Микола М. Кочиш (*1. децембер 1928. - 16. април 1973.) познати руски линґвист, писатель, редактор и дружтвено-културни активиста
| Микола М. Кочиш | |
|---|---|
 | |
| Народзени | 1. децембер 1928 |
| Умар | 16. април 1973 |
| Державянство | югославянске |
| Язик творох | руски |
| Школа | Учительска школа у Сомборе |
| Универзитет | Висша педаґоґийна школа Нови Сад,
Филозофски факултет у Новим Садзе |
| Период твореня | 1947-1973 |
| Жанри | линґвистика, просвита, белетристика |
| Поховани | у алеї писательох на Городским
теметове у Новим Садзе |
Биоґрафия edit
Микола М. Кочиш ше народзел 1. децембра 1928. року у Дюрдьове у селянскей фамилиї у хторей було дзевецеро дзеци. До основней школи почал ходзиц у Дюрдьове, а закончел у Новим Садзе, дзе ше преселєла цала Кочишова фамилия. Ту закончел штири класи ґимназиї, алє понеже достаточно нє звладал мадярски язик (а то бул час кед нашо краї були под мадярску окупацию), дальше школованє мушел претаргнуц и почал учиц ремесло прецизного механїчара.
По законченю Другей шветовей войни Микола М. Кочиш закончел и два класи висшей ґимназиї у Новим Садзе, а вец прешол до учительскей школи до Сомбора, котру закончел 1947. року. Першу службу достал у Бачинцох (1947–1948), а вец пошол до войска, дзе предлужел школованє у Воєно-поморскей академиї у Дивульох (1950), алє пошвидко похопел же воєна професия нє за ньго, та ше демобилизовал и знова почал робиц як учитель, тераз у Бачким Добрим Полю (1950–1951), а вец кратки час у Коцуре. Ту ше упознал и оженєл зоз Марию Цапову по походзеню з Коцура, котра до теди робела у Новим Садзе як дактилоґрафкиня у Рускей редакциї Радио Нового Саду. У Коцуре ше интензивнєйше почал занїмац и зоз литературу, окреме за дзеци. Пошвидко прешол на учительску службу до Руского Керестура, дзе постал и редактор дзецинского часопису „Пионирска заградка“ (1952–1954).
Дзека за дальшим усовершованьом врацела го до Нового Саду, дзе закончел висшу педаґоґийну школу (1955–1957) на ґрупу сербски и росийски язик. Як наставнїк робел у Руменки и Сримских Карловцох, алє го пошвидко поволали до новосадскей школи „Жарко Зренянин“, котра постала вежбальня за студентох Висшей педаґоґийней школи. Ту вон уписал студиї и дипломовал сербскогорватски язик на Филозофским факултету у Новим Садзе 1963. року. Истого року видал збирку приповедкох за дзеци под насловом Крочаї. После дипломованя робел у Покраїнским заводу за унапредзенє общого и фахового образованя (1963–1966) у Новим Садзе. О рок после того як у Новим Садзе основани Покраїнски завод за видаванє учебнїкох, Микола Кочиш, як уж афирмовани фаховец за язики, прешол на роботу до тей институциї як лектор-редактор у Рускей редакциї.
Лингвистични роботи edit
Понеже добре упознал сербски и росийски язик, лєгчейше му було преучовац и свой мацерински руски язик, котри ище вше нє мал достаточно викристализовани норми. Кочиш бул и линґвист хтори вельо допринєсол стандардизациї литературного язика Руснацох. У цеку 1960-их обявел серию учебнїкох, першу од Другей шветовей войни, под насловом Мацеринска бешеда (1965-68). Серия була видавана на даскельо заводи (а постгумно ю у ревидованей форми видали други авторе под заєднїцким насловом Руски язик и култура висловйованя). Попри того обявел перши и уплївни правопис Руснацох, Правопис руского язика (1971), хтори здобул припознанє и линґвистох и писательох понеже ше чувствовала потреба за литературним стандардом. Перша часц його Ґраматики руского язика обявена постгумно (1974). Кочиш бул и перши лексикоґраф при Руснацох понеже составел руско-сербски словнїк историйней терминолоґиї (1970) за хаснованє у школох и практични терминолоґийни словнїк (1972) у хторим ше находза коло 14000 сербскогорватски, руски и українски слова (1972). Його статї и критични прикази у вязи зоз язиком уключени до зборнїка Линґвистични роботи (1978). Унапредзуюци хаснованє руского як литературного язика, Кочиш указовал, як дружтвено-културни активист українскей ориєнтациї медзи войводянскима Руснацами, прихильносц ґу прилапйованю линґвистичних и лексичних формох хтори були базовани або подобни українским. На чесц його витвореньох и животного дїла видавательна хижа Руске слово установела награду Микола М. Кочиш за найлєпше дїло у литератури або науки при Руснацох.
Помогол же би ше основало Дружтво за руски язик и литературу (1972) и бул його перши предсидатель, а допринєс и снованю лектората (1972) за руски язик на Новосадским универзитету.
Кочишова литературна творчосц edit
Дзепоєдни критичаре тримаю же Кочиш представя "верх рускей литератури". Почал обявйовац поезию (1948) и познєйше прозу (1951) у рускей периодики. Його перши зборнїк кратких приповедкох Крочаї (1963) представя приказ дзецинского швета як вон чече паралелно зоз шветом одроснутих.
Два збирки писньох за дзеци хтори шлїдзели, Дзелїме радосц и чежкосци и Ми ту нє госци, потвердзели же ше Кочиш находзи медзи найлєпшима рускима писателями другей половки двацетого вика. Писнї за дзеци под насловом Дзелїме радосц и чежкосци обявел
1972. року, а истого року понукнул до друку и збирку писньох за старших под насловом Ми ту нє госци. Нажаль, обявйованє тей збирки нє дочекал. Умар несподзивано 16. априла 1973. року, а кнїжка видрукована у юнию истого року.
Поховани бул на Руским теметове у Новим Садзе, алє його посмертни остатки пренєшени на Нови теметов и поховани у алеї пистельох при гробох Мирослава Антича и Ференца Фегера.
Постгумно му обявени и два кнїжки: Позберана проза и Линґвистични роботи, котри систематизовал и до друку приготовел його блїзки приятель Дюра Варґа. Ретроспективни вибор його творох обявени вєдно зоз читанку под насловом Най квитнє Руснакова душа (1978).
Свойо роботи обявйовал у Народним календаре, „Пионирскей заградки“, „Шветлосци“ и „Руским слове“. Заступени є у вецей антолоґийох и зборнїкох як на нашим так и на вецей других язикох з нашого окруженя. Його твори прекладани на сербски, українски, словацки, мадярски, румунски, македонски и окцитански язик.
У Новом Садзе 1989. року основани Мемориялни одбор „Микола М. Кочиш”, хтори кажди рок, починаюци од 1990. року, организує манифестацию „Днї Миколи М. Кочиша”, а каждого пиятого року и науково-фахови сход з обласци руского язика, литератури, култури и просвити. Програма Дньох Миколо М. Кочиша ше отримує у местох - штредкох у хторих ше виучує руски язик и дзе жию Руснаци.
У основних школох у Бачинцох и Дюрьдове єст литератрни секциї хтори ноша мено Миколи М. Кочиша. Две улїци – єдна у Новим Садзе и друга у Дюрдьове ноша мено Миколи М. Кочиша.
Тексти писньох edit
| У народним духу | ||
|---|---|---|
| Рок | Наслов писнї | Автор музики |
| 1986. | Нач плакац | Михал Лїкар |
| У забавним духу | ||
|---|---|---|
| Рок | Наслов писнї | Автор музики |
| 1984. | Великан | Владимир Горняк |
| Червене пупче | ||
|---|---|---|
| Рок | Наслов писнї | Автор музики |
| 1969. | Наша писня | Яким Сивч |
| 1970. | До кола | Владимир Тимко |
| 1970. | Слунечко ограло | Ирина Еделински-Олеяр |
| 1970. | Слунечко ограло ІІ | Маґдалена Горняк-Лелас |
| 1970. | Май, май, май | Яким Сивч |
| 1974. | Яр | Маґдалена Горняк-Лелас |
| 1975. | До кола І | Яким Сивч |
| 1978. | Веє | Иван Ковач |
| 1983. | Годзина | Яким Сивч |
| 1994. | Когуцик | Татиана Барна |
| (?) | Госц зоз лєса | Маґдалена Горняк-Лелас |
| (?) | На початку рока | Маґдалена Горняк-Лелас |
Литература edit
1. Дюра Варґа, «Животна драга Миколи М. Кочиша: биоґрафска призначка», Шветлосц, ХI, 2 (Нови Сад, 1973), б. 219-224;
2. Юлиян Тамаш, «Литературна творчосц Миколи М. Кочиша», Шветлосц, XVI, 6 (Нови Сад, 1978), б. 801-816;
3. Julijan Tamaš, Rusinska književnost: istorija i status (Нови Сад, 1984), б. 214-228;
4. Дюра Варґа и др. у Руски язик и литература 1978 (Нови Сад, 1979), б, 13-72.
5. Зборнїк роботох зоз науково-фахового сходу о рускей филолоґиї и руских учительох и школох у прешлосци (отриманого 2. децембра 1993. року у Новим Садзе, у рамикох Дньох Миколи М. Кочиша). Studia Ruthenica 3, Нови Сад, 1992/93;
Кочиш Микола М., Русинська Веб-книга сайт о литературѣ и языку, Webnode, 2013.
- Цезар, Крочаї, 1963
- Мижо скапав, Крочаї, 1963
Вонкашнї вязи edit
Александер Д. Дуличенко, Нормователь и преучователь литературного язика югославянских Руснацох, Творчосц, IV (Нови Сад, 1978), б. 7-26;