Янко Фейса (*13. авґуст 1904—†3. октобер 1983) учитель, поета, активист у Руским народним просвитним дружтве.
| Янко Фейса | |
|---|---|
 | |
| Народзени | 13. авґуста 1904. |
| Умар | 3. октобра 1983, (79) |
| Державянство | угорске, югославянске |
| Язик творох | руски |
| Школа | Учительска школа у Крижевцох |
| Период твореня | 1926—1960 |
| Жанри | образованє, просвита,
литература |
| Поховани | у Коцур |
| Припознаня | Октоберска награда
општини Вербас |
Биоґрафия
Янко Фейса ше народзел у Коцуре 13. авґуста 1904. року. Дзецинство препровадзел у родним месце, дзе закончел шейсц класи основней школи. До ґимназиї ходзел у Заґребе, Вараждинє и Илоку, а учительску школу закончел у Крижевцох 1921-1925. року. Як просвитни роботнїк робел у Коцуре (1926-1936 и 1938-1944) и Торжи ( нєшка Савиним Селу, 1936-1938) а перших рокох по законченю Другей шветовей войни бул поставени за просвитного референта Команди места (1944-1945) у Вербаше, после чого є премесцени до вербаскей ґимназиї, дзе викладал математику у нїзших класох. Од 1951. по 1960. рок Янко Фейса робел у Основней школи Светозар Маркович у Вербаше, после чого прешол на роботу у Коцуре, алє пошвидко пошол до пензиї. Єден час жил у Новим Садзе. Остаток живота Янко Фейса препровадзел у Коцуре дзе и умар 3. октобра 1983. року и там є поховани.
Бул оженєти зоз Єлену Дворжак (1905-1977), зоз котру мал двойо дзеци: Янка и Владимира.
Литературна творчосц
Зоз литературу ше Янко Фейса почал занїмац ище як школяр учительскей школи у Крижевцох. Його перши литературни роботи ше зявели на горватским язику а, починаюци од 1925. року, вон почал обявйовац и на своїм мацеринским руским язику. Перша писня Розшейме ше, браца му обявена у Руским календаре за 1925. рок.[1] Место Янка Фейси у рускей литератури то период медзи двома войнами прето же вон теди написал свойо найудатнєйши твори. Ритем Фейсових писньох, и гевтих писаних за дзеци и гевтих хтори подрозумюю зложену перспективу швета, витворює ше з намаганьом же би ше дошлїдно почитовала метрична схема стиха, найчастейше то шейсц або осем складови стих, прецо вони подзековни за презентованє на способ декламованя.
Янко Фейса бул перши писатель при Руснацох хтори написал окремну кнїжку стихох за дзеци (Пупче, писнї за дзеци, 1929; знова друкована 1999).[2] У тим зборнїку обявел свойо 14 писнї и 20 прешпиви зоз сербского и українского язика. Медзи нїма и писнї Йована Йовановича Змая и Десанки Максимович.
Янко Фейса обявел и драму за дзеци Мижов сон (1938), алє остал преважно поета. И то – народни поета, як го наволал професор Гавриїл Г. Надь, бо бул просвититель кед слово о нашим народзе, алє и ширше. Векшина Фейсовей поезиї по характеру традицийна, полна патосу и сентименталносци, як и темох любови ґу отечестве и приятельства медзи нациями и народами. У року своєй шмерци Янко Фейса обявел кратку автобиоґрафию у часопису Шветлосц (1983).
Кулминацию у своєй поетскей творчосци Янко Фейса дожил аж после Другей шветовей войни, Заступени є у шицких наших антолоґийох поезиї, а обявени му и окремни збирки: Желєни лїсточка, писнї за дзеци, 1964, Клаше сущаце 1970, и постгумно Заренка щирого серденка, писнї и сценска сличка за дзеци, 1995.
Бул єден з найвреднєйших активистох Руского народного просвитного дружтва на будзеню националней свидомосци Руснацох скоро од початку його иснованя та по 1941. рок, кед воно престало з роботу.
Янко Фейса достал Октоберску награду Општини Вербас 1967. року за длугорочну плодну роботу на полю дзецинскей поезиї.
Янко Фейса нє писал тексти за компонованє, алє його писнї углавним строго римовани и як таки послужели нашим композитором як инспирация и подлога за музичне оформенє. На його стихи музику перши компоновал наш познати етномузиколоґ и композитор о. Онуфрий Тимко ище у чаше медзи двома шветовима войнами.
На Фестивалу култури Червена ружа були виведзени композициї компоновани на тоти його писнї.
ТЕКСТИ ПИСНЬОХ
| У народним духу | ||
|---|---|---|
| Рок | Наслов писнї | Автор музики |
| 1971. | Заграйце, гудаци | Онуфрий Тимко |
| 1985. | Задуй, витре | Михал Лїкар |
| 1990. | Нє нагинай ти ше, дзивче | Юрай Судї |
| 2005. | Кед би моя писня | Наташа Надь-Фейди |
| У забавним духу | ||
| 1969. | Блукал я уж велї роки | Онуфрий Тимко |
ПУПЧЕ
| Дзецински писнї | ||
|---|---|---|
| Рок | Наслов писнї | Автор музики |
| 1969. | Пшичок и мачичка | Яким Сивч |
| 1971. | Качка и квочка | Ириней Тимко |
| 1971. | Малючки Владко | Ириней Тимко |
| 1972. | Под амрелом | Ириней Тимко |
| 1978. | Жима | Онуфрий Тимко |
Литература
1. Янко Рац, Янко Фейса (1904-1983), Народни календар 1984, „Руске слово“, Н. Сад, б.98-100.
2. Гавриїл Надь, О Янкови Фейсови, Народни календар 1962, „Руске слово“, Р. Керестур, б. 124-128.
3. Янко Рац, Припознаня Янкови Фейсови и Михалови Ковачови, „Шветлосц“ ч. 1/1967, б 72-73, „Руске слово“ Р. Керестур.
4. Янко Рац, 45 роки творчосци Янка Фейси – НАРОДНИ ПОЕТА; „Шветлосц“ ч. 4/1967, б. 304-305, „Руске слово“, Р. Керестур.
5. Др Юлиян Тамаш, История рускей литератури; Завод за уџбенике и наставна средства, Београд, 1997, б. 627-629.
6. Юлиян Тамаш, „Поетични статус Янка Фейси“, Шветлосц, XII, ч. 3 (Нови Сад, 1974), б. 236-239;
7. Юлиян Тамаш, „Поезия Янка Фейси“, Шветлосц, XVIII, ч. 1, (Нови Сад, 1980), б. 7-13.
8. Янко Фейса (14 писнї), Антолоґия поезиї бачванско-сримских руских писательох, НВП „Руске слово“, Руски Керестур 1963, б. 107
9. Микола М. Цап, 100-рочнїца од народзеня Янка Фейси, Studia Ruthenica чис. 9 (22), 2004., б. 239
Вонкашнї вязи
- Янко Фейса, биоґрафия, Новинарска Асоцияция Руснацох
- Янко Фейса (биоґрафия и список композицийох на його тексти), Червена ружа 1962-2011, Том II, Завод за културу войводянских Руснацох, Нови Сад, 2014., б. 542.
- Фейса Янко Русинська Веб-книга сайт о литературѣ и языку, Webnode, 2013.
- Моя дражка – Моя дорожка, Vjenčić Венчик Віночок №63 (4/2012)
- О, людзе – О, люде, Vjenčić Венчик Віночок №63 (4/2012
Референци
- ↑ Янко Фейса: Розшейме ше браца..., Руски календар за 1925. рок, РНПД, Сримски Карловци, 1924., бок 23.
- ↑ Янко Фейса: ПУПЧЕ (Пипинє), Писнї за дзеци, Руске Народне Просвитне Дружтво, Руски Керестур, 1929.