Wp/rki/သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်

သက်ဟိသက်ဟိအားလုံးရေ ၎င်းရို့ဧအသက်တာကို ထောက်ပံ့ပီးရန်အတွက် အစာ၊ ရေနန့် လေပိုင်ရေ အခြီခံဒြပ်စင်တဖဲ့ချေ လိုအပ်ရေ။ နီ့စဉ်နီ့တိုင်း၊ အကွျှန်ရို့ရေ ဒေဒြပ်စင်တိကို အစာစားခြင်း၊ ရေက်ခြင်းနန့် အသက်ရှုခြင်းရို့ကို အာမခံပါရေ။ အကွျှန်ရို့ဧ ခန္ဓာကိုယ်ဟိ ဆဲလ်တိတွင် ဒေဒြပ်စင်တိကို အသုံးချရန်အတွက် ၎င်းရို့ထံသို့ ပို့ဆောင်ရန် လိုအပ်ပါရေ။

သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်

ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ သွီးလည်ပတ်မှုကို ခွင့်ပြုပီးရေ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတိ ကွန်ရက်ကို နှလုံးသွီးကြောစနစ် သို့မဟုတ် သွီးကြောစနစ်ဟုလည်း ခေါ်ရေ။ သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်ဧ အရီးပါရေလုပ်ငန်းဆောင်တာမှာ ခန္ဓာကိုယ်ဧအစိတ်အပိုင်းအားလုံးသို့ သွီးပို့ဆောင်ရန်ဖြစ်ပြီး အလွန်အရီးကြီးရေအချက်မှာ အာဟာရဓာတ်တိ ၊ အောက်ဆီဂျင်၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၊ ဟော်မုန်းနန့် သွီးဆဲလ်တိ သယ်ဆောင်ပီးရေကြောင့် အာဟာရဓာတ်နန့် အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတိုင်းဧဆဲလ်တိ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် လိုအပ်ပါရေ။

၎င်းရေ  အဓိကအစိတ်အပိုင်းလေးခုပါဝင်သည့် ပိတ်ထားရေကွန်ရက်တစ်ခုဖြစ်ရေ။

1.    နှလုံး
2.    သွီး
3.    သွီးကြောတိ

ဒေသုံးမျိုးရေ အဆုတ်ပိုင်ရေ အခြားအင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတိဧ အကူအညီဖြင့် လူ့ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သွီးလည်ပတ်မှုအတွက် တာဝန်ဟိရေ။

လူ့သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်ဧ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတိကို အောက်တွင်ဖော်ပြထားရေ။

   နှလုံး

နှလုံးရေ ခန္ဓာကိုယ်ဧ အလယ်ဗဟိုတွင် အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် တည်ဟိရေ ကြွက်သားအင်္ဂါတစ်ခုဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သွီးတိကို စုပ်ယူရန် တာဝန်ဟိရေ။ နှလုံးကို အခန်းလေးခန်း ခွဲထားပါတယ်- ညာဘက် atrium၊ ညာဘက် ventricle၊ left atrium နဲ့ left ventricles တွေပါ။ atriums တိရေ နှလုံးအတွင်းဟိ သွီးတိကို စုဆောင်းပြီး ventricles တိရေ မတူညီရေ အင်္ဂါတိဆီသို့ စုပ်ယူပီးရေ။

   သွီး

သွီးရေ သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်တွင် မဟိမဖြစ်လိုအပ်ရေ အခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်သည့် တွယ်ဆက်တစ်ရှူးတစ်ခုဖြစ်ရေ။ အောက်ဆီဂျင်နဲ့ အာဟာရဓာတ်တွေကို ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအားလုံးကို သယ်ဆောင်ပီးပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်ဧ အပူချိန်နန့် အက်စစ်ဓာတ်မျှတမှုကိုလည်း ထိန်းညှိပီးရေ။

သွီးလည်ပတ်မှုအမျိုးအစားတိ

   စနစ်ကျရေလည်ပတ်မှု :

၎င်းရေ ရူပ်ထွီးရေ သွီးလွှတ်ကြောတိနန့် ဆံချည်မျှင်သွီးကြောတိမှတစ်ဆင့် နှလုံးမှ အောက်ဆီဂျင်ပါရေသွီးကို ခန္ဓာကိုယ်ဧ အစိတ်အပိုင်းအားလုံးကို သယ်ဆောင်ရေ။ ၎င်းရေ အဆိုပါအင်္ဂါတိမှ deoxygenated သွီးတိကို သွီးပြန်ကြောတိမှတဆင့် နှလုံးဆီသို့ ပြန်လည်သယ်ဆောင်ရေ။

   အဆုတ်လည်ပတ်မှု-

နှလုံးရေ ခန္ဓာကိုယ်ဧ အစိတ်အပိုင်းအသီးသီးမှ deoxygenated သွီးကို လက်ခံရဟိပြီးနီာက်၊ ၎င်းရေ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်နန့် အခြားအညစ်အကြေးတိကို ဖယ်ရှားပီးပြီး အောက်ဆီဂျင်စုဆောင်းရန်အတွက် အဆုတ်အတွင်းသို့ စုပ်ယူကာ အောက်ဆီဂျင်ပါရေသွီးတိကို စနစ်တကျလည်ပတ်ရန်အတွက် နှလုံးထံသို့ ပြန်လည်ပီးပို့ပါရေ။

   သွီးကြောတိ

လူ့ခန္ဓာကိုယ်တွင် သွီးကြော သုံးမျိုးဟိရေ ။

   အမြောက်တိ - ၎င်းရို့ရေ နှလုံးမှ သွီးတိကို သယ်ဆောင်ရေ။ Systemic loop ဟိ သွီးလွှတ်ကြောတိရေ အောက်ဆီဂျင်ပါရေ သွီးတိကို ခန္ဓာကိုယ်ဧ အစိတ်အပိုင်းအသီးသီးသို့ သယ်ဆောင်ပီးကာ အဆုတ်ကွင်းအတွင်းဟိ သွီးကြောတိရေ deoxygenated သွီးတိကို အဆုတ်သို့ သယ်ဆောင်ရေ။

•    သွီးပြန်ကြောတိ – ၎င်းရို့ရေ ခန္ဓာကိုယ်မှ အောက်ဆီဂျင်ပါရေ သွီးတိကို ခန္ဓာကိုယ်မှ သယ်ဆောင်ကာ အဆုတ်မှ အောက်ဆီဂျင်ပါရေ သွီးတိကို နှလုံးထဲသို့ သယ်ဆောင်ရေ။
•    သွီးကြောမျှင်တိ – သွီးကြောတိရေ အဆုတ်နန့် ကြွက်သားတိတွင် အသိမ်းငယ်ဆုံးရေ သွီးကြောတိဖြစ်သည့် သိမ်းငယ်ရေသွီးကြောမျှင်တိအဖြစ်သို့ ကွဲလားပါရေ။

သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်အမျိုးအစားတိ

Open Circulatory System

ပွင့်ရေသွီးလည်ပတ်မှုစနစ်တွင်၊ lacunae၊ ကြီးမားရေအဖွင့်နီရာတိနန့် တစ်ရှူးတိကြားဟိ sinuses တိမှ သွီးတိစီးဆင်းရေ။ သွီးရေ ဒေစနစ်တွင် အလွန်နိမ့်ရေဖိအားတိ ပါဝင်ရေ။ ၎င်းရို့ကို ကျောရိုးမဲ့ဖြစ်ရေ အင်းဆက်တိ၊ ပုဇွန်စရေဖြင့် မြင့်မားရေ ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါတိတွင် တွိ့ရတတ်ရေ။ တစ်ရှူးတိရေ သွီးနန့် တိုက်ရိုက်ထိတွိ့ရေ။ အာဟာရဓာတ်နန့် ဓာတ်ငွေ့တိ ဖလှယ်မှုရေ တစ်သျှူးနန့် သွီးကြားတွင် တိုက်ရိုက်ဖြစ်ရေ။ ပွင့်လင်းရေနီရာ၌ စီးဆင်းနီရေကြောင့် သွီးစီးဆင်းမှုကို ရပ်တန့်၍မရပါ။ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောင်ခြယ်ပစ္စည်းရေ ဒေစနစ်မှတဆင့် စီးဆင်းနီရေ သွီးထဲတွင် ပလာစမာတွင် ပျော်ဝင်ပါရေ။ သွီးနီဥဆဲလ်တိ မတည်ဟိပါ။

ပိတ်ထားရေ သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်

သွီးရေ တစ်သျှူးတိနန့် တိုက်ရိုက်ထိတွိ့ခြင်း မဟိပါ။ သွီးရေ ဒေစနစ်တွင် အလွန်ဖိအားတိပါရေ။ ဒေသွီးလည်ပတ်မှုစနစ်ကို molluscs၊ echinoderms နန့် ကျောရိုးဟိသတ္တဝါအားလုံးတွင် တွိ့ဟိရရေ။ အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောင်ခြယ်ပစ္စည်းရေ ဒေစနစ်မှတဆင့် စီးဆင်းနီရေ သွီးတိတွင် ပါဝင်ရေ သွီးနီဥဆဲလ်တိတွင် တွိ့ဟိရရေ။ သွီးကြောတိဧ ချောမွေ့ရေ ကြွက်သားတိကို ကျုံ့ခြင်းနန့် ပြေလျော့စီခြင်းဖြင့် သွီးပမာဏကို ထိန်းညှိပီးနိုင်ရေကြောင့် Closed Circulatory System ရေ ပိုပြီးကေထိရောက်ရေ။

ဒေစနစ်တွင် သွီးလည်ပတ်မှု အလွန်မြန်ရေ။ ပိတ်ထားရေသွီးလည်ပတ်မှုစနစ်တွင်၊ နှလုံးနန့်သွီးကြောတိပိတ်ရေအခန်းတိမှတဆင့်သွီးစီးဆင်းရေ။ အာဟာရဓာတ်တိနန့် ဓာတ်ငွေ့တိရေ သွီးကြောမျှင်နံရံမှတဆင့် တစ်သျှူးအရည်တိဆီသို့ ဖြတ်သန်းလားရေ။ Lymphatic System တွင် lymph, lymph capillaries နန့် lymph ducts ဟုခေါ်ရေ အရည်တိ ပါဝင်ရေ။ ၎င်းရေ သွီးလည်ပတ်မှုစနစ်ဧ တိုးချဲ့မှုတစ်ခုဖြစ်ရေ။

1.    Lymphatic Ducts သို့မဟုတ် Vessels - ၎င်းရို့ရေ ခန္ဓာကိုယ်ဧ အစိတ်အပိုင်းအမျိုးမျိုးတွင် ဟိနီရေ။ ၎င်းရို့တွင် tunica အတွင်းပိုင်း၊ tunica media နန့် tunica ပြင်ပအလွှာသုံးခုလုံးပါ ၀ င်ရေ။ ဒီသွီးကြောတွေက သွီးကြောတွေလိုပါပဲ။
2.    Lymph - ကျောရိုးဟိသတ္တဝါအားလုံးတွင် lymphatic system ဟိရေ။ ၎င်းကို သွီးအနှုတ် RBC အဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်ရေ။ ၎င်းရေ lymph သွီးကြောတိတွင်ဟိရေ အဝါရောင်အရည်ဖြစ်ရေ။
3.    Lymph သွီးကြောမျှင်တိ- မြေအောက်ခန်းအမြှေးပါးပေါ်တွင် endothelium ဖြင့် သိမ်းငယ်ပြီး ပါးလွှာရေ၊ အဆုံးတစ်ခုရေ lymphatic ducts တိဖြစ်လာပြီး အဆုံးတစ်ခုရေ ကန်းရေ။