Wp/rki/အမ်မိုးနီးယား

အမ်မိုးနီးယား (အင်္ဂလိပ်: Ammonia)ရေ အရောင်ကင်း၍ စူးရှ သည့်အနံ့ဟိရေ ဓာတ်ငွေ့ဖြစ်ရေ။ လီထက် အလီးချိန်ပေါ့ ၍ လီဧငါးပုံသုံးပုံခန့်သာလီးရေ။ နိုက်ထရိုဂျင် တစ်ဆ နန့် ဟိုက်ဒရိုဂျင် သုံးဆရော၍ရရေ ဓာတ်ငွေ့ဖြစ်သဖြင့် ယင်းကိုဓာတုသင်္ကေတအားဖြင့် NH3 ဟုရီးရေ။ အမ်မိုးနီး ယားကို လီတိတိနန့် ရော၍ရှူကေ အသက်အန္တရာယ် မဟိကေလည်း သူ့ချည်း ခပ်တိတိရှူမိပါက မွှန်၍ အသက် အန္တရာယ် ဖြစ်စေနိုင်ရေ။

အမ်မိုးနီးယားရေ ရေတွင် အလွန်ပျော်ဝင်လွယ် ရေ။ အမ်မိုးနီးယားဓာတ်ငွေ့ကို ရေတွင် ပျော်ဝင်စေရေအခါ အယ်လကာလိုင်းဂုဏ်သတ္တိတိဟိသည့် အမ်မိုးနီးယားဟိုက် ဒရောက်ဆိုက်ကိုရဧ။ ထိုအမ်မိုးနီးယားရေကို ဟိုက်ဒရို ကလိုရစ် အက်ဆစ်နန့် ပေါင်းစပ်စေကေ အမ်မိုးနီးယား ကလိုရိုက်ကို ရရေ။ စင်စစ် အမ်မိုးနီးယား ဟူရေ အမည်ကို အမ်မိုးနီးယား ကလိုရိုက်မှ ရဟိခခြင်းဖြစ်ရေ။ အမ်မိုးနီးယားကလိုရိုက်ခေါ် ဇဝက်သာကို အီဂျစ်နိုင်ငံ ဂျူပီတာ အမ်မွန်ဘုရားကျောင်းအနီးမှ တွိ့ဟိရရေကိုအစွဲပြု၍ အမ်မိုးနီးယားဟူရေအမည် ဖြစ်ပေါ် လာရေ။ အမ်မိုးနီးယားကို ရှေးအခါက သမင်ဖိုဧဦးချို၊ ခွာနန့် သားရေရို့မှ ထုတ်ယူကြသဖြင့် "သမင်ချိုအရက်ပြန်"ဟုခေါ် ကြရေ။ အမ်မိုးနီးယားကို ဓာတ်ငွေ့စစ်စစ်အဖြစ် ၁၇၇၄ ခုနှစ် တွင် ဂျိုးဇက် ပရီးဆလီဆိုသူ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ဓာတုဗေဒ ပညာရှင်က စတင်ထုတ်လုပ်၍ "အယ်လကလိုင်းလီ" ဟု မှည့်ခေါ်ခရေ။

အမ်မိုးနီးယားရေ ခြောက်နီသည့်အခါ အခြားဓာတ် တိနန့်ပေါင်းစပ်မှုနည်း၍ ရေတွင်ပျော်ဝင်နီသည့်အခါ အခြား ဓာတ်တိနန့် ပေါင်းစပ်ကေလီရေ။

ရိုးရိုးကျောက်မီးသွေးမှ ကုတ်မီးသွေးနန့် ကျောက်မီး သွေးဓာတ်ငွေ့ကို ထုတ်ယူရာတွင် အမ်မိုးနီးယားကို ဘေးထွက် ပစ္စည်းအဖြစ်ဖြင့် အမြောက်အမြားရဟိနိုင်ရေ။ ရဟိပုံမှာ ကျောက်မီးသွေးဓာတ်ငွေ့ကို ထုတ်ယူရန်အတွက် ကျောက်မီး သွေးကို ရီတော့ပေါင်းအိုးကဲ့သို့ရေ ပေါင်းချွေးခံအိုးလုံလုံတွင် ထည့်၍ မီးတိုက်ရေအခါ အမ်မိုးနီးယားရေရေလည်း ဘေး ထွက်ပစ္စည်းအဖြစ်ဖြင့် ရောနှော၍ထွက်လာဧ။ ထိုထွက်လာ ရေ အမ်မိုးနီးယားရေကို ဖောက်ထုံးရေနန့်ရော၍ မီးပေါ်တွင် ကျိုလိုက်ရေအခါ အမ်မိုးနီးယားကိုရဟိဧ။

ထို့ပြင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်နန့် နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ငွေ့ နှစ်မျိုး ကို တိုက်ရိုက်ပေါင်းစပ်ယူခြင်းဖြင့်လည်း အမ်မိုးနီးယားကို ရဟိ နိုင်ပေရေ။ ဤနည်းတွင် နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်ငွေ့သန့်သန့်တစ်ပုံ နန့် ဟိုက်ဒရိုဂျင် ဓာတ်ငွေ့သန့်သန့် သုံးပုံကို ရောပြီးကေ အပူချိန် ၅ဝဝ မှ ၇ဝဝ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထိ မီးပြင်းတိုက် ပီးရလီရေ။

အမ်မိုးနီးယားကို ၃၄ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထိ အေး အောင်ပြုလုပ်ကေ အရည်ဖြစ်လာရေ။ အမ်မိုးနီးယားရေ −၃၃.၃၄ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်တွင်ဆူပွက်၍ −၇၇.၇၃ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် တွင် အခဲဖြစ်ကေရေ။ အမ်မိုးနီးယားကိုအအေးခံ၍ ဖိအား ကောင်းကောင်းနန့် ဖိလိုက်ရေအခါ အလွယ်တကူနန့် အရည် ဖြစ်ကေနိုင်သဖြင့် သံမဏိစည်ကြီးတိထဲတွင်ထည့်၍ သယ်ယူ ရွှေ့ပြောင်းနိုင်လီရေ။

စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းတိတွင် အသုံးပြုရေ ဓာတ် ပစ္စည်းတိအနက် အမ်မိုးနီးယားရေ အလွန်အသုံးဝင်ရေ ပစ္စည်းတစ်ခုဖြစ်ဧ။ အမ်မိုးနီးယားကို ရေခဲပြုလုပ်ရာ၌လည်း ကောင်း၊ အအေးဓာတ်ပြုလုပ်ယူရေ စက်တိ၌လည်းကောင်း၊ နိုက်ထရစ်အက်ဆစ် ဖော်စပ်ယူရာ၌လည်းကောင်း အသုံးပြုကတ်ရေ။

အမ်မိုးနီးယားကို အက်ဆစ်တိနန့် ပေါင်းစပ်လိုက် ရေအခါ အဖိုးတန်ရေ အမ်မိုးနီးယား ဓာတ်ဆားတိကိုရ ဧ။ ဆား(လ်) ဗော်လတိုင်းခေါ် အမ်မိုးနီးယားကာဗွန်နိုက်ကို ရှူဆေး (ဇဝက်သာ ရှူဆေး) တွင်လည်းကောင်း၊ ဆား(လ်) အမ်မိုးနီးယက်ခေါ် အမ်မိုးနီးယားကလိုရိုက် (ဇဝက်သာ) ကို ဘယဆေးတိအပြင် ဗက်ထရီဓာတ်အိုးတွင်ထည့်ရန်နန့် ဂဟေ ဆော်ရာ၌ ချွေးချွတ်ဆေးအဖြစ်ဖြင့်လည်းကောင်း အသုံးပြုကတ်ဧ။ အမ်မိုးနီးယမ်းဆာလဖိတ်ကို ဓာတ်မြေဩဇာအဖြစ် အသုံး ပြုကြ၍၊ အမ်မိုးနီးယမ်းနိုက်ထရိတ်ကို ပေါက်ကွဲစေတတ်ရေ ခဲယမ်းမီးကျောက်တိ ပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြလီရေ။

ရည်ညွန်း

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8#cite_ref-1