መእተዪ
ተርጀመት መሰል፤
መሰል ሐቴ ኖዕ ምን ርዝቅ ዓዳትነ ተ። ሰኒ ሐጫር ሕስበት ታመት ምንመ ተ፡ ዲብ ቀበተ ለትሐቅፈ ለባበት ወለትብልፈ ልእከት ላኪን ልትዓደለ አለቡ።
አዜ _ ሰሕፊ ዲብ፡ “ኤረትርየ ሐዳስ” ለሀለ፡ መደርስ ኣድም ሳሌሕ አብ‐ሐሪሽ፡ ዲበ “አምር ወፋግዖት” ለልብል እት 1998 እብ ውዛረት ተዕሊም ለትጠበዐ ክታቡ፡ “አምሳላት ትግረይት ነኣምር” ሐንቴለ ልብል አርእሱ፡ እብ ክሉስ አምሳላት እሊ ለተሌ ካትብ ቱ።
“.. መሰል እት ግምሽ ኢትትበለስ (ኢትፈግር)። ልእከት እንዴ ጸብጠት ተ ለትትመሰል። ልእከት ሰኔት አው እኪት ለተአስእል፡ ለትመክር ወለተአደርስ እግል ትግበእ ትቀድር። ወእብሊ፡ መሰል እት ቀበተ ዎሮ ምስጢር ዐቢ ለበ ህግያ-ዐምሳት ተ። እሊ ምስጢራ ፈሀምነ ምንዲ ገብእ ቱ ህዬ ለመሰል አክል-ሕድ ነአምረ እግል ኒበል ለአንቀድር…” ቤለ።
ምን እሊ አብ-ሐሪሽ ለከትበዩ ጦግ ከመ እንፍህሙ፡ መሰል ሰኔት ትግበእ ወእኪት እምበል ሀደፍ ክምሰል ምስልት ኢኮን ቱ።
ዲበ እት ሰነት 2005 እብ መምህር ሙሰ ኣሮን ለትዳለ ቃሙስ ትግረይት፡ “ክብት-ቃላት ህግየ ትግሬ”፡ ዲብ ገጽ 48፡ እለ “መሰል” ለትብል ከሊመት ክእነ ለተሌ ፍስርት ህሌት።
“አዳም እት ልትሃጌ፡ እት ሀድግ፡ እት ደግም፡ እግል ለእለ ልትሃጌ ዘዐት ሰኒ እግል ልቅልዐ፡ ገቢል ፈረጎቱ ለልፍህሞ ተምሳል ሐሳብ ናይ ለህግያሁ ለሐብ'ር ዐገል ህግየ።
አምሳላት ህዬ ሚ ዶል ንትነፈዕ እቡ?
አመሮት መሰል፡ ሰኒ ምንመ ቱ፡ ለአምር ላኪን ዲቡ እንዴ አንበተ ዲቡ ለተምም ኢኮን። ዲብ ኣመሮት አምሳላት፡ ለሔሰ፡ አክል-ሕድ ሚ ዶል ትትነፈዕ እበ ኣመሮት ቱ። ክመ ዲብ ትክሳት ለአካን ሰኔ እንዴ ሓመምካህ (ኣምጸጽካህ) ለትታዘብ መሰልመ ለትትበሀል ህሌት ጋሪት፡ ሰኒ እንዴ ፈጠንካሀ እግል ቲበለ ለአስትህል። ሐቴ መሰል፡ ሕኔት ዲብ ይአካና ወኢወቅታ ትትነፈዕ እበ፡ ምን ኢትትነፈዕ እበ ለሐይስ። እግል ሚ፡ ሓቲ መሰል እምበል ገበያ ሐቆ ትነፋዕከ እበ፡ ለመተንስያይከ፡ ፳ት ሚ ቴልካሀ?” ቤሌከ ምን ገብእ፡ አዳም ለኢልፍህሙ ሀገጊት ትትሃጌ ህሌከ በህለቱ ቱ።
እግል መብዝሑ ዶል፡ ህግያነ፡ እግል ንወዴሕ፡ ንአትሐጭር ወእግል ንአትጋርመ ወነዓርረ ቱ መሰል ለነሓብር እተ። እግል መሰል ዲብ ትግረይት፡ “ህግየ እብ መሰል ወገበይ እብ ስለል” ለትብል መሰል ብነ። ክመ እብ ስለል ጣፍሐት ጊስከ ምን ገብእ፡ ዝያድ ለተአሰልጥ፡ ህግያመ እብ አምሳላት ፈሰርካሀ ምን ገብእ ዝያድ ተ ለትትወደሕ። [ዔማት(references): ሜራስ (ምን ዓዳት ገበይል ትግሬ ለትሐየበት ዝሕረት እብ ሙሳ አሮን ወ ደሳሌ በረኸት)]
1. ሀበይ ለእበ ኢለዐሬ ‘‘ዕፍንቶ ተ’’ ልብል፣
2. ሀበይ ምን ተዐስከረ። እት ሐየት አዳፈረ፣
3. ሀበይ። ‘‘ሀበይ’’ ገአት ስሜትከ፣
4. ሀበይ ምን አፍ ሀበይ ኢገርብ፣
5. ሀቤከ ጸዐኔከ ወከልኤከ ሐድሬከ፣
6. ሀብ እግል ትትፈቴ። ወትበአስ እግል ትትፈረህ፣
7. ሀብኮመ በዐል በረ ሔለየ፣
8. ሀበይ ኢልትዐስከር ወኦሮት ሻሁድ ኢገብእ፣
9. ሀቡኒ ሀበይ ትወዴ፣
10. ‘’ሀዴኮ! እት እብል እብ ድፈር በዴኮ’’ ቤለ አግዕራይ፣
11. ገበይ እብ ስለል ወ ህግያ እብ መሰል ።
12. ርኮት እግል ሐብር እት ልብል ረአሱ ቀጥን ።
13. እት መሕበር አብዎ እት ጢዋ ኢልጽነሐከ።
14. ኢከጅል ክጀል እሉ።
15. አነ ገመልቱ እብሎ ዎ ህቱ ሕልቦ ልብለኒ።
16. አወል ህቱ ቱ ዎ ሐር ማይ ዐደይ ሰታ።
17. ክልኦት ኡቡያም ገድም ይካፍዮም ወ ክልኦት ፉቱያም መሽረፋት ተኣትጋስዮም ።
18. እብ ግሰይካ ለትሳቅላ እብ ብጣርካ ይትዓሬባ
19. ምን ቅሩብ ወድቃ ምን ጸልዕ ነግፈ።
20. እብ ግሳይከ ሰቅለ እብ ብጠርከ ኢተዐሬበ።
21. እትገደል ጌሰት እንዴ ትነፈሸት ዐቅበለት።
22. ክልኤ ሰኔት ሰገንመ ወ ወለተ ኢረክበየሀ።
23. ግሉል ምጋሩ ወ ሑ ግሉል ጋሩ።
24. ዐስ በለ ዐስ ቀልለ።
25. ምን ወድ ሰብ ወድ አደብ።
26. እት ሰርቅ ረአዎ እት ወስክ ኢለአሙኖ።
27. ምን ሹም ዓሊ ሀበይ እት ሞዳዩ።
28. አወል ህቱ ቱ ወ ሐር ማይ ዐዳይ ሳቲ።
29. ሕፍረት እግል መለሀይከ ተሐፍረ ኖስከ ተአትየ።
30. ተሐይስ እዬ ምን በዐለ ተ።
31. ምን ከም ቱ እግል ታአምር ምስል ምን ክም ገይስ አምር።
32. አሾከት ምን ጽባበሐ ተ ለበለሕ።
33. ሐሊብ ማ ውላዱ ሔሰዩ።
34. ወድ ወለት ኮናት ነዱይት ቱ።
35. ምን ወድ ወለትከ ወድ ከልበትከ።
36. ወድ አብ ጸልዐት ግንፍሌ ቱ።
37. ኢጥቆት ቤለት ዕጎት።
38. ረውዬቶ እግል ጽምእት ኢትገሜ።
39. እያድ ኦሮ አግዶ ወ እሳት ክሉ ልስሕነ።
40. ላኢትቀመደት ኢትጼኔ።
41. ብካይ ሐዜ ባክ ተናን ልትጌሴ።
42. ሐሪዕ ይቡስ እብ ኬደዎ ኢለጥዕ።
43. ገበይ ደሐንከ ሐል ጊሰ።
44. ሰኔት ምን ጽባበሐ ታ።
45. ቅቡብ ቀበከ ወ ሐጪር ወልደከ።
46. አክልከ ኢገብእ እብ ስምከ ለዐሬ።
47. ሐወን ሞላድ ለዐልብ ወ ፈዳብ ኣተርኤቶ ተ ወዴ።
48. ማይ ሕፉን ላኢትከዐ እቱ ብሩድ ለአመስሎ።
49. ጥቡስ ቅጥረት ኢተአመጽጾ።
50. ምን እንዴ ሐመምከ ትሳሬ ምን ቀዳምከ ትነጄ።
51 ጎርካ ምና ለሀይብካ ለእላ ለአልምድካ ፡፡
52 በዐል አምል አምሉ ዪሕድገ ወ ድበር አካኑ፡፡
53 ነፍሱ ቀብብ አለቡ ምን እሊ ግቢል ኩሉ አስክ እሊማ ሹሉ፡፡
54 ለአስብራ ማዩ ጰራ ፡፡
55 ሻፍግ ዑዉር ወልውድ፡፡
56 ገበይ ላሊካ ወ ውላድ ንእሽካ አክላ ጰንሕ ለአፍራሕካ፡፡
57 ምትምክሕ ወዳቅ ቱ፡፡
58 ኑኡሽ ለዓብ ባ ወ ዓቢ በደ ባ ፡፡
59 ሱሙ ስመወ ራእሱ ረአወ ፡፡
60 እንደ አቅበልካ ረዷኡ አንደ ሕድግካሁ ኢቲጊሰ ፡፡
61 ቅዲት አግል ኣፍ ኣንፍ ለኣለሊያ ።
62 ምን ሕበዘት ዲብ ተንዱር ፍላም አት አደ።
63 አከልት ፉፍ ወ አናስ ድኪለት ዓድ ኢላንብሮ፡፤
64 አስር ላብብ ኢትብለስ ወ አሰር ሀበይ ኢ ትለቅጥ ፡፡
64 ሞት ማ ምን ኢመረኢት አብዋ ፡፡
65 ኢ ለስልፍ ቀትላይ ወ ኢ ብልስ ከትራይ።
66 ለብልስ ምን ልትረከብ ለለስልፍ ኢ ልትሓግለ።
67 ተሓይስ ኢየ ምን በዐላ ታ ፡፡
68 እንደ ልራአ ለሞታ እንደ ፈዝዝ ቅቦሮ፡፡
69 አበራሃ ባሪህ ምን ግቢእ እግል ዓዱ ወ አብርሃ፡፡
70 ባሪህ ግባእ ወ እት ገበይ ባቡር ስከብ፡፡
71 ቃባ ቃላ ትቤ ብእሳ ትጋላ።
72 ደሮሆ መሓረዲሁ ቆቃላ።
73 ኣቅሕማ ባዳሃ ምን ተሓዜ ደነብር ትወደ።
74 ህግያካ ሳምዕ ዎእንገራካ ባልዕ ኢተሀብ።
75 እሳት ጨበል ወልደት
76 ሞትማ ምን ኢመርእት ኣብዋ
77 ሕመ ዎካፍል
78 ላኣምራካ ሰኒ ቀብራካ።
79 ዐቅድ ሓዎን አስሮ ብቁዕ ኢፈተሖ።
80.ማይ ኢት ወደ ሞላድ ተአበደ ።
81 ጊስ ኢቲብሎ ከም ገይስ ውድዩ።
82 ገለ አብ ማይ ወ ገለ አብ ሰኣን ማይ።
83 አት ከብድ ጵጉብ ስፍሩይ አለቡ።
84 ምን ብካይካ እይበኬ ዕንብዕካ ይተርእዮ::
85 ሻፍግ ዑዉር ወልድ::
86. አበይከ ይልብለከ ዕንብዕከ ይተርእዬ::
87. ረአስ እንዴ ይትርኤ መትርአስ ተአደሌ::
88. እብ ብጠርከ ተሰቅለ አብ ግሰይከ ይተዐርየ::