዕድ ህጁማት ሙናድሊን ገብእቱ እንዴ ቤለ ሰበት ቀየመ እብ ሸፋግ ምነ ጀብሀት ኖሱ ሰሐበዩ። እብሊ ህዬ ጀብሀት ቅብለት ምፍጋር ጸሓይ ሳሕል እብ ተሕሊል ዐስከሪ ዶል እንገንሐ፡ ምስል ዐመልየት መደውሻሽ ውቃው እዝ ለአተቅረደት ጀብሀት ቱ እንዴ እንቤ እግል ንሸርሐ ቀድር።
ሰለሙን በርሄ
ንዳልነ ረዪም ወመሪር……