Arakan(အာရကံ)
အင်္ဂလိပ်ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်စဉ်က ရခိုင်ပြည်အား အာရကန်(ARakan) ဟု ခေါ်ဝေါသုံးနူန်းခကတ်ပိုင် အနောက်တိုင်းစာပီတိတွင်လည်း ARakan ဟုသာသုံးနူန်းခကြရေ။ အာရကံအခေါ် ယူဆချက်သဘောဗျုပ္ပတ်ကို အောက်ပါအတိုင်း လိ့လာတွ့ဟိရရေ။
အကျဉ်းချုံးပနာ ဖော်ပြပါအံ့။
(၁) ရခိုင်တွင် အင်ဒိုအရိယန်တိ နီထိုင်ခရေ ဒေသတစ်ခု ဖြစ်ပြီးကေ ယင်းမျိုးဆက် အင်ဒိုအရိယန်မှ အင်ဒိုရိယံ၊ ထိုမှတစ်စ တစ်စ အာရကံဟု ခေါ်လာခြင်း ဖြစ်ရေဟူဧ့။
(၂) အိန္ဒိယနိုင်ငံ(ယခု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်)တွင် နီထိုင်ဖူးကတ်ရေ ရဟန်းတော်အချို့နန့် လူပုဂ္ဖိုလ်တချို့ထံမှ သိဟိရချက်အရ ဆိုကေ အင်္ဂလိပ်တိရေ ရခိုင်သို့စတင် ဝင်ရောက်ခစဉ်က စစ်တပ်တိတွင် ပါဟိလာရေ ဘင်္ဂလားနယ်သား ဘင်္ဂါလီတိ ကို ရခိုင်ပြည်အကြောင်းကို မေးမြန်းခလီရေ။ ၎င်းတိက စစ်တကောင်းနယ်မှာ စာရကင်(ဘင်္ဂလီစကားဖြင့် လေးပုံကို ခေါ်ရေ) ဟိရေ။ ရခိုင်ဒေသမှာ အာရကင် (ဘင်္ဂလီစကား ဖြင့် နှစ်ပုံခွဲကို ခေါ်ရေ)ဟိရေ။ ယင်းတိဧ့ဒေသပမာဏ ဟိခြင်းစကားအရ အာရကင်ဟု တွင်လာရရေ ဆိုဧ့။
(၃) တချို့အနီဖြင့် မှန်းဆပြောကတ်ရေမှာ အိန္ဒိယလူမျိုးတိ စကားပြောရာတွင် (A) အေ အသံ တစ်လုံးစီပို၍ ပြောလိ့ဟိရေ ဆိုဧ့။ ဥပမာ-အင်္ဂလိပ်စကားဖြင့် စာသင် ကျောင်း (စကူးလ်)ကို အေစကူး၊ အစကူးလ် ဆိုပနာ လည်း ကောင်း၊ အထူးစပါရှယ်ဆိုရေကို အစပါယ်ရှယ်ဟု လည်း ကောင်း ပြောဆိုလီရေ။ ထိုကဲ့သို့ ရခိုင် ဟူရေကို အိန္ဒိယလီသံဖြင့် ရခိုင်အစား ရခန် ဟု ပြောဆိုနိုင်မည် ဖြစ်၍ ထို ရခန် တွင် အ-တစ်လုံး အ-သံပိုစွက်ပီးခြင်း ဖြင့် အရခန်ဟု ဆိုခြင်းကို အင်္ဂလိပ်တိက အာရကံဟု ခေါ်ဆို မှု ဖြစ်လာနိုင်လီရာရေဟု ခန့်မှန်းခကတ်လီရေ။
(၄) ဘင်္ဂါလီလူမျိုးအချို့က သူတိလိုအပ်ဘက် ဆွဲဆောင်၍ အာ ရေဗျ ရာဇဝင်ဆရာကြီး အိပ်ဗ်)နာဗတူတာ(Ibh Btuta) ဆိုသူက ရခိုင်ပြည်ကို အာရေဗျစကားဖြစ်ရေ စည်းကမ်း သေဝပ်ခြင်း အာရိကွင်ဆိုရေ စကားအရ(Arcon)အာကန်မှ အာရကံဟု အဆင့်ဆင့်အသံပြောင်း ခေါ်လာခြင်း ဖြစ်ရေ ဟု ဆိုဧ့။
(၅) သမိုင်းသုတေသီတချို့က ခရစ်အေဒီ တစ်ရာစုခန့်မှစ၍ ရခိုင် ဒေသတိ အကြောင်းကို ခေါမတိုင်းသားတိ မှတ်တမ်းပါ ဂင်္ဂါမြစ်အလွန်ဟိ (ခရိုင်ဇီ=ရွှေမြေ)နန့် အာရ်ဂျရေ=ငွေမြေ) ကျွန်းတိဟိကြောင်း ဆိုရေ ခရစ်အေဒီ ၁၅၉ခန့်က ရီးခ ရေဟု ယူဆဟိကတ်ရေ။ ထိုတွင် အာရ်ဂျရေဒေသမှ တရွေ့ရွေ့အာရ်ကံဟု အသံပြောင်းလာခြင်း ဖြစ်ရေဟု ဆိုပါရေ။
(၆) ထပ်လောင်း၍ တင်ပြရမည်ဆိုကေ ဖော်ပြပါတော်လမီ ပထဝီကျမ်းရေ ဒေသတိကို သုတေသနပြုရာ ̧အကောင်း ဆုံးဟု သုတေသီတိက ဆိုကတ်ရေ။ ၁၉၅၀-ခုနှစ်က ဂရိသင်္ဘောတစ်စင်းမှ သင်္ဘောအရာဟိ တစ်ဦးက စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ဖတ်ပြခလီရေ။ ဂရိဘာသာဖြင့် ရီးသားရေ့ ထူးဆန်းရေ ရှေးခေတ်အတတ်ပညာတိ အမ ည်ဟိ စာအုပ်ဖြစ်ရေ။ ယင်းစာအုပ်မှ မှတ်စုအနည်းငယ်ကို ှင်းက အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ပြန်ဆိုပီးခလီရေ။ မူရင်းမှတ်တမ်းရီးသူမှာ ခရစ်၁၆၂၉ခုနှစ်၊ မြောက်ဦးမြို့ တွင် ရခိုင်သီရိဓမ္ဇရာဇာမင်းလက်ထက် ဆိပ်ကမ်းအုပ်ချုပ်ရီး တာဝန်တိကို ထမ်းဆောင်ခရေ ဂရိလူမျိုး (Elexzendro Defrir) အီလက်ဇနဋ္ဋΩို ဒီဖေယာ ဆိုသူဖြစ်ရေ။ ထိုမှတ်တမ်းကို အခြေ ခံ၍ ဂရိစာပီသျှင် (Dulux) ဒူးလက်ဆိုသူက ခရစ်၁၈၆၉-ခုနှစ် တွင် တစ်ဖန်စာအုပ် ထုတ်ဝေခရေ။ ထိုစာအုပ်ကို တစ်ဖန် ၁၉၃၆ခုနှစ်က စာပီပညာသျှင်တစ်ဦးက (၆)ကြိမ်မြောက် ပြန် လည်ရိုက်နှိပ်ခြင်း ဖြစ်ရေ။
ထို(၆)ကြိမ်မြောက် ထုတ်ဝေရေ စာအုပ်တွင် မူရင်း အီလက်ဇနဋ္ဋΩိုဒီဖေယာ မှတ်တမ်းတွင် ရခိုင် ̧ အဂ္ဖိယလုပ်ငန်းကို ဖော်ပြထားရေ။ အဂ္ဖိနိ (Auetginee) အဂ္ဖိနိ (Annigt) ဆိုပနာ ရီးထုံးပါဟိရေ။ ရခိုင်ကိုယ်တိုင်ဆိုပနာ ခေါ်ထားရေ။ ထုတ်ဝေ ခသူ ဒူးလက်က ရခိုင်ကို ဗြိတိသျှတိ ကိုလိုနီပြုခစဉ် ရခိုင်ကို အာရကံဟု ခေါ်ကတ်ခြင်းမှာ ရှေးပထဝီကျမ်းတိတွင် ယင်းဒေသ ကို အာဂီရ (Argira) ဟု ခေါ်တွင်ပြီး တိုင်းပြည်သားကို (Argirion) အာဂိရိယံဟု ခေါ်တွင်ခြင်းအရ အာရကံဟု ခေါ်ဆိုကတ်ခြင်း ဖြစ် ပီလိမ့်မည်ဟု ရီးသားခလီရေ။ အာဂိရိယံနန့် အာရကံမှာ အသံချင်းတူရိပ် ဟိပါရေ။
(၇) နောက်တစ်ခု စဉ်းစားစရာဟိရေကား ရခိုင်တွင် အိန္ဒိယ ဒေသအမည်တိနန့် ဆင်တူမှည့်ခေါ်ထားချက်တိ တွိ့ ရရေ။ အလ၍ကပ‹တိုင်း (စိမ်းလန်းစိုပြည်ရာဌာန) အမည်ရေ ယခု အရကပုရ်ဆိုပနာ ခေါ်တွင်လျက် ဟိဧ့။ ဗီဟာနယ်မြောက်ပိုင်း ဟိ မဂဓပြည်တစ်ခုပင်တည်း၊ အလ၍ကပ‹ပူရမှ အာရကပူရ်ဖြစ်လာ သဖြင့် ထိုအာရကပူရ်မှလူတိ ဝင်ရောက်လာမှုကြောင့် (စော လတိုင်းကို စူလစတနခေါ်သကဲ့သို့ ကုလားတန်မြစ်ရေ စူလစ တန်မှ ရွှေ့ပြောင်းဝေါဟာရ ဖြစ်ရေဟု ယူဆချက်အတိုင်း) အာရကပူရ်မှ အာရကန်အမည်ခံယူနိုင်စရာ ဟိလီရေ။ ယင်းအထက်ဖော်ပြပါ အင်ဒိုရိယံ၊ အာရကင် အာရကံ၊ အာရွှင်၊ အာဂျရေ၊ အာဂိရိယံ၊ အာရကပူရ် ဆိုရေ စကားသံ တိနန့် အာရကံဟူရေ လီသံမှ တူလိုရိပ်ဟိကတ်ရေ အသံတိ ပင် ဖြစ်ပါရေ။[1]
ကိုးကား edit
- ↑ အသျှင်စက္ကိန္ဒ(ရခိုင်ပြည်နယ်) -ရခိုင်ယဉ်ကျေးမှုများ (၇) -p57