အက်တမ် တစ်ခုဧ နျူကလိယ ရေ အလွန် သိပ်ရီးရေ နီရာဖြစ်ပြီး နျူကလီယွန် (ပရိုတွန် နန့် နျူထရွန်) ရို့ပါဝင်ရေ။ နျူကလိယ ရို့ဧ သဘောသဘာဝနန့် အရည်အချင်းတိကို မလီ့လာမှ ယင်းရို့မှာ ပါဟိရေ ဒြပ်မှုန်တိအကြောင်း အကြမ်းဖျင်းလီ့လာ ကြည့်လျှင် နျူကလိယ တွင် ပရိုတွန်( proton ) နန့် နျူထရွန်(neutron) ဆိုရေ အခြီခံအမှုန် ၂ မျိုးနန့်ဖွဲ့စည်းထားရေကိုတွိ့မြင်ရရေ။ ဟိုက်ဒရိုဂျင်အက်တမ်ဧ နျူကလိယတွင်ပင် ပရိုတွန်တစ်လုံး ပါဟိပြီး ယင်းမှာ လျှပ်စစ် +e ( e = အီလက်ထရွန်ဒြပ်မှုန်တစ်ခုတွင်ဟိရေလျှပ်စစ်ပမာဏ) ဟိရေ။ ဒြပ်ထုမှာ အီလက်ထရွန် ဒြပ်ထုထက် ၁၈၃၀ ဆမျှဟိရေ။ နျူထရွန်ရေ လျှပ်စစ်ဓာတ်မဟိ၊ဓာတ်ပြယ်နေရေ။ပရိုတွန်ထက် အနည်းငယ်(ဝ.၁%)ပိုပနာလီးရေ။
နျူကလိယ (Nucleus) တစ်ခုတွင် ဟိရေ ပရိုတွန် အရီအတွက်နန့် နျူထရွန် အရီအတွက်ရို့ ပေါင်းခြင်းရေ ယင်းနျူကလိယဧ ဒြပ်ထုကိန်း (mass number)ပင်ဖြစ်ရေ။
ဥပမာ..A=Z+N
A = နျူကလိယ ဒြပ်ထုကိန်း
Z = ပရိုတွန် အရီအတွက် (atomic number)
N = နျူထရွန် အရီအတွက်
ယေဘုယျအားဖြင့် နျူကလိယဧ ဒြပ်ထုကိန်းရေ ၄ဝ တန်ဖိုးအောက် ရောက်ပါက ယင်းရို့အား ပေါ့ရေ နျူကလီးယပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ပါရေ။ တန်ဖိုး ၄ဝ မှ ၁၀ဝ ကြားဟိရေ နျူကလိယတိကို အလယ်အလတ်လီးရေ နျူကလိယတိအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး၊ ၁၀ဝ ထက်တန်ဖိုးတိရေ နျူကလိယတိကို လီးရေ နျူကလိယအဖြစ်သတ်မှတ်ကတ်ရေ။
နယူကလိယ ဖွဲ့စည်းပုံ
editပရိုတွန် နန့် နယူထရွန် ၂ မျိုးခြုံပြီး နယူကလီယွန် (nucleons) လို့ခေါ်လီ့ဟိကတ်ရေ။ နယူကလိယ အမျိုးမျိုးမှာ ပရိုတွန်နန့် နယူထရွန်အရီအတွက် အချိုးအဆ အမျိုးမျိုး ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေရေ။
အရီအတွက် အချိုးတစ်
ခုဟိရေ ပရိုတွန်-နယူထရွန် အဖွဲ့အစည်းကို နယူကလိုက်( nuclide ) တစ်မျိုးဟုခေါ်ရေ။ သို့ရာတွင်နယူကလိုက်တစ်ခုရေအက်တမ်ရဲ့ နယူကလိယ ဖြစ်ချင်မှ ဖြစ်မည်။ တွိ့ဟိပြီး နယူကလိုက် ၁၄၄၀ ကျော်ထဲမှာ အခြီခိုင်ရေအမျိုးအစားနန့်အခြီမခိုင်ရေ ရေဒီ
ယိုသတ္တိကြွ (radioactive) မှုဟိတဲ့ အမျိုးအစားဆိုပြီး ၂ မျိုးဟိရေ။ သဘာဝဒြပ်စင် အမျိုးအစား ၉၂ မျိုးနန့်ယှဉ်ကေ နယူကလိုက်အရီအတွက်မှာ
အတော်တိနေရေ။
နယူကလိုက် တစ်ခုကို အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် အလွန်ကျစ်လျစ်ပြီး ခပ်လုံးလုံးပုံစံဟိရေ ပရိုတွန်-နယူထရွန် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအဖြစ်ယူဆနိုင်ရေ။ ဒေအဖွဲ့အစည်းမှာ လျှပ်စစ်အဖိုဆောင်ပရိုတွန်တိကိုပါ တည်မြဲအောင် စုစည်းထားနိုင်ရေ။ပရိုတွန် အချင်းချင်းတွန်းကန်ကတ်ရေလျှပ်မှုန်အချင်းချင်းတွန်းအား (ကူးလောင်း ဟူသည့် ပမာဏပြစကားလုံးဖြင့် တိုင်းတာဖော်ပြလီ့ဟိရေ) တိဟိရေကြောင့် နယူကလိယရေ ဒေကဲ့သို့ဆိုကေ ပြိုကွဲပျက်စီးလားနိုင်ရေ။
ယကေလည်းဒေပိုင်ဖြစ်မလားခြင်းကိုထောက်ပြီး နယူကလိုက်ရို့မှာ ကူးလောင်းအားထက် ပြင်းထန်ပြီး ပေါင်းစည်းမှုကိုပီးစွမ်းနိုင်ရေ အားတစ်မျိုးမျိုးဟိနေရေ ဟုယူဆရပေမည်။
ဒေအားမျိုးဧ သဘာဝကို တိတိကျကျ မဖော်ပြနိုင်သိမ်းကေလည်း ဒေအားရေပြင်းအားအလွန်ကြီးပြီး နယူကလီယွန်( ပရိုတွန်ရော နယူထရွန်ပါ) တိအကြား သက်ရောက်တဲ့ ဆွဲအားအသစ်တစ်မျိုးဟုယူဆရပေမည်။ ယခင်က သိပြီးသားဖြစ်ရေ ဒြပ်ဆွဲအား နန့် သံလိုက်အားမျိုးတွေနန့်ကွာခြားမှုဟိရေ တသီးတခြား အားတစ်မျိုးသာ ဖြစ်နိုင်ရေ။ ဒေအားကို နယူကလိယပေါင်းစည်းအား ( ဝါ ) အပြင်းအားအပြန်အလှန်သက်ရောက်မှုဟု ခေါ်ရေ။