ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးကို ဖန်တီးခသူ၊ ဂျူးလူမျိုးရို့ဧဘုံရန်သူ၊ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးဧ ဘုံရန်သူ၊ နာဇီပါတီဝင်ရို့ဧ ဖခင်ကြီး၊ ခေတ်သစ်ဂျာမနီပြည်ကြီးဧ ခေါင်းဆောင်ကြီး၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးကို ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်စေခရေ အာဏာသျှင်ဟု အမျိုးမျိုး မှတ်တမ်းတင်ခရရေ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဟစ်တလာဧ နာမည်အပြည့်အစုံမှာ "အားဒေါလ်ဖ် ဟစ်တလာ" (Adolf Hitler) ဖြစ်ရေ။
ဟစ်တလာ Adolf Hitler | |
|---|---|
 ဟစ်တလာ (၁၉၃၈) | |
| ဂျာမနီနိုင်ငံဧခေါင်းဆောင် ဂျာမန်အင်ပါယာ အသျှင်သခင် ဧကရာဇ် (Führer) | |
| တာဝန်သက်တမ်း 2 August 1934 – 30 April 1945 | |
| လက်ထောက် | Rudolf Hess (1933–41) |
| အရင်လူ | Paul von Hindenburg (ဂျာမနီသမ္မတ) |
| ဆက်ခံသူ | Karl Dönitz (ဂျာမနီနိုင်ငံဧ သမ္မတ) |
| ဂျာမနီနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် | |
| တာဝန်သက်တမ်း 30 January 1933 – 30 April 1945 | |
| သမ္မတ | Paul von Hindenburg (until 1934) |
| လက်ထောက် | Franz von Papen (1933–34) |
| အရင်လူ | ကွတ် ဗွန် ရှလိုင်းရှား |
| ဆက်ခံသူ | ဂျိုးဆက် ဂိုးဘဲလ်စ် |
| နာဇီပါတီဧ ခေါင်းဆောင် ဂျာမန်အင်ပါယာကြီး ဧ အသျှင်သခင် | |
| တာဝန်သက်တမ်း 29 June 1921 – 30 April 1945 | |
| လက်ထောက် | Rudolf Hess |
| အရင်လူ | Anton Drexler |
| ဆက်ခံသူ | Martin Bormann |
| ကိုယ်ရေး အချက်အလက်တိ | |
| မွီးဖွား | ၂၀ ဧပြီ၊ ၁၈၈၉ Braunau am Inn, Austria-Hungary |
| ကွယ်လွန် | ၃၀ ဧပြီ၊ ၁၉၄၅ (အသက် ၅၆) ဘာလင်၊ ဂျာမနီ။ |
| ကွယ်လွန်ခရေ အကြောင်းရင်း | သေကြောင်းကြံ |
| နိုင်ငံသား | ဂျာမန်အင်ပါယာ အသျှင်သခင် ဧကရာဇ်
|
| နိုင်ငံရီးပါတီ | နာဇီပါတီ (၁၉၂၁–၄၅) |
| တခြား နိုင်ငံရေးလွှမ်းမိုးမှု | ဂျာမန်အလုပ်သမားတိပါတီ (၁၉၂၀–၂၁) ကွန်မြူနစ်ပါတီ |
| ကြင်ဖော်(တိ) | Eva Braun (29–30 April 1945) |
| မိဘ |
|
| အလုပ်အကိုင် | နိုင်ငံရီးသမား |
| လက်မှတ် |  |
| စစ်မှုထမ်းခြင်း | |
| သစ္စာခံနိုင်ငံ | Template:Wp/rki/Country data German Empire |
| တပ်/တပ်ဖွဲ့ခွဲ | Template:Wp/rki/Flagdeco Bavarian Army |
| အမှုထမ်းကာလ | ၁၉၁၄–၂၀ |
| ရာထူး |
|
| တပ် |
|
| တိုက်ပွဲ/စစ်ပွဲတိ | ပထမကမ္ဘာစစ် |
| ဆုတံဆိပ်တိ | |
ဟစ်တလာကို ဩစတြီးယားပြည်နန့် ဘာဗေးရီးယား ပြည်နယ်စပ်ပီး အင်းမြစ်နံဘေး ဘရောနှောမြို့ကလေးတွင် ဖခင် အလွိုက်ဟစ်တလာနန့် မိခင် ကလာရာပေါဇ်လ်ရို့မှ ၁၈၈၉ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၂ဝ ရက်၊ ညနေ၌ မွေးဖွားခရေ။ အမျိုးအနွယ်မှာ မထင်မရှားမျှသာ ဆို။ ဟစ်တလာဧဖခင်မှာ လုပ်ငန်းတိ အတည်တကျမပီးသဖြင့် အမြို့မြို့အနယ်နယ် ပြောင်းရွှေ့ရင်း လိုက်ပါနေထိုင်ခကြရရေ။ ရောက်ရာအရပ်တွင် ဟစ်တလာမှာ မူလတန်းပညာကို သင်ယူခရရေ။ ၁၉ဝဝ ပြည်နှစ်တွင် လင့်ဇ်မြို့မှ ရီးရဲအလယ်တန်းကျောင်းတွင် အလယ်တန်းပညာကို ဆက်လက်သင်ကြားခရေ။ ၁၉ဝ၃ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာဧဖခင် အလွိုက်ကွယ်လွန်လားခရေ။ ယပြီးနောက် ဟစ်တလာမှာ ကျောင်းနေခွင့်မရတော့။ ဘဝရပ်တည်ရီးကို ခက်ခဲပင်ပန်းစွာ ရပ်တည်ခရရေဆိုဧ။ ထိုမှတဖန် မိခင်ဖြစ်သူအလိုကျ ကက်သလစ်ဘာသာဝင်အဖြစ် ခံယူခရပြီး စတီးယားကျောင်းတွင် ဆက်လက်ပညာသင်ကြားခပြန်ပြီး အသက် ၁၆ နှစ်တွင် ကျောင်းထွက်ခရရေ။
ဟစ်တလာရေ ပန်းချီအနုပညာကို ဝါသနာပါခပြီး အသက်ကြီးကေ ပန်းချီဆရာအဖြစ် အသက်မွေးမည်ဟုပင် ဆုံး ဖြတ်ခဖူးရေဆိုဧ။ မိဘတိက အစိုးရအလုပ်ကို လုပ်စေချင်ခ ရေဆိုဧ။ ဟစ်တလာမှာ ကျောင်းစာလည်းညံ့ခရေ။ ကျောင်း ထွက်လက်မှတ်ကို မရပီးခ။ ၁၉ဝ၅ ခုနှစ်တွင် ကျောင်းမှထွက်ခ ရေ။ ပုံတိ၊ ပန်းချီတိကို အချိန်ပြည့်ဆွဲကာ အချိန်လွန်ခရေ ဆိုဧ။ ဟစ်တလာရေ ၁၉ဝ၆ ခုနှစ်တွင် ဗီယင်နာမြို့သို့ အလည်အပတ် ရောက်လားခရေ။ ဗီယင်နာမြို့မှာ အနုပညာ ထွန်းကားရေ မြို့ကြီးဖြစ်ရေကြောင့် သူအလွန်ပျော်ခရေ ဆိုဧ။ ထိုမြို့ကြီးဧ ကြီးကျယ်ခမ်းနားမှု အနုပညာတိကသူ့ကို ပန်းချီဆရာဖြစ်ချင်စိတ်ကို ပိုပနာ တွန်းပို့ခရေဆိုဧ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် သူ့မိခင်ကြီး တားဆီးနေသည့်ကြားမှ ၁၉ဝ၇ ခုနှစ်တွင် လင်ဇ်မြို့ ကလေးကိုစွန့်ခွာပနာ ဗီယင်နာမြို့သို့ ထွက်ခွာခရေဆိုဧ။ ယကေလည်း သူရေ အနုပညာသိပ္ပံကျောင်းကြီးကို ဝင်ခွင့်မရ။ အရည်အချင်း မမီ၊ သူ စိတ်မလျှော့ဘဲ ဆက်လက် ကြိုးစားနေစဉ်မှာပင် သူ့ မိခင်ကြီး ကွယ်လွန်ခပနာ လင့်ဇ်မြို့သို့ ပြန်ခရရေ။ ၁၉ဝ၈ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဗီယင်နာမြို့သို့ ပြန်ရောက်ပီးခပြီး အနုပညာသိပ္ပံကျောင်းကြီးတွင် နေခွင့်ရရန် ကြိုးစား ပြန်ဧ။ ယကေလည်း မရခ။ ဟစ်တလာရေ စိတ်ပျက်လက်ပျက်နန့် ၅ နှစ်လုံးလုံး ဖြစ်ပိုင်နေ ဖြစ်ပိုင်စား မထင်မရှားနေခရရေ။ ဗီယင်နာမြို့ကြီးတွင် သူ့ဘဝရေ ကူကယ်ရာမဲ့နန့် ၁၉ဝ၉ ခုနှစ်မှ ၁၉၁၃ ခုနှစ်ထိ ပခုံးထမ်းအလုပ်ကြမ်းသမား၊ အပေါစား ပန်းချီဆရာအဖြစ်မျိုးနန့် နေထိုင်ခရရေဆိုဧ။
ငွေသျှင်သူဌေးကြီးတိဧ ကုသိုလ်ဖြစ် ဟိုတယ်တိတွင် နေထိုင်ခရဧ။ အမြဲတမ်း ငတ်မွတ်စုတ်ပြတ်နေသည့် ကာလတိဟု ဟစ်တလာကိုယ်တိုင် ရီးသားခဧ။ ဟစ်တလာ ပန်းချီဆွဲသည့်ကားတိတွင် 'အေ ဟစ်တလာ'ဟု လက်မှတ်ထိုးလေ့ပီးဧ။ အဒေါ့ဖ်စ်ဟစ်တလာ အတိုကောက်နာမည်ဟူဧ။ ထိုမှဟစ်တလာဧ ဘဝအချိုးအကွေ့တိရေ ဘဝပီးအသိတိအရ နိုင်ငံရီးသမားတစ်ယောက်အဖြစ်သို့ တဖြည်းဖြည်း ဦးတည်လာခရေ ဆိုဧ။
ဟစ်တလာရေ စာတိကို ပိုဖတ်ဖြစ်လာဧ။ ပိုပနာ တွေးတောဆင်ခြင်နိုင်လာဧ။ သတင်းစာတိကို ပိုပနာ ဖတ်ရှုလာဧ။ စကားကို လူအတိ စိတ်ဝင်စားလာအောင် ကျယ်လောင် ကျယ်လောင် ပြောလေတော့ဧ။ ဘီယာဆိုင်တိတွင် လက်ဖက်ရည်ဆိုင်တိတွင် ပိုပနာ ပြောခရေဆိုဧ။ နိုင်ငံရီးစကားတိ ပိုပနာပြောရင်း ရန်ဖြစ်ရေ၊ ပြန်လည်ချေပရေ၊ လက်သီးလက်မောင်းတန်းရင်း ဂျူးတိ၊ ဘုန်းကြီးတိ၊ ဆိုရှယ်လစ်တိ၊ ဘုရင့်ဆွေတော်မျိုးတော်တိကို မုန်းတီးကြောင်း အကြိမ်ကြိမ် ပြောခရေဆိုဧ။
ဟစ်တလာရေ ထိုအချိန်တိမှာပင် စိတ်ကြီးဝင်နေခပြီဆိုကြဧ။ သူ့ကိုယ်သူ အလွန်မြင့်မြတ်သူဟု ထင်နေခပြီ ဆိုကြဧ။ ဘဝင်မြင့်နေဧ။ သူ့ကိုယ်သူနန့် အနီးမှလူတိကို ဂျာမန်အမျိုးအနွယ်တိရေ မြင့်မြတ်ရေ မဟာမျိုး မဟာနွယ် တိဖြစ်ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် မိမိရို့လူမျိုးမှသာ နိုင်ငံရီး၊ ယဉ်ကျေး မှု ပိုပနာ မြင့်မားရေ၊ ပိုပနာကြွယ်ဝရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် 'မဟာဂျာမနီ နိုင်ငံတော်ကြီး'ကို ထူထောင်ကြရဖို့ဆိုရေ အတွေးနန့်စကားမျိုးကို ပြောဆိုခရေဆိုဧ။
၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် ဗီယင်နာမြို့မှ ဟစ်တလာ ရုတ်တရက် ပျောက်ကွယ်လားခပြီး စစ်ထဲမဝင်မနေရအမိန့်ကိုဖီဆန်ပနာ ရှောင်ထွက်လားခရေဆိုဧ။ ထိုမှ မြူးနစ်မြို့သို့ ရောက်လားခရေ ဆိုဧ။ မြူးနစ်တွင်လည်း ဘီယာဆိုင်တွင် ဟစ်တလာရေ နိုင်ငံရီးစကားတိကိုသာ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ပြောဆိုနေခရေ ဆိုဧ။ ယကေလည်း ဟစ်တလာ ကံကြမ္မာအလှည့်အပြောင်းဖြစ်စီရန် ကမ္ဘာကြီးတွင် စစ်မီးကြီးလောင်ခသဖြင့် လူအတိက နိုင်ငံရီးကို စိတ်ဝင်စားချိန် ကာလကြီးပင်တည်း။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁ ရက်နိတွင် ဟစ်တလာဘဝ အထူးပြောင်းလဲစေခရေ မြူးနစ်မြို့၊ အိုဒီအုံ ပလာဇာကွင်းပြင် ကြီးဧ လူထုတရားပွဲမှ စတင်ခလီရေ။ ဂျာမန်မှ ရုရှားပြည် ကြီးကို စစ်ကြေညာခခြင်း၊ ဂျာမန်အမျိုးသားတိုင်း စစ်ထဲဝင်ကြရပိုင် ဟစ်တလာလည်း စစ်မှုထမ်းစစ်သား ဖြစ်ခလီဧ။ မထင်မရှား စစ်သားလေးဘဝ၊ စစ်တပ်ထဲတွင် ဆက်သားတာဝန်၊ ၁၉၁၅-၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် ခြီထောက်တွင် သေနတ်မှန်ကာ ဒဏ်ရာရခရေ။ ၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် တပ်ကြပ်ကလေးဘဝ၊ တပ်သားကျော် ဆုတံဆိပ် ရပီးခရေ။ စစ်မြေပြင်တွင် သူတစ်ယောက်တည်းမှ ပြင်သစ်စစ်သား ၁၅ ယောက်ကို လက်ရဖမ်းဆီးခရေကြောင့် ဟူဧ။ ၁၉၁၈ ခုနှစ် တိုက်ပွဲတစ်ခုတွင် ဟစ်တလာရေ ဓာတ်ငွေ့မိပြီး သတိလစ်လားသဖြင့် စစ်ဆီးရုံသို့ ပို့ပီးခကြရရေ။ မျက်စိတိ ယာယီ ကန်းလားကာ ကိုယ်တစ်ပိုင်းလည်း သေလားခသိမ်းရေ ဆိုဧ။ မကြာခင် ပျောက်ကင်းခလီဧ။ ထိုနှစ်တွင် ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီး ပြီးခလီဧ။ ဂျာမနီရို့ စစ်ရှုံးခလီဧ။ ဟစ်တလာရို့ ငိုခရလေဧ။
ထိုအချိန်မှစပနာ ဟစ်တလာရေ နိုင်ငံရီးနယ်ထဲသို့ ခြီစုံပစ်ဝင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခရေဆိုဧ။ ၁၉၁၉ နှစ်အထိ စစ်တပ်ထဲတွင်နေခပနာ ၁၉၁၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင်မြူးနစ်မြို့သို့ ပြန်လာခရေ။ ထိုကာလတွင် ဂျာမနီနိုင်ငံရီးမှာ အလွန်ရူပ်ထွီးနီလီဧ။ နေ့စဉ် တရားပွဲတိ၊ ဆန္ဒပြပွဲတိ၊ ဆူပူမှုတိမပြတ် ပီးနေခသည့် ကာလတိလည်း ဖြစ်ရေ။ ထိုကာလတွင် မြူးနစ်မြို့ဆိုင်ရာ ခရိုင်စစ်ဌာနချုပ် လက်အောက်ပီး နိုင်ငံရီးဌာနတွင် ပုံနှိပ်လုပ်ငန်းနန့် သတင်းဖြန့်ချိရီးဌာနတွင် ဟစ်တလာ အလုပ်လုပ်ခရရေ။ ထိုမှ နိုင်ငံရီး နည်းပြသင်တန်းတက်ခရပြီး နိုင်ငံရီးနည်းပြအရာပီး ဖြစ်လာခရေ။ ထိုမှ ဂျာမန်အလုပ်သမားပါတီနန့် စစ်တပ်အကြား ညှိနှိုင်းရရေ အရာပီးအဖြစ် စေလွှတ်ခြင်းခံရရေ။ ထိုမှ ဂျာမန် အလုပ်သမားပါတီသို့ ခြီစုံပစ်ဝင်ခပြန်ရေဆိုဧ။ ထိုပါတီတွင် ဟစ်တလာရေ ဝါဒဖြန့်ချိရီးတာဝန်ခံ ဖြစ်ခလီဧ။
၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၄ ရက်နိတွင်ပထမ ဦးဆုံးရေ လူထုတရားပွဲကြီးကို ဂျာမန် အလုပ်သမားပါတီမှ ဦးဆောင်ကျင်းပခရာ ပရိသတ်နှစ်ထောင်နီးပါးမျှ တက်ရောက်ခ ရေဆိုဧ။ ထိုပွဲတွင် ဟစ်တလာဧနာမည်လည်း စတင်ကျော်ကြားခလီဧ။ ဂျာမန်အလုပ်သမားပါတီကိုလည်း အမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ဂျာမန်အလုပ်သမားပါတီ ဟူပနာ နာမည်ပြောင်းခလီဧ။ ထိုပါတီဧ အတိုကောက်နာမည်မှာ 'နာဇီ'ပါတီ ဟူဧ။ ဥက္ကဋ္ဌကြီးမှာဟားရားဖြစ်ပြီး မကြာခင်မှာပင် ဟစ်တလာနန့် သဘောမတိုက်ဆိုင်ပနာ နုတ်ထွက်လားခရေ။ ထိုကာလတွင် ဟစ်တလာဧစည်းရုံးမှုကြောင့် ပါတီဝင်အင်အား ပိုပနာပိုပနာ တိ လာခဧ။ မြူးနစ်မြို့ခရိုင် စစ်ဌာနချုပ်မှ စစ်ဗိုလ်ဟောင်း ဗိုလ်ကြီး ရုမ်းမှ ဟစ်တလာကို တိစွာ အကူအညီပီးခဧ။
၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာရေ ဘာလင်မြို့သို့ လားရောက်ခရေ။ အပြန်တွင် ပါတီတွင်းတိုက်ပွဲ ဖြစ်ခရေ။ ဟစ်တလာ နိုင်ခရေ။ အာဏာသျှင်ခေါင်းဆောင် စတင် ဖြစ်လာ ခရေ။ ထိုကာလတွင် ဟစ်တလာဦးဆောင်ပနာ အခြားပါတီဧ တရားပွဲဖျက်မှုဖြင့် ထောင်ဒဏ် ၇ လ အပြစ်ပီး ခံခရပြီး တစ်လသာ ထောင်ထဲတွင် နေခရရေဆိုဧ။ ထောင်မှလွတ်ခပြီး ၁၉၂၂ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက်နိတွင် ကာကွယ်ရီးဥပဒေ ကြမ်းကို ကန့်ကွက်သည့် လူထုဆန္ဒပြပွဲကြီးကို နာဇီပါတီမှ ဦးဆောင်ကျင်းပခရေ။ ဟစ်တလာဧနာမည်မှာ ပိုပနာ ကျော် ကြားခလီပြီ။ အာဏာပိုင်တိဧရန်သူ နံပါတ်တစ် စာရင်းဝင် လည်း ဖြစ်ခရလေဧ။
၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် အခြားပါတီ ၄ ပါတီနန့်ပူးတွဲကော်မတီ ဖွဲ့နိုင်ခရေ။ နာဇီမုန်တိုင်းတပ်သားတိ ဖွဲ့စည်းခရာ တပ်သား နှစ်ရေင်းကျော်ထိ ပီးခပြီး အခြားပါတီနန့် သမဂ္ဂအဖွဲ့တိအံ့ဩ တုန်လှုပ်ခကတ်ရေဆိုဧ။ တပ်မှူးအဖြစ် ဂိုအားရင်း၊ ဟင်းမလား၊ စထရက်ဆားရို့ပါဝင်ခကတ်ပြီးဆိုဧ။ စက်တင်ဘာလ ၂ ရက်နိ တွင် ဟစ်တလာ ဦးဆောင်ပနာ နျူရင်ဘတ်မြို့တွင် လူထုဆန္ဒပြပွဲ ပြုလုပ်ခပြန်ဧ။ အောင်မြင်ခပြန်ဧ။ အဆိုပါ ဆန္ဒပြပွဲကြီးတွင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်း လူဒင်ဒေါ့ပင်ကိုတိုင် ပါဝင်ခရေ။ ဟစ်တလာမှာ ပိုပနာ ကျော်ကြားခပြန်လေဧ။
ဟစ်တလာရေ နိုင်ငံရီးတွင် အနိုင်ရရီး၊ နီရာရပီး ရီး၊ အသိအမှတ်ပြုလာစေရီးအတွက် နည်းမျိုးစုံအဖုံဖုံ အသုံးပြု ခရေဆိုကြဧ။ ထိုကာလတွင် ဟစ်တလာရေ'အာဏာသိမ်းပွဲ' လုပ်ခသိမ်းဧ။ မအောင်မြင်ခပါ။ ထောင်ဒဏ် ၅ နှစ် အပြစ်ပီး ခံခရဧ။ နိုင်ငံတော် ပုန်ကန်မှုဖြင့် ၁၉၂၄။ ၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် ထောင်မှလွတ်ခပြန်လေဧ။ ဟစ်တလာ ကို စကားမပြောရဟု အာဏာပိုင်တိမှ အမိန့်ထုတ်ခလီဧ။ ၁၉၂၈ ခုနှစ်အထိ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် စာရီးပနာ စာအုပ်ထုတ်ဝီခလီဧ။ 'ကျွန်ုပ်ဧကြိုးပမ်းမှု'စာအုပ် ၁၉၂၆ ခုနှစ်တွင် ဝိုင်းမားမြို့တွင် ဆန္ဒပြပွဲကို ဦးဆောင်ခ။ ထိုကာလတွင် ပါတီဝင်ဦးရေမှာ သိန်း ကျော်ခပြီဆိုဧ။ ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် နှစ်သိန်းနီးပါးပီးခရေ။ နာဇီပါတီဝင် တိကို နာဇီကျောင်းသားအဖွဲ့၊ နာဇီမုန်တိုင်းတပ်ဖွဲ့၊ နာဇီကျောင်း ဆရာတိအဖွဲ့၊ နာဇီဆရာဝန်သမဂ္ဂ၊ နာဇီရှေ့နေတိသမဂ္ဂ၊ နာဇီ လူငယ်အဖွဲ့ စသည့် အဖွဲ့ပေါင်းတိစွာ ဖွဲ့စည်းပီးခရေ။ ၁၉၃ဝ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကြီးတွင် နာဇီပါတီ အနိုင်ရလုလုနီးပါးဖြစ်ခပြီး ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် နာဇီမုန်တိုင်းတပ်သားပေါင်းပင် တစ်သိန်းနီးပါး ပီးခရေ။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် နာဇီပါတီအာဏာ ရလာခလီဧ။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာ ရေ ဂျာမနီပြည်ဧ ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးကို တရားဝင် ရပီးခလီ ရေ။ ပါလီမန်တွင် ဆက်လက်အနိုင်ရပီးအောင် ကြိုးစာခရာတွင်လည်း နည်းမျိုးစုံဖြင့်ကြိုးစားခရာ အနိုင်ရပီးခလီဧ။
၁၉၃၄ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီနိုင်ငံတော်သမ္မတကြီးဟင်ဒင်ဘတ် ကွယ်လွန်ခရာ တစ်နာရီအတွင်းမှာပင် ဝန်ကြီးချုပ်ဟစ်တလာရေ သမ္မတကြီးဧ အရိုက်အရာကို ဆက်ခံရုံမျှမက ဂျာမန် လက်နက်ကိုင်တပ်ပေါင်းစုံဧ စစ်သေနာပတိချုပ်ရာထူးကိုပါယူပနာ နိုင်ငံတော်ကို ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ခရေဟူဧ။ ၁၉၃၅ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်၊ ပြင်သစ်အပါအဝင် နိုင်ငံကြီးတိရေ ဟစ်တလာ အန္တရာယ်ကို ကြိုမြင်ခကြရလီရေ။ ဂျာမနီရေ စစ်အင်အားကို တဖြည်းဖြည်း တိုးချဲ့ခရာ စစ်သားဦးရေ ၅ သိန်း ၅ ရေင်းပင် ပီးခရေဆိုဧ။ ဂျာမနီ ကို အိမ်နီးချင်း တိုင်းပြည်တိမှ ဝိုင်းပနာ ကန့်ကွက်ခကတ်ရေ။ ယကေလည်း ဟစ်တလာရေ ဂရုမစိုက်။
သို့နန့် ၁၉၃၆ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင်ပြင်သစ်ပြည်ကို စတင် တိုက်ခိုက်ခလီတော့ရေ။ အီတလီခေါင်းဆောင် မူဆိုလီနီနန့် လက်တွဲခရေ။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်တွင် ဩစတြီးယားကို တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခရေ။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် ချက်ကိုစလိုဗေးကီးယားကို သိမ်းပိုက်ရေ။ ထိုနှစ်မှာပင် ပိုလန်နိုင်ငံကိုလည်း သိမ်းပိုက်ခလီဧ။ ဂျူးလူမျိုးရို့ သုတ်သင်ရီးစီမံကိန်းကိုလည်း ထိုကာလတိတွင် စတင်ခလီဧ။
၁၉၄ဝ တွင် ဟစ်တလာဧ အစီအစဉ်တိရေ တစ်ကမ္ဘာလုံးကို ခြိမ်းခြောက်နိုင်ခရေ ဆိုကြရလေဧ။ ဗြိတိသျှ၊ ပြင်သစ်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံ၊ နော်ဝီးရို့ဧ တပ်ပေါင်းတိစွာ၊မြို့ ပေါင်းတိစွာမှ ဂျာမနီတပ်တိကို ခုခံတိုက်ခိုက်ခရရေ။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ဆိုဗီယက်ယူနီယံကို ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ခလီဧ။ ယကေလည်း ဟစ်တလာဧစစ်မျက်နှာတိ လက်တံရှည်လျားလှသဖြင့် ထိုအချိန်မှစပနာ မနိုင်မနင်းဖြစ်ကာပီးနေခိုက်တွင် ဂျပန်နန့်လည်း မဟာမိတ်ဖွဲ့ခသိမ်းဧ။ ယကေလည်း ယင့်အချိန်တွင် ဟစ်တလာရေ စစ်ပန်းနေခပြီ။ မကြာခင်မှာပင် ဂျပန်ရို့ဧ ပုလဲဆိပ်ကမ်းဗုံးကြဲ မှုကြီးရေ အမေရိကန်ရို့ ရန်စကျူးကျော်ခြင်းဖြစ်ခပြီး ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်းသို့ အမေရိကန် ဝင်ရောက်လာခခြင်းရေ ဟစ်တလာနန့် နောက်ပါမိတ်ဆွေနိုင်ငံတိအတွက် ဆုံးရှုံးခြင်း နိမိတ်ဟု ယူဆခကတ်ရေဆိုဧ။ ယင်းပိုင်နန့် ၁၉၄၁-၄၂-၄၃-၄၄ ခုနှစ်တိတွင် ဟစ်တလာ ရေ ဘေးကြပ်နံကြပ်တိနန့် ရင်ဆိုင်ခရပြီး တစတစ စစ်ရှုံးကာ မျက်ကန်းတစ္ဆေမကြောက် ပုံစံနန့်သာပီးနေခလီဧ။ ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာဧ ပီးသမျှတပ်ပေါင်းတိစွာ ပျက်စီးခပနာ မဟာမိတ်တပ်တိနန့် ဆိုဗီယက်တပ်နီတော်ဧ ထိုးစစ်ဒဏ် တိကို လုံးဝခုခံနိုင်ခြင်းမပီးတော့ဘဲ ပြိုကွဲပျက်စီးခရလေတော့ ရေ။ ဟစ်တလာကို လုပ်ကြံမှုကြီးပေါင်းတိစွာနန့်သေကြောင်း ကြံစည်ခကြကေလည်း မသေခဘဲ သူဧဝန်မခံရေ နောက်ဆုံးချစ်သူ အိဗာဗရွန်းနန့်အတူ ၁၉၄၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် နောက်ဆုံးနေထိုင်ရာ စံအိမ်တော်ဝင်း ပုန်းခိုကျင်းကြီးထဲတွင်မိမိကိုယ်မိမိ သေနတ်ဖြင့် သေကြောင်းကြံ ကွယ်လွန်ခရေဟုသိပီး ကြရရေ။ [2]
သူဧမွေးရပ်မြေမှ ဂျာမနီနိုင်ငံသို့ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခပြီး ဂျာမနီ နိုင်ငံရီး လှုပ်ရှားမှုတိတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခရေ။ ၁၉၂၁ ခုနှစ်မှစပနာ ဂျာမန် အမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်အလုပ်သမားတိပါတီ (NSDAP) ဧ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခရေ။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်မှစပနာ ဂျာမနီနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ်၊ ၁၉၃၄ ခုမှစပနာ သေဆုံးသည့် ၁၉၄၅ ခုနှစ်အထိ သူ့ကိုယ်သူ "အမျိုးသားခေါင်ဆောင်" ဟုနာမည်တပ်ပြီး နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ နိုင်ငံတော် အစိုးရအဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ ရာထူးတိကို တစ်ဦးတည်း သိမ်းပိုက်ကာ တိုင်းပြည်အာဏာကို ထင်ပိုင် ခြယ်လှယ်ခသူ တစ်ဦးဖြစ်ရေ။ သူရေ ၁၉၄၅ ခု ဧပြီလ ၃၀ ရက်နိတွင် သူနေထိုင်ရာ ဘာလင်မြို့နန်းတော်တွင်း၌ သူ့ကိုယ်သူပင် အဆုံးစီရင်ခရေ။
နာဇီဝါဒ(၁၂)ချက်
1.ဂျာမန်အင်ပါယာချဲ့ထွင်ခြင်း။ 2.ယုဒလူမျိုး(ဂျူးလူမျိုး)ကိုဆီးမိုက်ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း။ 3.လက်အောက်ခံနယ်မြေပြန်လည်ရပီးရီး။ 4.Nordic အမျိုးသားတိဧကြီးမြတ်မှု 5.ဗာဆိုင်းစာချုပ်ဖျက်သိမ်းရီး။ 6.စစ်ပွဲတွင်ဂျာမနီရေအပြစ်ပီးရေဟုငြင်းဆိုရေ။ 7.သာတူညီမျှလက်နက်ရပီးရီး။ 8.လူမှုရီးဥပဒေပြုပြင်ပြောင်းလဲရီး။ 9.ပိုပြီးကေကောင်းမွန်ရေလုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်း။ 10.ပစ္စည်းတိကိုနိုင်ငံသားပြုခြင်း။ 11.မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရီး။ 12.အလုပ်မလုပ်ဘဲအမြတ်ရပိုင်ခွင့်တိဖျက်သိမ်းရီး။
နာဇီဝါဒဆိုတာကအကြွင်းမဲ့အာဏာပိုင်အယူအဆ၊အစွန်းရောက်အမျိုးသားရီးဝါဒ၊လူမျိုးရီးဝါဒနန့်စစ်တပ်ချဲ့ထွင်ရီးဝါဒတွေရောထားတဲ့ ဖက်ဆစ်ဝါဒအသွင်ကွဲတစ်မျိုးဖြစ်တယ်
ဟစ်တလာနန့် နာဇီဝါဒ
editဟစ်တလာဧ ဦးဆောင်မှု အောက်တွင် နာဇီဟုခေါ်ရေ လူတစ်စုရေ ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် အာဏာသျှင်စနစ်ကို ကျင့်သုံးကာ "တတိယ ဂျာမနီ နိုင်ငံတော်" ကို တည်ထောင်ခကတ်ရေ။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်မှစပနာ အခြားရေ နိုင်ငံရီးပါတီတိကို အဓမ္မဖျက်သိမ်းခပြီး၊ အချို့ရေ ပါတီတိကို ရပ်တည်ပနာ မရအောင် နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် နှောင့်ယှက် ဖျက်ဆီးခရေ။ နာဇီအစိုးရကို ဆန့်ကျင်ရေ နိုင်ငံရီးလှုပ်ရှားသူတိ အားလုံးကို ရှာဖွီဖမ်းဆီးစေပြီး နာဇီ အကျဉ်း စခန်းတိသို့ ပို့ဆောင်ချုပ်နှောင်ပနာ အဆုံး၌ ကွပ်မျက် သတ်ဖြတ်လိုက်ကတ်ရေ။
ဟစ်တလာနန့်သူဧ အပေါင်းအပါတိရေ ဥရောပတစ်ခွင်တွင် မှီတင်းနေထိုင်ကတ်ရေ "ဂျူး" လူမျိုးတိ၊ အခြားရေ ဘာသာဝင်တိ၊ လူမျိုးခြားတိုင်းရင်းသားတိ အပါအဝင် အခြားရေ လူ့အဖွဲ့အစည်းဝင်တိကို လိုက်လံရှာဖွီပြီး ရက်စက်ရေနည်းမျိုးစုံဖြင့် စနစ်တကျ သတ်ဖြတ်လိုက်ကတ်ရေ။ နာဇီရို့ဧ ထိုလုပ်ရပ်တိကြောင့်ပင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မီး စတင်တောက်လောင်ခပြီး ကလေးသူငယ်တိ မိခင်တိ အမျိုးသမီးတိအပါအဝင် ၃၉ သန်းရေ လူတိ အသက်ဆုံးရှုံခရရေ။ ထိုအထဲတွင် ဂျူးလူမျိုး ခြောက်သန်းရေလည်း နာဇီရို့ဧ လက်ချက်ဖြင့် သေကြေပျက်စီးခကြရရေ။ ဥရောပတိုက်ကြီးဧ ဒေသအတော်တိတိရေလည်း စစ်ဘေးစစ်ဒဏ်ကြောင့် အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ ကြွေမွပြီး အဆုံးအရှုံးတိစွာကို ရင်ဆိုင်ခရတော့ရေ။
အတ္ထုပ္ပတ္တိ
editဟစ်တလာဧ ကိုယ်ရီးအတ္ထုပ္ပတ္တိကို ကြည့်ကေ အလွန်အမင်း ခြားနားကွာဟနေရေ ဘဝအစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုကို ပိုင်ဆိုင်သူဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြနေလီရေ။ အသက် ၃၀ အရွယ်ရောက်သည့်တိုင်အောင် ဟစ်တလာရေ အတိနည်းတူ ဘဝအောင်မြင်မှုကို မရပီးနိုင်ခ။ မည်သည့်အလုပ်ကိုမှ မယ်မယ်ရရ တတ်ကျွမ်းထားခြင်းလည်းမပီး၊ မည်သည့် လူ့အသိုင်းအဝိုင်း အဆက်အသွယ်ကောင်းတိကိုမှလည်း ထိထိရောက်ရောက် မပီးခသူ ဖြစ်ရာ သူဧဘဝတိုးတက်ကြီးပွားရီးရေလည်း နှောင့်နှေးကြန့်ကြာခရရေ။
ယပြီးနောက်တွင်တော့ ဟစ်တလာရေ နှစ်တဖဲ့ချေအတွင်းမှာပင် ဂျာမနီနိုင်ငံတော်ကြီးကိုပင် ဝန်ကြီးချုပ်လုပ် သိမ်းပိုက်နိုင်ရုံမက ဥရောပနိုင်ငံအတော်တိတိကိုလည်း သူဧလက်အောက်သို့ ပြားပြားမှောက် ရောက်ပီးစေခရေ။ ပြောရကေ သူလိုလူရေ ဒေကမ္ဘာလောကတွင် မပီးသလောက်ပင် ရှားရေ ဟုဆိုရဖို့။
နိုင်ငံရီးလောကထဲမဝင်မီ သူဧဘဝနန့် သူဧဇာတ်ကြောင်းကို ဟစ်တလာရေ "ပဟေဠိ" တစ်ခုအနိန်နန့်သာ အတိကို သိစေခရေ။ Krockow ဧစာအုပ်ထဲတွင် "ငါဘယ်ကလာတယ်၊ ငါက ဘယ် မိသားစုကပေါက်ဖွားတယ်ဆိုတာ ဒင်းရို့ သိဖို့ အရီးမပါ ပါဘူး" လို့ဟစ်တလာက သူ့ ခေတ်ပြိုင် နိုင်ငံရီးသမားတွေကို ရည်ညွန်းပြီး ပြောခကြောင်း ရီးသားထားရေ။
အားဒေါ့လ်ဖ် ဟစ်တလာကို အကောက်အခွန်အရာပီး အားလွိုက်စ် ဟစ်တလာ နန့် ဇနီးဖြစ်သူ ကလာရာရို့မှ ဩစတြီးယား ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း ဗရောင်းနောင်း အမ် အင်းန် တွင် မွေးဖွားခရေ။ ၁၉၀၃ ခုနှစ်တွင် ဖခင်ဖြစ်သူသေဆုံးခပြီး အထက်တန်းကျောင်းမှ နုတ်ထွက်ခရေ။ ဗင်းန်မြို့တွင် ယဉ်ကျေးမှု တက္ကသိုလ် ဝင်ခွင့်စာမေးပွဲကို ဝင်ရောက်ဖြေဆိုပြီး အောင်မြင်မှုမရခသည့်အတွက် သူဖြစ်ချင်ရေ အနုပညာသျှင် တစ်ယောက်ဖြစ်ရန် ရည်မှန်းချက်ကို လက်လွှတ်လိုက်ရရေ။
၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကြီး စတင်ဖြစ်ပွားခရာ ဂျာမန်စစ်တပ်အတွင်းသို့ မိမိသဘောဖြင့်ပင် ဝင်ရောက်အမှုထမ်းခရေ။ စစ်ကြီးပြီးရေအချိန် ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန် အလုပ်သမားတိပါတီ (DAP) ဟူသည့် ပါတီအသစ်အတွင်းသို့ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် စာရင်းသွင်းခရေ။ ထိုပါတီကို ၁၉၂၀ တွင် အမျိုးသား ဆိုရှယ်လစ် ဂျာမန် အလုပ်သမားတိ ပါတီ (NSDAP) အဖြစ် နာမည်ပြောင်းလဲ ခေါ်တွင်ခရေ။
သူဧစကားပြောပါးနပ်မှု၊ နားထောင်သူကို ဆွဲဆောင်နိုင်မှု၊ အဟောအပြောကောင်းမှုရို့က သူ့ကို စင်ပေါ်သို့လျင်မြန်စွာပင် တွန်းတင်ပီးခရေ။ အစိုးရအဖွဲ့အတွင်းမှ ပြဿနာတိကြောင့် နာဇီပါတီရေ ပြည်သူလူထုကို စည်းရုံးရန် လွယ်ကူခရေ။
၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာနန့် လူဒန်ဒေါ့ဖ် ရို့ရေ မြူနစ်မြို့တွင် နိုင်ငံတော်အာဏာသိမ်းရန် ကြံစည်ရာ မအောင်မြင်ခပေ။ သူဧလုပ်ရပ်ရေ ပြစ်မှုထင်ရှားသည့်အတွက် ထောင်ဒဏ် ၅ နှစ် ကျခံစီရန် တရားရုံးမှ အမိန့် ချမှတ်ခရေ။ ယကေလည်း သူရေ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင်ပင် ပြန်လည် လွတ်မြောက်လာခရေ။ ထိုနှစ်တိတွင် သူရေ သူဧ နောင်အချိန်တွင် နာမည်ကျော်ကြားလာရေ "ကျွန်ုပ်ဧစွန့်စားခန်းတိ" (MeinKampf) စာအုပ်ကို ရီးသားပြုစုခရေ။ ထိုစာအုပ်အတွင်းတွင် သူဧ နိုင်ငံရီး ရည်မှန်းချက်တိ ဖြစ်ရေ ဂျူးလူမျိုးသုတ်သင်ရီးနန့် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံတိသို့ နယ်မြေတိ တိုးချဲ့ရီးစရေရို့ပါဝင်ရေ။
အကြမ်းဖက် အာဏာသိမ်းမှုရေ အောင်မြင်မှုလမ်းစ မပီးနိုင်ကြောင်း ခံစားမိလားသည့် ဟစ်တလာရေ နိုင်ငံတော် အာဏာကို တရားဝင်နည်းလမ်းတိသုံးပနာ အရယူရန် ကြံစည်လေတော့ရေ။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပရေ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲတွင် သူဧပါတီ (NSDAP) က အင်အားအကြီးဆုံး ပါတီဖြစ်လာခရေ။ အကျိုးဆက်အနေနန့် သူရေ ၁၉၃၃-ခု ဇန္နဝါရီလ ၃၀ ရက်နိတွင် သူရေ နိုင်ငံတော် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာခတော့ရေ။
ဟစ်တလာ အာဏာရလာပုံ
edit
အာဒေါ့လ်ဖ် ဟစ်တလာရေ နိုင်ငံရီးနန့် အုပ်ချုပ်ရီးလောကသို့ ဝင်ရောက်လာချိန် ကတည်းကပင် ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ဖော်ဆောင်ရန် စိုးစင်းမျှ စိတ်ကူးခခြင်းမပီးပေ။ ယကေလည်း နိုင်ငံတော်အာဏာကို သူဧလက်ဝယ်သို့ လျင်မြန်စွာ ရောက်ပီးရီးနန့် ရပီးပြီးရေ အာဏာကို အဓွန့်ရှည်ကြာစွာ ဆက်လက် ချုပ်ကိုင်ထားနိုင်ရီး အတွက်ကိုမူ ဒီမိုကရေစီလမ်းစဉ်ကို စနစ်ကျစွာ အလွဲသုံးစား ပြုခရေ။ ဟစ်တလာရေ တရားဝင် နည်းလမ်းသုံးသွယ်ကို အသုံးပြုကာ အကြွင်းမဲ့အာဏာသျှင်အဖြစ်သို့ လွယ်လင့်တကူပင် ရောက်ပီးလာခပေတော့ရေ။
အုပ်ချုပ်ရီးအာဏာကို အရယူခြင်း
edit၁၉၃၃ ခု ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်နိတွင် ဂျာမနီနိုင်ငံ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အဆောက်အဦးကြီး မီးစွဲလောင်ရေ။ ထိုမီးလောင်မှုကြီးရေပင် ဟစ်တလာကို အာဏာသျှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ပီးလာရန် ပထမဦးဆုံး တွန်းအားပီးခလီရေ။ မီးလောင်မှုနန့် စပ်လျဉ်းပနာ အရီးပေါ်အစည်းအဝီးတစ်ရပ်ကို အချိန်မဆိုင်းဘဲ ခေါ်ယူဆွေးနွေးခရေ။
ယင်းအစည်းအဝီးတွင် ဟစ်တလာက လက်ပီး နိုင်ငံတော်သမ္မတထံမှ ဥပဒေသစ်တစ်ခုကို တောင်းခံခရေ။ "နိုင်ငံတော်နန့် လူမျိုးစုတိကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ပိုင်ခွင့် ဥပဒေ" ဟုခေါ်သည့် ၎င်းဥပဒေကြောင့် တရားဝင်ထုတ်ပြန်ထားသည့် နိုင်ငံသားရို့ဧ လွပ်လပ်ခွင့်နန့် လူသားအားလုံးဧ အခြီခံဥပဒေတိအားလုံးရေ အချိန်အကန့်အသတ်မပီးဘဲ အလိုအလျောက် ရုပ်သိမ်းခြင်းကို ခံလိုက်ရပေတော့ရေ။
ထိုအစည်းအဝီးကျင်းပသည့် ၂၈ ရက်နိ ညနေတွင် ဟစ်တလာရေ သူဧအတိုက်အခံတိ ဖြစ်ကတ်ရေ ကွန်မြူနစ်တိ၊ လက်ဝဲအစွန်းရောက်တိနန့် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက် တိကို သူဧအမိန့်ဖြင့် လိုက်လံ ဖမ်းဆီး ချုပ်နှောင်စေခရေ။
ဥပဒေပြုအာဏာကို အရယူခြင်း
edit၁၉၃၃ ခု မတ်လ ၂၄ ရက်နိတွင် ဟစ်တလာရေ စစ်ဥပဒေသစ်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ကြေညာခရေ။ ထိုဥပဒေကို "နိုင်ငံတော်နန့် နိုင်ငံသားရို့ဧ အရီးပေါ်အခြီအနေတိကို ကိုင်တွယ်ဖြေသျှင်းခွင့် ဥပဒေ" ဟု တရားဝင်ခေါ်ဆိုခကေလည်း ထိုအမိန့်ဥပဒေအရပင် ဟစ်တလာ အာဏာသျှင်ရေ နိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြီခံ ဥပဒေကို လိုပိုင် မွှေနှောက်အသုံးချနိုင်သူ ဖြစ်လားရေ။ ထို့ထက်ဆိုးရေမှာ အဆိုပါ အမိန့်အရ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ဧ ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှလည်း ကွင်းလုံးကျွတ် လွတ်မြောက်ခွင့်ရ လားလေ တော့ရေ။
ဒေနည်းဖြင့်ပင် ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် အချိန်အတော်အတန်ကြာ အမြစ်တွယ်နေပြီးဖြစ်ရေ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကြီးရေ အပြီးအပိုင် ချုပ်ငြိမ်းလားခလီတော့ဧ။ တချိန်တည်းတွင်ပင် စစ်အာဏာသျှင်တိရေ နိုင်ငံရီးအတိုက်အခံတိ၊ တော်လှန်ပုန်ကန်သူတိကို ချုပ်နှောင်ထိန်းသိမ်းရန် နာဇီအကျဉ်းစခန်းတိကို စတင် တည်ဆောက်လေတော့ရေ။
တရားစီရင်မိန့်အာဏာကို အရယူခြင်း
editနိုင်ငံရီးသမားတိကို မြေလှန်ရှာဖွီ ဖမ်းဆီးစေနိုင်ခပြီး တော်လှန်ပုန်ကန်သူတိကိုလည်း ဖြုတ်ထုတ်သျှင်းစနစ်ဖြင့် ကြိုးကိုင် ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခသည့်အချိန်တွင် အာဏာသျှင်စနစ်ဆိုးကြီးရေလည်း အရှိန်တဟုန်းဟုန်းဖြင့် လောင်ကြွမ်းနီလီပြီ။ ၁၉၃၃ ခု ဇွန်လ ၃၀ ရက်နိတွင် ဖြစ်ပွားခရေ ရုမ်းမ် "Roehm" ဧ အာဏာသိမ်းရန် ကြံစည်မှုကြီးက ဟစ်တလာကို နောက်ထပ် လှေကားထစ်တစ်ခုသို့ထပ်မံ တွန်းပို့လိုက်ရေနန့် တူနီလီတော့ရေ။ SS စစ်တပ်နန့် ကာကွယ်ရီးစစ်တပ်နှစ်ခုကို ပူးပေါင်းစေပြီး အာဏာသိမ်းရန် ကြံစည်ရေ အဲ့န်စ်တ် ရုမ်းမ် "Ernst Roehm" အပါအဝင် အခြားရေ SA စစ်ဗိုလ်တိကို ကွက်မျက်စေခရေ။
၁၉၃၃ ဇူလိုင် ၃ ရက်နိတွင် ထုတ်ပြန် ရေ ဥပဒေအသစ်မှ ဧလုပ်ရပ်ရေ နိုင်ငံတော် အေးချမ်းသာယာရီးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်း ဖြစ်သဖြင့် ဥပဒေကြောင်လမ်းအရ မှန်ကန်ရေ လုပ်ရပ်ဖြစ်ကြောင်း တရားဝင်ကြေညာခရေ။ SA စစ်တပ်ကြီးရေ ထိုအချိန်မှစပနာ သူဧလုပ်ပိုင်ခွင့်နန့် အထူးအာဏာတိကို လက်လွှတ်လိုက်ရပြီး SS စစ်တပ်ရေနိန်ပြီးကေ ဟစ်တလာဧ တိုက်ရိုက်ဦးဆောင်မှုဖြင့် အာဏာသျှင်လက်ကိုင်တုတ်တိ ဖြစ်လာကြတော့ရေ။
ဒေချင့်ပိုင် တရားဝင်နည်းလမ်းအသွယ်သွယ်ကို အသုံးချရင်း နိုင်ငံတော်အာဏာကို တစတစသိမ်းယူလာခရေ။ ဂျာမနီနိုင်ငံသမ္မတ ဟင်းဒန်းဘွတ်ခ် ကွယ်လွန်ပြီးသည့်အချိန်မှစပနာ လက်ပီးရာထူးအပြင် နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်၊ ခေါင်းဆောင်ကြီး နာမည်တိခံယူကာ ဟစ်တလာရေ အကြွင်းမဲ့အာဏာသျှင်ဘဝသို့ ပြိုင်ဘက်မပီး ရောက်ပီးလားလေတော့ရေ။ [3]
ဟစ်တလာ အဲဒေါ့(ခရစ် ၁၈၈၉-၁၉၄၅)
editခေတ်သစ် အာဏာသျှင်တိအကြောင်း ရီးသားရာတွင် ကမ္ဘာတလွှား၌ တချိန်က လူသိတိလီရေ ဂျာမနီအာဏာသျှင် ဟစ်တလာ အကြောင်းကို ချန်လှပ်ထားရန် မဖြစ်နိုင်ချေ။ အကြောင်းဟူမူ အာဏာသျှင်ထဲတွင် ဟစ်တလာလောက် မည်သူမျှ အာဏာ တန်ခိုး မဖွံ့ဖြိုးရေကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ဟစ်တလာရေ သာမန် အလုပ်သမားဘဝမှ ဂျာမနီနိုင်ငံ အထွတ်အထိပ် အာဏာသျှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ပီးခဲ့သူ ဖြစ်ရေ။ သူ့ကို ဩစတြီးယား နယ်စပ်မြို့ကလေးဖြစ်ရေ ဗရွန်းနော အမ်အင်းမြို့တွင် ခရစ် ၁၈၈၉ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂ဝ ရက်နိ မွေးဖွားရေ။ သူဧဖခင်မှာ ဩစတြီးယန်း အကောက်အရာပီး အလွိုက်ဟစ်တလာဖြစ်ပနာ မိခင် မှာ ဗိုဟီးမီးယန်း အမျိုးသမီး ကလဲရာပိုးလဇ ဟစ်တလာ ဖြစ်ရေ။ ဟစ်တလာတွင် မွေးချင်းနှစ်ဦး ပီးလီရေ။
ဟစ်တလာဧ ငယ်စဉ်တောင်ကျေး ကလေးဘဝက အဖြစ်အပျက်တိကို မည်သူမျှ ကောင်းစွာ မသိကြချေ။ အနည်းအကျဉ်း သိရသမျှဆိုကေ သူဧ ကလေးဘဝမှာ ဆင်းရဲနုံချာ လှပနာ ပျော်ရွှင်မှုကင်းမဲ့ခလီရေ။ သူဧ ဖခင်ရေ မိမိပိုင်ပင် အစိုးရအရာပီးတစ်ဦး ဖြစ်စေလိုသဖြင့် သူဝါသနာထုံပနာ ပန်းချီဆရာ ဖြစ်ရဖို့ ဆိုရေ ဟစ်တလာဧ ရည်မှန်းချက်ကို မမြောက်စားခသည့်ပြင် ပြင်းပြင်းထန်ထန်ကြီး ကန့်ကွက်ခပေ သေးရေ။ သို့ဖြစ်ပနာ ဟစ်တလာရေ သူဧဖခင်အား အမုန်းကြီး မုန်းခရေ။ ဖခင်အား မုန်းတီးသလောက် မိခင်ကို အလွန်ချစ်ခင် ကြည်ညိုလီရေ။ ယင်းပိုင် ဖြစ်ရရေမှာ သူဧ မိခင်ရေ သူ့အား ချစ်ခင်ကြင်နာ ပြီးကေ သူဧအလိုကို တတ်နိုင်သမျှ ဖြည့်စွမ်းပီးရေကြောင့် ဖြစ်ဧ။ သူ့မိခင်ဧ အကူအညီဖြင့် ရေဆီးပန်းချီပညာကို မတောက်တခေါက် လေ့လာ ဆည်းပူးနိုင်ခဧ။ မိခင်ဖြစ်သူက မည်မျှပင် ကြင်ကြင်နာနာ ပြုစုစောင့်ရှောက်ပါကေလည်း လုံးဝ စိတ်ချမ်းမြေ့မှုကိုကား ဟစ်တလာရေ မရခချေ။ အမြဲလိုလိုပင် တွေဝေငေးမော စိတ်ကူးရေယာဉ်ကြောတွင် မြောနစ်နေကာ သူရဲကောင်းဖြစ်လိုရေ ဆန္ဒ၊ ဂျာမနီနိုင်ငံဧ ဂုဏ်ကို မြှင့်တင်ပီးလိုရေ ဆန္ဒတိရာ တဖွားဖွား ပေါ်ပေါက်နီလီရေ။
နုနယ်သေးလှသည့် အသက် ၁၃ နှစ်အရွယ်တွင် သူဧ ဖခင်ကြီး သေဆုံးလားလီရေ။ နောက် နှစ်နှစ် ကြာရေအခါ မိခင် သေဆုံးလားပြန်ရာ လူလားမမြောက်မီ လောကအလယ်တွင် တအားငယ် ကျန်ရစ်ခလီရေ။ ယင်းပိုင် ပူဆွေး ဝမ်းနည်းဖွယ်ရာ အမျိုးမျိုးနန့် ဆင့်ကဲဆင့်ကဲ တွေ့ကြုံရခြင်း၊ အထီးတည်းနေရခြင်း၊ ဆွေမျိုးတိအပေါ် မှီခိုနေရခြင်း စရေ အချက်တိရေ နောင်ရေအခါ ဟစ်တလာဧ အကျင့်စာရိတ္တတွင် တိစွာ အရာထင်စေခလီရေ။
လူဖြစ်လာကတည်းက ဒုက္ခတွေ ပင်လယ်ဝေနေရေကိုသာ တွေ့ကြုံခရရေ ဟစ်တလာရေ အသက် ၂ဝ မပြည့်ခင် ဝမ်းရီးအတွက် ဗီယင်းနားမြို့သို့ ပန်းချီပညာသင်ရန် လား ရောက်လီရေ။ သူကား မနူးမနပ်နန့် တောဆန်လီရေ။ တွေဝေမိန်းမောနေတတ်ရေ။ ပိုက်ဆံဟူပနာလည်း ဗလာနတ္ထိ ဖြစ်ဘိရကား လမ်းတိတွင် တံမြက်လှည်းကာ သမုဒ္ဒရာ ဝမ်းတစ်ထွာကို ရိက္ခာတော် ဆက်ခရလီရေ။ ပန်းချီကျောင်းတွင်လည်း ကျောင်းဝင် စာမေးပွဲကိုပင် မအောင်မြင်သဖြင့် ဗိသုကာ အတတ်သင်ရန် သူ့အား အကြံပီးကြလီရေ။ နောက်ဆုံးတွင် ဆင်းရဲလွန်းလှသဖြင့် မတတ်သာတော့သဖြင့် ပန်းရံဆရာကြီး တစ်ဦးဧထံတွင် အလုပ်သမားအဖြစ် ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်လီရေ။
ဟစ်တလာရေ မိမိဘဝဧ အောက်တန်းကျလှပုံ၊ ဆင်းရဲတွင်း နက်လှပုံရို့ကို တွေးတောယင်း အလုပ်သမားသမဂ္ဂတိ၊ မတ်ဝါဒီတိနန့် ယဟူဒီ လူမျိုးရို့ကို မုန်းတီးလာလေ ရေ။ ထိုနောက် သူရေ ပို့စကတ်တိ ရီးဆွဲခြင်း၊ အရုပ်ကားတိ ရောင်းချခြင်းဖြင့် ဆင်းရဲပင်ပန်းစွာ အသက်မွေးခ လီရေ။
၁၉၁၂ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာရေ မျူးနစ်မြို့တွင် လက်သမားအဖြစ် တစ်မျိုး၊ ပုံတူရီးဆရာအဖြစ် တစ်သွယ်၊ ရေဆီး ပန်းချီဆရာအဖြစ် တဖုံနန့် လောကဇာတ်ခုံတွင် မီးစဉ် ကြည့်ကာ ဝမ်းစာရှာခရဧ။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ပထမကမ္ဘာစစ် ဖြစ်လေရာ ဟစ်တလာရေ စစ်တပ်သို့ ဝင်ရောက် အမှုထမ်း လီရေ။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်အတွင်း သူဧ စစ်မှုထမ်းဘဝမှာ တိစွာ မထင်ရှားလှကေလည်း သူဧ စွန့်စားမှုကြောင့် သူရေ တပ်ကြပ်ရာထူးသို့ တိုးမြှင့်ခန့်ထားခြင်းခံရပနာ သံကြက်ခြီတံဆိပ်ကိုပါ ချီးမြှင့်ခြင်း ခံရလီရေ။ ၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် ဆုမ်းတိုက်ပွဲ၌ ဒဏ်ရာရခရေ။
စစ်ပြေငြိမ်းသည့် အချိန်တွင် ဟစ်တလာရေ ဘာလင်မြို့အနီး ဆီးရုံတစ်ရုံ၌ ဆီးကုသနေဆဲ ဖြစ်လီရေ။ သူကား ဂျာမန်ရို့ လက်နက်ချ အရှုံးပီးရေကို တဖဲ့ချေမျှ မကြေနပ်ရကား ချုံးပွဲချပနာ ငိုယိုမိ လီရေ။ ဒေပိုင် ငိုယိုခြင်းကား မိခင် သေဆုံးပြီးနောက် ပထမဆုံး သူငိုမိခြင်းဖြစ်ရေဟု ဆိုလီရေ။ သူရေ စိတ်ပျက်ပနာ အလွန်အမင်း ဝမ်းနည်း အခဲမကြေဖြစ်ကာ အမျိုးမျိုး စဉ်းစားရာ နောက်ဆုံး၌ နိုင်ငံရီးလောကသို့ဝင်ရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်လီရေ။ ထိုအတောအတွင်း မျူးနစ်မြို့ပီး စစ်တပ်တွင်ပင် နေထိုင်ယင်း သူလျှိုကလေးသဖွယ် ဆောင်ရွက်ခလီရေ။
ဟစ်တလာရေ ယဟူဒီတိအား ဂျာမနီကို ကျွန်ဖြစ်စီရေ နိုင်ငံဧ ရန်သူတိဟု ယူဆလျက် အမုန်းကြီး မုန်းလီရေ။ သူရေ ဘီယာဆိုင်တိတွင် ကျင်းပရေ နိုင်ငံရီး အစည်းအဝီးတိသို့ တက်ရောက်ခရေ။ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ဟစ်တလာရေ ဂျာမန် အလုပ်သမားပါတီသို့ ဝင်ရေ။ ပရိသတ်ကို ဆွဲဆောင် နိုင်အောင် စကားပြောကောင်းရေကြောင့် မကြာမြင့်မီပင် ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်လာလီရေ။ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဟစ်တလာရေ သူဧပါတီအတွက် စကြာအလံကို ထွင်လီရေ။ နောက်လိုက် အတိအပြား စုဆောင်းကာ မုန်တိုင်းတပ်ဖွဲ့တိကို ဖွဲ့စည်းရေ။ ပါတီကိုလည်း ဂျာမန်လူမျိုး နေသျှင်နယ် ဆိုရှယ်လစ် အလုပ်သမား ပါတီဟု နာမည်သစ် ပီးရေ။ ဂျာမန်ဘာသာ အတိုကောက်အနိန်နန့် နာဇီပါတီ ဟု တွင်ရေ။ ( နာဇီ။)
ယင့်ချင့်အပြင်ပါတီဧ လုပ်ငန်းစဉ်တရပ်ကို ရီးဆွဲအတည်ပြုပြီးကေထိုလမ်းစဉ်အတိုင်း မနားမနေ ကြိုးစား ဆောင်ရွက်လေ တော့ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် နာဇီတိရေတစ်နေ့တခြား အင်အား ကောင်းလာလေရာ ၁၉၂၃ ခုနှစ် နိုဗင်ဘာလ ၈ ရက်နိတွင် အစိုးရအာဏာကို သိမ်းပိုက်ရန် ကြံစည်ကြဧ။ ယင်းပိုင် ကြံစည်ရာ၌ ဘီယာဆိုင်တိတွင် နောက်လိုက်တိ စုဆောင်းရေကြောင့် ဗီယာဆိုင်မှ တော်လှန်ရီးဟု ခေါ်တွင်လီရေ။ နာဇီရို့ဧ ကြိုးစားမှုမှာ မအောင်မြင်ပဲ ဟစ်တလာလည်း အဖမ်းခံရပြီးနောက် ထောင်ဒဏ် ငါးနှစ် အပြစ်ပီး ခံရလေ ရေ။ ထောင်ကျနေသည့် အတောအတွင်း ကျွန်ုပ်ဧ ကြိုးပမ်းမှုခေါ် နာဇီရို့ ကျင့်စဉ်ကို ရီးသားခလီရေ။ ထောင်ထဲတွင် ရှစ်လမျှသာ နေရပြီးနောက် လွတ်လာလီရေ။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်မှ ၁၉၂၈ ခုနှစ်အတွင်းတွင်ကား ဂျာမနီနိုင်ငံရေ စည်ကား ဝပြောနီလီရာ မကြေနပ်မှုတိ မပီးသလောက် ဖြစ်သဖြင့် တော်လှန်ရီးတိ မပေါ်ပေါက်ခချေ။ သို့ရာတွင် ၁၉၂၉ ခုနှစ်လောက်မှစပနာ ကမ္ဘာနန့်အဝန်း စီးပွားရီး ကြပ်တည်းမှု ပေါ်ပေါက်လာရေအခါ နာဇီရို့အဖို့ အခွင့်ကောင်းနန့် ကြုံရပြန်လီရေ။ ဟစ်တလာရေလည်း အခွင့် ကောင်းကိုယူပနာ ဂျာမန်လူထုအား မိမိရို့ စစ်ရှုံးရခြင်းမှာ ယဟူဒီတိနန့်မတ်ဝါဒီတိကြောင့် ဖြစ်ရေဟု အပြစ်ဖို့ကာ ဟောပြောပြီးကေ သူ့ဘက်သို့ ဆွဲဆောင်လီရေ။ စက်မှုလုပ်ငန်း အရင်းသျှင်ကြီးတိကလည်း သူ့ကို အားပီးထောက်ခံလာကတ်ရေ။
နာဇီပါတီရေ တဖြည်းဖြည်း အားကောင်းလာရကာ ၁၉၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဂျာမန်လွှတ်တော်၌ နာဇီပါတီဝင် အမတ် ၁ဝ၇ ယောက်မျှ ပီးနေပြီ ဖြစ်ရေ။ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင်မူ ၁၉၆ အထိ တိုးတက်လာပြီးကေ ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် အင်အား အတောင့်ဆုံးပါတီ ဖြစ်လာလီရေ။ ထိုနှစ်တွင် ဟစ်တလာရေ ဟင်ဒင်ဗတ် နန့် ယှဉ်ပြိုင်ပနာ သမ္မတရာထူးကို အရွေးခံရာ ရှုံးနိမ့်လားဧ။ ( ဟင်ဒင်ဗတ်ပေါဖွန်။)
ယကေလည်း ဖွန်ပေပင်ရို့ လူစုက စွမ်းဆောင်မှုကြောင့် ၁၉၃၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃ဝ ရက်နိတွင် ဟစ်တလာရေ ဂျာမန်လွှတ်တော်ဧ အဓိပတိ(ဝန်ကြီးချုပ်) ဖြစ်လာရေ။ ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် သမ္မတ ဟင်ဒင်ဗတ် ကွယ်လွန် ရေအခါ ဟစ်တလာရေ အဓိပတိရာထူးနန့် သမ္မတရာထူး နှစ်ခုလုံးကို ပူးတွဲ ထမ်းရွက်လီရေ။ ဟစ်တလာရေ သူဧ ရည်မှန်းချက်အတိုင်း ဂျာမနီနိုင်ငံဧ အထွတ်အထိပ်အဖြစ်သို့ ရောက်ပြီဖြစ်ရာ သူဧ လုပ်ငန်းစဉ်ကို ချမှတ်ကာ စတင် ဆောင်ရွက်လေတော့ရေ။ နိုင်ငံ စည်းလုံးတောင့်တင်းမှုအတွက် ရှေးဦးစွာ သူရေ အတိုက်အခံပါတီတိကို နှိပ်ကွပ် တိုက်ဖျက်ရေ။ သူဧ ပါတီတိထဲမှ သူဧ သဘောချင်း မတိုက်ဆိုင်သူတိကိုလည်း ပါတီ သန့်သျှင်းရီးဟု အကြောင်းပြကာ သုတ်သင်ပစ်လီရေ။ နာဇီ ပါတီမှနိန်ပြီးကေ တရားဝင်ပါတီဖြစ်ရေဟု ကြေညာပြီးကေ တစ်ပါတီစနစ်ကို ထူထောင်လီရေ။ နိုင်ငံရီးအာဏာတိကိုလည်း သူဧ လက်ဝယ်ထားပီးပြီးနောက် သူဧ လူယုံတိမှတဆင့် နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ရေ။ ဂျာမနီနိုင်ငံကို မည်ပိုင် အသွင်ပြောင်းလိုက်သနည်းဟူမူ ဂျာမန်လူတိစုရေ ဟစ်တလာကို မိမိရို့အား ကယ်တင်မည့်သူဟူပနာပင် မှတ်ထင်လာကြတော့ဧ။ ယင့်ချင့်အပြင် အတိုက်အခံ ပါတီတိကို နှိပ်ကွပ် ရေထက်ပင် ယဟူဒီတိကို တဖဲ့ချေမျှ သွေးစပ်သူတိကိုပင် မချန်ပဲ ပိုပြီးကေ ပြင်းထန်စွာ နှိပ်ကွပ် ညှဉ်းပန်းရေ။ နိုင်ငံမှလည်း နှင်ထုတ်ခလီရေ။ ထိုနောက်တွင် ဂျာမနီနိုင်ငံဧ ဂုဏ်သရေကို ပြန်ဆယ်သည့် လုပ်ငန်းစလေတော့ရေ။ နာဇီရို့ရေ ဂျာမနီနိုင်ငံရေ စစ်ရှုံးနိုင်ငံအဖြစ် ကမ္ဘာ့အလယ်တွင် မျက်နှာငယ်နေရရေကို မျက်နှာပီးပီးနန့် တင့်တင့် တယ်တယ်ဖြစ်အောင် ဆောင်ရွက် ပီးမည်ဟု ဂျာမန်လူထုကို ကတိပီးခရေ။ ထိုကတိအတိုင်း ဆောင်ရွက်ဖို့ပင် ဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်လီရေ။ သို့ဖြစ်ပနာ ပထမတွင် လျှို့ဝှက်စွာ လက်နက်တိကို တပ်ဆင် လီရေ။ နောင်အခါတွင်ကား အတိအလင်း လက်နက်တိကို ပြုလုပ် တပ်ဆင်လေတော့ရေ။ ယင်းပိုင် လက်နက်အင်အား ဖြည့်တင်းကာ နိုင်ငံတကာနန့် ယှဉ်ပြိုင်သာအောင် ကြိုးပမ်းမှုမှာ နောက်ဆုံး စစ်မက် ဖြစ်ပွားသည့် အခြီသို့ ဆိုက်ရောက်တတ်သည့်အတိုင်း ဟစ်တလာ ခေါင်းဆောင်ရေ နာဇီရို့ရေတစ်နည်းအနိန်နန့် စစ်ဖြစ်ပွားရန် ကြိုးပမ်းမှုကို စတင် ဆောင်ရွက်ရေဟု ဆိုနိုင်လီရေ။ စင်စစ်ကေကား အင်အား ဖြည့်တင်းပြီးနောက် နောက်တကြိမ် စစ်ပွဲကြီးတရပ်ကို ဆင်နွှဲ ကာ အနိုင်ယူလိုက်ကေ ယခင်က ဂျာမနီနိုင်ငံ အသရေမဲ့ခရေကို သင်ပုန်းချေရာရောက်မည်ဟု နာဇီရို့ရေ တထစ်ချ မှတ်ယူထားကြဧ။ ဒေပိုင်ဖြင့် လက်နက်တိ တပ်ဆင်ပြီးနောက် ဂျာမန် အမျိုးသားတိ စစ်ထဲ မဝင်မနေရ ဥပဒေကို ပြန်လည် ပြဋ္ဌာန်းလိုက်လီရေ။ နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီးမှ နုတ်ထွက်လိုက်ဧ။ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် ရိုင်းလန်းနယ်ကို ချီတက် သိမ်းပိုက် လိုက်ရေ။ ထိုနောက် ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီနိုင်ငံမှ သိမ်းယူထားရေ ဂျာမန် ကိုလိုနီနယ်တိကို ပြန်လည် ပီးအပ်ရဖို့ဟု တောင်းဆိုလီရေ။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်မှာပင် ဟစ်တလာရေ အီတလီ အာဏာသျှင် မူဆိုလိုနီနန့် နားလည်မှုရယူကာ သူရို့ဧ အကူအညီဖြင့် စပိန် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲတွင် အနိုင်ရပနာ အာဏာသိမ်းပိုက်ခရေ ဖရန်ကို အစိုးရကို အသိအမှတ် ပြုလီရေ။ ( မူဆိုလိုနီ ဗင်နီတို။)
( ဖရန်ကို။)
၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် အီတလီနန့် မဟာမိတ် စာချုပ် လက်မှတ်ရီးထိုးလီရေ။ ၁၉၃၈ ခုနှစ်ဦးတွင် နာဇီ တပ်တိရေ ဩစတြီးယားနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်လိုက်ရေ။ ချက်ကိုစလိုဗား ကီးယားနိုင်ငံမှ ဆူဒက်တန်နယ်ကို မျူးနစ် စာချုပ်အရ ရပီးပြန်ရေ။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်ဦးတွင် ချက်ကိုစလိုဗား ကီးယားနိုင်ငံပီး ကျန်နယ်တိကို သိမ်းယူဧ။ ထိုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် ရုရှနိုင်ငံနန့် ရန်မပြုရီး စာချုပ်ချုပ်ဆိုပြီးနောက် စက်တင်ဘာလတွင် ပိုလန်နိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်လီရေ။ ယင်းပိုင်ခါကစပနာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်လေတော့ရေ။ ( ကမ္ဘာစစ်ကြီး၊ ဒုတိယ။)
ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အစတွင် နာဇီဂျာမနီနန့် အပေါင်းပါ နိုင်ငံတိရေ အောင်ပွဲအလီလီ ခံခရကေလည်း မကြာမီ တစ်ရှုံးထဲရှုံးရသည့် အခြီနန့် ရင်ဆိုင်ခကြရလီရေ။ ယင်းပိုင် တစ်ရှုံးထဲရှုံးနေသဖြင့် နိုင်ငံအလုံးပြုတ်ပြုတ်ပြုန်းရတော့မည့် အရီးကို ကြိုတင်သိပီးလာကတ်ရေ အထက်တန်း စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အရာပီးကြီးတိရေ နိုင်ငံကို ကယ်တင်ရန်အတွက် ဟစ်တလာကို ၁၉၄၄ ခုနှစ်တွင် လုပ်ကြံလီရေ၊ ယကေလည်း အထမမြောက်ခချေ။
၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဘာလင်မြို့တော်ကြီးတွင် နီရာ အတော် တိတိ၌ ရုရှစစ်တပ်တိက သိမ်းပိုက် တပ်စွဲမိပြီးရေအခါ ဂျာမန် ရေတပ်ဗိုလ်ချုပ် ဒိုးနက်က ဟစ်တလာ ကျဆုံးလားပြီ ဖြစ်ပနာ သူက ဟစ်တလာ့နီရာကို ဆက်ခံကြောင်း ကျေညာလီရေ။
ဟစ်တလာဧ ဘဝဇာတ်သိမ်းခန်းမှာ မရေရာလှချေ။ ရုရှ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မာရှယ်ဇူးကော့ကမူ ဟစ်တလာရေ အီဗာဗရွန်းဆိုသူ အမျိုးသမီးကို လက်ထပ်ပြီးနောက် လေယာဉ်ပျံဖြင့် လွတ်မြောက်ကောင်း လွတ်မြောက်လားမည်ဟု ဆိုဧ။ ယကေလည်း ၁၉၄၅ ခုနှစ် နိုဗင်ဘာလတွင် ထုတ်ပြန်ရေ မဟာမိတ် အုပ်ထိန်းရီး ကောင်စီဧ ပြန်တမ်းအရမူ ဟစ်တလာနန့် အီဗာဗရွန်းရို့ရေ ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၉ ရက်နိတွင် လက်ထပ်ကတ်ပြီးးကေ ၃ဝ ရက်နိ ၂ နာရီခွဲကျော်ကျော်တွင် ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတ်သေကတ်ရေ။ သူရို့ဧ အလောင်းတိကို မီးရှို့လိုက်ကတ်ရေဟု ဆိုလီရေ။ သို့ဖြင့် မည်သူမျှ တပ်အပ်သေချာစွာ မပြောနိုင်သေးသည့်ပြင် ယင်းပိုင် တတ်အပ်သေချာစွာ မပြောရေနန့်အမျှ ဟစ်တလာရေ တစ်နေ့ကေ ပြန်လာပနာ သူရို့ကို ကယ်တင်လိမ့်ဦးမည်ဟု ယုံကြည်နေသူရို့ကား အတိအပြားပင် ပီးနေကြသေးရေ။ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် ရှရု ရို့ဧ အချုပ်ထောင်မှ လွတ်မြောက်လာခရေ ဟစ်တလာဧ ကိုယ်ရံတော်တစ်ဦးဖြစ်သူ ဗိုလ်မှူးအော့တိုးဂွန်း ရှေးက ဟစ်တလာရေ မိမိကိုယ်ကိုမိမိ သေနတ်နန့်ပစ်ပနာ အဆုံးစီရင်ကြောင်း၊ ကြင်ယာတော် အီဗာဗရွန်း ကမူ အဆိပ်ရေက်ပနာ အဆုံးစီရင်ခကြောင်း၊ ထိုနောက် သူရို့ဧ အလောင်းတိကို အော့တိုးနန့် အပေါင်း ပါရို့က ဓာတ်ဆီဖျန်းပနာ မီးရှို့လိုက်ကြကြောင်း၊ ယကေလည်း ရုရှတပ်တိ ချဉ်းကပ်လာရေနန့် မီး ကောင်းစွာ လောင်ရေအထိ မစောင့်နိုင်တော့ပဲ မြေမြှုပ် သင်္ဂြိုဟ်ရန် တပည့်တိကို မှာကြားခကြောင်းနန့် သတင်းစာဆရာတိကို ပြောကြားခလီရေ။[4]
ကိုးကား
edit- ↑ NS-Archiv, 7 April 1925.
- ↑ သုတေသီ ရီး ထင်ရှားကျော်ကြား ပုဂ္ဂိုလ်တိ
- ↑ "https://web.archive.org/web/20181006194045/http://nz-nothanks.blogspot.com/ Archived 6 October 2018 at the Wayback Machine." မှ
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)