کوردی باشووری یا کوردی خوارین/خوارگ یه‌کیگ له زاراوه‌یل زووان کوردییه ک لە ناوچەیل باشوور جوقرافیاێ کوردستان لە ئێران و عێراق قسە کریەێد. ئەی زاراوە لە زووان کوردی فرەتر لە ٥ ملیوون کەس ئاخێوەر دێرێد.
له بەەیلێگ لە دو وڵات عێراق و ئێران وە ئی زاراوه قسه کەن:
شارەیل کوردستان عێراق (باشوور): خانەقین، گەڵاڵە، مەندەڵی، زرواتیە، بەدرە، جەسان، کووت، عەمارە، شێخ سەعەد، عەلی شەرقی، عەلی غەربی؛ بڕێگیش لە شارەیل کەلار، باقووبە و بەغدا.
شارەیل کوردستان ئێران (ڕووژھەڵات): لە پارێزگاێ ئەردەڵان، شارستانەیل بیجاڕ و قوروە؛ لە پارێزگاێ ھەمەدان، ئەسەیاوا؛ له پارێزگاێ کرماشان، شارەیل سونقور، سەنە، دینەوەر، بێستۊن، کرماشان، مایەشت، کووزەران، کرن، سەرپێڵ، قەسر، شاباد، گیەڵان؛ له پارێزگاێ ئیلام، شارەستانەیل ئەیوان، ئیلام، مەڵگشای، بەێرە، چەوار، شێروان، مێران و بەش گەورەی لە شارستانەیل چەرداوڵ و ئاودانان و دێلوڕان.
گەورەترین شار ئاخێوەر کوردی باشووری، شار کرماشانە ک فرەتر لە ۸۵۰ ھزار کەس وەی شارە زووان یەکم یا دۊمیان کوردی خوارینە.
ناو نان
editکوردی باشووری ک زاراوەێ کوردی کەڵھوڕی یا کوردی کرماشانییش وە ئشتباه وە پێ ئۊشن، یەکێگ لە شێوەزارەیل لە زوان کوردییە ک لە پارێزگایلێگ جوور کرماشان، ئیلام، دیاڵە (خانەقین)، ئەردەڵان (گەڕووس) و ... قسە کریەێد. وە قەولی زووان ناسەیل، ئاخێوەرەیل ئی زاراوە، ئی ناوە ئڕای زاراوەێ خوەێان وە کار نیەوەن.
بنزاراوەیل
editبنزاراوەیل کوردی باشووری بریتین لە:
- کوردی کەڵهوڕی (ناوچەێ کەڵھوڕنشین گیەڵان، ئەیوان، شاباد)
- کوردی فەیلی (ناوچەێ ئیلام، مێران، پالە، مەڵگشای، ئاوەنان، دێلوڕان، چەوار، شێروان، چەرداوڵ، بەێرە، بەغدا، خانەقین، ئەلحەی، جلەولا، کووت، عەلی شەرقی، عەلی غەربی، زرواتیە، مەیسان)
- کوردی کرماشانی-قەسری (کرماشان، قەسر شیرین)
- کوردی کولیایی (ناوچەیل کولیایی لە پارێزگەێ کرماشان)
- کوردی قوروەیی یا چواردولی زەرب (ناوچەێ قوروە لە پارێزگەێ سنە)
- کوردی گەڕووسی (ناوچەێ گەڕووس لە پارێزگەێ سنە)
- کوردی سەهنەیی (بەشێ لە ناوچەێ سەهنە لە پارێزگەی کرماشان)
- کوردی دینەوەری یا مایانی (ناوچەێ دینەوەر و ئەسەیاوا)
- کوردی بیلواری (ناوچەێ بیلوار لە پارێزگەێ کرماشان)
- کوردی زەنگنەیی (ناوچەیل زەنگنەنشین، هەرەسەم، بەشی لە هەرسین و ئاوایی پاسار و سەهنە)
- کوردی سنجاوی (ناوچەیل سنجاوی نشین، کووزەران)
- کوردی کرنی (شار کرن و ئاوایی حەریر)
- کوردی چەمچەماڵی (ناوچەێ چەمچەماڵ هەرسین لە پارێزگەێ کرماشان)
- کوردی شێخ بزینی
- کوردی عەبدوویی و کوروونی (بەشێ لە کازروون ک کوردن)