አልአሚ ን፡ ሰር-ዘመ ን እት ፈን - 8 ክፈል
ኬትባይ፡ መሕሙድ ዐብደለ (አቡ-ኩፈሕ) መተርጅማይ፡ ዐብደለ መ/ዐሊ (መዐልም) ኤረትርየ ሓዳስ
ፍርቀት ማትኣ እት ሰነት 1966 እበ ለዐቤት ጀውለት ምን አስመረ አስክ አዲስ ጌሰት። መስኡለ ፍርቀት ለዐለ አሰይድ አርአየ በላይ አስሉ አቶብያይቱ ለዐለ። እሊ ለኣመረው እቡ ህዬ እተ ጀውለት አቶብየ ጋይሳም እት እንቶም ዐዙመት ወደ እግሎም ወህቱ እት ዐደጋ ዐርቢ ትወለደ። ወለተረደ ሽዕር እብ ትግርኛ ዐለ። ሐቆ ምን ማትአ ትሳርሐ ህዬ ሙዚዕ ገብአ ወምነ ድድ ንዳል ሸዐብ ኤረትርየ ደዓያት ነሽሮ ለዐለው ሰበት ዐለ ህዬ፡ ዲብ ደንጎበ እብ እዴ ጀብሀት ሸዕብየት ትቀተለ። ህቱ አቶብየ ትቅደም ልብል ዐለ። ወእብሊ ወጠንያይ መባጥሩ ድራር ረሳሰት ገብአ። ለወቅት ለሀይ አልአሚን እት ልብናን (በይሩት) እት እንቱ ከበር ሞቱ ሰምዐ ወምስለ ፍንጌ ክሊሆም ዐለ ክላፍ ወጠኒ ሰበት ዐለ እሎም፡ መረ ተአለመ አልአሚን። ሐሬመ ሐቆ ሕርየት አልአሚን እት አሜሪከ እት እንቱ ክልኤ አዋልዱ መጸያሁ ወህተን ምን እም ኤረትርየት ውሉዳት ተን ወጅንስየተን ኤረትርየ ትከለአየ። ሐር ላኪን እት አልአሚን እንዴ መጽአየ እብ ስድፈት ናይለ ዐለ ሐል ደግመየ እግሉ። ወህቱ እት ጃልየት እንዴ መጸአ እበን፡ እብ እመን ልትሀየበን ትበሀለየ ወእት ደንጎበ እብ ዋስጠት አልአሚን ጅንስየት ኤረትርየ ረክበየ።
እተ አስክ አዲስ አበበ ጌሰው ጀውለቶም ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ሐልየት እብ ትግራይት ሐሌ ወዐቢ ሔልያይ አቶብርሃን ሰጊድ እብ ትግርኛ ሐሌ፡ ከምሰልሁመ ትበርህ ተስፋሁነይ ህታመ ሐሌት። አስክ አዲስ አበበ እግል ሊጊሶ ህዬ እት መስኡል ሸርከት ሰታዮ አሰይድ ሰንበራ መሐመድ ደመነ መጸአው ወጀውለት ክምሰል ህሌት እግሎም አሰአለዉ። ህቱመ ምነ ሐዳይስ ባሳትለ ሸርከት (ጂኒቶ) ዕልብ 100 ሀበዮም እግል ዎሮት ወሬሕ። ወእብለ አስክ አዲስ አበበ ሳፈረው ወለፈደበ እሕትፋላት ቀደመው። ፍርቀት ማትአ እብ ገበይ ሰንዐፌ ዐዲ-ግራት ዐለት ተብጊሰት። ወአስክ መቀሌ አርአው። ምን መቀሌ አስክ ዐሰብ ጌሰው። እት ዐሰብ እት ለአቱ ናይረት ከብቴ ረክበት ለፍርቀት። እተ ወክድ ለሀይ ሸቃለ ብዝሓም እት ሚነት ወመስፈ ቤትሮል ሰበት ዐለው፡ ዐሰብ እብ አዳም ተዐጅጅ ዐለት። ሙዲር ቤትሮል ወመስፈ አሰይድ ክያር ነበራይ ዐለ። ሐቆ ናይ ክልኤ አምዕል አስክ አዲስ-አበበ ገብአት ተብጊሰቶም። እት መሳፈት 30 ኪሎ ሜተር ትከበተዎም። ለበዝሐው ህዬ ደረሰ ጃምዐት ንጉስ ሀይሌስላሴ ቶም ለዐለው። ሐቆ ወቅት ህዬ ውዘረእ ወቃደት ዴሽ ገብአው።
ለፍርቀት እለ ቀደም ምጽአተ ደሃብ ሆቴል እንዴ ሐጅዘው እግለ ጸንሐወ። ወመስረሕ መልክ ሀይሌስላሴ ሐጅዘው እግለ። እት (ቀሃስ) ክልኤ ሐፍለት ወደው፡ ሳዐት 6 ናይ ምሴ አስክ አርበዕ ጽበሕ ምድር ወምን 8 አስቡሕ አስክ 3 ናይ ምሴ። እሊ እንዴ ቀድሞ ዕርፍ ይዐለት እግሎም ወስታይ። እትለ ጀውለት እለ ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ሰማዲቱ እንዴ ትወንዘፈ እብ ትግራይት እት ለሐሌ፡ እሲት ሐቴ ምስል ብእሰ አነ እግል ሀቡ እት ትብል ወህቱ አነ ሀይቡ እት ልብለ ሰምዖም ዐለ። ሐቆ ገሌ ወቅት ለእሲት እት ትስዔ እተ መስራሕ ዐርገት ወለ ደሃበ እንዴ ከምከመቱ እት እዴ አልአሚን አብረደቱ። ላመ ብእሰ ውዳይ እሲቱ ክም ረአ፡ ህቱመ እብ ሸፋግ ዐርገ ወእግለ ጅልዛኑ ምን ሰላዲ ምሉእ እት እንቱ ሔልያይ ዐድነ አልአሚን ሰለመዩ። አዜ እሊ ሚ ለአርኤከ፡ አዳም አክል አዪ እብ ህግያሁ ልትአየስ ወለ እንዴ ለህበ ወተዐበ ለአምጸአዩ ማልመ ቅይመት ኢለሀይቡ። እት ይዐዱ እት እንቱ ህግያሁ ወዓዳቱ ረአ ወሰምዐ። ኩሉ ገቢል ዐለም ህዬ ክምሰል እሊ ረአ ምንገብእ፡ እት ዓዳት ወሰዋልፍ ገቢልነ ልትፈከር ወእብ ከአፎ ሸዐብ ኤረትርየ ዓዳቱ ለሐሽም ወእግሉ ልትከለል ልብሎ።
እብ ክሱስ ሔልያይት ትበርህ ተስፋሁነይ ፍቲት ወበዐል ዐባይ መቅደረት ለዐለት እብ ፍንቱይ ህዬ ለትፈቴት ሕላየት ዐለት እግለ (ገዛና ዓቢ ህድሞ፡ ቱካን ቁንጪ ወዲኦሞ) ምስለ ክርንተ ለግርም ወለ ህተ ትወድዩ ለለአትዐጅብ ረግስ እንዴ ትመሳኔት ጀምሁር እግለ ዓፊሀ ሃህ ወዴ ወእግል ልስመዐ እዘኑ ቃፍር ከለአተናሴ። ከሐቴ ዶል ምነ ናይየ ፈተች-ፈን ዎሮት ሻብ እት መስረሕ እንዴ ዐርገ ቢፍባፍ እግሉ ረሸየ ወህተ እብ ቢፍባፍ እት ቀፍለት አቴት ወትበሪህ አስክ ዕያደት ጌሰት ወለሕጻን ፖሊስ አስክ ስጅን ነስአዉ። እብ ሸፋግ እንዴ አቅበለት ሕላየተ አትመመት። እትለ ጀውለት እለ እብ ደረጀት ሕኩመት እተ ወቅት ለሀይ ወዚር ለዐለ አሰይድ ሐረጎት ስዩም ዐዙመት ወደ እግሎም። ላመ እብ ፍቲ ወሕሽመት ዐዶም ልቦም ነድድ ለዐለ ጃምዕዪን ሸባባት እግለ ማጽአት ለዐለት ፍርቀት ወዓዳቶም ወሀውየቶም ትሸሬሕ ለዐለት፡ እጅትመዕ ወደው ምስሎም ወደሚሮም ወደሚር ገቢሎም ክምሰል ትወክል ሸርሐው እግለ። አዜ እት ድወል ግዋሬ ደርሶ ሰበት ህለው ምስሎም እግሎም መ ዐዶም ለወክል ሐልየት እግል ልሕለው እግሎም ትነየተው እቶም። ወሐር ሐቴ ሕላየት ናይ ሱዳን ቀደመት ለፍርቀት ወለ ደረሰ ለሱዳንዪን እበ ፍርቀት (ማትአ) ቀደመቱ ሽክሮም ወሐምዴሆም ሸርሐው።
“ማትአ” በርናምጀ እንዴ አትመመት አስክ ካልእ መዳይን አቶብየ አተጀሀት። አስክ አዋሰ ወምኑ አስክ ድሬደወ ዓሲመት ሀራር። ገሌ ምን ዙዐማእ ሰውረት ነብሮ እተ ለዐለው ከረ አኑርብርሃን አሕመዲን ወምነ አስክ ጅመ አተጀሀት። ዓሲመት ቡን ወምነ አስክ ጎጃም እት በህርዳር ትከረው። ምናመ አስክ ጎንደር አተጅሀት። ምኑመ ህዬ አስክ ሺሬ እንዳስላሴ ገበዮም አተላለው። እብ አክሱም ዐዲኳለ አስክ ዐዶም አቅበለው። እትለ ጀውለት እለ ለትፈናተ ሐልየት ተሐለ። ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ምነ ሐለየን ሐልየቱ
* ኣንታ ጉሁይ ልበይ ሕጂዶ ይሕሸከ ለትብል ሕላየት ሐለ
* ኩርዒ ከምድላይኪ ኩርዒ ተበርጠጢ
* ኣነ እንታይ ጉደይ ሰኣን ምፍላጠይ እዩ እምበኣር
* ጨካን ልበይ
እሊ ወካልእ ወጠንያይ ሐልየት ሐለ እት አዲስ አበበ። እለ ፍርቀት እለ ኩሉ ነሻጣት ተአትጋይስ ሐቆለ ጸንሐት እት ደንጎበ ጀውለተ ገሌ ክላፍ ሐስለ እተ ወአዕደእለ ፍርቀት አስክ መሓክም አወህለው። እለ ሸክወት እለ ህዬ ድድለ ዐቢ ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ወአቶበርሃን ሰጊድ ወተበርህ ተስፋሁነይ ዐለት። ለህቶም ለሐልው ዐለው ሐልየት ለበዝሐ ምኑ ወጠንያይ እብ ግብአቱ። አስክ ሕኩመት ሰበት በጽሐው ተወልዴ ረዳ ወለ ክልኦት ሐዉ ህቶም ትፈናተው። እሎም ህዬ (ማትአ) እንዴ ትፈንተው (ሮኬት ባንድ) ትበሀለው። ገሌ ምን ደረሰ ጃምዐት ለዐለው ለእት ፍንጌ (ማትአ) ዐለ ክላፍ እግል ለአጭቡቡ ሐዘው ላኪን (ሮኬት) አበው። እንቱም ሽቁልኩም አተላሉ ትበሀለው ፍርቀት (ማትአ) ወ(ሮኬት ባንድ) ሐቆ ትፈንቴት አስክ አዲስ ጌሰት ወለምስል (ማትአ) እት እንቶም ራክባመ ለዐለው ሕሽመት እግል ልርከቦ ኢቀድረው። አዜመ እብ ሐዲስ ፍርቀት (ሮኬት ባንድ) ድድ ፍርቀት (ማትአ) ተዕቢኣት ወዴት ዶልመ ምስል ሽፍተ ትትዓወን ትቤ ወዶልመ ካልእ ምህዞታት ወህተ እግል ኖሰ እት ክልኤ እንዴ ትከፈለት ዘርኣይ ደረስ ባንድ ትፈንጨለት ምነ ወእት ደንጎበ እት አድሕድ አቅበለየ። ምስል እሊ ኩሉ ዋጀሀ ለዐለ ተሐዲ ፍርቀት (ማትአ) ብዙሕ ሐልየት አፍሬት። ሕላይ ሻም ወወጠንያይ ሐልየት። ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ እግል ኖሱ ምነ እተ ወቅት ተሐዲ ለዐለ ወቅት ለሐለየን ሐልየት።
* ሰላም ክብለኪ ሰላም ፍቀድለይ
ከምሰልሁመ ሕላየት ለናይለ ወቅት ለሀይ መስደድ ወመታክል ለትሸሬሕ ወመናበረት ገቢል ለትዳግም። * ዓባይ አበ ሸውል
እብ ከሊማት ወለሐን ኖሱ ላተ ሕላየት እት ሰነት 1967 ለፈሬትተ። እለ ምሽክለት እለ ህዬ እት ሰነት 1967 ሙዲር በለድየት ለዐለ አሰይድ ሐረጎት አባይ፡ ሐይ አባ ሻውል እግል ልትሐንፈጭ አማውር ሰበት ሓለፈ ወለስካን እሊ ሐይ እሊ ለበዝሐው እት ድህርት መናበረት ነብሮ ሰበት ዐለው ለናዮም መሳድድ ለትሸሬሕ ዐለት። ላኪን አደቀብካሀ እንዴ ትበህለ ብዙሕ ከሊማት ወመዓኒ አትረፈው ምነ። እትሊ ሐይ እሊ ለኢትበዴ ወኢትትረሰዕ፡ ሰነት 1967 ወሬሕ ማርስ በለድየት እንዴ መጸአው እግለ እተ ሐይ ንዱቅ ለዐለ አብያት በራሸመዉ (x ወደው እቱ) ወሕኩመት ተዐዊድ እግል ተሀበኩምቱ ትቤ። ወለናይኩም መሰሐት ቤት እት ሐዝሐዝ እግል ነሀበኩምቱ ትበህለው። ወፈጅረት ሕኩመት እግል ትሓፍሩ መጸአት። ለስካነ ሐይ እብ ጽራራት ወብካይ ወበአስ አከይ ሐል ሐስለ። አልባብ ሸዐብ ህዬ እበ ሐዘን ወረብሸት ሓለት አባይ ገብአት ሓለቶም። ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ምን እለ ሓለት እለ እንዴ ትበገሰ እግለ ዐለ ተየልል እብለ ገበይ ፈን ሸርሐዩ ወእላተ አዜመ ሰነት መጽእ ወትገይስ ትሰመዕ ወትደገም ህሌት። ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ እበ ዐለት እግሉ ቅድረት ፈንየት ሐቆ እለ ሕላየት እላመ እብ ሐዲስ ለፍንጌ ሓግል ወራክብ ዐለ ወህለ መሻክል እጅትማዒየት እግል ትሽረሕ ለትቀድር ሕላየት ሐለ። ወህተ ህዬ፡ “ወዲ ሰብ ንከብዱ ጥራይ ኣይኮነን ዝነብር”፡ ሐቆሃመ ሕላየት “ኪድለይ ኪድለይ ኣይደልየክን እምብለይ፡ ኣፍኪ ምሳይ ልብኪ ምስ ደበሳይ” እግለ ሐለ ምስል ትበሪህ ተስፋሁነይ። ሐቆሃመ ብዝሓት ሐልየት ተሐለየ። “ሊፍ ትዕግስቲ መጽረዪት ርስሓት፡ ኣብ ሓዊ ተአትዊ ብፍቅሪ ብዙሓት”። እለ ህዬ ምን ተእሊፍ ንጉሴ መንሰዓይተ። ለናየ መድሙን ህዬ ሊፍ ጀብሀት ተሕሪር ቀስዶ እበ ዐለው። አባይ እንዴ ፈለት ሸዐብ እት ዐዱ ወዳሩ እግል ትብለሱ። ሐቆሃመ ሕላየት “ካብ ሎሚ ክሳብ ጽባሕ ንዘልኣለም” ወሕላየት “ጸብሒ ጾም” ወእብ ትግራይት ሕላየት “ሐቆኪ ኢትትነበር አስመረ” እብ ሰበብ እለ ሕለየት እለ ህዬ እት ባጼዕ ትሰጀነ ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ። ወምን ዝክርያት መርሑም ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ እት ሰነት 1971 አያም ሕኩም እምብራጦር ሀይለስላሴ እግል ዝያረት አስክ መዲነት ከረን ጌሰ ሰልፍ እንታጁ ፈ’ኒ እብ ግብአተ ክል ዶል ለአትቀባብለ ዐለ።
ምስል ዎሮት መለሀዩ ትዋጀሀ፡ ህቱ ሰዋግ መኪነት ዐባይቱ ለዐለ። ወቤለዩ “ያአልአሚን አነ ፈጅር አስክ ነቅፈ ብጉስ ህሌኮ ወእንተ ያለ ምስልዬ” ቤለዩ። አልአሚንመ እብ ጀሀቱ ዋፈቀ ምስሉ ወላሊ እት ሆቴ ምዩይ እት እንቱ እበ ሰፈር ለሐስብ ትመየ ወፈጅረተ ጽቤሕ ምድር ሰፈሮም አንበተው፡ አስክ ነቅፈ። ወሐቆ ገበይ ረያም ሰር አደሐ አፍዐበት በጽሐው። አዳም አልአሚን ዐብዱለጢፍቱ ክምሰል ቤለዎም ኩሉ ረአሱ በጽሐ ወገሌ ምኖም እብ ጠሊት ወአመድፍ ህያብ እንዴ ጸብጠው መጸአው። አልአሚን ህዬ፡ “ህያብኩም ክቡቱ አነ ወላኪን እቅባለቼ ምን ነቅፈ” ቤለዮም ወገበዩ አተላለ ምስለ ምስሉ ማጽእ ለዐለ ሰዋግ። ሐቆ ምን አፍዐበት ሐልፈው እት ሕሊል ሕዳይ ተሓበረው ገበይ መትከላስ እግሎም አቤት። አልአሚን ዶልተ ምዶል ገብእ እንበጽሕ ወኢልትከለስ እሊ ሕሊል እት ልብል እብ ሰኣል አሰር ስኣል እግለ ሰዋግለ መኪነት አምሸገ። እት ደንጎበ እብ ስጋድ እት ነቅፋ መች ቤለው። ወእተ መዲነት አምሰው። አልአሚን ኬን ወእንሰር አምሆለለ ወአመት ዎሮት እንዴ ኢደሌ ፈጅአተን ምስል እስታዝ ኢብራሂም ሓጅ ትዋጅሀ። ወኢብራሂም ሓጅ ቤቱ ነስአዩ። ወሰር ላሊ ጦር ሰራዊት ለዐቢ ሔልያይ አልአሚን ዐብዱለጢፍ ዮም ምን አስመረ እት ነቅፈ ማጽእ ህለ ሰበት ሰምዐው እት ቤት
ኢብራሂም ሓጅ ከርከሐው።