መጅልስ አምን ወለዛልም ቀራራቱ ድድ ኤረትርየ (15ይ ክፈል)
እብ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ ተርጀመት፡ መሐመድ እድሪስ መሐመድ
1. ጃፓን ወኪል ጃፓን ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ሰፊር ዩክዮ ታካስ እግለ ዐዱ እግል ቀራር መጅልስ አምን ዕልብ 1907 ለለአይድ ለሀበተ ክርን ሸሬሕ ዲብ ህለ፦
1. “ጃፓን እግል ቀራር 1907-2009 ዲብ ቀረሮት ለሻረከት፡ እግል በዳሪት ድወል አፍሪቀ ሰበት ተሐሽም ቱ።”
2. “ደግሽ እብ ዲብሎማስያይ አግቡይ እግል ልርሄ ቡ። ክምሰልሁመ እብ ንቃሽ ወዜረኖት።”
3. “ክለን ድወለ መንጠቀት ክምሰልሁመ ኤረትርየ፡ እብ ቀራራት ምጅልስ አምን እግል ሊጊሶ፡ ጃፓን ናይ አማን ሰእየተ ትሸሬሕ”ቤለ።
መባጥር ጃፓን እበ ከስስ፦
ቀድማይ፦ጃፓን ክምሰል ነፈር ምጅልስ አምን ቅያስ እብ ሰበትለ ዲብ ረአስ አፍሪቅያይት ደውለ ለልትነሰእ ናይ መኔዕ ቀራር እንዴ ኢለሐልፍ፡ ሐቂቀቱ ናይ አከዶት ዋጅባት ሰበት ቡ፡ ድወል አፍሪቀ እግል ሐሸሞት እበ ትብል ምስምሰ እግል ትህረብ ለወጅብ ይዐለ። ሐሸሞት ድወል አፍሪቀ ህዬ እብ ዋዴሕ መትሃገየን ዲኢኮን፡ እብ ዐውል ደውለት ወሸዐብ ኤረትርየ እግል ለአምሽሸ ምኑ ይዐለ እለን።
ካልኣይ፦ ምጅልስ አምን፡ ድወል አፍሪቀ ጠለብ ሰበት አቅረበየ እቱ ሌጠ ዲብ ረአስ ኤረትርየ ናይ ምኔዕ ቀራር እግል ልትቀረር ለወጅቡ ኢኮን። ምጅልስ አምን
ዲብ ረአስ ድወል ናይ መኔዕ ቀራር እግል ልሕለፍ ገብአ ምንገብእ፡ እበ ሚሳቅ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ለቀርሮ መባድእ ወቀዋኒንቱ እግል ልትሐከም ለቡ፡ እግል እሊ ህዬ ወኪል ጃፓን ሰኒ ወአማንቱ ተአምሩ።
ሳልሳይ፦ ዲብለ ወክድ ለሀይ እግል እተሓድ አፍሪቀ ትመሬሕ ለዐለት ሊብየ እግለ ቀራር ክምሰል ትትቃወም ወድዱ ክምሰል ሰወተት፡ ቀድየት አፍሪቀ እብ አፍሪቅዪን እግል አሰከቦቱ እግል ሙእተመር ሜርሐት እተሓድ አፍሪቀ በክት እግል ልትሀየቦ ክምሰል ጠልበት ህዬ ወኪል ጃፓን ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ለአምር ዐለ። ምናተ እግለ ናይ ፍዕል ወመስኡልየት አፍካር ሊብየ ኢሰደዩ። ሰበት እሊ መኔዕ ክምሰል ትቀረረ ደውለቱ እግል በዳሪት አፍሪቀ ክምሰል ተአይድ ሽርሐቱ፡ ለወድዩ ወልትሃገዩ ዲብ ሕድ ለኢበይእ ክምቱ ሌጣቱ ለለአፍህመነ። እሊ ህዬ እብ ዕን ሐቂቀት ራቴዕ ኢኮን ሌጠ እንዴ ኢገብእ፡ እብ ስያሰትመ ወእክላቅያትመ ዶል ትርእዩ ዝያደት ለለዐይብ መዋዲት ቱ።
ራብዓይ፦ ኤረትርየ “ አከይመቃርሕ ምን ዲብሎማስያይ አግቡይ ወኬን እግል ልስከብ ቡ” እንዴ ትቤ ኢተአምር። እግል መባድእ ህድግ ወዜረኖትመ ቁውምት ኢተአምር። ደውለት ኤረትርየ ክልዶል እግለ ትብሉ እት ፍዕል ተርጅሙ። እግለ ምን ዮም ሕርየተ (1991) አስክ ዮም እብ ግዋሬ ድወል ወብዕዳት ሳድፈ ለዐለ ዋይዲባት እብ ከአፎ ትዋጅሁ ክምሰል ዐለት ለለአክድ እስባት ብዙሕ ቱ። እሊ ሐቃይቅ እሊ ወኪል ጃፓን ሰኒ ወአማን ክምሰል ለአምሩ ሸክ አለብነ። መባጥር ድወል ዲብ ቀራራት ምጅልስ አምን፡ አዜ ለትፈናተ ቁሪነ እበ ቡ አግቡይ እግል ትሽርሑ፡ ወቅት እብለ ኢከፍዩ አፍካር ለትረገሐ ክምቱ ሰኒ ወአማን እንዴ ወዴነ ነአምሩ። ለአፍካር ለሀይ ላኪን ላብድ ኢኮን ዲብ ፍዕል ወዐድክ ወቃኑን መባድእ ለትነደቀ እግል ልግበእ። እሊ ህዬ ምስጢር ኢኮን።
ሰበቡ፡ ክለን ለእግለ ኢዓድል መኔዕ ለአየደየ ድወል፡ ሰረን ዲብ ወቅት ብዕድ ቅረዲት እግል ልርከበ፡ ሰረን ህዬ ተበሰም ዲብ ልብለ ገጽ “መናቢተን” ዲብ ለአቀምተ ለሀየበያሀ ሶት ተ።
ሓምሳይ፦ ወኪል ጃፓን፡ ኤረትርየ እበ እግል ስያደተ ወወጠኒያይ አምነ ለለአፈርህ ዲብ ረአሰ ለትቀረረ ኢቃኑናይ ቀራር መኔዕ ምጅልስ አምን እግል ትጥየዕ ለጠልበ እብ እሱወ ገበይ ቱ ገብእ? እብ ድዱ ኤረትርየ፡ ዲብለ ወክድ ለሀይ እብ እድንያይ ቀዋኒን ሚሳቅ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ወምጅልስ አምን ለኢትትሐከም ለዐለት አቶብየ ክምሰል ዐለት ህዬ ባዲ ምኖቱ ገብእ!? ለቀድየት ለሀ እብ ሐቂቀት ወቃኑናይ ደሚር እግል ተአስክበ ልትቀደር ዐለ። ምናተ እዲነ እብ ሒለት ትትመለክ ክምሰል ህሌት ሰፊር ዮክዮ ታካስ ለኢለአምሩ ይዐለ።
ሰበት እሊቱ ህዬ ናይለ ወክድ ለሀይ እዳረት አሜሪከ እብ ገበይ ምጅልስ አምን ወብዕዳት እድንያይ መአሰሳት እንዴ ወዴት ዲበ ተሓለፉ ለዐለት ብዙሕ ኢዓድል ወኢቃኑናይ መኔዕ ዲብ ወግም እንዴ አተ ልትረኤ እት ህለ፡ኤረትርየ ለትፈንቴት ይዐለት። ብዕድ ሕድ ለሸብህ ዐገብ ለጀረ እተን ክምሰልመሰል ለልትረአየ ድወል ዲብ አፍሪቀ፡ ኤስየ፡ ግብለት አሜሪከ ብዝሓት ተን። ፈረንሰ እግለ አሜሪከ ዲብ ሰነት 2003 ዲብ ረአስ ዒራቅ ሐርብ እግል ተህርስ ለሓለፈቱ ቀራር ዶል ትቃወመቱ፡ ናይለ ወክድ ለሀይ እዳረት አሜሪከ፡ እብ ገበይ ወዚር ካርጅየተ ለዐለት ኮንድሌሰ ራይስ እንዴ ወዴት፡ እግለ እለ ሳብተት ዕዱ ምጅልስ አምን ላተ ፈረንሰ እግል ትጃዝየ ክምተ ክምሰል አርፋረሀተ፡ እሊ ህዬ ዲብ ሰነት 2009 ለዐለ ወኪል ጃፓን ለፈቅዱ ጋር ክምቱ ሸክ አለብነ። ክል ነፈር ክምሰለ ልዘከሩ ህዬ፡ ዲበ መደት ለሀ እዳረት አሜሪከ፡ ኖሰ ንዛም ርኢስ ሰዳም ሕሴን አስለሕ ደማር ክምሰል መልክ፡ እግል ምጅልስ አምን እንዴ አከደ፡ ምጅልስ መን ዲብ ረአስ ዒራቅ ሒለት ናይ መትንፈዕ ቀራር እንዴ ኢለሓልፍ ኖሰ ምስዳር ነስአት።
10. አውስትራልየ
አውስትራልየ እብ ገበይ ሳብት ወኪለ ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ሰፊር ክርስትያን ኣብነር ሙዌደ እንዴ ወዴት፡ ለድድ ኤረትርየ ለሐልፈ ቀራር 1907 ለለተይድ ሶት ሀበት። ወኪለ ህዬ እግለ መጽእ አስባብ አቅረበት።
1. “ አውስትራልየ እግል ክሉ ለዲብ ሶማል ወራት ሰላም ለዐንቅፍ መዋዲት ትሰቅቅ።
2. “አውስትራልየ መጥመጦረ መኔዕ፡ እግለ ህለ ስያስያይ መሻክል እግል አርሀዮት ጅህድ እግል ልግበእ ዳምነት ክምተ ትሸርሕ።”
3. “ሕኩመት ኤርትርያመ ዲብ በናይ ንቃሽ እግል እትየት እግል ክሉ አብካት እግል ትትነፈዕ እቡ በ።” እግል እሊ ወኪል አውስትራልየ ለአቅረበዩ አስባብ እሊ ለተሌ በሊስ እግል ልትሀየብ ቀድር።
ቀዳማይ፦ ኤረትርየ ወራት ሰላም ሶማል እግል ዐንቀፎት ሕርክት ኢተአምር። ሰፊር ክርስትያን አብነር ኢለአምር። ይኣመረ ዲኢኮን፡ እግል ዕምቅ ታሪካይት ዕላቀት ኤረትርየ ወሶማል ለለአምር ምን ለዐሌ፡ በታተን ክእነ ጌማም እግል ለሀሌ እሉ ወኢቀድረ ዐለ። ሐርብ አድሕድ ሶማል እግል ሀወኖት ወእግል ክሎም ሶማልዪን ቅዋት እብ ሕበር ዲብ ዐግሎ ንቃሽ እግል አምጸኦት ኤረትርየ ለአግዴቱ ዲብሎማስያይ ወስያስያይ ጸገም እሙር ወለትወሰቃ ቱ። ሰበት እሊ ወኪል አውስትራልየ እግል ዛልም ወኢዓድል ቀራር ሕኔት ለአይድ መባጥር ኤረትርየ ዲብ ሶማል ከአፎ ክምሰል ዐለ እምበል አትካራም እግል ሐው ሶማልዪን እግል
አትዓራይ ለወዴቱ ጅህድ ሚ ክምሰል መስል እግል ኣመሮት እብ፡ ዶ/ር አሕመድ ሐሰን ድሕሊ እግል ልመርምር ዐለ እሉ።
ካልኣይ፦ እብ ድማናይት እዴከ መኔዕ ዲብ ቀርር፡ እብ ድገለባይት እዴከ ሐል እግል ትሕዜ ለልትቀደር ኢኮን። የምክን ለክምሰልሁ ለወዴ ድማናይ ወድገለባይ እደዩ ኖሱ እንዴ ኢገብእ ብዕዳም ጀሃት ለለአዝዞ እግሉ ምን ኢለሀሉ!!
ሳልሳይ፦ ዝያደት ክሉ ለለትዐጅብ ህዬ ወኪል አውስትራልየ፡ ኤረትርየ እግለ ዲብ ረአሰ ለትቀረረ ኢቃኑናይ መኔዕ ክምሰል በክት እንዴ ትነፈዐት ዲብ በናይ ንቃሽ እግል ትእቴ መትሰኣሉቱ። ለለሀድግ እቡ ጋር ሚ ወምስል ምን ክምሰል ገብእመ ኢወደሐ። የምክን ምስል ምጅልስ አምን በህለቱ እግል ኢልግበእ። ምጅልስ አምን እብ ሰበትለ ኤረትርየ እግል መትቃውመት ሶማል ዐስከርያይት፡ ማልያይት ወሎጂስቲክያይት ሰዳይት ሀበት ለቤለየ ሸክወት ለገብአ ልግበእ እስባት አው ደሊል እንዴ ኢለአቀርብቱ ድድ ኤረትርየ ቀራር መኔዕ ሓለፈ። ወክሊ አውስትራልየ ህዬ እምበል ለገብአ ልግበእ እስባት “ኤረትርየ እግል ሄራር ሰላም ሶማል ዐንቀፈት” ቤለ።
ሰበት እሊ ዲብ ክምሰል እሊ ቴለል፡ እብ ምጅልስ አምን ሐቴ ሸክወት ሐቆመ መጽአት፡ እብ ፍንቱይ ህዬ ለሸክወት አሰልፍ እብ ዓኒ ወእብ በርናምጅ እብ እዳረት አሜሪከ ለትዳለ ዶል ገብእ፡ መራቅባይ ልእቤ ወልፍቴ እበ ኢከስስ፡ ለቀራር ዲብ ፍዕል ውዒሉ ለኢተርፍ ክምቱ ልፍህም ዐለ። ሰበቡ እብ ገበይ ሐቂቀት መክሐደ፡ እብ ሚሳቅ መነዘመት ምጅልስ ቅራን መትዋላይ፡ እብ እዉጅ አህዳፍ ምጅልስ አምን መትቀያድ ለልትበሀል እግል ናይለ ወቀት ለሀይ እዳረት አሜሪከ ለካርጆም መጋይስ ትገይስ ይዐለት። ዲበ ወክድ ለሀይ ለሐቴ ዔማይት መክሐደ፡ “እብለትፈናተ አግቡይ ተእዪድ ነፈር ድወል ከሲብ፡ እግለ ተእዪዱ እግል ትክሰብ ለኢቀደርከ ጀሀት ህዬ ገዘ ለአለቡ መባጥር ክምሰል ትነስእ ውድየት” ለልብል ናይ ዋሽንግቶት ወጀሀት ነዘር ቱ ለዐለ እሉ። ለሀደፉቱ ህዬ እግለ አግቡዪ ሰበብ ለከልቅ። ወኪል አሜሪከ ዲብ መነዘመት ምጅልስ ቅራን ለዐለት ሰፊረት ሱዛን ራይስ እግል ቀራር ዕልብ 1907 እግል ሓለፎት ለወዴቱ መዋዲት እብለ ከስስ ዎሮ ምነ ዲብ ዘበናይ እድንያይ ዐገል ለትከለቀ እሙር ክላስክያይ አሳስ ለቡ ጋብእ ሰበት ህለ፡ እብነ ተውዴሕ ለለትሐዝዩ ኢኮን።