Чемернїк (лат. Helleborus odorus)[1] вецейрочна лїсцаста рошлїна, висока и до 60 cm, з ризомом (под'жемним стебелком) чарней фарби. Квитки му жовтожелєни и барз пахняци, а плод мещок чарнявей фарби. Коло подшнїжнїка, єден є з перших виснїкох яри, а часто ше зявює уж при концу жими. Єст го по лєсох и схилох Фрушкей гори.
| Чемернїк | |
|---|---|
 | |
| Наукова класификация | |
| Царство: | Plantae |
| Дивизия: | Magnoliophyta |
| Класа: | Magnoliopsida |
| Ряд: | Ranunculales |
| Фамилия: | Ranunculaceae |
| Племе: | Helleboreae |
| Род: | Helleborus |
Назва рошлїни походзи од мена подобней рошлїни хтора ше вола чемерика (Veratrum), а у нашим язику єст слово щемериц ше. Наукова назва му Helleborus, а походзи од греческого слова „heleboros”. Греки под тим меном подрозумйовали и чемернїк, алє и єдну зошицким другу рошлїну хтора ше вола чемерика (род Veratrum). Чемернїк волали чарни хелеборос, а чемерику били хелеборос. Дзепоєдни тримаю же слово хелеборос значи подле єдзенє або отровне єдзенє, а други, заш, же хелеборос значи покарма за кози або за сарнї. Тоти други свойо толкованя повязую з наводами же ше епилепсию лїчело так же хори пили коже млєко, а кози єдли чемернїк.
Випатрунок
Лїсца му вичножелєни з длугоким конарчком, роздзелєни як пальци, а по рубцох урезани як пикла, єднїсто або двойнїсто. Спак лїсца ма виражену нерватуру и дробенку мохотку.
Квитки вельки, маю од 5 до 7 cm, актиноморфни су и двополни. Лїсточка квиткового обмотку єст 5, широко су вайцасти, скоро округли, з кончиками ше преклопюю. Лїсточка корунки преображени до троугластей, тевчирастей нектариї. Прашнїки єст вельо, жовтей су фарби, а тлучки 3-8 з длугоким слупчком.
Плод чемернїку то мещок з длугоким джубком у хторим єст вельо нашеня чарней фарби.
Ризом ше з кореньом вибера на яр и вєшенї и швидко осушени на слунку хаснує ше у народней медицини як моцне средство за чисценє и мокренє, як и процив старих охореньох на скори (шуґи). У фармацеутскей индустриї екстракт ризома з кореньом ше хаснує за правенє лїку за шерцо (тонику).
Чемернїк лїковита, алє и отровна рошлїна. Тиж так є умерено медоносна. Лїковити и отровни прикмети чемернїку познати ище з античних часох. По старих записох, стари Греки го хасновали у лїченю шалєнства и кед сцели ефикасно и швидко отровац нєприятеля.
Хемийни состав
Найважнєйши состойок чемернїку то хелебрин, з ґрупи кардиотоничних гетерозидох[2]. Хелебрин заступени у цалей рошнїни, алє го найвецей єст у ризому и кореню.
Литература
Енциклопедия Нового Саду 12 (КОС – ЛЕР, Нови Сад 1999, б. 165
Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 33, 59, 60
Радмила Шовлянски, Словнїк защити рошлїнох и животного штредку (сербско-руско-латинско-анґлийски), Нови Сад 2010, б. 121
Šilić, Č. 1990. Šumske zeljaste biljke. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva: Beograd.
Вонкашнї вязи
Čemerika (lat. Veratrum)
Референци
- ↑ Мirisavi kukurijek (Helleborus odorus)
- ↑ Кукурек, www.zdravasrbija.com.