ለትትስኤ ፍገሪት ድራሰት
• እት ደንጎበ ናይ እሊ ምህሮ እሊ ደረሰ እትሊ ለተሌ ንቀጥ መፍሁም መአንብታይ እግል ልርከቦ ልትሰአው።
• እጅትመዕ ከሰለ ወተቃዪር እት መጃላት ተንዚማይ ወዐስከርያይ ናይ ደተእ .
• አስባብ እዉጅ አሰሶት መናጥቅ ዐስከርያይ
• ተእሲራት ( ብቆት ) ኣላታት መደት መናጥቅ
መትአሰሳስ መናጥቅ
• እት ተእሪክ ግድለ ስለሕ፡ " መደት ማንጥቅ " ለትትበህል መደት፡ እግል ተሕሪር ናይ ጀብህት ተሕሪር እርትርየ እት ሐምስ ናይ ክል - ምነን ናይ ኖሰ " ደዋዪሕ ዐመልያት ሕዱ ' ድ " ለበ፡ መንጠቀት ዐስከርየት ኩፉል እቱ ለዐለ ወቅት ቱ።
• እት ዮም 20 ዩልዮ ሰነት 1965 ፡ መጅልስ - ለዓል እት ከሰለ ምን ሐረ ' ት እርትርየ ወካርጅ ለማጽኣም ወከይል ለሐድረዉ አጅትመዕ ወደ።
• እግል እሊ መትነዛም ሐዲስ እሊ፡ መጅልስሱ - ለዓል ለህበዩ አግደ ሰበብ ረስሚ፦ መብዝሖም ጅኑድ ጀ.ተ . እ . እት ቀላቅሎታት ምውዳቅ - ጸሓይ ዕስኩራም ሰበት ህለው፡ ወእአእሊ ህይ፡ -
ህ ) “ እግል ህለዮት እስትዕማር አቶብየ እት እርትርየ ፈርህት ሐዋኒት (( ከዞ 88) ሌጠ ሰበት ቱ፡
ለ ) ገቢል እለ መንጠቀት እለ በኑ ሰውረት እግል ልሽረፍ ምን ቅድረቱ ወለዐል ጋብእ እቱ ሰበት ህለ ቱ " ለልብል ዐለ።
• አሰሶት መናጥቅ ምን ተጃሪብ ሰውረት አልጀርየ ለትወረሰ ዐለ። ወእብሊ አሳስ እሊ ዴሽ ተሕሪር እርትርየ እት አጅትመዕ ከሰለ At አርበዕ መንጠቀት ትካፈለ። ውላድ ቆምየት ትግርንየ ላቶም ጅኑድ እት በዝሖ ክምሰል ጌሰው ህዪ፥ እግሎም አእግል ትወክል እንዴ ትበህለት፡ እት ሰነት 1965 ሓምሰይት መንጠቀት ትወሰከት።
• ሜርሓይ ክል - መንጠቀት ወድለ መንጠቀት ለእለ ወክል ክምሰል ገብእ ገብአ። ሜርሓይ ናይለ እት በርከ ለዐለት አወለይት መንጠቀት መሕሙድ ዲናይ፥፡ ሰንሒት ወሳሕል ለዐለት ካልአይት መንጠቀት፡ ዑመር እዛዝ፡ እት ሰራይ ወአከሎግዛይ ለዐለት ሳልሰይት መንጠቀት፡ ዐብደልከሪም አሕመድ፥፡ እት ሰምህር ወደንከል ለዐለት ራብዐይት መንጠቀት መሐመድ ዐሊ ዑማሮ ወናይለ እት ሐማሴን ለዐለት ምን ገጽ - ሐር ለትከወነት ሓምሰይት መንጠቀት VR: ወልዳይ ከሕሳይ እግል ልምርሕወን ተሐረው።
• እትሊ እጅትመዕ እሊ፡ እግለ ' እት ሐረት አርትርየ ለዐለ መናጥቅ ለትመርክዝ ወምስል መጅልስ - ለዓል ለተአትራክቡ ቅያደት ሰውርየት ለትትበህል መርከዘ እት ከሰለ ክምሰል ለህሌ ገብአ። ሰዐድ ኣድም ህዬ ርኢስ ቅያደት ሰውርየት ገብአ። እምበል እሊመ፡ ቅዋት ተድሪብ ወራድኢት ለልትበህለ ክልኤ ውሕደት ተአሰሰየ። ዑመር ዳምር ወመሐመድ ዑመር ዐብደለ ( አቡ - ጥያረ ) ህጹይ መስኡሊነን ገብአው።
ብቆት መደ ' ት መናጥቅ
• መትአሳስ መናጥቅ፡ ውሕዳት ዴሽ ደተእ . ገቢል እብ ብዝሴ እተ ነብሩሩ ደዋይሖታት ክምሰል ልትመደድ እንዴ ወደ፡ ዴሽ እትስዕማር አቶብየ እት ምድር ፋይሕ እንዴ ትፈንጠረ፡ ሒለቱ ክምሰል ትትካፈል ወአረይ ህጅማት ክምሰል ገብእ ወደ። ድድ ዴሽ እስትዕማር ገብእ ለዐለ ህጅማት ወአግል ኖሰ ለሰውረት ክምሰል ትትአመር ወለልትሓበሮ እተ ሐደይስ አግል ልብዝሖ ተረት ዐባይ ዐለት እግሉ።
• እሊመ ልግበእ ሊበል እንድ - ኢኮን፡ አሰሶት መናጥቅ እግል አተላላይ ግድለ ስለሕ እት ብቆት ለካሬ ሰበብ አምጸአ። መሻከል፡ ' ዝበን መናጥቅ " ሰሩ ' ለገበይ ናይለ መትነዛም ለወልደቱ (Inherent) ገብእ እት ህለ፡ ብዕድ ህይ ለመሲረት ለከልቀቱ ዐለ።
• ገቢል እርትርየ ለትፈናተ ተክዊን ገበይል ብዞሕ ለቡ ገቢል ቱ። ግድለ ሕርየት ወጠን ህይ እግል እአሊ ሰበብ ክሳፍ እግል ልግበአ ለቀድር ብዝሔ ወፈርግ እሊ ለከልቀዩ ኢወጠናይ አፍካር ለዕዱይ ( እብ ተጠውር ለሓልፉ ) ፡ እግል ናይ ሕበር ተሻጃሪብ በክት ለከልቅ፡ ውሕደት ገቢል ለለዐቅብ ወጅንስየት ወጠንየት ለበኔ አግቡይ ተንዚም እግል ልትከለቅ ዐለት እግሉ። መደት መናጥቅ ህዪ እብ ድድ እሊ፡ ሸክል ፈናታይ አቃሊም ወዐጃ፭ - ዐድከ ጻብጥ ሰበት ዐለ፡ ውሕደት ወጠን እንዴ ባከተ እት ሸዐብ እርትርየ ለዐለ ኢወጠናይ ( ናይ ቆምያት፡ አቃሊም፡ ዲን ...) አፍካር፡ ናይ መአሰሰት ሸክል አንዴ ጸብጠ ወእንዱ ተንከለ እግል ግድለ ሕርየት ወጠን ገጽ - ሐር ህንአዩ።
• ሐድ ወሕዱድ ሰልጠት ሜርሐት መናጥቅ አሙር ይዐለ። ሜርሐት መናጥቅ እት እቅትሳድ፡ ዕስክርየት፡ እዳረት፡ ወመጃላት ብዕድ ናይ መናጥቆም ሰልጠት ታመት ወሻምለት ዐለት እግሎም።
• ክል - መንጠቀት ምነ ሐንቱህ ለዐለ ገቢል ጥልበት ትጀሚዕ ዐለት። ምን ሸዐብ ለትጀመዐት ጥልበት፡ እት ቅያደት ሰውርየት እግል ትትለአክ ወትትመቃረሕ ምንመ ዐለት እግለ፡ ሜርሐት መናጥቅ ላተ እንዴ ከነበው፡ እተዮም ኖሶም አግል ለአትመቃርሕዉ አንበተው። ዝያደት ሒለት እቅትሳድ አክለ ' ትረከበት፡ ዝያደት ምል ' ክ ወዐሚም ሰበት ደለው ወረአው ህይ ምነ መባጹሕ ለብዕድ ናይለ ግድለ እንዱዴ መለ ' ው ወትሸንከው እት ጅምዐት ጥልበት ወአኬለሎት ማል ሌጠ ትፈረረው።
• ሜርሐት መናጥቅ ሸዐብ ለዘል ' ም፣ ለለዐግብ ወለለዐዝብ ምስዳራት ነስኦ ዐለው። ምነ ገብአ ለዐለ ብዞሕ ክልኤ መሰል ዐበዪ ሌጠ እግል ንህደግ፡ -
• እት ሰነት 1967 ፥ ዐድ አብርሂም ዴዱሽ አቶብየ ክምሰል አነድየየ፡ መስኡሊን አወለይት መንጠቀት " ሸዐብ ኩናመ ምስል አባይ ልትሳዴ ህለ " እበ ትብል ምስምሰ እት ወሬሕ ዩልዮ ሰነት 1967 ዐዶታት ኩናመ እንዴ ወረ ' ው ዝያድ ሰላሰ (30) ነፈር ቃተለው ወደገጊት አክመደው። እለ ውዲት እሊ ህዬ፡ ዉላድ ቆምየት ኩናመ እት አባይ እግል ልትሓበሮ ውስለሕ እግል ልርፍዖ ወክትል አባይ እግል ልግብኦ ደብረቶም። እብ እንክር ብዕድ፡ ምን ዐንሰበ እግል ሐርስ ጋሸ ለትከረው 43 ሐረስታይ፡ እብለ ለትመስል ገበይ እትሊ ወሬሕ አሊ ትቃተለው። እሊ ጀረይም አሊ ህዪይ፡ እስትዕማር አቶብየ ተእዪድ አግል ልርከብ ሰደ።
• እት ምድር ሳልሰይት መንጠቀትመ፡ ፍንጌ ጦርዐ ወጸንዐ - ደግሌ ለዐለ እብ ሰበብ ምድር ለብጉ '’ ስ በአስ፡ መስኤኡሊን ናይለ መንጠቀት መጠር ጦርዐ እንዴ በጥረው ለቀድየት አትሳወረወ ወክምሰል ትትኬለም ወደው። አቶብያመ እብ እንክረ እሊ በክት እሊ እንዴ ትነፈዐት አግል ጸንዐ - ደግሌ ስለሕ ህበቶም።
• እብ አሳስ መምሬሕ እጅትመዕ ከሰለ፡ ብዝጨ ውላድ ሐቱ ቆምየት እት ሐቱ መንተቀት ዝያድ 30 ፡ እግል ልሕለፍ ምኖዕ ዐለ። ሜርሐት መናጥቅ ህዪ፡ ህይአት ተድሪብ ለመርከዝየት እንዴ ጀፈው ጅኑድ ሐደይስ ኖሶም እት መናጥቆም እት ደር ’ ቦ፡ ብዝጨ ቆምያቶም እት መንጠቃቶም ክምሰል በዜሕ ወለዐምም ወደው።
• እብ አማን ዶል ልትርኤ ህይ ሜርሐት መናጥቅ፡ መናቢት ሐርብ (War Lords) ወለመናጥቅ ሕኔት ውሕዳት ዱዴሽ ወጠን፡ ዐለይም መትካፋል አብ ቀበይል፡ ቆምያት ወአቃሊም ገብአየ። እሊ ህይ ክል - መንጠቀትከ ሐንቱህ እብ ተእሲረ ለልትደየር ምድር እግል ተአውሴዕ፡ እት ትብል ፍንጌ ክሉ ለመናጥቅ ደግሽ ወሕርሰ ( ሕገ ') ከልቀ።
• ፍንጌ መጅልስ - ለዓል፡ ቅያደት ሰውርየት ወሜርሐት መናጥቅ ህዪ ናይ ሐቱ መአሰሰት ዕላቀት ወስልስለ ' ት መትራካብ ይዐለት። እምበል እሊመ እት ምግብ አንፋር መጅልስ - ለዓል ሰበብ አከይ - መቅሬሕ ወኢውፋቅ ለገብአ ጅግራታት ናይ ሺመት ዐለ። ሰልሲቶም አንፋር መጅልስ - ለዓል ምስል ሜርሐት አወለይት፡ ካልአይት ወራብዐይት መንጠቀት እት ወድ - ዐጄ - ዐድከ ለትበነ ’ ናይ ብሕቶት ዕላቃት እንዴ አሰሰው፡ ሰልሲተን መንጠቀት መራክዝ ቪመቶም ( Power Base ) ወደወን።
• እሊ ናይ መናቢት ወኬድመት ( Patron and Client ) ዕላቃት እሊ፡ እግል ጀ . ተ . እ . ምን ሕድ ጋምዐየ ወአትሐወነየ። አንፋር መጅልሰ ለዓል ክል - ምኖምከ እግል ሺቪመቱ ለክብትት መንጠቀት እግለ ሌጠ ሴፈ ወጽዋር ለአመጽኦ ገብአው። እለ ሰደይት እለ ለረክበ ሜርሓይ መንጠቀት ህዪ መሳሌሕ ናይለ መንባሁ እት ሐረ ' ት እርትርየ ካፈፊሕ ወለዐቅብ ነብረ።
• እብ ' ለ፡ ሓለት እለ ' ፡ እድሪስ መሐመድ ኣድም፡፥ መንበ አወለይት መንጠቀት፡ እድሪስ ዑስማን ገላውድዮስ ህዬ መንበ ካልአይት መንጠቀት ዐለው። እለን ክልኤ መንጠቀት እተ ምድር ለሰውረት ቅርድ ናድአት እቱ ዐለት ሰበት ዐለየ፡ ምስለ ' ናይ መናጥቅ ለብዕድ እት ትትቃረን ሓለተን ለሑሰት ዐለት። ራብዐይት መንጠቀት ምስል ዑስማን ሳሌሕ ሰቤ ትተ ' ንከብ እት ህሌት፡ ሳልሰይት ወሓምሰይት ህይዪ ምን መጅልስ - ለዓል ጽጌዕ ለገብእ እግለን ወኪል ሐግለየ።
• እት ክእነ ለመስል ቴቱለል፡ እት አጅትመዕ ከሰለ ፍንጌ መናጥቅ ወመጅልስ - ለዓል ክብሪ እግል ትግበእ ለትወከለት ቅያደት ሰውርየት እግል ኖስ እንዴ ትካፈለት፡ አተላላይ ናይለ ናይ ፈናታይ ክፍለ ገብአት።
• እብ ዓመት ህዬ ይህለዮት በርናምጅ ስያስያይ እበ እንክር ለዎሮት . ናይ ናዪ - ናይከ መትፈናታይ ወሕገ ' ወመትካፋል ህፊዪ አበ እንክር ለካልኣይ፡ ዕላመት ናይ ፈሸል ተንዚማይ (Organizational Failure) ናይ ጀብህት ተሕሪር አርትርየ ዐለ። ፍገሪት ናይ እሊ ህይ ለእት ሐረ ' ት እርትርየ ዐለ መናጥቅ፡ ሕኔት መትሳዳይ ወሳንዲት ሕድ ወውፋቅ፡ እት ሕርሰ ወሕገ ' ሕድ ወእት ጅግረ ቶቀ። እለ ምሽሸክለት እለ ህይ እተ ናይ ሰነት 1957 ናይ አቶብየ ናይ አስረቶት ሰውረት ህም (Scorched Earch) እብ ዋዴሕ በየነት።
ሰኣላት
1. ሜርሐት ፳ጀተ . እ . መናጥቅ እግል ለአስሶ ለህበወ ምስምሰ ስመው።
2. እት መደት መናጥቅ ለዐለ ሸክል ተንዚም ጀ.ተ.እ. ሽርሐ።
3. ምስል መትአሳስ መናጥቅ ለመጽአ መሻክል ዐበዪ ዘርዝሮ።