သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးဆိုရေမှာ မတူညီရေပစ္စည်းတိ သို့မဟုတ် ကုန်ပစ္စည်းတိကို တစ်နီရာမှတစ်နီရာသို့ ရွေ့ပြောင်းခြင်း သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူးခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ရေ။ ယေဘူယျအားဖြင့် အကွျှန်ရို့လူသားတိရေ သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးနည်းလမ်းအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုကတ်ရေ။ အလားတူပင်၊ အပင်တိ၊ တိရစ္ဆာန်တိနန့် လူသားတိအပါအဝင် သက်ဟိစနစ်တွင် အစားအစာ၊ သတ္တုဓာတ်တိ၊ ဟော်မုန်းတိ၊ အောက်ဆီဂျင်၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၊ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတိ စရေရို့တွင် ပါဝင်ရေ အံ့သြဖွယ်သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးစနစ်တိ ဟိရေ။
အကွျှန်ရို့ဧ ခန္ဓာကိုယ်တွင် သယ်ယူပို့ဆောင်ရီး အမျိုးအစား နှစ်မျိုးဟိရေ- Active နန့် Passive Transport ရေ ရေနန့် အောက်ဆီဂျင်ပိုင် ဇီဝဓာတုအာဟာရတိကို ဆဲလ်တိဆီသို့ ပို့ဆောင်ရာတွင် ကူညီပီးရေ။
တက်ကြွရေသယ်ယူပို့ဆောင်ရီး- ၎င်းရေ အာရုံစူးစိုက်မှု gradient ကိုဆန့်ကျင်သည့် မော်လီကျူးတိဧ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် အစိတ်အပိုင်းတိကို အာရုံစူးစိုက်မှုနည်းရေ ဧရိယာမှ အာရုံစူးစိုက်မှု မြင့်မားရေနီရာကို ပို့ဆောင်ရန် ဓာတုစွမ်းအင် လိုအပ်ရေ။
Passive သယ်ယူပို့ဆောင်ရီး- ၎င်းရေ ဆဲလ်အမြှေးပါးတိနန့် တစ်ရှူးတိတစ်လျှောက် ဇီဝဓာတုလှုပ်ရှားမှုတိဧ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရေ။
Passive transport ရေ မည်သည့် ပြင်ပစွမ်းအင်မှ မလိုအပ်ရေ သဘာဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ရေ။
Passive transport ရေ ပြင်ပစွမ်းအင်မပါဘဲ ဆဲလ်တိအတွင်း အိုင်းယွန်းတိနန့် အခြားရေ မော်လီကျူးဒြပ်စင်တိဧ အခြီခံ ရွေ့လျားမှုဖြစ်ရေ။ passive d iffusion လို့လည်း ခေါ်ရေ။
Passive Transport အမျိုးအစားတိ edit
Passive Transportation အမျိုးအစား လေးမျိုးဟိပါတယ်။
- ရိုးသျှင်းရေပျံ့နှံ့မှု
- လွယ်ကူစွာ ပျံ့နှံ့ခြင်း။
- စိစစ်ရီး
- Osmosis
ရိုးသျှင်းရေပျံ့နှံ့မှု edit
Passive Transport အမျိုးအစားတိ - ရိုးသျှင်းရေပျံ့နှံ့မှု
Passive Transport အမျိုးအစားတိ - ရိုးသျှင်းရေပျံ့နှံ့မှု
Diffusion ဆိုရေမှာ အာရုံစူးစိုက်မှု မြင့်မားရေ နီရာမှ အရာဝတ္ထုတိ ရွေ့လျားမှု လျော့နည်းလားခြင်း ဖြစ်ရေ။ နယ်ပယ်နှစ်ခုဧ အာရုံစူးစိုက်မှု ကွာခြားချက်ကို အာရုံစူးစိုက်မှု gradient ဟုခေါ်ပြီး ဒေ gradient ပျက်လားရေအထိ ပျံ့နှံ့မှုဖြစ်စဉ်ကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရေ။ အမှုန်အမွှားတိရေ တစ်နီရာမှ တစ်နီရာသို့ အမှတ်တမဲ့ ရွေ့လျားလားရေကြောင့် အရည်နန့် ဓာတ်ငွေ့တိတွင် ပျံ့နှံ့ဖြစ်ပေါ်ရေ။ ၎င်းရေ မတူညီရေ ဘဝဖြစ်စဉ်တိ အတွက် လိုအပ်ရေ သက်ဟိအရာတိတွင် အရီးကြီးရေ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်ရေ ။ ဒြပ်စင်တိရေ ရိုးသျှင်းရေ ပျံ့နှံ့မှုဖြင့် ဆဲလ်အတွင်းနန့် အပြင်သို့ ရွေ့လျားရေ။
လွယ်ကူစွာ ပျံ့နှံ့ခြင်း။ edit
Facilitated diffusion ရေ သီးခြား transmembrane integral ပရိုတင်းတိမှတဆင့် ဆဲလ်အမြှေးပါးတစ်လျှောက် အိုင်းယွန်း သို့မဟုတ် မော်လီကျူးတိကို သယ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ ကြီးမားပြီး မပျော်ဝင်နိုင်ရေ မော်လီကျူးတိရေ ပလာစမာ အမြှေးပါးမှတဆင့် ၎င်းရို့ဧ သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးအတွက် သယ်ဆောင်သည့် အရာတစ်ခု လိုအပ်ပါရေ။ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်ရေ မည်သည့်ဆယ်လူလာ သို့မဟုတ် ပြင်ပစွမ်းအင်မှ မလိုအပ်ပါ။
ဂလူးကို့စ်သယ်ယူပို့ဆောင်ပီးသူ၊ အိုင်းယွန်းလမ်းကြောင်းတိနန့် aquaporins တိရေ ပျံ့နှံ့မှုကို လွယ်ကူချောမွေ့စီရေ ဥပမာအချို့ဖြစ်ရေ။ ဆဲလ်အမြှေးပါးရေ အရွယ်အစားသိမ်းငယ်ပြီး ဝင်ရိုးစွန်းမဟုတ်ရေ မော်လီကျူးတဖဲ့ချေကိုသာ စိမ့်ဝင်နိုင်ရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် transmembrane ပရိုတိန်းတိဧအကူအညီဖြင့်လွယ်ကူစွာပျံ့နှံ့မှုရေအရီးကြီးရေ။
စိစစ်ရီး edit
Filtration ရေ အရည်တိနန့် ဓာတ်ငွေ့တိမှ အစိုင်အခဲတိကို ခွဲထုတ်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ရေ။ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းဟိ အာဟာရတိကို ရွီးချယ်စုပ်ယူခြင်းရေ စစ်ထုတ်ခြင်းဧ ဥပမာတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်ရေ မည်သည့်စွမ်းအင်မှ မလိုအပ်ဘဲ အာရုံစူးစိုက်မှု gradient တစ်လျှောက်တွင် ဖြစ်ပွားရေ။ ကျောက်ကပ်ရေ ဇီဝစစ်ထုတ်ခြင်းဧ ဥပမာတစ်ခုဖြစ်ရေ။ သွီးကို glomerulus ဖြင့် စစ်ထုတ်ပြီး လိုအပ်ရေ မော်လီကျူးတိကို ပြန်လည်စုပ်ယူရေ။
filtration လုပ်ငန်းစဉ်တွင်၊ ဆဲလ်အမြှေးပါးရေ ပျော်ဝင်နိုင်ရေ အရာတိကိုသာ ခွင့်ပြုပြီး ၎င်းဧ ချွေးပေါက်တိမှတဆင့် အလွယ်တကူ ဖြတ်သန်းနိုင်ရေ ။
Osmosis edit
osmosis ဖြစ်စဉ်တွင်၊ ရေနန့် အခြားရေ မော်လီကျူးတိရေ အခြားအရာတိဧ အာရုံစူးစိုက်မှုကို မျှတစီရန်အတွက် ရွီးချယ်ထားရေ စိမ့်ဝင်နိုင်ရေ အမြှေးပါးမှတဆင့် ဖြတ်သန်းလားရေ။
Osmosis ရေ အာရုံစူးစိုက်မှု gradient နန့် အပူချိန်ကြောင့် ထိခိုက်ရေ။ အာရုံစူးစိုက်မှု gradient တိလေ၊ osmosis နှုန်းမြန်လေဖြစ်ရေ။ ယင်းချင့်အပြင် အပူချိန်တိုးလာရေနန့်အမျှ osmosis နှုန်းလည်း တိုးလာရေ။
osmosis ဖြစ်စဉ်နန့်ပတ်သက်၍ ပဋိပက္ခသီအိုရီတစ်ခုဟိရေ။ ဇီဝဗေဒပညာသျှင်တဖဲ့ချေက osmosis ရေ တက်ကြွရေသယ်ယူပို့ဆောင်ရီး ဖြစ်ပြီး passive transport မဟုတ်ကြောင်း အကြံပြုရေ။
Passive Transport ဧ ဥပမာတိ edit
အောက်ဖော်ပြပါတိရေ passive သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးဧ ဥပမာအချို့ဖြစ်ရေ။
- Ethanol ရေ အကွျှန်ရို့ဧ ခန္ဓာကိုယ်ထဲသို့ ဝင်ရောက်ပြီး သွီးကြောထဲသို့ ဝင်ရောက်ရေ။ အီသနီာ မော်လီကျူးတိရေ ရိုးသျှင်းစွာ ပျံ့နှံ့လားပြီး ပြင်ပစွမ်းအင်မဟိဘဲ ဆဲလ်အမြှေးပါးကို ဖြတ်သန်းလားရေကြောင့် ဖြစ်ရခြင်း ဖြစ်ရေ။
- အစိုင်အခဲအညစ်အကြေးတိကို ခွဲထုတ်ပြီး အူအမြှေးပါးမှတဆင့် အာဟာရတိကို သွီးကြောထဲသို့ ပို့ဆောင်ခြင်းဖြင့် အူတိမှ အာဟာရဓာတ်တိကို ပြန်လည်စုပ်ယူခြင်း။
- စပျစ်သီးကို ရေတွင်စိမ်ထားရေအခါတွင် ရေရေ osmosis ဖြစ်စဉ်ဖြင့် စပျစ်သီးအတွင်းပိုင်းသို့ ရွေ့လျားပြီး ဖောရောင်လာရေ။