အင်ဇိုင်း (Enzyme) တိရေ သက်ဟိတိအတွင်း ဇီဝဓာတ်ပြုမှုတိ၌ ဓာတ်ပြုနှုန်းကို မြန်စီ နှေးစီသည့် ဓာတ်ကူပစ္စည်းအဖြစ် ဆောင်ရွက်ပီးရေ ပရိုတိန်းတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ [1][2] အင်ဇိုင်းတိ ဓာတ်ကူပြုပီးသည့် ဓာတ်ပြုမှုဖြစ်စဉ် မူလအစတွင် ပါဝင်သည့် မော်လီကျူးတိကို စပ်စထြိတ် (substrate) ဟုခေါ်ပြီး ဓာတ်ပြုပြီးနောက် ၎င်းစပ်စထြိတ်ရို့ရေ အခြား မော်လီကျူးတိအဖြစ် ပြောင်းလဲလားရေ။ သက်ဟိ ကလာပ်စည်း (ဆဲလ်) တိအတွင်း ဓာတ်ပြုဖြစ်စဉ်တိအားလုံးနီးပါး ထိုက်လျောက်သည့် နှုန်းထားအများုင်း ဖြစ်ပွားစီရန် အင်ဇိုင်းတိကို လိုအပ်ရေ။ အင်ဇိုင်းတစ်မျိုးရေ စပ်စထြိတ်အချို့အတွက်သာ သတ်သတ်မှတ်မှတ် ဓာတ်ကူပီးရေကြောင့် ဆဲလ်တိအတွင်း ဟိသည့် အင်ဇိုင်းတိကိုမူတည်ပနာ ယင်းဆဲလ်တွင် ဇာ ဇီဝတွင်း ဖြစ်ပျက်မှုတိ ဖြစ်ပွားဖို့ကို အဆုံးအဖြတ် ပီးဖိုဖြစ်ရေ။
အင်ဇိုင်းရေ ဇီဝဖြစ်စဉ်တိတွင် ဓာတ်ကူပစ္စည်းအဖြစ် ပါဝင်ရေ အသားဓာတ်ဖြစ်ရေ။ အများစုရေ ဇီဝဓာတု ခန္ဓာကိုယ်ဖြစ်စဉ်တိတွင် အင်ဇိုင်းတိပါဝင်ရေ။ အင်ဇိုင်းတိရေ ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် လိုအပ်ရေ အသားဓာတ်တိကို ထုတ်လုပ်ရာတွင် ပါဝင်ရေ။[၁][လင့်ခ်သီ]
အင်ဇိုင်းတိဧ ဖြစ်တည်မှု
၁၉၆၈ ခုနှစ်ခန့် ကတည်းက အမျိုးအစားပေါင်း ၁၃၀၀ ခန့်ဟိရေအင်ဇိုင်းတိကို ယှာဖွီတွိ့ဟိပြီးဖြစ်ရေ။ ခေတ်သစ်ဆီးပညာအရမူ အမျိုးအစား ၅၀၀၀ ကျော်ခန့်ဟိရေ အင်ဇိုင်းတိရေ အသက်သျှင်သန်မှုအတွက် လိုအပ်ကြောင်းသိဟိလာရရေ။ သွီးကြောတိအတွင်းတွင်ပင် အင်ဇိုင်းအမျိုးပေါင်း ၉၈ မျိုးခန့်တွိ့ဟိရရေ။ အင်ဇိုင်းတစ်မျိုးခြင်းစီတွင် သတ်မှတ်ထားရေ လုပ်ငန်းဆောင်တာတိဟိပြီးဖြစ်ရေ။ ကျွန်ုပ်ရို့ ခန္ဓာကိုယ်ရေ မွေးဖွားစဉ်ကတည်းက အင်ဇိုင်းတိအား သတ်မှတ်ထားပြီးဖြစ်ရေ။ အသက်အရွယ်ကြီးရင့်လာရေနန့်အမျှ အင်ဇိုင်းတိရေလည်း တဖြည်းဖြည်း ယိုယွင်းလာရေ။ အင်ဇိုင်းတိ ယိုယွင်းပျက်စီးလာခြင်းရေ အိုမင်းရင့်ရော်မှုဆီသို့ဦးတည်ပါရေ။
အင်ဇိုင်းတိရေ လိုအပ်ရေ ကုန်ချောတိကို ထုတ်လုပ်ပီးရေခန္ဓာကိုယ်အတွင်းမှ စက်ရုံလေးတိဖြစ်ရေ။ စားရေက်လိုက်ရေ အစားအစာရို့မှ တစ်ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွက်လိုအပ်ရေ ဆဲလ်တိ ၊ သွီး ၊ အရိုး ၊ ဟော်မုန်း နန့် အခြားအရီးကြီးရေ ကိုယ်ခန္ဓာ ဒြပ်စင် နန့် ဒြပ်ပေါင်းတိ ထုတ်လုပ်နိုင်ရန် အတွက် အင်ဇိုင်းတိရေ အဓိကနီရာမှ ဓာတ်ကူပစ္စည်းတိအဖြစ်ဆောင်ရွက်ကတ်ရေ။
သို့ဖြစ်ပေရာ အင်ဇိုင်းတိရေ ၎င်းရို့ဧ ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းတာဝန် နန့် အင်ဇိုင်းတစ်ခုချင်းစီတွင် ၎င်းရို့ဧ ဆောင်ရွက်ရမည့် လုပ်ငန်းတိ သတ်မှတ်ထားဟိပြီး ဖြစ်ရေ။ အင်ဇိုင်းတိရေ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်ရေ တာဝန်တိကို ထမ်းဆောင်ခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေအခြီအနေတစ်ခုကို ဖန်တီးတည်ဆောက်ပီးခြင်းဖြစ်ရေ။ အင်ဇိုင်းတိ လုံလောက်ပြည့်ဝစွာဟိခြင်းဖြင့် ကျွန်ုပ်ရို့ခန္ဓာကိုယ်အား အကောင်းဆုံးရေ ကျန်းမာရီးအခြီအနေတွင် ထားဟိပီးနိုင်လိမ့်မည်ဟုလည်း ယုံကြည်ပါရေ။
အင်ဟစ်ဘစ်တာ (inhibitor) ခေါ် မော်လီကျူးတိရေ အင်ဇိုင်းတိဧ စွမ်းဆောင်မှုကို နှေးကွေးစေနိုင်ရေ။ အက်တစ်ဗေတာ (activator) ခေါ် မော်လီကျူးတိမှာမူ ပိုပြီးကေလျင်မြန်စီရေ။ ဆီးဝါး အတော်တိတိနန့် အဆိပ်တိမှာ အင်ဟစ်ဘစ်တာတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ အပူချိန်၊ ဓာတုဝန်းကျင် (ဥပမာ - pH တန်ဖိုး) နန့် စပ်စထြိတ်ပမာဏတိရေလည်း အင်ဇိုင်း စွမ်းဆောင်မှုကို သက်ရောက်စီရေ။ အင်ဇိုင်းတိကို စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်ရာတွင် အသုံးပြုရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ပဋိဇီဝပစ္စည်း ထုတ်လုပ်မှုတွင် အင်ဇိုင်းတိကို လိုအပ်ရေ။
ကိုးကား
edit- ↑ Smith AL (Ed); et al. (1997). Oxford dictionary of biochemistry and molecular biology. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-854768-4.
{{cite book}}: Explicit use of et al. in:|author=(help) - ↑ Grisham, Charles M.; Reginald H. Garrett (1999). Biochemistry. Philadelphia: Saunders College Pub. pp. 426–7. ISBN 0-03-022318-0.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)