Wp/rki/အင်တာနက်

အင်တာနက် (အင်္ဂလိပ်: The Internet) ဆိုစွာမှာ စံနမူနာ Internet Protocol Suite (TCP/IP) ကိုသုံးပနာ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်တိ ချိတ်ဆက်ကာ သန်းထောင်နန့်ချီရေ ကမ္ဘာအနှံ့သုံးစွဲ သူတိအား ဝန်ဆောင်မှုပီးနီရေ ကမ္ဘာနန့်အဝှမ်း ချိတ်ဆက်ထားရေ စနစ်တစ်ခုပင် ဖြစ်ရေ။ ဒေသတွင်းမှရေ ကမ္ဘာလုံးအနှံ့ အရို့င်းအတာအထိ ကျယ်ပြန့်စွာ သွယ်တန်းထားရေ အီလက်ထရွန်းနစ် အချက်အလက်တည်ဆောက်မှုနန့်အမြင်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်နည်းပညာတိနန့်ချိတ်ဆက်ထားရေ သန်းပေါင်းမကန်ဟိရေ ပုဂ္ဂလိက၊ အတိပြည်သူ၊ ပညာရီး၊ စီးပွားရီးနန့်အစိုးရပိုင်းဆိုင်ရာ ကွန်ယက်တိ ပါဝင်ရေ ကွန်ယက်တိဧကွန်ယက် တစ်ခု ဖြစ်ရေ။ ကမ္ဘာ့ပင့်ကူအိမ်ဟု တင်စားရေ World Wide Web (WWW) ဧအချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နီရေ ဟိုက်ပါတက်(စ်) (hypertext) စာရွက်စာတမ်းတိနန့်အီလက်ထရွန်းနစ်စာပို့စနစ် (electronic mail) ကို ပံ့ပိုးရေ အခြီခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံပိုင့် အမျိုးအစား တိပြားလှစွာရေ သတင်းအချက်အလက် အရင်းအမြစ်တိ နန့်ဝန်ဆောင်မှုတိကို အင်တာနက်က သယ်ဆောင်ပီးပါရေ။

အင်တာနက်ဧတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ဖြတ်လားရေ အမျိုးမျိုးရေ လမ်းကြောင်းတိကို အမြင်ပုံဖော်ထားပုံ။ ‘The Opte Project’ မှ။

ရေလီဖုန်း၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင် နန့်ရုပ်မြင်သံကြားပိုင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာ လူထုဆက်သွယ်ရီးတိ ရေ အင်တာနက်အားဖြင့်အသွင်သဏ္ဌာန်နန့်အနက်အဓိပ္ပာယ် တဖန်ပြောင်းလဲလာကတ်ရေ။ သတင်းစာ၊ စာအုပ် နန့်အခြားပုံနှိပ်လုပ်ငန်းတိ Websites ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိ Blogs ဘလော့တိနန့်ကိုက်ညီအောင် ပြုပြင်လာကတ်ရေ။ အမြန်သတင်းပို့ဆက်သွယ်ခြင်း (instant messaging), အင်တာနက် စုပေါင်းဆွေးနွေးခန်းတိ (Internet Forums) နန့်လူမှုရီးကွန်ယက်တိ (social networking) တိရို့မှတစ်ဆင့် လူအချင်းချင်း အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ရာတွင် အသွင်သစ်တိကို အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်ပီးရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အဟိန်မြှင့်တင်ပီးရေ။ အဓိက လက်လီအရောင်းဆိုင်ခွဲ တိ၊ လက်လုပ်လက်စား ဈေးရေတိ၊ ကုန်ရေတိ အတွက် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဈေးဝယ်ခြင်း (online shopping) အရင်အမြန် ရို့းတက်ဖွံ့ဖြိုးလာရေ။ အင်တာနက်ပေါ်ဟိ စီးပွားရီးလုပ်ငန်းတစ်ခုနန့်တစ်ခု ရို့က်ရိုက်ဆက်ဆံမှု နန့်ငွေကြေး ဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းတိ က စက်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုလုံး ထုတ်ကုန်စီးဆင်းမှု ကို အကျိုး သက်ရောက် စီရေ။

၁၉၆၀ခုနှစ်တိက ပုဂ္ဂလိကနန့်အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုစစ်တပ် နှစ်မျိုးလုံးဧကြံ့ခိုင်ပြီးကေ တော်ရုံအမှားခံနိုင်ရေ၊ ဖြန့်ဝေပီးရေ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်တိအကြောင်း သုတေသန ပြုခြင်းတိ အင်တာနက်ဧမူလအစ ဖြစ်ခရေ။ အမျိုးသား သိပ္ပံရီးရာ ဖောင်ဒေးရှင်း က ပံ့ပိုးရေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဧကွန်ယက်နောက်ကျောရိုးသစ် အတွက် ရန်ပုံငွေ နန့်အခြားရေ စီးပွားရီးကွန်ယက် နောက် ကျော ရိုးသစ် အတွက် ကိုယ်ပိုင် ရန်ပုံငွေ ရို့ကို ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးကို ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်မှု နည်းပညာသစ်တိ နန့်ကွန်ယက်အတိအပြားကို စုပေါင်းခြင်းတိ တည်ဆောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုတွင် ပါဝင်လာစီရန် ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုခရေ။ ၁၉၉၀ခုနှစ်တိဧအလယ်နှစ်တိက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို စီးပွားဖြစ် ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် အင်တာနက်ရေ လူသိတိလာပြီးကေ ခေတ်သစ်လူသားဘဝဧအရာရာရို့င်း နီးပါးတွင် ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းခြင်း အကျိုးတိရဟိခရေ။ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှစပနာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေဧလေးပုံတစ်ပုံခန့်ရေ အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုတိကို အသုံးပြုနီပြီဖြစ်ရေ။

နည်းပညာဆိုင်ရာ အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း ရယူခြင်းနန့်အသုံးပြုခြင်းအတွက် ပေါ်လစီတိတွင်လည်းကောင်း အင်တာနက်ကို ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်မှုမဟိပါ၊ ပေါင်းစပ်ပါဝင်ရေ ကွန်ယက်တစ်ခုစီရေ ၎င်းဧကိုယ်ပိုင် စံချိန်စံညွှန်းတိကို သတ်မှတ်ရေ။ အင်တာနက်တွင် အဖို့နီရာပီးခြင်းဆိုင်ရာ နိယာမနှစ်ခုဖြစ်ရေ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်) လိပ်စာ နီရာနန့်ဒိုမိန်း အဖို့ စနစ် ရို့ဧလှည့်စားရေ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်တိကိုသာ ထိန်းသိမ်းရေ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ဖြစ်ရေ Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN)က ညွှန်ကြားရေ။ အဓိက ပရိုရို့ကော(လ်)တိ(IPv4 နန့်IPv6)ဧနည်းပညာဆိုင်ရာ နောက်မှထောက်ပံ့ခြင်းနန့်စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်းရေ Internet Engineering Task Force (IETF)ဧလှုပ်ယှားမှုဖြစ်ရေ။ ၎င်းရေ နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်မှုကို ထည့်ဝင်ခြင်းအားဖြင့်ဖို့သူမဆို ပါဝင်နိုင်ရေ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပါဝင်သူတိကို အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လျော့ရဲစွာ လက်ခံရေ အကျိုးအမြတ် မရည်ရွယ်ရေ အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ရေ။

ပညာရပ်ဝေါစွာရ

အင်တာနက်ကွန်ယက် ချိတ်ဆက်မှု သရုပ်ပြ ပုံ

အင်တာနက် စာလုံးကြီးအသုံးပြုမှု လုပ်ထုံးလုပ်နည်း

အင်တာနက် နန့်World Wide Web ဝေါစွာရတိကို နေ့စဉ်သုံးစကားပြောတိတွင် ထူးထူးခြားခြား မဟုတ်ပဲ မကြာခဏ ပြောဆို သုံးစွဲကတ်ရေ။ သိုကေ အင်တာနက်နန့်World Wide Web မှာ တစ်ခုတည်းမဟုတ်သပိုင့် တူညီမှုလည်းမဟိပါ။ အင်တာနက်ရေ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အချက်အလက်တိကို ဆက်သွယ်မှု စနစ်ဖြစ်ရေ။ ၎င်းရေ ကွန်ပျူတာတိအကြား ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပီးရေ စွာ့ဒ်ဝဲနန့်ဆော့(ဖ်)ဝဲ အခြီခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှု ဖြစ်ရေ။ ခြားနားမှုမှာ ဝက်(ဘ်)ရေ အင်တာနက်မှတဆင့် အသုံးပြုဆက်သွယ်ရေ ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ၎င်းရေ စာရွက်စာတမ်းတိနန့်အခြားရေ အရင်းအမြစ်တိကို ဟိုက်ပါလင့်ခ်တိ၊ URL တိနန့်အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားရေ အစုအဝီးဖြစ်ရေ။

IP ကွန်ယက်တိဧကမ္ဘာ့ကွန်ယက်စနစ်တစ်ခုလုံးကို ရည်ညွှန်းရေအခါInternetဆိုရေ ဝေါစွာရကိုအစဉ်အလာအားဖြင့်ကိုယ်ပိုင်နာမ်အဖြစ်ယူဆပြီးကေ အစဦးဆုံးစာလုံးကိုစာလုံးကြီးနန့်ရီးရေ။ မီဒီယာနန့်လူသိတိ ယဉ်ကျေးမှုတွင် ၎င်းကို ယေဘုယျ ဝေါစွာရ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အတိဆိုင်နာမ်အဖြစ် သတ်မှတ်ရန် ဦးတည်ချက်ထားရေကြောင့် "the internet" ဆိုပနာ စာလုံးကြီးမသုံးဘဲ ရီးကတ်ရေ။ အင်တာနက်ကို မကြာခဏ net ဟုလည်း ရိုးရှင်းစွာ ရည်ညွှန်းရေ။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ရုပ်ပုံဖော်ပြချက်တိတွင် အင်တာနက် အရင်းအမြစ်တိဧနီရာတိကျမှု ယပိုင်မဟုတ်ကေ အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်မှုရေ အရီးမပါရေအခါတွင် အင်တာနက်ကို cloud ဟု မကြာခဏ ရည်ညွှန်းပြီးကေ စာပီအရလည်း ဒေပိုင် ဖော်ပြရေ။

အင်တာနက် ရာဇဝင်

USSR ဧSputnik ကို ဖွင့်လှစ်မှုရေ ၁၉၅၈ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် နည်းပညာ ဦးဆောင်မှုကို တဖန် ပြန်လည်ရဟိရန်အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို အဆင့်မြင့် သုတေသန စီမံကိန်း အေဂျင်စီ (Advanced Research Projects Agency) (ARPA or DARPA)ကို တည်ထောင်ရန် လှုံ့ဆော်ခရေ။[2][3] ARPA က Semi Automatic Ground Environment (SAGE) အစီအစဉ်ဧသုတေသနကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန် Information Processing Technology Office (IPTO)ကို တည်ထောင်ခရေ။ ၎င်းရေ ပထမဆုံးအကြိမ် တစ်နိုင်ငံလုံးအရို့င်းအတာနန့်ရေဒါ စနစ်တိကို အတူတကွ ကွန်ယက်ဖွဲ့ ချိတ်ဆက်ထားရေ။ IPTO ဧရည်ရွယ်ချက်မှာ US စစ်တပ်ဧဆက်သွယ်ရီးကွန်ယက်တိဧရှင်သန်နိုင်စွမ်း နန့်ပတ်သက်ရေ ၎င်းရို့ဧအလေးထားစရာကိစ္စကို ရင်ဆိုင်ရန် နည်းလမ်းရှာရီးဖြစ်ပြီးကေ ပထမဆင့်အနိန်နန့်ပန်တဂွန်၊ ရှိုင်ယန်တောင်နန့်SAC HQ ရို့ဟိ ၎င်းရို့ဧကွန်ပျူတာတိ အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ရန် ဖြစ်ရေ။

တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို မြှင့်တင်သူ ဂျေစီအာရ် လစ်(ခ်)လစ်ဒါ (J. C. R. Licklider) ရေ IPTO ဧအကြီးအကဲအဖြစ် ရွေးချယ်ခံရရေ။ လစ်(ခ်)လစ်ဒါရေ သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာကို စိတ်ဝင်စားလာပြီးကေနောက် ၁၉၅၀ နှစ်လယ်ပိုင်းတွင် စွားဗတ် တက္ကသိုလ် ဟိ Psycho-Acoustic Laboratory မှ MIT သို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခရေ။ MIT တွင် သူရေ လင်ကွန်းစမ်းသပ်ခန်းကို တည်ထောင်ရေ ကော်မတီတွင် အမှုထမ်းခပြီးကေ SAGE စီမံကိန်းကို လုပ်ဆောင်ခရေ။ ၁၉၅၇ခုနှစ်တွင် သူဧPDP-1 ကွန်ပျူတာဧပထမ ထုတ်လုပ်မှုကို ဝယ်ခပြီးကေ အချိန်ဝီမျှခြင်းနည်းပညာကို ပထမဆုံးအကြိမ် အတိပြည်သူသို့ လက်တိ့လုပ်ဆောင်ပြခရာ နီရာဖြစ်ရေ BBN ၌ ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခရေ။

IPTO တွင် လစ်(ခ်)လစ်ဒါကို ဆက်ခံသူ အိုင်ဗင် ဆပ်သာလန်ရေ ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် လောရန့်(စ်) ရောဘတ်(စ်)ကို ရဟိခပြီးကေ ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်ခြင်း စီမံကိန်းကို စတင်ခရေ။ ရောဘတ်(စ်)က ပေါလ် ဘာရန်ဧနည်းပညာကို အခြီခံခရေ။ ဘာရန်ရေ ကြံ့ခိုင်ပြီးကေ ဘေးအန္တရာယ် အသွယ်သွယ်ကြောင့် မပျက်စီးစေဘဲ ပိုမိုကောင်းမွန်ရေ ကွန်ယက်ကို ရဟိရန်အတွက် ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း (ဆားကစ် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း နန့်ဆန့်ကျင်ဘက်) ကို ထောက်ခံချက်ပီးရေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု လေတပ်အတွက် ပြည့်စုံစေ့စပ်ရေ လိ့လာမှုတစ်ခုကို ရီးသားခသူဖြစ်ရေ။ ရောဘတ်(စ်)ရေ SAGE စနစ်ဧဒီဇိုင်းကို လုပ်ဆောင်ရန် မူလအားဖြင့်တည်ထောင်ခရေ MIT လင်ကွန်း စမ်းသပ်ခန်းတွင် အလုပ်လုပ်ခဖူးရေ။ UCLA ပါမောက္ခ လီယိုနတ် ကလိန်းရော့(ခ်) ရေ ၁၉၆၂ခုနှစ်တွင် ပက်ကက် ကွန်ယက်အတွက် အယူအဆဆိုင်ရာ အခြီခံကို ပီးခပြီးကေ နောက်ပိုင်း ၁၉၇၀ခုနှစ်တိတွင် (အဆင့်ဆင့်ဖွဲ့စည်းထားရေ လမ်းကြောင်း အတွက်) ယနေ့ အင်တာနက်ဆီသို့ ဖြစ်ထွန်းလာမှုကို ထောက်ပံ့ခရေ အယူအဆကိုလည်း ပီးခရေ။

ဆပ်သာလန်ကို ဆက်ခံရေ ရောဘတ် တေလာ ရေ ရောဘတ်(စ်)ကို သူဧယခင်က ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အောင်မြင်မှုအပေါ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လားပြီးကေ IPTO ဧသိပ္ပံပညာရှင်ချုပ် ဖြစ်လာစီရန် စည်းရုံးခရေ။ တစ်ခါတွင် ရောဘတ်(စ်)ရေ ကွန်ပျူတာကွန်ယက်တိ အရင်းမြစ်ဝီမျှခြင်း ဟုခေါ်တွင်ရေ အစီရင်ခံစာတစ်ခုကို ရီးသားခရေ။ ထိုအစီရင်ခံစာကို ၁၉၆၈ခုနှစ် ဇွန်လတွင် တေလာက အတည်ပြုခပြီးကေ နောက်နှစ်တွင် လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရေ ARPANET ကို စတင်ဆောင်ရွက်ရီးအတွက် အခြီခံအုတ်မြစ် ချခရေ။

မကန်ဟိရေ လုပ်ဆောင်မှုတိအပြီးကေ ၁၉၆၉ခုနှစ် အောက်ရို့ဘာလ ၂၉ရက်နေ့တွင် UCLA ဧအင်ဂျင်နီယာနန့်အသုံးချသိပ္ပံကျောင်းဟိ ကလိန်းရော့(ခ်)ဧကွန်ယက်ရို့င်းတာခြင်းစင်တာနန့်မန်နီလို ပါ့(ခ်)၊ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် SRI အင်တာနေရှင်နယ်(SRI)ဟိ ဒေါက်ကလပ်(စ်) အိန်ဂျယ်(လ်)ဘတ်(တ်)ဧNLS စနစ်အကြားဟိ ARPANET ဖြစ်လာနိုင်ရေ ပထမဆုံး ကွန်ပျူတာနှစ်ခုရေ အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နိုင်ခရေ။ ARPANET ပေါ်ဟိ တတိယနီရာမှာ ဆန်တာဘာဘရာဟိ ကာလီဖိုးနီးယား တက္ကသိုလ် ကူလာဖရိုင်း အပြန်အလှန် အကျိုးသက်ရောက်ရေ သင်္ချာ စင်တာ ဖြစ်ပြီးကေ စတုတ္ထနီရာမှာ ယူတားတက္ကသိုလ် ဂရပ်ဖစ်ဌာန ဖြစ်ရေ။ အနာဂတ် ဖွံ့ဖြိုးမှုဧရှေးဦးသင်္ကေအဖြစ် ၁၉၇၁ခုနှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် သက်တမ်းနု ARPANETသို့ ချိတ်ဆက်ထားရေ နီရာပေါင်း တစ်ဆယ့်ငါးခု ဟိနေပြီဖြစ်ရေ။

ARPANET ရေ ယနေ့အင်တာနက်ဧအကြိုကွန်ယက်တိတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ရေ။ သီးခြား တည်ဆောက်မှုတစ်ခုအနိန်နန့်UK National Physical Laboratory မှ ဒေါ်နယ် ဒေးဗီး(စ်)ရေလည်း ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အယူအဆကို ၁၉၆၀ခုနှစ်တိ အစောပိုင်းတွင် ရှာဖွေတိ့ဟိခရေ။ ထိုအကြောင်းအရာကို ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် စွောပြောခပြီးကေ နောက်ပိုင်းတွင် အတ္တလန်တိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းနှစ်ဘက်မှ နယ်ပယ်သစ်ဟိ အဖွဲ့တိ သိကျွမ်းလာခကတ်ရေ။ အမှန်တကယ်အားဖြင့်ဒေးဗီး(စ်) အသစ်ထွင်ခရေ စာလုံးတိဖြစ်ရေ “ပက်ကက်” နန့်“ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း”ရို့ကို စံဝေါစွာရတိအဖြစ် လက်ခံခကတ်ရေ။

ဒေးဗီးစ်ရေ မာ့(ခ်) I ဟု ခေါ်ရေ packet လမ်းပြောင်းလွှဲရေ ကွန်ယက်ကိုလည်း UK တွင် ၁၉၇၀ခုနှစ်က ထည်ဆောက်ခရေ။ARPANET အတွက် ပုဂ္ဂလိက ကန်ထရိုက်တာတိဖြစ်ရေ ဘော့(လ်)(ထ်) ဘာရာနက်(ခ်)နန့်နယူးမန်း (BBN) က “ထပ်ဆင့် တန်ဖိုး သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးတိ” ကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် တရားဝင်ဖြစ်ရန် ထူထောင်ပြီးကေနောက် သီးခြား စီးပွားဖြစ် မူကွဲကို ဖန်တီးရန် ဆောင်ရွက်ခရေ။၎င်းရို့ တည်ထောင်ခရေ ကွန်ယက်ရေ Telenet ဟုအဖို့ရပြီးကေ ၁၉၇၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံတဝှမ်း မြို့တိတွင် အခမဲ့ အတိသုံး လက်လှည့် ဖုန်းစနစ်သုံး ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုကို တပ်ဆင်ခြင်းနန့်လုပ်ငန်းစတင်လုပ်ဆောင်ခရေ။ Telenet ရေ အတိပြည်သူသို့ ပထမဆုံး ဖွင့်လှစ်ပီးရေ packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကွန်ယက်ဖြစ်ရေ။

ARPANET ပေါ်တွင် အလုပ်လုပ်ရေ ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကို သရုပ်ဖော်မှုနောက်တွင် ဗြိတိန် စာရို့က်၊ Telenet၊ DATAPAC နန့်TRANSPAC ရို့ရေ ပထမဆုံး packet လမ်းပြောင်းလွှဲရေ ကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုကို ဖန်တီးရန် ပူးပေါင်းခကတ်ရေ။ ၁၉၇၈ခုနှစ်တွင် UK ၌ ဒေရေကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲရေ ဝန်ဆောင်မှု (IPSS)ဟု ရည်ညွှန်းကတ်ရေ။ X.25 ကို အခြီခံရေ ကွန်ယက်တိ စုစည်းမှုရေ ဥရောပနန့်US မှရေ ကနေဒါ၊ စွောင်ကောင် နန့်ဩစတြေးလျရို့သို့ ပြန့်နှံ့လားခရေ။ ၁၉၇၆ခုနှစ်ခန့်တွင် X.25 packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း စံချိန်စံညွှန်းကို CCITT (ဂုအခေါ် ITU-T) တွင် ပြုလုပ်ခရေ။

စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် အင်တာနက် မွေးဖွားမှု အထိမ်းအမှတ် ကမ္ဗည်း

X.25 ရေ တူညီရေ ကာလအတွင်း လုပ်ဆောင်ခကတ်ရေ ARPANET ပေါ်တွင် DARPA ဧစမ်းသပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ပက်ကက် ရေဒီယို ကွန်ယက်နန့်ပက်ကက် ဂြိုဟ်ထုကွန်ယက် ရို့မှ ပေါ်ထွက်လာရေ TCP/IP ပရိုရို့ကော(လ်)တိပေါ်တွင် မှီခိုနီရေ။ အစောပိုင်း ARPANET ကို စတိဗ် ခရော့ကာ ဦးဆောင်ရေ (Network Working Group - NWG) ဟုခေါ်ရေ အဖွဲ့မှ ၁၉၇၀ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် ဒီဇိုင်းဆွဲ ဆောင်ရွက်ခပြီးကေ လက်ခံအစိတ်အပိုင်းတိ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ချိတ်ဆက်နိုင်မှုနန့်ပရိုရို့ကော(လ်) အစုအစည်းဧလှည့်နီရေ အလွှာတိ ကို အကောင်အထည်ဖော်ကာ ကွန်ယက် ထိန်းချုပ်မှု ပရိုဂရမ် (Network Control Program - NCP) ပေါ်တွင် လည်ပတ်ရေ။ နီရာတိ ပိုပနာပိုပနာ ချိတ်ဆက်လာရေနန့်အမျှ ကွန်ယက်ဧအရင်အမြန် ဖွံ့ဖြိုးကြီးထွားမှုကို တုံ့ပြန်ရန် ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) နန့်ရောဘတ်ခန်းရို့ရေ ဂုတွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုနီရေ TCP ပရိုရို့ကော(လ်)တိဧပထမဆုံး သရုပ်ဖော်ရီးသားချက်ကို ၁၉၇၃ခုနှစ်အတွင်း ရို့းတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် လုပ်ဆောင်ခကတ်ပြီးကေ ထိုအကြောင်း စာတမ်းကို ၁၉၇၄ခုနှစ် မေလတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခရေ။

ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးနန့်ဆိုင်ရေ TCP/IP ကွန်ယက် တစ်ခုကို ဖော်ပြရီးသားရန် “အင်တာနက်” ဆိုရေ ဝေါစွာရကို အသုံးပြုမှုရေ RFC 675 ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုနန့်အတူ ၁၉၇၄ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အစပြုခရေ။ RFC 675 ရေ ပထမဆုံး TCP သတ်မှတ်ချက် အပြည့်အစုံဖြစ်ပြီးကေ ၎င်းကို ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) (Vinton Cerf)၊ ယိုဂျင်ဒါလယ်(လ်) (Yogen Dalal)နန့်ကား(လ်)ဆန်းရှိုင်း (Carl Sunshine) ရို့က စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် ရီးသားခရေ။ နောက်ကိုးနှစ်အတွင်းတွင် ပရိုရို့ကော(လ်)တိကို ပြုပြင်ပြင်ဆင်ရန်နန့်၎င်းကို ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ် အမျိုးမျိုးပေါ်တွင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခကတ်ရေ။ ARPANET ပေါ်ဟိ လက်ခံဟို့(စ်)တိအားလုံးကို NCP ပရိုရို့ကော(လ်) အစွောင်းတိမှ ရွှေ့ပြောင်းအပြီးကေ ၁၉၈၃ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်နေ့တွင် ပထမဆုံး TCP/IP-ကိုအခြီခံရေ နယ်ပယ်ကျယ်ပြန့်ရေ ကွန်ယက်ရေ အသုံးပြုရန် အဆင်သင့် ဖြစ်နေပြီ ဖြစ်ရေ။ ၁၉၈၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဧ

အမျိုးသား သိပ္ပံ ဖောင်ဒေးရှင်း (NSF)ရေ၎င်းရို့ဧတီထွင်သူ ဒေးဗစ် အယ်(လ်) မီး(လ်)(စ်) (David L. Mills)က "ဖက်(ဇ်)ဘော(လ်)(စ်)(fuzzballs)" ဟုခေါ်ဆိုရေ ကွန်ပျူတာကို အသုံးပြုပနာ တက္ကသိုလ် ၅၆ ကီလိုဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်ကျောရိုးဖြစ်ရေ NSFNETကို တည်ဆောက်ရန် လုပ်ငန်းအပ်နှံခရေ။ နောက်နှစ်တွင် NSFရေ ပိုမိုမြန်ဆန်ရေ ၁.၅ မီဂါဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်သို့ ပြောင်းလဲရန် ကမကထပြုခရေ။ DARPA TCP/IP ပရိုရို့ကော(လ်)တိကို အသုံးပြုရန် အဓိက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဒန်းနစ် ဂျန်နင်း(စ်)က ပြုလုပ်ခပြီးကေနောက် NSF တွင် ဆူပါကွန်ပျူတာ ပရိုဂရမ်ကို တာဝန်ယူခရေ။

အခြား ကွန်ယက်တိသို့ NSFNET ကို ဖွင့်ပီးခြင်းရေ ၁၉၈၈ခုနှစ်တွင် စတင်ခရေ။ ထိုနှစ်ထဲတွင် NSFNETနန့်စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်ရေ MCI စာပို့ စနစ်ရို့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကို US ဖယ်ဒရယ် ကွန်ယက်ကောင်စီက အတည်ပြုပီးခပြီးကေ ချိတ်ဆက်ခြင်းကို ၁၉၈၉ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ပြုလုပ်ခရေ။ OnTyme၊ Telemail နန့်Compuserve အပါအဝင် အခြား စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်ရေ အီလက်ထရောနစ် စာပို့ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုတိ မကြာမီ ချိတ်ဆက်လာခကတ်ရေ။ ထိုနှစ်ထဲတွင်ပင် စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူတိ (ISPs) သုံးခုရေ လုပ်ငန်း စတင်ခကတ်ရေ- UUNET၊ PSINet၊ နန့်CERFNET။ နောက်ပိုင်းတွင် ပေါင်းစည်းခရာ အင်တာနက်သို့ မုခ်ပေါက် လမ်းတိကို ပီးရေ အရီးကြီးရေ သီးခြား ကွန်ယက်တိတွင် Usenet နန့်BITNET ရို့ပါဝင်ရေ။ TCP/IP ပရိုရို့ကော(လ်)ရေ ပိုမိုရေပန်းစားလာရေအလျောက် Telenet (ထိုအချိန်က Sprintnet ဟုအဖို့ပြောင်း), Tymnet၊ Compuserve နန့်JANET ပိုင့် အမျိုးမျိုးရေ အခြား စီးပွားဖြစ်နန့်ပညာရီးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်တိ ၁၉၈၀ခုနှစ်တိတွင် ကြီးထွားလာနီရေ အင်တာနက်နန့်အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ခကတ်ရေ။ TCP/IP မှ တည်ဟိနီရေ ဆက်သွယ်ရီး ကွန်ယက်တိဧအလိုက်သင့် ပြောင်းလဲနိုင်မှုရေ အရင်အမြန် ကြီးထွားမှုကို အခွင့်ပီးခရေ။

သတ်မှတ်မှုတိနန့်ရည်ညွှန်းဥပဒေဧလမ်းဖွင့်ထားရေ ရယူနိုင်မှုရေ စီးပွားဖြစ် ရောင်းချသူတိကို အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်နိုင်ရေ ကွန်ယက် အစိတ်အပိုင်းတိ၊ ဥပမာ ရောက်တာတိ၊ တည်ဆောက်ရန် ခွင့်ပြုထားရေ။ ၎င်းက ကုမ္ပဏီပေါင်းတိစွာမှ စံချိန်စံညွှန်းမီ ကွန်ယက် ဂီယာကို ရဟိစေနိုင်ရေ။ ဒေအရာရေ အင်တာနက် အရင်အမြန် ကြီးထွားလာမှုနန့်ဒေသန္တရနယ်ပယ် ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း တဟုန်ထိုး ရို့းပွားလာမှုရို့ကို အထောက်အပံ့ဖြစ်စေခရေ။ ယင်းရေ UNIX နန့်အခြား သုံးနေကျဖြစ်ရေ ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ်ရို့င်းနီးပါး ပေါ်တွင် TCP/IP ဧကျယ်ပြန့်ရေ အကောင်အထည်ဖော်မှုနန့်တိကျရေ စံချိန်စံညွှန်း သတ်မှတ်ခြင်းရို့ကို မျိုးစေ့ချခရေ။ 150pxဒေ NeXT ကွန်ပျူတာကို CERN တွင် ဆာတင်(မ်)ဘာနား(စ်)-လီးက အသုံးပြုခပြီးကေ ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး ဝက်(ဘ်)ဆာဗာ ဖြစ်လာခရေ။

အင်တာနက်ကို ဖြစ်လာစေခရေ အခြီခံ အသုံးချလုပ်ငန်းတိနန့်လမ်းညွှန်တိ ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုနီးပါးမျှ တည်ဟိခကေလည်း ကွန်ယက်ရေ ၁၉၉၀ခုနှစ်တိအထိ အတိပြည်သူရှေ့တွင် မျက်နှာမရခပေ။ ၁၉၉၁ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၆ရက်နေ့တွင် သေးငယ်ရေ အရာတိကို သုနေသနပြုရာ ဥရောပရို့က် တစ်ရို့က်လုံးနန့်ဆိုင်ရေ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်ရေ CERN ရေ World Wide Web စီမံကိန်းသစ်ကို ကြော်ငြာခရေ။ ဝက်(ဘ်)ကို ဗြိတိသျှ သိပ္ပံပညာရှင် တင်(မ်)ဘာနား-လီးက ၁၉၈၉ခုနှစ်တွင် တီထွင်ခရေ။ အစောပိုင်းတွင် နာဖို့ကြီးရေ ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာမှာ HyperCardနန့်X Window System တည်ဆောက်အသုံးပြုပြီးကေနောက်တွင် ပုံဖော်ခရေ ViolaWWW ဖြစ်ရေ။ ၎င်းနီရာတွင် Mosaic ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာနန့်တဖြည်းဖြည်း အစားထိုးလာခရေ။ ၁၉၉၃ခုနှစ်တွင် အီလီနွိုက်တက္ကသိုလ်၌ အထူးတွက်ချက်ရီးအသုံးချလုပ်ငန်းတိအတွက် နိုင်ငံတော်စင်တာက Mosaic ပုံစံကွဲ ၁.၀ ကို ဖြန့်ချိခရေ။ ယပြီးကေ၁၉၉၄ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ယခင်က ပညာရီးဆိုင်ရာဖြစ်ရေ နည်းပညာရပ်ဆိုင်ရာ အင်တာနက်ကို လူအတိ စိတ်ဝင်စားလာခကတ်ရေ။ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုမှုရေ နေ့စဉ်သုံးဖြစ်လာခပြီးကေ ထို့အတွက်ကြောင့် ၎င်းကို World Wide Webကို ရည်ညွှန်းရေ synecdoche အဖြစ် အသုံးပြုလာခကတ်ရေ။

ထိုအတောအတွင်း ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုဧရို့းတက်မှုဖြစ်စဉ်တွင် အင်တာနက်ရေ ယခင်က ဟိနေခရေ အတိပြည်သူ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်တိဧအတိစုကို (FidoNet ပိုင့် အချို့ ကွန်ယက်တိ သီးခြားဆက်လက် တည်ဟိနီကေလည်း) အောင်မြင်စွာ ဆောင်ကြဉ်းပီးနိုင်ခရေ။ ၁၉၉၀ပြည့်လွန်နှစ်တိတွင် အင်တာနက်ရေ ၁၉၉၆ခုနှစ်နန့်၁၉၉၇ခုနှစ်ရို့တွင် ကာလရို့အတွင်း အဟိန်အဟုန်နန့်ကြီးထွားမှုနန့်အတူ နှစ်စဉ် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ကြီးထားလာရေဟု ခန့်မှန်းခရေ။ ဒေသို့ ကြီးထွားလာခြင်းရေ ကွန်ယက် ကြီးထွားလာမှုကို ရှင်သန်စေပြီးကေ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်)တိဧတစ်ဦးတည်းပိုင်မဟုတ်ဘဲ ဖွင့်ထားရေ သဘာဝကိုလည်း ခွင့်ပြုရေ ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရီး ကင်းမဲ့မှုကြောင့်ဟု မကြာခဏ မှတ်ယူကတ်ရေ။ ယင်း အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်)တိ ရောင်းသူဧသတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်နိုင်စွမ်းကို အားပီးရန်နန့်ဖို့ရေ ကုမ္ပဏီတစ်ခုကမဆို ကွန်ယက်ကို အလွန်အမင်း ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် အားပီးရေ။၂၀၁၀ခုနှစ် ဇွန်လ ၃၀ရက်နေ့အရ ခန့်မှန်းခြေ အင်တာနက်အသုံးပြုသူ ဦးရေမှာ သန်းထောင်ပေါင်း ၁.၉၇ ဖြစ်ရေ။

၂၀၀၉ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် ဘရာဇီး၊ ရုရှ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နန့်အင်ဒိုနီးရှား (BRICI နိုင်ငံတိ)တွင် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုရေ သိသာထင်ယှားစွာ ထွန်းကားလာစီရန် ဖြစ်ရေ။ ထိုနိုင်ငံတိတွင် လူဦးရေတိပြားပြီးကေ စီးပွားရီးမှာ အလယ်အလတ်မှ အဆင့်မြင့်အထိ ဖြစ်ထွန်းမှုဟိကေလည်း အင်တာနက် ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုနှုန်းမှာ နည်းလျက် ဟိသေးရေ။ ၂၀၀၉ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံတိ ကမ္ဘာ့လူဦးရေဧ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ကိုယ်စားပြုပြီးကေ အင်တာနက် အသုံးပြုသူပေါင်း ခန့်မှန်ခြေ သန်း ၆၁၀ ဟိရေ။ သိုကေ ၂၀၁၅ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံတိ၌ အင်တာနက် အသုံးပြုသူရေ နှစ်ဆဖြစ်ရေ သန်း တစ်ထောင့်နှစ်ရာထိ ဟိလာနိုင်ပြီးကေ အင်ဒိုနီးရှားတွင် သုံးဆဖြစ်လာနိုင်ရေ။

နည်းပညာ

ပရိုရို့ကော(လ်)တိ(protocols)

အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်)စုံ အင်တာနက်ဧရှုပ်ထွေးစွာ ပါဝင်ပေါင်းစပ်နီရေ ဆက်သွယ်ရီး အခြီခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံတွင် ၎င်းဧစွာ့ဒ်ဝဲ အစိတ်အပိုင်းတိနန့်တည်ဆောက်ပုံဧလက္ခဏာသွင်ပြင် အမျိုးမျိုးကို ထိန်းချုပ်ရေ ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာ(layers)တိပါရေ စနစ်ရို့ ပါဝင်ရေ။ စွာ့ဒ်ဝဲကို အခြား ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်တိအား ထောက်ပံ့ရန် မကြာခဏ အသုံးပြုနိုင်ကေလည်း ၎င်းရေ အင်တာနက်ဧဂုဏ်အင်္ဂါကို ဖော်ပြပြီးကေ ၎င်းဧတတ်နိုင်မှုနန့်အောင်မြင်မှုအခြီခံကို ထောက်ပံ့ပီးရေ ဒီဇိုင်းနန့်ဆော့(ဖ်)ဝဲ တည်ဆောက်ပုံဧတိကျရေ စံနှုန်းသတ်မှတ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်ရေ။ အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်တိဧတည်ဆောက်ပုံဒီဇိုင်းအတွက် တာဝန်ကို အင်တာနက် အင်ဂျင်နီယာပညာ အထူးစစ်ဆင်ရီးအဖွဲ့ (Internet Engineering Task Force - IETF) သို့ လွှဲအပ်ထားရေ။IETF ရေ အင်တာနက် တည်ဆောက်ပုံဧအမျိုးမျိုးရေ ရှုထောင့် နန့်ပတ်သက်ပနာ ဖို့ရေ တစ်ဦးချင်းကိုမဆို ဖွင့်ထားရေ စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ရီး လုပ်ငန်း အုပ်စုတိကို စီမံခန့်ခွဲရေ။ ဆွေးနွေးမှုရလဒ်တိနန့်အပြီးကေသတ် စံချိန်စံညွှန်းတိကို ဝေဖန်ချက်တိ တောင်းခံခြင်း (Request for Comments - RFC) ဟုခေါ်ရေ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း အတွဲတိတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခရေ။ ၎င်းရို့ကို IETF ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိတွင် အခမဲ့ ရယူနိုင်ရေ။ အင်တာနက်ကို ထောက်ကူရေ ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း အခြီခံနိယာမတိ အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းတိကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ရေ အထူးတလည် တာဝန်ခန့်အပ်ထားရေ RFC တိတွင် ပါဝင်ရေ။ အခြား တိကျမှုနည်းရေ စာရွက်စာတမ်းတိမှာ မှတ်သားဖွယ်စုံလင်ရေ၊ စမ်းသပ်လိ့လာမှုနန့်ဆိုင်ရေ၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ သမိုင်းကြောင်းနန့်ဆိုင်ရေ စာရွက်စာတမ်းတိဖြစ်ရေ။ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အင်တာနက် နည်းပညာတိကို အကောင်အထည်ဖော်နေစဉ် လက်ဟိအကောင်းဆုံး လက်တိ့ဆောင်ရွက်မှုတိ (best current practices -BCP) ကိုမှတ်တမ်းတင်ထားမှုတိဖြစ်ရေ။

အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းတိ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်)စုံဟု လူသိတိ ဖွဲ့စည်းမှုတစ်ခုကို ဖော်ပြရေ။ ဒေရေမှာ ပရိုရို့ကောတိ အလွှာတိဖြင့်ပြုလုပ်ထားရေ စနစ် (RFC 1122, RFC 1123)သို့ နည်းလမ်းတိ ခွဲဝေရေ စံပြ တည်ဆောက်ပုံဖြစ်ရေ။ အလွှာတိ ၎င်းရို့ဧဝန်ဆောင်မှုတိ လုပ်ဆောင်ရေ ပတ်ဝန်းကျင် ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဘောင်နီရာအကျယ်အဝန်း နန့်ဆက်စပ်နီရေ။ အပေါ်ဆုံးလွှာမှာ အသုံးချအလွှာ ဖြစ်ပြီးကေ ဆော့(ဖ်)ဝဲ အသုံးချပရိုဂရမ်တိတွင် အသုံးပြုရာတွင် အသုံးချပရိုဂရမ်ကို တိကျစွာ သတ်မှတ်ထားရေ ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းလမ်းတိအတွက် နီရာဖြစ်ရေ၊ ဥပမာ ဆိုဒ်တိကို လှန်လှောကြည့်ရှုနိုင်ရေ ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာ ပရိုဂရမ်တစ်ခု။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးအလွှာမှာ အပေါ်ဆုံးလွှာဧအောက်တွင် တည်ဟိပြီးကေ ကွန်ယက်(ဥပမာ-ဗဟိုမှထိန်းချုပ်ရေ ဖောက်ရေ-ဆာဗာ ပုံစံ)မှတဆင့် သင့်လျော်ရေ အချက်အလက် လဲလှယ်ခြင်း နည်းလမ်းတိကို အသုံးပြုပနာ ကွဲပြားခြားနားရေ လက်ခံဟို့(စ်)တိပေါ်တွင် အသုံးချပရိုဂရမ်တိနန့်ချိတ်ဆက်ထားရေ။ ထိုအလွှာတိဧအခြီခံမှာ အလွှာနှစ်ခုပါဝင်ရေ အဓိက ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းပညာတိဖြစ်ရေ။

အင်တာနက်အလွှာရေ ကွန်ပျူတာတိကို အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်) IP လိပ်စာတိမှတဆင့် အချင်းချင်း သိမှတ်ရန်နန့်နီရာချထားရန် ဆောင်ရွက်နိုင်ပြီးကေ ကွန်ပျူတာတစ်ခုနန့်တစ်ခုကို ကြားခံ(တဆင့်ခံ) ကွန်ယက်တိမှတဆင့် ချိတ်ဆက်ရန် လုပ်ဆောင်ခွင့်ပြုရေ။ နောက်ဆုံးဖြစ်ရေ တည်ဆောက်ပုံဧအောက်ဆုံးလွှာမှာ ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာဖြစ်ရေ ချိတ်ဆက်အလွှာဖြစ်ရေ။ ၎င်းက တူညီရေ ကွန်ယက် အချိတ်အဆက်နယ်ပယ်တွင်း လက်ခံဟို့(စ်)တိအကြား ဆက်သွယ်ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပီးရေ - ဥပမာ ဒေသန္တရနယ်ပယ်ကွန်ယက် (local area network - LAN) ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဖုန်းဖြင့်ချိတ်ဆက်ခြင်း။ TCP/IP ဟုလူသိတိ ပုံစံငယ်ကို အောက်ခံ စွာ့ဒ်ဝဲအား မှီခိုမှုကင်းလွတ်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ပုံစံငယ်ရေ ၎င်းသက်သက်ဆိုကေဖို့ရေ အစိတ်အပိုင်းနန့်မျှ ပတ်သက်ခြင်းမဟိပေ။ Open Systems Interconnection (OSI) ပုံစံငယ်ပိုင့် အခြား ပုံစံငယ်တိကိုလည်း ဖန်တီးတည်ဆောက်ခရေ။ သိုကေ ၎င်းရို့ရေ ဖော်ပြချက် အသေးစိတ်တိ နန့်လည်းကောင်း အကောင်ထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း သဟဇာတဖြစ်မဖြစ်ပါ။ သိုကေ ဆင်တူမှု တိစွာ ဟိနေပြီးကေ ပုံမှန်အားဖြင့်OSI ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း ဆွေးနွေးမှုတိတွင် TCP/IP ပရိုရို့ကော(လ်)တိအကြောင်း ပါဝင်ရေ။

အင်တာနက် မော်ဒယ်ဧအထင်ယှားဆုံး အစိတ်အပိုင်းမှာ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်) (Internet Protocol - IP) ဖြစ်ရေ။ ၎င်းက အင်တာနက်ပေါ်တွင် ကွန်ပျူတာတိအတွက် လိပ်မူခြင်း စနစ်တိ(IP လိပ်စာတိ) ကို လုပ်ဆောင်ရေ။ IP ရေ ကွန်ယက်အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ခြင်းနန့်အခြီခံအားဖြင့်အင်တာနက်ကို ၎င်းဘာသာ တည်ဆောက်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်ရေ။ IP မူကွဲ ၄ (IPv4) ရေ ယနေ့အင်တာနက်ဧပထမ မျိုးဆက်တွင် အသုံပြုခရေ စဦးမူကွဲ ဖြစ်ပြီးကေ အဓိက အသုံးပြုဆဲဖြစ်ရေ။ အင်တာနက် လက်ခံဟို့(စ်) ~သန်းထောင်ပေါင်း ၄.၂ (၁၀၉)အထိ လိပ်မူရန် ရည်စူးထားရေ။ သိုကေ အင်တာနက်ဧအဟိန်အဟုန်ကြီးစွာ ကြီးထွားလာမှုက IPv4 လိပ်စာ ကုန်ခန်းမှု ကိုဖြစ်စေခရာ ၂၀၁၁ခုနှစ်ခန့်တွင် ၎င်းဧနောက်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ဟိလာဖွယ်ဟိရေဟု ခန့်မှန်းရရေ။ ပိုမိုကြီးမားရေ လိပ်မူနိုင်စွမ်းဟိပြီးကေ အင်တာနက် လားလာရီး လမ်းကြောင်း သတ်မှတ်ခြင်းကိုလည်း ပိုမိုထိရောက်စွာ စွမ်းဆောင်နိုင်ရေ ပရိုရို့ကော(လ်) မူကွဲအသစ်ဖြစ်ရေ IPv6 ကို ၁၉၉၀နှစ်တိ အလယ်က ထုတ်လုပ်ခရေ။ ထိုIPv6တွင် နက်ဝက်လိပ်စာပီါင်း 3.4×10power38 ခန့်ဟိပြီးကေ ယခင် IPV4ထက် 7.9×10power28 ဆခန့်ပိုမိုကြီးမားရေ။ ဂုအခါ IPv6 ရေ ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်ရေ လက်တိ့အသုံးချမှု အဆင့်တွင် တည်ဟိနေပြီးကေ အင်တာနက် လိပ်စာ မှတ်ပုံတင်လုပ်ငန်းတိ(RIRs) ရေ အရင်းအမြစ် မန်နေဂျာတိကို ဒေ စနစ်သစ်အား အလျင်အမြန် လက်ခံခြင်းနန့်ပြောင်းလဲခြင်းရို့ကို စီစဉ်ဆောင်ရွက်ကတ်ဖို့ ရို့က်တွန်း လှုံ့ဆော်ခပြီးကေ ဖြစ်ရေ။

IPv6 ရေ IPv4 နန့်အပြန်အလှန်အသုံးပြုပနာ မရပါ။ ၎င်းရေ IPv4 ဆော့(ဖ်)ဝဲနန့်ရို့က်ရိုက် ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုမဟိဘဲ အင်တာနက်ဧပြိုင်တူဖြစ်ရေ မူကွဲတစ်ခုကို အခြီခံအားဖြင့်တည်ဆောက်ရေ။ ဆိုလိုရေမှာ IPv6 အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန် လိုအပ်ရေ ကွန်ယက် ကိရိယာရို့င်းအတွက် ဆော့(ဖ်)ဝဲ အဆင့်မြှင့်ခြင်းတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဘာသာပြန် အထောက်အပံ့တိ လိုအပ်ရေ။ ခေတ်သစ် ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင် လည်ပတ်မှုစနစ် အတိစုမှာ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်) မူကွဲနှစ်မျိုးလုံးနန့်လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ပြောင်းလဲပြီးကေဖြစ်ရေ။ သိုကေ ကွန်ယက် အခြီခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုတိ ဒေရို့းတက်ဖြစ်ပေါ်မှုတွင် နောက်ကျ ကျန်နေခဆဲဖြစ်ရေ။ ၎င်းဧအခြီခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကို ဖြစ်စီရေ ခက်ခဲရှုပ်ထွေးရေ အမှန်တကယ် ချိတ်ဆက်မှုတိမှအပ အင်တာနက်ကို နှစ်ဦးနှစ်ဘက်နန့်ဆိုင်ရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အတိနန့်ဆိုင်ရေ ကုန်သွယ်မှု သဘောတူစာချုပ်တိ (ဥပမာ- ဂုဏ်ရည်တူသဘောတူညီချက်တိ) နန့်နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်တိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကွန်ယက်ပေါ်တွင် အချက်အလက်တိကို ဖို့သို့ လဲလှယ်ရဖို့ကို ဖော်ပြရေ ပရိုရို့ကော(လ်)တိက ပံ့ပိုးဆောင်ရွက်ရေ။ အမှန်တကယ်ပင် အင်တာနက်ကို ၎င်းဧအပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်မှုတိနန့်လမ်းကြောင်းပေါ်လစီတိအားဖြင့်အနက်ဖွင့်ကတ်ရေ။

ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ

အင်တာနက် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနန့်၎င်းဧအသုံးပြုမှု သွင်ပြင်လက္ခဏာတိကို ကျယ်ပြန့်စွာ လိ့လာခကတ်ပြီးကေဖြစ်ရေ။ World Wide Webဧအင်တာနက် IP လမ်းကြောင်း ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနန့်ဟိုက်ပါတက်(စ်) အချိတ်အဆက်တိ scale-free ကွန်ယက်တိ ဧနမူနာတိဖြစ်ရေ။ စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူတိဧအင်တာနက် လဲလှယ်ရီးပွိုင့်တိ မှတဆင့် ဆက်သွယ်ရေနည်းနန့်အလားတူစွာ သုတေသန ကွန်ယက်တိ GEANT၊ GLORIAD၊ အင်တာနက်၂ (Abilene ကွန်ယက် ကို ဆက်ခံရေအရာ)၊ နန့်UK ဧအမျိုးသား သုတေသနနန့်ပညာရီး ကွန်ယက် JANET ရို့ပိုင့် ကြီးမားရေ ကွန်ယက်ခွဲတိနန့်အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် အလားအလာဟိရေ။ ၎င်းရို့ကို ပိုပနာငယ်ရေ ကွန်ယက်တိတွင် တည်ဆောက်ထားရေ (ပညာရီးဆိုင်ရာ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် အဖွဲ့အစည်းတိ စာရင်းကိုလည်းကြည့်ပါ)။

ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် အတိအပြားက အင်တာနက်ကို “ကြီးမားရေ အရို့င်းအတာဟိပြီးကေ လွန်ကဲစွာ အင်ဂျင်နီယာမှု ပြုထားကေလည်း လွန်ကဲစွာ ရှုပ်ထွေးရေ စနစ်တစ်ခုဧစံပြ ဥပမာ” ဟု ဖော်ပြကတ်ရေ။ အင်တာနက်ရေ အလွန်အမင်းပင် ရေင်းပြောင်းထွေလာ ရောနှောနီရေ။ ဥပမာ - အချက်အလက် လွှဲပြောင်းခြင်း နှုန်းတိနန့်ဆက်သွယ်မှုတိဧအမှန်တကယ် သွင်ပြင်လက္ခဏာတိ ကျယ်ပြန့်စွာ ပြောင်းလဲနီရေ။ အင်တာနက်ရေ ၎င်းဧကြီးမားရေ အရို့င်းအတာဟိရေ အဖွဲ့အစည်းပေါ် မူတည်ရေ "ပေါ်ထွက်လာရေ ဖြစ်စဉ်တိ" ကို ထုတ်ဖော်ပြသရေ။ ဥပမာ- အချက်အလက် လွှဲပြောင်းနှုန်းရေ ယာယီ ကိုယ်ရို့င်နန့်သဏ္ဌာန်တူခြင်းကို ထုတ်ဖော်ပြသရေ။ ကွန်ယက်ဧနောက်ဆုံး အရို့င်းအတာနန့်ရေပန်းစားမှုရို့ရေ မျှော်မှန်းပနာ မရနိုင်ရေအခါ အင်တာနက်တွင် လားလာရီးအတွက် လမ်းကြောင်းပီးခြင်းနန့်လိပ်မူခြင်း နည်းလမ်းတိဧနိယာမတိ ၎င်းရို့ဧမူလအစဖြစ်ရေ ၁၉၆၀ခုနှစ်တိသို့ ပြန်လည် ရောက်ဟိလားရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် အခြားရေ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနည်းလမ်းတိ ဖြစ်နိုင်ခြေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ခရေ။

အင်တာနက်ကို ထိန်းချုပ်ခြင်း

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်၊ မာရီနာ ဒယ်(လ်) ရီး ဟိ ICANN ရုံးချုပ်

အင်တာနက်ရေ ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖြန့်ဝေရေ ကွန်ယက်တစ်ခုဖြစ်ပြီးကေ ဆန္ဒအလျောက် အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်ထားရေ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဟိရေ ကွန်ယက်အတိအပြား ဖွဲ့စည်း ပါဝင်နီရေ။ ၎င်းရေ ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်ရေ အဖွဲ့အစည်း မပါဘဲ လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်ရေ။ သိုကေ အပြန်အလှန်လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်နိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အဓိက အခြီခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဧနည်းပညာဆိုင်ရာနန့်ပေါ်လစီ သွင်ပြင်လက္ခဏာတိ အားလုံးနန့်အဖို့နီရာပီးခြင်း နိယာမကို မာရီနာ ဒယ်(လ်) ရီး၊ ကာလီဖိုးနီးယား တွင် ရုံးချုပ်ဟိရေ အဖို့တိနန့်နံပါတ်တိ သတ်မှတ်ရီးအတွက် အင်တာနက် ကော်ပိုရီးရှင်း (ICANN)က စီမံအုပ်ချုပ်ရေ။ ICANN ရေ အာဏာပိုင်ဖြစ်ပြီးကေ ဒိုမိန်းအဖို့တိ၊ အင်တာနက် ပရိုရို့ကော(လ်) (IP) လိပ်စာတိ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရီး ပရိုရို့ကော(လ်)တိဟိ အသုံးချ အဝင်ပေါ့(ထ်) နံပါတ်တိ၊ နန့်အခြား ပါရာမီတာတိ အပါအဝင် အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုမှုတိတွင် ထပ်တူညီမှုမဟိစီရန် သတ်မှတ်ပီးရေ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ဖြစ်ရေ။

အဖို့တိနန့်နံပါတ်တိကို ထပ်တူညီမှုမဟိစီရန် သတ်မှတ်ထားရေ ကမ္ဘာအဝှမ်း စုစည်းထားရေ အဖို့ နီရာတိ အင်တာနက်ဧကမ္ဘာအနှံ့ ရောက်ဟိရီးတွင် မဟိမဖြစ်လိုအပ်ရေ။ ICANN ကို အင်တာနက် နည်းပညာ၊ စီးပွားရီး၊ ပညာရီးနန့်အခြား စီးပွားရီးမဟုတ်ရေ အဖွဲ့အစည်းတိ အသီးသီးမှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဒါရိုက်တာတိ ဘုတ်အဖွဲ့တစ်ခုက အုပ်ချုပ်ရေ။ US အစိုးရရေ ဒိုမိန်းအဖို့ စနစ်ဧအချက်အချာဖြစ်ရေ DNS root zone ဧပြောင်းလဲမှုတိကို အတည်ပြုပီးရေ အဓိကနီရာကို ဆက်လက်ရဟိနီရေ။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်ပေါ်တွင် တစ်ခုတည်းရေ ဗဟိုမှ လုပ်ဆောင်ရေ အဖွဲ့ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်ရေအတွက် ICANN ဧထပ်တူမဟိစီရန် သတ်မှတ်ရေ အခန်းကဏ္ဍမှာ ၎င်းကို ထူးခြားမှုဖြစ်စီရေ။ ၂၀၀၅ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၆ရက်နေ့တွင် World Summit on the Information Society ကို Tunis တွင် ကျင်းပခပြီးကေ အင်တာနက်နန့်ပတ်သက်ရေ အကြောင်းအရာတိကို ဆွေးနွေးရန် Internet Governance Forum (IGF) ကို တည်ထောင်ခရေ။

ခေတ်ပေါ်အသုံးတိ

အင်တာနက်ရေ အလုပ်လုပ်နီရေ နာရီတိ နီရာတိနန့်ပတ်သက်ပြီးကေ ပိုမိုကြီးမားစွာ လိုက်လျောညီထွေမှု ဖြစ်စီရေ။ အထူးသနန့်မီတာတတ်မထားရေ အမြန်နှုန်းမြင့် ဆက်သွယ်မှုတိနန့်ဝက်(ဘ်) အသုံးချပရိုဂရမ်တိ ပျံ့နှံ့မှုအားဖြင့်ဖြစ်ရေ။ ဂုအခါတွင် နည်းလမ်းပေါင်းတိစွာဖြင့်၊ အထူးသနန့်မိုဘိုင်း(လ်) အင်တာနက် ကိရိယာတိမှ တဆင့် အင်တာနက်ကို ဖို့ရေနီရာမှမဆို ဆက်သွယ် ရဟိနိုင်ရေ။ မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်း၊ ဒေတာကတ်တိ၊ လက်ကိုင်ကစားနည်း စက်တိ (handheld game consoles) နန့်ဆယ်လူလာရောက်တာတိ ယင်းကိရိယာ နည်းပညာကို ပံ့ပိုးရေ ကြိုးမဲ့ကွန်ယက် လွှတ်ထားရေ ဖို့ရေနီရာတွင်မဆို အသုံးပြုသူတိကို အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန် ခွင့်ပြုထားရေ။ သေးငယ်ရေ ကြည့်ရှုရန် ဖန်သားပြင်က သတ်မှတ်ထားရေ ကန့်သတ်ချက်တိအတွင်း၊ ထိုအိတ်ဆောင် ကိရိယာတိဧအခြား ကန့်သတ်ချက်ဟိရေ အထောက်အပံ့ပစ္စည်းတိ၊ အီးမေး(လ်)နန့်ဝက်(ဘ်)တိအပါအဝင် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုတိကို ရဟိကောင်း ရဟိနိုင်ရေ။ ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပီးသူတိ ကမ်းလှမ်းထားရေ ဝန်ဆောင်မှုတိကို ကန့်သတ်ကောင်း ကန့်သတ်နိုင်ပြီးကေ၊ ကြိုးမဲ့ဒေတာ ပို့လွှတ်ခြင်းတိအတွက် အခကြေးငွေမှာ အခြား ဆက်သွယ်ရဟိနိုင်ရေ နည်းလမ်းတိထက် သိသာစွာ မြင့်မားနိုင်ရေ။

မူလတန်းကြိုမှ ဘွဲ့လွန်ပါရဂူအထိ အဆင့်တိအားလုံးအတွက် ပညာရီးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းတိမှာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိပေါ်တွင် ရဟိနိုင်ရေ။ ဥပမာတိမှာ ကျောင်းတိနန့်အထက်တန်းကျောင်းတိဧပြန်လှန်သင်ကြားခြင်း လမ်းညွှန်တိမှတဆင့် ရဟိနိုင်ရေ CBeebies မှရေ၊ ဂူးဂဲ(လ်)စကော်လာဧအကြိုက်တိမှတဆင့် အမြင့်ဆုံးအဆင့် ပညာရှင်သုံး စာပီတိကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ရေ အကျိုးသက်ရောက်ရေ တက္ကသိုလ်တိ (virtual universities) အထိ အတန်းအစား အမျိုးမျိုး ကွဲပြားပါရေ။ အဝီးသင် ပညာရီးစနစ်တွင် အိမ်စာတိနန့်အခြား သတ်မှတ်ပီးထားရေ သင်ခန်းစာတိ လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ မိမိကိုယ်မိမိ လမ်းညွှန် သင်ယူ ခြင်း၊ အချိန်ပိုတိကို ကုန်လွန်စေခြင်း၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ စိတ်ဝင်စားရေ အချက်တစ်ခုအပေါ် အသေးစိတ်အချက်အလက်တိ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းတိရို့တွင် ကူညီရေ။ ဖို့ရေနီရာမှမဆို ဖို့ရေအဆင့်အတွက်မဆို ပညာရီးဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်တိကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ခြင်းရေ လူအတိအတွက် ဘယ်ရေအခါကမျှ ဂုလောက် မလွယ်ကူခပေ။ ယျေဘုယျအားဖြင့်အင်တာနက်နန့်အထူးသနန့်World Wide Web ရို့ရေ ပုံမှန်သမားရိုးကျ ပညာရီးအတွက်ရော၊ သမားရိုးကျမဟုတ်ရေ ပညာရီးအတွက်ပါ အရီးကြီးရေ စွမ်းဆောင်နိုင်စေသူတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။

ဈေးနှုန်းသက်သာမှုနန့်အကြံ ဉာဏ်တိ၊ ဗဟုသုတနန့်ကျွမ်းကျင်မှုတိ ကိုချက်ချင်းဆိုသလို ဝီမျှနိုင်ခြင်းက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေ ဆော့(ဖ်)ဝဲဧအကူအညီနန့်ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရေ အလုပ်ကို ထူးထူးခြားခြား လွယ်ကူစီရေ။ အုပ်စုတစ်ခုရေ ဈေးနှုန်းသက်သာစွာ ဆက်သွယ်ခြင်းနန့်အကြံဉာဏ်တိ ဝီမျှခြင်းရို့ ပြုလုပ်နိုင်ရုံတင်မက၊ ကျယ်ပြန့်စွာ ရောက်ဟိနိုင်ရေ အင်တာနက်က ယင်းပိုင်ရေ အုပ်စုတိကို ပထမနီရာတွင် အလွယ်ချေ ဖွဲ့စည်းခွင့် ပီးပါရေ။ ဥပမာတစ်ခုမှာ အခမဲ့ ဆော့(ဖ်)ဝဲရွေ့လျားမှုက အခြားပရိုဂရမ်တိ အနက် လင်းနက်(စ်)၊ မိုဇီလာဖိုင်းယားဖောက်(စ်)နန့်OpenOffice.org ရို့ကို ထုတ်လုပ်ပီးခပေရေ။ IRC စကားပြောခန်းပုံစံနန်ကေလည်းကောင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ လိုင်းတိ ပုံစံနန်ကေလည်းကောင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ချက်ချင်း မက်ဆေ့(ခ်ျ)ပို့ရေ စနစ်တိမှ တဆင့်ကေလည်းကောင်း အင်တာနက် “အပြန်အလှန် စကားပြောခြင်း”ရေ နေ့ဖက်တွင် မိမိကွန်ပျူတာ၌ အလုပ်လုပ်ကိုင်နီရေ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တိအချင်းချင်း အလွန် သက်ရေင့်သက်သာ ပုံစံနန့်အဆက်အသွယ်မပြတ် ဟိစီရေ။ မက်ဆေ့(ခ်ျ)ခေါ် သတင်းစကားတိမှာ အပြန်အလှန် ဖလှယ်နိုင်ပြီးကေ အီးမေး(လ်)ထက် ပိုမိုလျင်မြန်ပြီးကေ လွယ်ကူအဆင်ပြေပါရေ။ ဒေစနစ်တိဧရို့းချဲ့မှုတိ ဖိုင်တိကို ဖလှယ်နိုင်ပြီးကေ၊ ဝီမျှရန် “ဝှိုက်ဘုတ်” ပေါ်တွင်ရီးဆွဲခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ အဖွဲ့သားတိအကြား အသံ၊ ဗီဒီယိုရို့နန့်ဆက်သွယ်ခြင်းတိ ပြုလုပ်နိုင်ရေ။

မူကွဲထိန်းချုပ်ခြင်း စနစ်တိ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေ အဖွဲ့တိကို ဝီမျှထားရေ စာရွက်စာတမ်းတိ အတွဲတိနန့်အလုပ်လုပ်ရာတွင် အချင်းချင်းရို့အလုပ်တိကို မတော်တဆ အပေါ်မှထပ်မံရီးမိခြင်း မဟိဘဲ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အဖွဲ့ဝင်တိအား ၎င်းရို့ ပါဝင်ရီးသားနိုင်ရန်အတွက် စာရွက်စာတမ်းတိ ပို့ လာရေအထိ စောင့်ဆိုင်းရန် မလိုဘဲ အလုပ်လုပ်နိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားရေ။ စီးပွားရီးနန့်စီမံကိန်း အဖွဲ့တိ ပြက္ခဒိန်တိ၊ စာရွက်စာတမ်းတိနန့်အခြား သတင်းအချက်အလက်တိကို အချင်းချင်း ဝီမျှနိုင်ရေ။ ယင်းသို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းရေ သိပ္ပံဆိုင်ရာ သုတေသန၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ဖွံ့ဖြိုးရို့းတက်ရီး၊ ကွန်ဖရင့် စီမံကိန်း၊ နိုင်ငံရီး လှုပ်ယှားရီးဝါဒ နန့်စိတ်ကူးဖန်တီးနိုင်ရေ အရီးအသားတိ အပါအဝင် ဧရိယာ အမျိုးပေါင်း တိစွာရို့တွင် ဖြစ်ပွားစီရေ။ လူမှုရီးနန့်နိုင်ငံရီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းရေ အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရယူမှုနန့်ကွန်ပျူတာသုံးစွဲမှု တတ်မြီာက်ကျွမ်းကျင်ခြင်းရို့ နှစ်ခုလုံး ရို့းပွားလာရေနန့်အညီ ပိုမိုပျံ့နှံ့လာခရေ။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းဧဖလက်(ရှ်)မော့(ဘ်) ‘ပွဲတိ’မှရေ ၂၀၀၉ ခုနှစ် အီရန်လူမျိုးတိဧရွေးကောက်ပွဲ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြပွဲတိတွင် လူမှုဆက်ဆံရီး ကွန်ယက်တိကို အသုံးပြုခြင်း အထိ လူတိအား ပိုမို ထိရောက်စွာ အတူတကွ အလုပ်လုပ်ရန်နန့်အင်တာနက် မပါဘဲ ဖြစ်နိုင်ရေထက် ပိုမိုတိပြားရေ နည်းလမ်းတိကို အသုံးပြုရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုပါရေ။

အင်တာနက်အသုံးပြုသူတိအား ကမ္ဘာတလွှား ဖို့ရေနီရာမှ ဖြစ်ပါစေ အခြား ကွန်ပျူတာတိသို့ အဝီးမှဆက်သွယ်ရယူခြင်း နန့်သတင်းအချက်အလက်တိ အလွယ်ချေ သိမ်းဆည်းခြင်းပြုလုပ်ရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုရေ။ ယင်းသို့ပြုလုပ်ရာတွင် လုံခြုံရီး၊ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းနန့်လျှို့ဝှက်ကုတ် နည်းပညာတိကို လိုအပ်ချက်ပေါ်မူတည်ကာ အသုံးပြုပြီးကေကေလည်းကောင်း အသုံးမပြုဘဲ ကေလည်းကောင်း ပြုလုပ်နိုင်ရေ။ ဒေရေမှာ လုပ်ငန်းအတိအပြားတွင် နေအိမ်မှနေပနာ အလုပ်လုပ်ခြင်း၊ ပူးပေါင်း လုပ်ကိုင်ခြင်းနန့်သတင်းအချက်အလက်တိ ဖလှယ်ခြင်းဆိုရေ နည်းလမ်းအသစ်တိကို အားပီးပါရေ။ အထူးကျွမ်းကျင်သူတိက လေးခုမြီာက်းနိုင်ငံတစ်ခုမှ နေပနာ အဝီးမှ ထိန်းသိမ်းထားရေ နောက်ထပ် တတိယးနိုင်ငံတစ်ခုဟိ ဆာဗာတစ်ခုပေါ်၌၊ အိမ်တွင်ထိုင်နီရေ စာရင်းစစ် တစ်ယောက်ရေ အခြား ဒုတိယနိုင်ငံတစ်ခုဟိ ကုမ္ပဏီတစ်ခုဧစာအုပ်တိကို စာရင်းစစ်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ရေ။

အခြား ဝီးလံရေ ဒေသတိတွင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးဟိ ရုံးတိမှ အီးမေး(လ်)နန့်ပို့လာရေ သတင်းအချက်အလက်တိအပေါ် အခြီခံကာ အိမ်တွင် အလုပ်လုပ်ရေ စာရင်းရီးသူတိက ဒေအကောင့်တိကို ဖန်တီးထားခခြင်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်လီဖို့။ ဒေအရာတိအနက် အချို့မှာ အင်တာနက်ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသုံးမပြုခင်က ဖြစ်နိုင်ချေ ဟိကေလည်း၊ ပုဂ္ဂလိက ငှားရမ်းရေ သဘောတူညီချက်တိ (အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူနန့်အသုံးပြုသူကြား ချုပ်ဆိုရေ သဘောတူညီချက်)ဧကုန်ကျစရိတ်ကြောင့် ယင်းရို့အနက် အတိအပြားအား တကယ်တန်းတွင် ဖြစ်မြီာက်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းမဟိပေ။ အလုပ်စားပွဲမှ အဝီးသို့ ရောက်ဟိနီရေ ရုံးအလုပ်သမား တစ်ဦးရေ ကမ္ဘာဧအခြားတစ်ဖက်တွင် စီးပွားရီးဆိုင်ရာ ခရီး ယပိုင်မဟုတ်ကေ အပန်းဖြေခရီး ထွက်ရင်း ရောက်ကောင်းရောက်နေဖို့ ဖြစ်ရေ။ သူရေ လုံခြုံစိတ်ချရရေ အကျိုးသက်ရောက်စီရေ ပုဂ္ဂလိကကွန်ယက် (Virtual Private Network) (VPN)ကို အသုံးပြုပြီးကေ ရုံးဟိ ၎င်းဧPC ထဲမှ အဝီးထိန်းဒက်(စ်)တော့ ကဏ္ဍကို လှမ်းပနာ ဖွင့်နိုင်ရေ။ ဒေရေမှာ ရုံးမှအဝီးသို့ ရောက်ဟိနေစဉ်အတွင်း အလုပ်သမားအား အီးမေး(လ်)နန့်အခြား အသုံးချပရိုဂရမ်တိ အပါအဝင် ၎င်းဧပုံမှန်ဖိုင်တိနှင် ဒေတာတိအားလုံးကို လုံးဝဆက်သွယ်ရယူမှု ပီးရေ။ ဒေအယူအဆကို စနစ်စီမံခန့်ခွဲသူတိ အချင်းချင်း အကြားတွင် အကျိုးသက်ရောက်စီရေ ပုဂ္ဂလိက အိပ်မက်ဆိုးတိအဖြစ် ရည်ညွှန်းရေ၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုကေ ကော်ပိုရိတ် ကွန်ယက်တစ်ခုဧလုံခြုံစိတ်ချရရေ ပတ်လည်အရို့င်းအတာကို ယင်းဧဝန်ထမ်းတိဧအိမ်တိအထိ ချဲ့ရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။

ဝန်ဆောင်မှုတိ

သတင်းအချက်အလက်

လူအတိရို့က အင်တာနက် နန့်World Wide Webယပိုင်မဟုတ်ကေ ဝက်(ဘ်) ဆိုရေ ဝေါစွာရတိကို အလဲအလှယ်လုပ်ပနာ အသုံးပြုကတ်ကေလည်း ယင်းဝေါစွာရတိမှာ မူလအဓိပ္ပာယ်တူခြင်း မဟိပါချေ။ World Wide Web ဆိုစွာမှာ hyperlink တိနန့်ကျိုးကြောင်းဆီလျော်စွာ အပြန်အလှန် ဆက်စပ်လျက်ဟိပြီးကေ ဆင်တူရေ အရင်းအမြစ် ခွဲခြားပီးသူတိ (Uniform Resource Identifiers) (URIs) အဖြစ် ရည်ညွှန်းရေ တစ်ကမ္ဘာလုံးအရို့င်းအတာနန့်စာရွက်စာတမ်းတိ၊ ရုပ်ပုံတိနန့်အခြား အရင်းအမြစ်တိ ဖြစ်ရေ။ URI တိ ထောက်ပံ့ သူတိအား ဝန်ဆောင်မှုတိ လက္ခဏာသင်္ကေတနန့်ခွဲခြားရန်၊ ဖောက်ရေတိကို စာရွက်စာတမ်းတိ သိုလှောင်ထားရေ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာတိ၊ ဖိုင်ဆာဗာတိနန့်အခြားဒေတာဘေ့(စ်)တိ ရှာဖွေရန်နန့်ရည်ညွှန်းရန် ခွင့်ပြုထားရေ။ အရင်းအမြစ်တိနန့်ထောက်ပံ့ပီးထားပြီးကေ၊ ဝက်(ဘ်)ဧအခြီခံသယ်ယူပို့ဆောင်ရီး ပရိုရို့ကောဖြစ်ရေ ဟိုက်ပါတက်(စ်)ထရန်စဖာ ပရိုရို့ကော(HTTP) ကို အသုံးပြုပနာ ယင်းရို့ကို ရယူနိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားရေ။ HTTP ရေ အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုရေ ရာပေါင်းမကန်ဟိရေ ဆက်သွယ်ရီး ပရိုရို့ကော တိထဲမှ တစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်ရေ။ ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်တိကို စီးပွားရီးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ လောဂျစ်နန့်ဒေတာတိကို ဝေငှခြင်းနန့်ဖလှယ်ခြင်းရို့ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ဆက်သွယ်ခွင့် ပြုရန် HTTP အား ဝက်(ဘ်)ဝန်ဆောင်မှုတိက အသုံးပြုနိုင်ရေ။

မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)ဧInternet Explorer၊ Mozilla Firefox၊ Opera၊ Apple ဧSafari နန့်Google Chrome ပိုင့်ရေ World Wide Web ဧbrowser ဆော့(ဖ်)ဝဲတိ စာရွက်စာတမ်းတိအတွင်း မြုပ် ထား ရေ hyperlinkတိမှ တဆင့် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အသုံးပြုသူတိအား လမ်းကြောင်းပြရေ။ ဒေစာရွက်စာတမ်းတိတွင် ဂရပ်ဖစ်တိ၊ အသံတိ၊ စာသားတိ၊ ဗီဒီယို၊ မီဒီယာမျိုးစုံနန့်ကစားနည်းတိ၊ ရုံးသုံး အသုံးချပရိုဂရမ်တိနန့်သိပ္ပံဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သရုပ်ပြခြင်းတိပိုင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုဟိရေ အကြောင်းအရာတိ စရေ ပေါင်းစပ်ထားရေ ကွန်ပျူတာဒေတာတိလဲ ပါဝင်နိုင်ရေ။ ယာဟူး နန့်ဂူးဂဲ(လ်)ရို့ပိုင့် ရှာဖွေရီးအင်ဂျင်တိကို အသုံးပြုရေ ရေ့ချက်စကားလုံးရို့နန့်မောင်းနှင်ရေ အင်တာနက် သုတေသနပြုမှုမှ တဆင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးဟိ အသုံးပြုသူတိ တိပြားပြီးကေ အမျိုးအစား စုံလင်လှရေ အွန်လိုင်း သတင်းအချက်အလက်တိသို့ လွယ်လွယ်ကူကူနန့်ချက်ချင်းဆိုသလို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခွင့် ရပေရေ။ ပုံနှိပ်ထားရေ စွယ်စုံကျမ်းတိ၊ ရှေးရိုးရာ စာကြည့်ရို့က်တိနန့်နှိုင်းယှဉ်ကေWorld Wide Web ရေ သတင်းအချက်အလက်တိကို ဗဟိုမှထိန်းချုပ်မှုအား ခွဲဝေပီးခြင်းကို စွမ်းဆောင်နိုင်ရေ။

တစ်ဦးချင်းနန့်အဖွဲ့အစည်းတိအား အတိးအခေါ်တိနန့်သတင်းအချက်အလက်တိကို ကုန်ကျစရိတ်နန့်အချိန်ကြန့်ကြာခြင်းတိ အလွန်အမင်းလျော့ကျစွာနန့်အလားအလာဟိရေ ပရိသတ်ကြီးထံသို့ ထုတ်ဝေနိုင်ရန် ဝက်(ဘ်)က စွမ်းဆောင်နိုင်ရေ။ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာတစ်ခု၊ ဘလော့ဂ်တစ်ခု ထုတ်ဝေရာတွင် ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု တည်ဆောက်ရာတွင် ကနဦးကုန်ကျစရိတ် အနည်းငယ်မျှသာ ဟိပြီးကေ၊ အခမဲ့ဝန်ဆောင်မှုတိ အတိအပြားလည်း ဟိရေ။ ကြီးမားပြီးကေ ဆွဲဆောင်မှုဟိရေ အတတ်ပညာဆိုင်ရာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိကို ထုတ်ဝေခြင်းနန့်ထိန်းသိမ်းခြင်းရို့မှာ အမျိုးမျိုးကွဲပြားလျက် ဟိရေ။ သို့ရာတွင် နောက်ဆုံးပေါ် သတင်းတိမှာ ခက်ခဲပြီးကေ ဈေးကြီးရေ ကိစ္စပင် ဖြစ်လျက်ဟိသေးရေ။ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်း အတိစုနန့်ကုမ္ပဏီ၊ အဖွဲ့ အချို့ရို့မှာ အလွယ်ချေ ပြုပြင်မွမ်းမံနိုင်ရေ အွန်လိုင်းဒိုင်ယာရီတိကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုလျက် ဟိရေ ဝက်(ဘ်)လော့(ဂ်)တိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဘလော့ဂ်တိကို သုံးကတ်ရေ။ အချို့စီးပွားရီးဆန်ရေ အဖွဲ့အစည်းတိ ဧည့်ရေတိက အထင်ကြီးစေလိုရေ မျှော်လင့်ချက်နန့်ယင်းရို့ဧဝန်ထမ်းတိကို ၎င်းရို့အထူးပြုရေ ဧရိယာတိတွင် ကျွမ်းကျင်ရေ အသိပညာတိနန့်အခမဲ့ သတင်းအချက်အလက်တိ နန့်အကြံဉာဏ်ပီး ဆက်သွယ်ရန် အားပီးရေ။

ယင်းပိုင်နန့်ဆွဲဆောင်မှုဟိရေ ကော်ပိုရီးရှင်းအဖြစ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ဟိစီရေ။ ယင်းဧဥပမာတစ်ခုမှာ မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)ပင် ဖြစ်ရေ။ ယင်းဧထုတ်ကုန်ကြီးပွားစေသူတိ (product developers)က ပြည်သူတိ ယင်းရို့ဧအလုပ်တိတွင် စိတ်ဝင်စားမှုကို လှုံ့ဆော်ပီးရန်အတွက် ၎င်းရို့ဧကိုယ်ပိုင်ဘလော့ဂ်တိကို ထုတ်လုပ်ကတ်ရေ။ ကြီးမားရေ ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပီးသူတိဧထုတ်ဝေထားရေ ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာတိ စုဆောင်းခြင်းမှာလဲ ရေပန်းစားဆဲပင်ဖြစ်ပြီးကေ၊ တစ်စထက်တစ်စ ခေတ်မီလာလျက်ဟိရေ။ တစ်ဖက်ကကြည့်ကေ အိန်ဂျယ်ဖိုင်းယားနန့်ဂျီယိုစီးတီးပိုင့် လုပ်ငန်းစဉ်တိ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် ခေတ်ဦးပိုင်းကတည်းက ဟိခပါကေလည်း၊ ကမ်းလှမ်းမှု အသစ်တိ ဥပမာအားဖြင့်Facebook နန့်Myspaceရို့တွင် လောလောဆယ်တွင် နောက်လိုက်တိ အတိအပြားဟိရေ။ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်တိ ယင်းရို့ကိုယ်ကို ရိုးရိုး ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ လက်ခံတိအဖြစ်ထက် လူမှုဆက်ဆံရီးကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုတိဟု အဖို့တပ်လေ့ဟိရေ။ အဖို့ကျော် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာတိပေါ်တွင် ကြော်ငြာခြင်းမှာ အကျိုးအမြတ်တိနိုင်ပြီးကေ အီးကောမာ့(စ်) ခေါ် ထုတ်ကုန်တိနန့်ဝန်ဆောင်မှုတိကို ဝက်(ဘ်)မှ တဆင့် ရို့က်ရိုက် ရောင်းချခြင်းမှာ ဆက်လက်ရို့းတက်လက် ဟိရေ။

၁၉၉၀ ခုနှစ်တိတွင် ဝက်(ဘ်)စတင်ပေါ်ပေါက်လာစဉ်၊ စံနမူနာဖြစ်ရေ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာမှာ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာပေါ်တွင် ပြည့်စုံရေ ပုံစံနန့်သိမ်းဆည်းထားပြီးကေ HTMLနန့်ပုံစံချထားရေ။ အသုံးပြုသူဧဘရောက်ဆာသို့ တောင်းဆိုမှုအရ ပို့ရန် အဆင်သင့်ပင်ဖြစ်ရေ။ အချိန်တိပြောင်းလဲ လားရေနန့်အမျှ ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာတိ ဖန်တီးခြင်းနန့်ဝန်ဆောင်မှုပီးခြင်းရို့ရေ အလိုအလျောက် ပိုမိုလုပ်ဆောင်နိုင်ပြီးကေ၊ ပိုမိုအင်အားကောင်းလာခရေ။ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိအား ကနဦးတွင် ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာ အလွန်နည်းပါးစွာနန့်ပါဝင်ရေအကြောင်းအရာတိ စီမံခန့်ခွဲခြင်း (content management) ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဝီကီ ဆော့(ဖ်)ဝဲကို အသုံးပြုခြင်းနန့်မကြာခဏဆိုသလို တီထွင်ဖန်တီးခကတ်ရေ။ ထိုစနစ်တိအား ဖြန့်ဝေပီးသူတိမှာ လခစားဝန်ထမ်း၊ ကလပ်တစ်ခု ယပိုင်မဟုတ်ကေ အခြားအဖွဲ့အစည်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ အတိပြည်သူတိထဲမှ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးတစ်ယောက်ဖြစ်နိုင်ပြီးကေ၊ ရည်ရွယ် ဖန်တီးထားရေ တည်းဖြတ်ထားရေ စာမျက်နှာတိကို အသုံးပြုပနာ ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာရို့နန့်အောက်ခံဒေတာဘေ့(စ်)ကို ဖြည့်ပီးရေ။ တပြိုင်နက်တည်းတွင် ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူတိက ဒေပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာကို ယင်းဧနောက်ဆုံး HTML ပုံစံတွင် ကြည့်ခြင်း၊ဖတ်ရှုခြင်းရို့ ပြုရေ။ အသစ်သွင်းလိုက်ရေ အကြောင်းအရာ အသစ်ရို့ကို လက်ခံခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် တည်းဖြတ်ခြင်း၊ အတည်ပြုခြင်းနန့်လုံခြုံရီးစနစ်ရို့ ဟိကောင်းဟိနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပြီးကေ၊ ထိုအကြောင်းအရာတိကို ပစ်မှတ်ထားရေ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ ဧည့်ရေတိအတွက် အသုံးပြုရန် အသင့်လုပ်ပီးထားရေ။

ဆက်သွယ်ရီး

အီးမေး(လ်) ရေ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ရဟိနိုင်ရေ အရီးပါရေ ဆက်သွယ်ရီး ဝန်ဆောင်မှု ဖြစ်ရေ။ ပို့သူနန့်လက်ခံရဟိသူအကြား အီလက်ထရောနစ်နန့်စာပို့ဆောင်ရေ သဘောတရားမှာ အင်တာနက်မပေါ်မီကာလက စာ ယပိုင်မဟုတ်ကေ မှတ်တမ်းတိပို့ခြင်းနန့်အချို့အဝက်ဆင်တူရေ။ ယနေ့အချိန်အခါတွင် ၎င်းမှာ အင်တာနက်နန့်အင်တာနယ်(လ်) အီးမေး(လ်)စနစ်တိ အကြားတွင် ခွဲခြားသိမြင်ရန် အရီးကြီးရေ။ အင်တာနက် အီးမေး(လ်)ရေ တစ်နီရာမှ တစ်နီရာသို့ လားနိုင်ပြီးကေ လျှို့ဝှက်ကုတ်နန့်မဟုတ်ဘဲ ပို့သူနန့်လက်ခံရဟိသူရို့ဧထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် မဟိရေ အခြားတိပြားရေ ကွန်ယက်တိနန့်စက်တိပေါ်တွင် သိမ်းဆည်းထားနိုင်ရေ။ ဒေအချိန်အတောအတွင်း တစ်စုံတစ်ယောက်က အရီးကြီးရေဟု ယူဆပါက၊ မဆိုင်ရေ ဘေးလူတိမှ ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိကို ဖတ်ရှုနိုင်ပြီးကေ မရိုးမသားပြုလုပ်နိုင်ရန်မှာ အတော်ပင် ဖြစ်နိုင်ခြေဟိရေ။ ဖို့ရေအဖွဲ့အစည်းတွင်မဆို IT နန့်ယင်းရို့အား လိပ်မူမထားရေ အခြားဝန်ထမ်းတိဧအီးမေး(လ်)တိကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်း အလုပ်တိတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နီရေ အခြားအမှုထမ်းတိ ဟိကေလည်း၊ ကော်ပိုရီးရှင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ အဖွဲ့အစည်းဧကွန်ယက်အတွင်းမှ ဖို့ရေအခါမျှ သတင်းအချက်အလက်တိ ထွက်မလားရေ အင်တာနယ်(လ်) ယပိုင်မဟုတ်ကေ အင်ထရာနက် မေး(လ်) စနစ်တိမှာမူ ပိုမိုပနာ လုံခြုံစိတ်ချရရေ။ ဓာတ်ပုံတိ၊ စာရွက်စာတမ်းတိနန့်အခြားဖိုင်တိကို အီးမေး(လ်)နန့်တွဲဖက်ပနာ ပို့နိုင်ရေ။ အီးမေး(လ်)တိကို လက်ခံသူ အီးမေး(လ်)လိပ်စာတိ အတိအပြားသို့ cc-ed ခေါ် ကော်ပီ ပို့နိုင်ရေ။

အင်တာနက်နန့်စကားပြောဆက်သွယ်ခြင်းစနစ်ရေ အင်တာနက် ဖန်တီးမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်စေခရေ အတိသိရေ ဆက်သွယ်ရီး ဝန်ဆောင်မှုပင် ဖြစ်ရေ။ VoIP မှာ အင်တာနက် ပရိုရို့ကောမှ တဆင့်လာရေ အသံဟု အဓိပါယ်ရရေ။ အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရီးအားလုံးအပေါ် အခြီခံရေ ပရိုရို့ကောကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်ရေ။ စိတ်ကူးမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းနှစ်တိက စတင်ခပြီးကေ ကိုယ်ပိုင် ကွန်ပျူတာတိ အတွက် လမ်းလျှောက် စကားပြောစက်တိနန့်ဆင်တူရေ အသံအသုံးချ ပရိုဂရမ်တိ ဖြစ်ရေ။ မကြာသေးရေနှစ်တိက VoIP စနစ်အတိအပြားမှာ သာမန်ရေလီဖုန်းပိုင့် အဆင်ပြေပြီးကေ အသုံးပြုရန်လွယ်ကူ လာရေ။ အကျိုးကျေးဇူးမှာ အင်တာနက်က အသံအလားအလာကို သယ်ဆောင်ရေကြောင့် VoIP မှာ အခမဲ့ဖြစ်နိုင်ရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကုန်ကျစရိတ်မှာ သာမန်သုံးနေကျ ရေလီဖုန်း ခေါ်ဆိုခထက် အလွန်နည်းပါးနိုင်ရေ။ အထူးသနန့်အလွန်ဝီးရေ နီရာဒေသတိနန့်အထူးသနန့်cable ယပိုင်မဟုတ်ကေ ADSL ရို့နန့်အင်တာနက် ချိတ်ဆက်ခြင်း အမြဲဟိနီရေသူတိအတွက် ဖြစ်ရေ။

VoIP ရေ သာမန်သုံးနေကျ ရေလီဖုန်း ဝန်ဆောင်မှုဧအခြားရွေးချယ်စရာ ပြိုင်ဘက်တစ်ခုအဖြစ်သို့ ဖွံ့ဖြိုးလာခရေ။ ကွဲပြားရေ ထောက်ပံ့သူတိအကြား အတုံ့အပြန်ပြုလုပ်နိုင်ခြင်းမှာ ရို့းတက်လာခပြီးကေ၊ သာမန်သုံးနေကျ ရေလီဖုန်းမှ ခေါ်ဆိုနိုင်ခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ လက်ခံနိုင်ခြင်းရို့ ပြုလုပ်နိုင်လာရေ။ ရိုးရိုးပင် ကိုယ်ပိုင်ကွန်ပျူတာတစ်လုံး လိုအပ်မှုကို ဖယ်ရှားထားရေ ဈေးသက်သာရေ VoIP ကွန်ယက် အဒက်(ပ်)တာတိ ရဟိနိုင်ရေ။ ခေါ်ဆိုမှု တစ်ခုနန့်တစ်ခု အကြား အသံအရည်အသွေး ခြားနားခြင်းတိ ဟိနိုင်ကေလည်း မကြာခဏဆိုသလိုပင် သာမန်ခေါ်ဆိုနေကျ ဖုန်းတိနန့်တန်းတူ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ယင်းရို့ထက် သာလွန်ကောင်းမွန်ပါရေ။ VoIP အတွက် ကျန်ဟိဆဲ ပြဿနာတိတွင် အရီးပေါ် ရေလီဖုန်းနံပါတ် ခေါ်ဆိုခြင်းနန့်ယုံကြည် စိတ်ချရမှုရို့ ပါဝင်ရေ။ လက်ဟိတွင်၊ VoIP ထောက်ပံ့သူ အနည်းငယ်ရို့မှာ အရီးပေါ် ဝန်ဆောင်မှုကို ပီးကေလည်း၊ တစ်ကမ္ဘာလုံး အရို့င်းအတာအတွက်မူ မရဟိနိုင်ပေ။ သာမန်သုံးနေကျ ဖုန်းတိမှာ ကြိုးလိုင်း မှ ပါဝါရဟိနိုင်ပြီးကေ လျှပ်စစ်ပြတ်တောက်နေချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်ရေ။ VoIP မှာ ယင်းပိုင့်မဟုတ် ဖုန်းပစ္စည်းကိရိယာနန့်အင်တာနက် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန် ကိရိယာတိအတွက် ထောက်ပံ့ရေ လျှပ်စစ်သိုလှောင်ထားဟိမှု (backup power source) မဟိပဲနန့်အသုံးမပြုနိုင်ပေ။ ကစားသူတိအကြား ဆက်သွယ်ရီးတစ်ခုအနိန်နန့်ကစားနည်းအသုံးချ ပရိုဂရမ်တိကြောင့် VoIP မှာ ရို့းပနာရို့းပနာ ကျော်ကြားလာလျက်ဟိရေ။ ဖောက်ရေတိအတွက် ကျော်ကြားရေ VoIPကစားနည်းတိတွင် Ventrilo နန့်Teamspeak ရို့ပါဝင်ရေ။ Wii, PlayStation 3၊ နန့်Xbox 360 ရို့တွင်လည်း VoIP စကားပြောခြင်းတိ ပါဝင်ရေ။

ဒေတာရွှေ့ပြောင်းခြင်း

အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဒေတာအတိအပြားကို ရွှေ့ပြောင်းခြင်းဧနမူနာတစ်ခုမှာ ဖိုင်ဝီမျှခြင်း ဖြစ်ရေ။ ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုကို ဖောက်ရေတိ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တိနန့်မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းတိထံ ပူးတွဲခြင်း (attachment)နန့်အီးမေး(လ်)မှ ပို့နိုင်ရေ။ အခြားသူတိ အလွယ်တကူ ဒေါင်းလုဒ် ဆွဲချရန် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် တစ်ခု ယပိုင်မဟုတ်ကေ FTP ဆာဗာပေါ်သို့ ခေါ်တင်နိုင်ရေ။ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တိ ချက်ချင်းအသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် “ဝီမျှအသုံးပြုရေနီရာ” (shared location) ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဖိုင်ဆာဗာတစ်ခုထဲတွင် ထားနိုင်ရေ။ အသုံးပြုသူအတိအပြားသို့ အရေအတွက်တိတိ ဒေါင်းလုဒ်ချခြင်းကို “မစ်ရာ” (mirror)ဆာဗာခေါ် အခြားဆိုဒ်တစ်ခုဧပုံတူမိတ္တူပွား ဆာဗာတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဂုဏ်ရည်တူ (peer-to-peer) ကွန်ယက်တိကို အသုံးပြုခြင်းအားဖြင့်လွယ်ကူစေနိုင်ရေ။ ဒေသို့ရေ ကိစ္စမျိုးမဆိုရို့င်းတွင် ဖိုင်သို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်းအား အသုံးပြုသူ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းနန့်ထိန်းချုပ်ထားရေ။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဖိုင်အကူးအပြောင်း ပြုလုပ်ခြင်းကို လျှို့ဝှက်ကုတ် အသုံးပြုခြင်းနန့်နားလည်ရခက်ခဲအောင် ပြုလုပ်နိုင်ပြီးကေ၊ ပိုက်ဆံပီးခြင်းနန့်ဖိုင်တိသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှု နိုင်ခွင့်အား ပြောင်းလဲပစ်နိုင်ရေ။

ငွေကြေးတိကို အဝီးထိန်းစံနစ်နန့်ကျသင့်ငွေတိကို ပီးဆောင်နိုင်ရေ။ ဥပမာအားဖြင့်ခရက်ဒစ်ကတ်ခေါ် အကြွေးဝယ်ကတ်ဟိ ပုံမှန်အားဖြင့်လုံးလုံး လျှို့ဝှက်ကုတ်နန့်ထည့်ထားရေ ပိုင်ရှင်ဧအသေးစိတ်အချက်အလက်တိ အင်တာနက်ပေါ် ဖြတ်လားခြင်းဖြင့်ပီးချေနိုင်ရေ။ လက်ခံရဟိရေဖိုင်ဧမူလနန့်စစ်မှန်မှုကို ဒီဂျစ်ရေလက်မှတ်တိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ MD5 ယပိုင်မဟုတ်ကေ သတင်းပေါင်းချုပ် (message digests) ရို့နန့်စစ်ဆေး ကြည့်ရှုနိုင်ရေ။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးအပေါ် အခြီခံရေ အင်တာနက်ဧဒေသို့ရိုးရှင်းရေ အသွင်အပြင်လက္ခဏာတိ ဖို့ရေအရာရို့င်းကိုမဆို ယင်းရို့ဧထုတ်လုပ်ရီး၊ ရောင်းချရီးနန့်ဖြန့်ဖြူးရီးရို့အား ကူးပြောင်းသွယ်ပို့ရန်အတွက် ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုအသွင် လျှော့ပစ်နိုင်အောင် ပြောင်းလဲပီးပေရေ။ ယင်းတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ထုတ်ကုန်တိ၊ သတင်းတိ၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်၊ ဗီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံပညာ၊ ဂရပ်ဖစ် ဒီဇိုင်းတိနန့်အခြားရေ အနုပညာလုပ်ငန်းတိဧနည်းလမ်းတိအားလုံး ပါဝင်ရေ။ ဒေထုတ်ကုန်တိအား ထုတ်လုပ်ရီးနန့်ဖြန့်ဖြူးရီးရို့ကို ယခင်က ချုပ်ကိုင်ထားရေ ဂုတည်ဟိဆဲ လုပ်ငန်းတိ တစ်ခုချင်းစီရို့တွင် ကြီးမားရေ အလှည့်အပြောင်းတိကို ဖြစ်ပေါ်စီရေ။

စဉ်ဆက်မပြတ်ထုတ်လွှင့်ရေ မီဒီယာဆိုစွာမှာ လက်ဟိရေဒီယိုနန့်ရေလီဗီးရှင်း ထုတ်လွှင့်သူတိက ယင်းရို့ဧအသံနန့်အရုပ် ရို့က်ရိုက် ထုတ်လွှင့်ခြင်းရို့ကို အင်တာနက် “ဖိ(ဒ်)feeds” ပြုလုပ်ခြင်းအား အားပီးရို့းမြှင့်ခြင်းကို ရည်ညွှန်းပါရေ (ဥပမာ- BBC)။ ယင်းရို့ရေ နမူနာကြည့်ခြင်း၊ ဂန္ထဝင် ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းရို့တိ ကြည့်ခြင်းနန့်အသံတိ ထပ်မံနားထောင်ခြင်းရို့ကို အချိန်နန့်အလှည့်ကျပြုလုပ်ခွင့် ပြုကောင်း ပြုနိုင်ရေ။ ဒေထောက်ပံ့သူတိ အင်တာနက် “ထုတ်လွှင့်သူတိ” သီးသန့် အမျိုးအစားတွင် ပါဝင်ပြီးကေ၊ ရို့က်ရိုက်လွှင့်ထုတ်ရန် လိုင်စင် ဖို့ရေအခါကမျှ မဟိသူတိဖြစ်ရေ။ ယခင်က ရေလီဗီးရှင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ရေဒီယိုတစ်လုံး ရို့ဖြင့်သာ အသုံးပြုရယူနိုင်သပိုင့် အလွန်ဆင်တူရေ နည်းလမ်းမျိုးဖြင့်၊ ကွန်ပျူတာတစ်လုံး ယပိုင်မဟုတ်ကေ ထို့ထက်ပိုပြီးကေ တိကျရေ အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရီး ကိရိယာတစ်ခုကို အသုံးပြုပနာ အွန်လိုင်း မီဒီယာကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုခွင့် ဟိရေဟု ဆိုလိုရေ။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အထူးပြု ဝက်(ဘ်)ကတ်(စ်) (webcasts) မှရေ လူအတိ တောင်းဆိုကတ်ရေ မာ(လ်)တီမီဒီယာ (Multimedia) ဝန်ဆောင်မှုတိ တိအထိ ရဟိနိုင်ရေ ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိမှာ အမျိုးအစားစုံလှရေ။ အတိအားဖြင့်အသံဖိုင်တစ်ခုကို ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချပြီးကေ ကွန်ပျူတာနန့်ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်နားထောင်ခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ သယ်ဆောင် လားနိုင်ရေ မီဒီယာ ပလေယာတစ်လုံးထဲသို့ ပြောင်းပြီးကေ လားလာရင်းနားထောင်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ရေ ပေါ့(ဒ်)ကတ်(စ်)တင်း ဆိုစွာမှာ ဒေအကြောင်းရင်းဧအမျိုးကွဲ တစ်ခုပင်ဖြစ်ရေ။ လွယ်ကူရေ ကိရိယာကိုအသုံးပြုထားရေ ဒေနည်းပညာတိ ဆင်ဆာလုပ်ခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ လိုင်စင်ထိန်းချုပ်ခြင်း အနည်းငယ်နန့်ရုပ်-သံ ပစ္စည်းတိကို တစ်ကမ္ဘာလုံးသို့ ထုတ်လွှင့်ရန် လူရို့င်းကို အခွင့်ပီးထားရေ။

ဒေအံ့ဩဖွယ်ရာ အဖြစ်အပျက်ဧတဆက်တည်းဆိုသလို ဈေးနှုန်းချိုသာရေ ဝက်(ဘ်)ကင်မရာတိ (Webcams)ကို တိ့နိုင်ရေ။ အချို့ ဝက်(ဘ်)ကင်မရာတိ ဗီဒီယိုပိုင့် ရုပ်ပုံအမြန်နှုန်းအပြည့် ပီးနိုင်ရေ။ ရုပ်ပုံအရွယ်မှာ သာမန်အားဖြင့်သေးငယ်ရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဖြည်းဖြည်းသာ ပြုပြင်မွမ်းမံမှုလုပ်ရေ။ အင်တာနက် အသုံးပြုသူတိ အာဖရိက ရေချိုင့်ဝှမ်းတစ်ခုမှ တိရစ္ဆာန်တိ၊ ပနားမားတူးမြီာင်းထဲဟိ သင်္ဘောတိ၊ ဒေသတွင်းဟိ လမ်းဆုံအဝိုင်းမှ ယာဉ်အလားအလာရို့ကို ကြည့်ရှုခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ယင်းရို့ဧကိုယ်ပိုင်ခြံဝင်းတိအား စောင့်ကြည့်ခြင်းရို့အား အမှန်တကယ် အချိန်နန့်တပြေးညီ ဖြစ်ပျက်နီရေ အချိန်တွင် ရို့က်ရိုက်ပြုလုပ်နိုင်ရေ။ အပြန်အလှန် အသံတိ ပါရေဖြစ်စေ မပါဘဲဖြစ်စေ ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)ကင်မရာတိအသုံးပြုပနာ ဗီဒီယို စကားပြောခန်းတိနန့်ဗီဒီယိုကွန်ဖရင့် ပြုလုပ်ခြင်း ရို့ရေလည်း လူသိတိပြီးကေ အတိအပြား အသုံးပြုကတ်ရေ။ ယူကျု(ဘ်)ကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တည်ထောင်ခပြီးကေ အလွန်တိပြားလှရေ အသုံးပြုသူတိက အခကြေးငွေပီးစရာမလိုရေ ဗီဒီယို ထုတ်လွှင့်ခြင်းနန့်ဂုအခါတွင် ထိပ်မှပြေးလျက်ဟိရေ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု ဖြစ်နေပေပြီ။ ယင်းရေ flash ကို အခြီခံရေ Web Player ကို အသုံးပြုပြီးကေ ဗီဒီယိုဖိုင်တိကို ထုတ်လွှင့်၊ ပြသရေ။ မှတ်ပုံတင်ထားရေ အသုံးပြုသူတိ ဗီဒီယိုတိကို အကန့်အသတ်မဟိ တင်နိုင်ပြီးကေ ၎င်းရို့ကိုယ်ပိုင် ပရိုဖိုင်းကို တည်ဆေက်ထားနိုင်ရေ။ ယင်းဧအသုံးပြုသူတိ သန်းရာပေါင်းမကန်ဟိရေ ဗီဒီယိုတိကို ကြည့်ရှုပြီးကေ နေ့စဉ် သိန်းပေါင်းမကန်ဟိရေ ဗီဒီယိုတိကို တင်ကတ်ရေဟု Youtube Webကပြောရေ။

ဆက်သွယ်ရယူခြင်း

ကမ္ဘာတဝှမ်း အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်ခြင်း၊ အင်တာနက်အသုံးပြုသူတိ အရေအတွက်ပါရေ နိုင်ငံတိစာရင်း၊ အင်တာနက်ပေါ်ဟိ အင်္ဂလိပ်၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်အသုံးပြုမှု၊ နန့်ယူနီကုတ်

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရပ်ဝီးဆက်သွယ်ရီး အတတ်ပညာအဖွဲ့ ကထုတ်ပြန်ရေ ၁၉၉၇ မှ ၂၀၁၄ အကြား အခြေချနေထိုင်သူဦးရေ ၁၀၀ တွင် အင်တာနက်သုံးသူ အရေအတွက် ဇယားပုံ

အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန်အတွက် ပျံ့နှံ့သုံးစွဲရေ ဘာသာစကားမှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဖြစ်ရေ။ အင်တာနက်ဧပေါက်ဖွားလာရေ နီရာကြောင့် ကေလည်းကောင်း၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဧဘာသာစကားမတူသူချင်း ဆက်သွယ်ပြောဆို ကတ်ရေစကားအဖြစ် အခန်းကဏ္ဍအရကြောင့် ကေလည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်ပေရေ။ အဓိကတော့ခါ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခရေ ရှေးဦး ကွန်ပျူတာတိဧလက်တင်အက္ခရာတိကို သုံးရေ အင်္ဂလိပ် မူကွဲတိမှအပ အခြားရေ စာလုံးတိကို စီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် စွမ်းဆောင်နိုင်မှု အားနည်းမှုနန့်လည်း ဆက်စပ်နိုင်ကောင်း ဆက်စပ်ပေလီဖို့။ World Wide Web ပေါ်၌ တောင်းဆိုမှု အတိဆုံး ဘာသာစကားဖြစ်ရေ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ(၂၈%)ပြီးကေကေတရုတ် (၂၃%)၊ စပိန်(၈%)၊ ဂျပန်(၅%)၊ ပေါ်တူဂီ နန့်ဂျာမန်(၄% စီ)၊ အာရဗီ၊ ပြင်သစ်နန့်ရုရှား (၃%စီ)နန့်ကိုရီးယား (၂%)ရို့ ဖြစ်ရေ။

ဒေသတိအားဖြင့်၊ ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုသူဦးရေ ၄၂%ရေ အာရှတွင် အခြေပြုသူတိ ဖြစ်ပြီးကေ၊ ၂၄%မှာ ဥရောပ၊ ၁၄%မှာ မြီာက်အမေရိက၊ ၁၀%မှာ လက်တင် အမေရိကနန့်တကွ ကာရစ်ဘီယံဒေသ၊ ၅%မှာ အာဖရိက၊ ၃%မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနန့်၁%မှာ ဩစတြေလျ/ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ဒေသတိရို့မှ ဖြစ်ကတ်ရေ။ လွန်ခရေ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အင်တာနက်ဧနည်းပညာတိ လုံလောက်စွာပင် ဖွံ့ဖြိုးရို့းတက် လာခရေ။ အထူးသနန့်ယူနီကုတ် ကိုအသုံးပြုခြင်းနန့်ကမ္ဘာ့ အသုံးအတိဆုံး ဘာသာစကားတိကို အသုံးပြုပနာ ဖွံ့ဖြိုးရို့းတက်ရီးနန့်ဆက်သွယ်ရီးရို့အတွက် ကောင်းမွန်ရေ လိုအပ်ရေ အထောက်အပံ့ပစ္စည်းတိကို ရဟိနိုင်ပြီဖြစ်ရေ။ သို့ရာတွင် မိုဂျီဘာကေ (mojibake) (အချို့ရေ ဘာသာစကားတိဧစာလုံးတိကို မှားယွင်းစွာဖော်ပြခြင်း) ပိုင့် အချို့အမှားတိမှာ ဟိနေဆဲပင်ဖြစ်ရေ။

အိမ်တိတွင် အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရဟိမှု အတွက် သုံးလေ့ဟိရေ နည်းလမ်းတိတွင် ဒိုင်း(လ်)အပ်(dial-up)၊ ကုန်းပေါ် ကြိုး ဘရော့(ဒ်)ဘဲန်(broadband) (ပျော့ပြောင်းရေ ကိုအက်(စ်)ဝိုင်ယာကြိုး၊ အကြည်ရောင်ဖန်မျှင်၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကြေးနီဝိုင်ယာတိ မှတဆင့်)၊ဖိုင်ဘာ၊ ဝိုင်ဖိုင်၊ ဂြိုဟ်တုနန့်3G နည်းပညာ ဆဲ(လ်)ဖုန်းတိရို့ ပါဝင်ရေ။ အင်တာနက်ကို အတိပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်ရေ နီရာတိတွင် အင်တာနက်နန့်ဆက်သွယ်ထားရေ ကွန်ပျူတာတိဟိရေ စာကြည့်ရို့က်တိနန့်အင်တာနက် ကဖေးတိရို့ ပါဝင်ရေ။ လေဆိပ် စွောခန်းမနန့်ကော်ဖီဆိုင်တိပိုင့် အတိပြည်သူနန့်သက်ဆိုင်ရေ နီရာအတိအပြားတွင်လည်း အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရဟိနိုင်ရေ နီရာတိဟိရေ။ အချို့နီရာတိတွင် မတ်တတ်ရပ်လျက် ခေတ္တခဏမျှသာ အသုံးပြုရန်အတွက် ဖြစ်ရေ။ “ပြည်သူ့အင်တာနက်ဆိုင်ငယ်”၊ “ပြည်သူတိသုံးစွဲနိုင်ရေ တာမင်နယ်(လ်)တိ” နန့်“ပိုက်ဆံပီးရရေ အတိပြည်သူသုံးဖုန်း ဝက်(ဘ်)” ဆိုပနာ အမျိုးမျိုး ခေါ်ကတ်ရေ။ ဂုအခါတွင် ဟိုရေ(လ်)အတိအပြားတွင်လည်း အခကြေးငွေ ပီးရလေ့ ဟိကေလည်း အတိပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်ရေ တာမင်နယ်(လ်)တိ ဟိရေ။ လက်မှတ်ဝယ်ခြင်း၊ ဘဏ်တွင် ငွေအပ်နှံခြင်း၊ အွန်လိုင်းမှတဆင့် ငွေပီးချေခြင်း စရေနန့်အသုံးအမျိုးမျိုး ရို့အတွက် ဒေတာမင်နယ်(လ်)တိကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကတ်ရေ။ ကြိုးမဲ့ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် ဆက်သွယ်ခြင်းတိ အသုံးပြုရန် ဝိုင်ဖိုင်က ထောက်ပံ့ပီးရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ယင်းက အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း စွမ်းဆောင်နိုင်ရေ။ လက်(ပ်)တော့(ပ်) ယပိုင်မဟုတ်ကေ PDA ပိုင့်ရေ ကိုယ်ပိုင် ကြိုးမဲ့သုံးနိုင်ရေ ကိရိယာပစ္စည်းတိကို အသုံးပြုသူတိက ယူဆောင်လာဖို့ လိုအပ်ရေ ဝိုင်ဖိုင်ကဖေးတိ အပါအဝင် ဒေပိုင့် အသုံးပြုနိုင်မှုတိကို စွော့(တ်)စပေါ့(တ်)တိ(HotSpot) (ရောက်တာတိ(Router)ကိုအသုံးပြုပြီးကေ အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပီးသူထံမှ ကြိုးမဲ့ နေရပ်တွင်း ဧရိယာကွန်ယက် ပေါ်မှ တဆင့် အင်တာနက် အသုံးပြုခွင့် ပီးရေ နီရာတိ)က ထောက်ပံ့ပီးရေ။ ဒေဝန်ဆောင်မှုတိမှာ အားလုံးအတွက် အခမဲ့၊ ဈေးဝယ်တိအတွက်သာ အခမဲ့၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အခကြေးငွေ ကောက်ခံရေ ဝန်ဆောင်မှုတိ ဖြစ်နိုင်ရေ။ စွော့(တ်)စပေါ့(တ်) ပိတ်ထားရေ နီရာတစ်ခုအတွင်း ကန့်သတ်ထားဖို့ မလိုပေ။ ပရိဝုဏ် ယပိုင်မဟုတ်ကေ ပန်းခြံတစ်ခုလုံး ယပိုင်မဟုတ်ကေ မြို့တစ်ခုလုံးမှာ အသုံးပြုနိုင်ပေရေ။ အခြီခံလူတန်းစားတိဧလှုပ်ယှား ကြိုးပမ်းမှုတိက ကြိုးမဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း ကွန်ယက်တိ၌ လမ်းပြ ခေါ်ဆောင်ခရေ။ လန်ဒန်၊ ဗီယင်နာ၊ ရို့ရန်ရို့၊ ဆန်ဖရန်ဆစ်စကို၊ ဖီလာဒဲဖီးယား၊ ရှီကာဂိုနန့်ပစ္စဘတ် မြို့တိဧမြို့ဧရိယာ အတိအပြားကို ဖုံးလွှမ်းထားရေ စီးပွားဖြစ် ဝိုင်ဖိုင်ဝန်ဆောင်မှုတိက နီရာတကျ ဟိနေပေရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ပန်းခြံထိုင်ခုံ တန်းလျားတိ ပိုင့် နီရာတိ၌ပင် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုနိုင်ပေရေ။

ဝိုင်ဖိုင်အပြင် ရီကိုချက် ပိုင့် တစ်ဦးတည်းပိုင် ကြိုးမဲ့ မိုဘိုင်း(လ်) ကွန်ယက်တိ၊ ဆဲလူလာဖုန်းကွန်ယက်တိ ပေါ်ဟိ နှုန်းအမြင့် ဒေတာ ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးမျိုး၊ နန့်ပုံသေကြိုးမဲ့ဝန်ဆောင်မှုတိနန့်လည်း စမ်းသပ်မှုတိ ပြုလုပ်လျက်ဟိရေ။ စမတ်ဖုန်းတိ ပိုင့် နောက်ဆုံးပေါ် နည်းပညာတိပါဟိပြီးကေ ဈေးကြီးရေ မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်းတိမှာ ဖုန်းကွန်ယက်မှတဆင့် အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်မှု ပုံမှန်အားဖြင့်ပါဝင်ရေ။ အခြား အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲမျိုးစုံရို့ကိုပါ သုံးနိုင်ရေ အော်ပရာပိုင့် ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာတိမှာ ဒေခေတ်မီရေ လက်ကိုင်ဖုန်းတိတွင် ရဟိနိုင်ရေ။ ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြခြင်း မဟိကေငြား အင်တာနက် အသုံးပြုနိုင်ခွင့်မှာ PC တိမှာထက် မိုဘိုင်းဖုန်းတိမှာ ပိုပေရေ။[ကိုးကားရန်လိုအပ်ရေ] အင်တာနက် အသုံးပြုမှု ထောက်ပံ့သူနန့်ပရိုရို့ကောမက်ထရစ်ရို့ အွန်လိုင်းသို့ ရောက်ဟိရန် နည်းလမ်းတိကို ခွဲခြားရေ။

လူမှုရီးနန့်ဆိုင်ရေ အကျိုးသက်ရောက်မှု

အင်တာနက် လူမှုရီးသိပ္ပံပညာ

အပြန်အလှန် လူမှုဆက်ဆံရီး၊ လှုပ်ယှားမှုတိ နန့်စည်းရုံး ဆောင်ရွက်ခြင်းရို့ဧလုံးဝ ပုံစံသစ်တိအဖြစ် အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်နိုင်ခရေ။ ၎င်းဧကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုနိုင်မှုနန့်ရဟိနိုင်မှုပိုင့်ရေ အခြီခံ အရည်အသွေးတိဧအကျိုးကျေးဇူးကြောင်း ဖြစ်ရေ။ ဖေ့(စ်)ဘွတ်(ခ်)၊ တွစ်တာနန့်မိုင်စပေ့(စ်) ပိုင့် လူမှုရီးနန့်ဆိုင်ရေ ကွန်ယက် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိကို ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရန်နန့်အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် ဖန်တီးခကတ်ရေ။ ၎င်းဆိုဒ်တိကို အသုံးပြုသူတိ အမျိုးမျိုး တိပြားရေ သတင်းအချက်အလက်တိကို စာမျက်နှာတိပေါ် ထပ်ပနာထည့်ရန်၊ အတိစိတ်ဝင်စားရေ အရာတိကို လိ့လာလိုက်စားရန်နန့်အခြားသူတိနန့်ဆက်သွယ်ရန် စွမ်းဆောင်နိုင်ရေ။ ဟိကေးစွဲ အသိမိတ်ဆွေတိကို ရှာဖွေနိုင်ပြီးကေ၊ ဟိကေးစွဲ အုပ်စုအသင်းအဖွဲ့တိနန့်ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း ခွင့်ပြုရေ။ LinkedIn ပိုင့်ရေဆိုဒ်တိက ကုန်သွယ်ရီးနန့်စီးပွားရီးဆက်သွယ်မှုတိကို ထိမ်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေ။ ယူကျု(ဘ်)နန့်ဖလစ်ကာ (Flickr)ရို့မှာ အသုံးပြုသူတိဧဗီဒီယို နန့်ဓာတ်ပုံတိကို အထူးပြုရေ။

၂၁ ရာစုဧပထမဆယ်စုနှစ်တွင် ပထမမျိုးဆက်ရေ အင်တာနက် ဆက်သွယ်မှု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရဟိနိုင်ခြင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရီး လွတ်လပ်မှုနန့်သက်သေခံ ဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တိတွင် အကျိုးဆက်တိနန့်အာရုံစိုက်စရာတိ ဆောင်ယူလာခြင်း၊ နန့်မူပိုင်ခွင့်ဟိရေ ပစ္စည်းတိဖြန့်ဝေခြင်းရို့နန့်ကြီးပြင်းလာခရရေ။ ဒေ "digital natives" ရေ ယခင်မျိုးဆက်ရို့ မကြုံတိ့ခရရေ စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံကို ရင်ဆိုင်ရရေ။ အင်တာနက်ရေ နိုင်ငံရီးဆိုင်ရာ အသုံးချမှု ကိရိယာတစ်ခု အဖြစ် အသစ်ရေ ဆက်စပ်မှုကို အောင်မြင်ရဟိခခြင်းရေ အချို့ရေရို့င်းပြည်တိတွင် အင်တာနက် ဆင်ဆာပြုလုပ်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်စေခရေ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ၂၀၀၄ခုနှစ်က စွောင်းဝပ်ဒင်း(န်)ဧသမ္မတရွေးကောက်ပွဲနန့်ဆိုင်ရေ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခြင်းဖြစ်ရေ အင်တာနက်မှာတဆင့် အလှူငွေတောင်းခံခြင်းဧအောင်မြင်မှုမှာ သတိပြုမိလောက်စရာ ဖြစ်ရေ။ တိပြားရေ နိုင်ငံရီးအုပ်စုတိ ၎င်းရို့ဧရည်မှန်းချက် တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ရန်အတွက် စည်းရုံးခြင်း နည်းလမ်းအသစ်တစ်ခု ရဟိအောင်မြင်ရန်အတွက် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီးကေ အင်တာနက် လှုပ်ယှားပြောင်းလဲရီး ကို ပေါ်ထွက်လာစီရေ။

အီရန်၊ မြီာက်ကိုရီးယား၊ မြန်မာ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နန့်ဆော်ဒီအာရီးဗီးယား ရို့ပိုင့်ရေ အချို့ရေအစိုးရတိ ၎င်းရို့ဧနိုင်ငံတိတွင် အတိပြည်သူတိ အင်တာနက်ပေါ် ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်ရေ အကြောင်းအရာတိ အထူးသနန့်နိုင်ငံရီးနန့်ဘာသာရီးရို့ ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိကို ကန့်သတ်ထားရေ။ ဒိုမိန်းနန့်ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိကို စစ်ထုတ်ရေ ဆော့(ဖ်)ဝဲမှတဆင့် ယင်းကို အထမြီာက်အောင် လုပ်ဆောင်ခရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် အသေးစိတ်စီစဉ်ပြီးကေ ဥပါယ်တံမျဉ်နန့်ကျော်လွှားနိုင်အောင် မပြုလုပ်ကေ၎င်းရို့ကို အလွယ်ချေ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်လီဖို့ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ရယူနိုင်ဖို့ မဟုတ်ပေ။ နော်ဝေ၊ ဒိန်းမတ်၊ ဖင်လန်နန့်ဆွီဒင်နိုင်ငံရို့တွင် အဓိက အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူတိက ဥပဒေအဖြစ် ပြောင်းလဲလားရေ အစီအစဉ်တိကို ရှောင်ရှားရန်အတွက် အာဏာပိုင်တိ စာရင်းပြုစုထားရေ ဆိုဒ်တိသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ရန် မိမိရို့ဆန္ဒအလျောက် သဘောတူညီခကတ်ရေ။ ဒေပိတ်ပင်တားဆီးထားရေ URLတိ စာရင်းတွင် သိပြီးကေဖြစ်ရေ ညစ်ညမ်းရေ စာပီနန့်ဓာတ်ပုံဆိုဒ်တိ ပါဝင်ရေဟု မျှော်လင့်ရပြီးကေ စာရင်းတွင်ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိကို လျှို့ဝှက်ထားဟိရေ။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အပါအဝင် နိုင်ငံအတိအပြားတွင် အင်တာနက်မှ တဆင့် ညစ်ညမ်းရေ စာပီနန့်ဓာတ်ပုံတိ ပိုင့်ရေ အကြောင်းအရာ ပစ္စည်းတိကို ပိုင်ဆိုင်ခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဖြန့်ဖြူးခြင်းရို့ကို ဆန့်ကျင်ရေ ဥပဒေတိကို ပြဋ္ဌာန်းထားရေ။ သိုကေ စစ်ထုတ်ရေ ဆော့(ဖ်)ဝဲကိုမူ ပြဋ္ဌာန်းထားခြင်း မဟိပါချေ။ အခမဲ့ကေလည်းကောင်း၊ စီးပွားရီးအရ ကေလည်းကောင်း ရဟိနိုင်ရေ ပါဝင်ရေ အကြောင်းအရာတိကို ထိန်းချုပ်ရေဆော့(ဖ်)ဝဲ (content-control software) ခေါ် ဆော့(ဖ်)ဝဲ ပရိုဂရမ်တိ တိစွာဟိရေ။ ထိုဆော့(ဖ်)ဝဲနန့်ကွန်ပျူတာတစ်လုံးချင်းစီ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကွန်ယက်တိတွင် ရို့က်ခိုက်လာရေ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိကို ပိတ်ပစ်ရန် အသုံးပြုသူတစ်ဦးက ရွေးချယ်နိုင်ရေ။ ညစ်ညမ်းရေ ပစ္စည်းတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အကြမ်းဖက်မှု သရုပ်ဖော်ပုံတိကို ကလေးတိ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်မှုအား ကန့်သတ်ရန်အတွက်ဖြစ်ရေ။

အင်တာနက် စတင်ပေါ်ပေါက်ရေ အချိန်မှစပနာ ၎င်းရေ အပန်းဖြေလှုပ်ယှားမှုအတွက် အဓိကကဏ္ဍ ဖြစ်လာခရေ။ တက္ကသိုလ်ဟိ ဆာဗာတိပေါ်တွင် MUDs နန့်MOOs တိပိုင့် လူမှုရီး စမ်းသပ်ချက်တိကို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်ခပြီးကေ၊ စွာသနန့်ဆိုင်ရေ Usenet အုပ်စုတိ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ အလွန်တိပြားခရေ။ ယနေ့တွင်၊ တိပြားစွာရေ အင်တာနက် ဆွေးနွေပွဲ ဖိုရမ်တိ တွင် ကစားနည်းတိနန့်စွာသဗီဒီယိုတိသီးသန့် ခွဲခြားထားရေ အခန်း ကဏ္ဍတိပါဝင်ရေ။ Flash movies ပုံစံနန့်ကာတွန်းကား အရို့လေးတိမှာလည်း ရေပန်းစားရေ။ သုံးစွဲသူ ၆ သန်းကျော်မှာ ဘလော့ဂ်တိနန့်သတင်းကြော်ငြာဘုတ်တိကို ဆက်သွယ်ရီးနန့်စိတ်ကူးစိတ်သန်းတိကို ဖလှယ်ရီး အတွက် အသုံးပြုကတ်ရေ။ ညစ်ညမ်းရေ စာပီဓာတ်ပုံတိနန့်လောင်းကစား လုပ်ငန်းတိမှာလည်း World Wide Web အပေါ်တွင် အခွင့်အရီးယူခပြီးကေ၊ အခြားရေ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တိအတွက် ကြော်ငြာခြင်းမှ ရဟိရေဝင်ငွေဧအရီးပါရေအရင်းအမြစ် တစ်ခုအဖြစ် ပံ့ပိုးပီးရေ။ [ကိုးကားရန်လိုအပ်ရေ] အစိုးရ အတိအပြားရေ ထိုလုပ်ငန်းနှစ်မျိုးဧအင်တာနက် အသုံးပြုမှုကို ကန့်သတ်ရန် ကြိုးစားအားထုတ်ခကေလည်း၊ ယင်းရို့ဧပျံ့နှံ့ ရေပန်းစားမှုကို တားဆီးရာတွင် ယေဘုယျအားဖြင့်အောင်မြင်မှု မဟိခပါချေ။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် အပန်းဖြေလှုပ်ယှားမှုဧအဓိကနယ်ပယ်တစ်ခုမှာ ကစားသူတိစွာပါဝင်ရေ ကစားနည်း (multiplayer gaming) ဖြစ်ရေ။ ဒေသို့ အပန်းဖြေရေ ပုံစံမှာ တစ်ယောက်ထက်ပိုပနာ ကစားနိုင်ရေ ကစားနည်းဧအမြန်ဆုံးနှုန်းကမ္ဘာကို နှစ်ခြိုက်ကတ်ရေ အသက်အရွယ်မရွေး၊ လူမျိုးမရွေးရို့ပါဝင်ရေ လူ့အဖွဲ့အစည်းတိကို ဖန်တီးပီးရေ။ ယင်းရို့မှာ MMORPG မှရေ မိမိမြင်ကွင်းမှ ပစ်ခတ်ကစားရခြင်း (first-person shooters) အထိ၊ ကိုယ်ရို့င်ပါဝင်ကစားရရေ ကစားနည်းတိ (role-playing games) မှ အွန်လိုင်းကစားနည်းတိ အထိ အမျိုးအစား ကွဲပြားရေ။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ၎င်းရို့ဧအားလပ်ချိန်တိကို အသုံးပြုရာ၌ လူအပေါင်းရို့ တစ်ဦးနန့်တစ်ဦး အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ရေနည်းလမ်းကို တော်လှန်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်တိ ဝန်းကျင်ကတည်းကပင် အွန်လိုင်းကစားနည်းတိ ဟိခစဉ် [ကိုးကားရန်လိုအပ်ရေ] ခေတ်သစ် အွန်လိုင်း ကစားနည်းပုံစံတိမှာ GameSpy နန့်Mplayer ပိုင့် အသင်းဝင်ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုတိနန့်စတင်ခရေ။ အသင်းဝင် မဟုတ်သူတိမှာ အချို့ရေ ကစားနည်းပုံစံတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကစားနည်းတိသို့ ကန့်သတ်ထားရေ။ လူအတိအပြားရေ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်နန့်အခြားရေ နှစ်သက်ရာနန့်စိတ်အပန်းဖြေရာ အလုပ်တိကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုရန်နန့်ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချရန် အင်တာနက်ကို သုံးရေ။ ဒေသို့ရေ လုပ်ဆောင်မှုတိ အားလုံးအတွက် ဗဟိုမှထိမ်းချုပ်ရေ ဆာဗာတိကို အသုံးပြုပြီးကေ ဂုဏ်ရည်တူ နည်းပညာတိကို ဖြန့်ဝေပီးရေ။ ယင်းအရင်းအမြစ် အချို့ရို့ရေ အခြားအရာတိအနက် မူရင်းအနုပညာရှင်တိဧမူပိုင်ခွင့်ကို လေးစားခြင်းနန့်ပိုမို ဂရုစိုက် လုပ်ဆောင်ကတ်ရေ။

သတင်းတိ၊ ရာသီဥတုနန့်အားကစား အစီရင်ခံချက်တိအား ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန်၊ အားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီး စီစဉ်ခြင်းနန့်လက်မှတ်ကြိုတင်ဝယ်ခြင်း၊ ၎င်းရို့ စိတ်ဝင်စားစရာတိ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းရို့အတွက် World Wide Web ကို လူအတိက ရဟိသုံးစွဲကတ်ရေ။ ကမ္ဘာအနှံ့ဟိ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းတိနန့်အဆက်အသွယ်မပြတ် ဟိစီရန်အတွက် စကားပြောခြင်း၊ သတင်းပို့ခြင်းနန့်အီးမေး(လ်)ပို့ခြင်းရို့ကို လူအတိ အသုံးပြုကတ်ရေ။ အချို့ရို့မှာ ယခင်က စာရီးမိတ်ဆွေတိ ထားသပိုင့် နည်းလမ်းတူရေ။ အသုံးပြုသူတိ ယင်းရို့ဧဖိုင်တိနန့်ဆက်တင်တိကို အင်တာနက်မှတဆင့် ဆက်သွယ်ရဟိနိုင်ရေ ဝက်(ဘ်)ဒက်(စ်)တော့(ပ်) အရေအတွက်တိ ရို့းပွားလာရေကို အင်တာနက်က တိ့ကြုံရရေ။ ဆိုက်ဘာလပ်ကင်း း ကြောင့် ကော်ပိုရီးရှင်းနန့်ဆိုင်ရေ အရင်းအမြစ်တိ ယိုစိမ့်မှု ဖြစ်စေနိုင်ရေ။ ယူကေဟိ ဝန်ထမ်းရေ အလုပ်လုပ်နေစဉ် အချိန်အတွင်း ပျမ်းမျှ ၅၇ မိနစ် ဝက်(ဘ်)ပေါ်တွင် ရှာဖွေလှန်လှောခြင်း ပြုလုပ်ရေဟု ပင်နီစူလာ စီးပွားရီး ဝန်ဆောင်မှုတိအဖွဲ့ဧ၂၀၀၃ခုနှစ် လိ့လာချက်တိအရ ဆိုရေ။ အင်တာနက်စွဲခြင်းရောဂါ ဆိုစွာမှာ နေ့စဉ် လူနေမှုဘဝကို နှောင့်ယှက်လောက်အောင် ကွန်ပျူတာ လွန်ကဲ စွာ အသုံးပြုခြင်းဖြစ်ရေ။ အင်တာနက်ကို အသုံးပြုခြင်းကြောင့် တစ်ဦးချင်းအပေါ် း အခြားရေ အကျိုးသက်ရောက်မှုတိ ဥပမာအားဖြင့်ပြောရကေမှန်ကန်ရေ ဖန်တီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စီရေ လေးနက်ရေ တိးခေါ်စဉ်းစားခြင်းအပေါ် နှောင့်ယှက်ခြင်းပိုင့် လည်း ဖြစ်ပေါ်ရေဟု အချို့ရေ စိတ်ပညာရှင်တိက ယုံကြည်ကတ်ရေ။