Вивирка (lat. Sciurus vulgaris)[1] – животинька з фамилиї Sciuridae, зоз шора глодарох (Rodentia). До истей фамилиї Sciuridae спадаю и лєтаюци вивирки. У шору глодарох єст коло 30 файти вивирки.
Вивирка | |
|---|---|
 | |
| Наукова класификация | |
| Домен:
Царство: Тип: Класа: Ряд: Фамилия: Род: Файта: |
Eukaryota
Animalia Chordata Mammalia Rodentia Sciuridae Sciurus S. vulgaris |
| Биномне мено | |
Sciurus vulgaris
| |
 Мапа розпрестартосци
| |
По седемдзешати роки прешлого вику у Европи жила лєм червена вивирка ((Sciurus vulgaris)[2]. Алє 70-их рокох до Европи з Америки принєшена шива вивирка, хтора ше барз швидко намножела (у Британиї шива вивирка поцисла червену). Док червена вивирка ма наверх ушкох «щеточки», шива вивирка их нє ма. Шива вивирка концом єшенї назбера вецей масци (баржей натиє) як червена, та ше през жиму лєгчейше отрима.
Еколоґия и справованє
Вивирки жию преважно у лїсцопадних лєсох (на дубох, соснох, букох и др.), алє и у ядловцових лєсох. Розширени су по цалей Европи, Азиї и Америки, нє жию лєм у Австралиї.
Вивирка жиє у лєсох, овоцнїкох и паркох, дакеди и у населєньох. Активна є през дзень, дакеди и вноци. У корунох древох, звичайно на рачкох конарох (дзе з конара рошнє други конар), прави себе даскельо лабдасти гнїзда зоз конарчкох и трави, а сподок гнїзда з моховини. Гнїзда округли и випатраю як вельки лабди, у хторих скрива свойо млади и поживу за жиму. Дакеди себе найдзе и гнїздо векшей птици и направи над нїм закрице з конарчкох и трави. Вивирка нє ма прави жимски сон, з часу на час ше будзи зоз сна. Кед придзе жима, вивирка ше подцагує до свойого округлого гнїзда.
Вивирки ше кармя зоз жалудзами, лїсковцами, орехами, маґочками, бобками, плодами, печарками, гушенїцами, инсектами, зоз малима птичками и птицовима ваїчками, з малима цицарами, жабами, аж и зоз труплами, а огризаю и лупу з древох, та можу буц и чкодлїви. Заш лєм, найволя єсц жалудзи, лїсковци и орехи. Наяр вивирки єдза коло 80 ґрами поживи, а вжиме коло 30 ґрами. Док вивирка є, звичайно шедзи на заднїх лабох, а хвост єй зогнути коло хрибта. Єдзенє кладзе до устох з преднїма лабами, зоз зубами прегриже лупу (обидва споднї шекаци зуби задзеє до того места ореха з хторим ше орех тримал за конарчок, сцишнє го и розщипи), а вец з пальцами винїма ядро (плод). По цали дзень вивирка глєда жалудзи и друге єдзенє, хторе збера и скрива у своїх гнїздох и у дзирох у древох хтори єй служа як «шпайз». Вжиме одходзи до «шпайзу» и є поживу хтору себе порихтала. Дакеди єдзенє з тварду лупу (орехи, жалудзи) загребує до мегкей жеми. Зоз пахняцима шлїжнїками на ґамбох «означи» плод и загребує го цо глїбше. Вжиме аж и под шнїгом вона почувствує пах загребаного плода. Алє вивирки знаю буц забудлїви, та дакеди забуду дзе загребали свойо резерви. Кед на початку яри тоти резерви почню пукац (роснуц), вони уж нє за єдзене и теди ше вивирки кармя зоз пупчами на древох. Алє з тим забуваньом резервох вивирки помагаю же би почали роснуц млади древа у лєше.
Вивирка барз любопитлїва и нєт куцик у лєше хтори вона нє випита.
Опис
Вивирка вєдно з хвостом длугока коло 45 цм, а чежка коло 300–400 ґрами. Ма барз красни хвост, длугоки и оброснути з длугу густу шерсцу, хтори єй служи як «кормань» кед скака през воздух, як и за отримованє ровноваги док бега по конарох древох. Ма барз моцни шекаци зуби, хтори єй нєпреривно рошню, та вона муши, же би их счухала, гризц дацо по цали дзень. Прето же длуго бега и затримує ше по древох, ноги єй прилагодзени за ґрабанє. На преднїх лабох ма пейц пальци, хтори розмесцени як и пальци на нашей гарсци, та може лєгко лапац предмети и лапац ше за конари на древох и др. З помоцу длугих кончистих нохцох схопно ше ґрабе по стеблох и конарох и нагло и швидко ше спущує долу. Длугоки заднї талпи єй служа за скоки од даскельо метери. Єй красна бундичка червенкасто-кафовей фарби, а била є на бруху. Наверх вертикалних ушкох ма шерсцани «щеточки». Вивирка вертка дньова животинька, ма добри слух, вид и нюх.
Розмножованє и смертельносц
Полову узретосц вивирка посцигує за єден рок. Парує ше вивирка од януара до юлия. Самичка ше през лєто коци два раз (по даєдних податкох и вецей раз), котна є 30 днї, окоци тройо до седмеро млади. Кед ше окоца, мали вивирочки шлєпи, голи и барз слабки (чежки 8–12 ґрами). Алє у цеплим гнїзду и з вельким мацеровим допатраньом починаю ше розвивац, доставац бундичку, а лабки им поставаю моцнєйши. Кед млади наверша мешац, починаю отверац очи, преставаю цицац мацерово млєко и починаю єсц овоци, маґочки и др. як и одроснути вивирки. Теди их мац виводзи з гнїзда на перши поучаованя. Пошвидко ше науча ґрабац по стеблох и отримовац ровновагу з хвостом. О даскельо мешаци звладаю шицки схопносци, охабяю мацер и започинаю самостойни живот.
Чи ше вивирка отрима у живоце завиши од доступносци древових плодох вєшенї и вжиме. Штреднє 75% до 85% млади вивирки угиню под час своєй першей жими, а смертельносц коло 50% у цеку наступней жими[3].
Жиє вивирка 6–7 роки, а у клїтки як домашнї любимец и длужей. Нєприятелє вивиркох куни и птици хватачки.
Єдна интересантносц: Вивирки ше нє можу похориц од збешнєтосци, анї нє можу преношиц тоту хороту.
Наведземе ище даєдни файти вивиркох:
- Персийска вивирка (Sciurus anomalus), або кавказка вивирка
- Златнобрухова вивирка (Sciurus aureogaster)
- Огньова вивирка (Sciurus flammifer)
- Жовтогарлова вивирка (Sciurus gilvigularis)
- Червенохвоста вивирка (Sciurus granatensis)
- Боливийска вивирка (Sciurus ignitus)
- Амазонска червена вивирка (Sciurus igniventris)
- Японска вивирка (Sciurus lis)
- Андска вивирка (Sciurus pucheranii)
- Перуанска червена вивирка (Sciurus pyrrhinus)
- Шарена вивирка (Sciurus variegatoides)
Вонкашнї вязи
Референци
- ↑ Mirić Đ. 1969. Predlog srpskohrvatske nomenklature jugoslovenskih sisara (Mammalia). glasnik Prirodnjačkog muzeja u Beogradu B-24: 161—173.
- ↑ „Сисари посебни део (2)” (PDF). Универзитет у Београду - Пољопривредни факултет. стр. 237.
- ↑ Gurnell, J. 1983, Squirrel numbers and the abundance of tree seeds. Mammal Review. 13:133–148