Wikimedia Incubator

Wp/rki/သေနတ်

< Wp‎ | rki
Wp > rki > သေနတ်


သေနတ်ကို စတင် တီထွင်ခသူတိမှာ တရုတ်လူမျိုးတိဖြစ်ရေဟု မှတ်တမ်းတိတွင် ဖော်ပြထားရေ။ တီထွင်သူဧအဖို့ကိုမူ ဖော်ပြထားခြင်း မတိ့ရပါ။ ခရစ်နှစ် ၉၀၅-ခုနှစ် (လွန်ခရေ အနှစ် ၁၁၀၀-ကျော်)က တီထွင်ခခြင်းပင် ဖြစ်ရေ။ တရုတ်ရို့ရေ မီးရို့ထားရေ ဖယောင်းရို့င်ကို သံချွန်တစ်ခုနန့်တွဲစပ်ပြီးကေ ကျည်ဆန်အဖြစ် အသုံးပြုပါရေ။ ၎င်းအား မှုတ်ပနာဖြစ်စေ၊ ပစ်ပနာဖြစ်စေ သေနတ်ပိုင့် အသုံးပြုခကတ်ရေ။ သိုကေ ထိုကိရိယာကို သေနတ်ဟု မခေါ်ကြသေးပါ။ မီးလှံဟုသာ ခေါ်ဆိုခကတ်ရေ။ ဖို့သို့ပင် ဆိုစေ အဆိုပါမီးလှံရေ သေနတ်ဧမူလအစ ပစ္စည်းပင်ဖြစ်ရေ။

၁၂၅၀-ပြည့်နှစ် ရောက်ရေအခါတွင်မှ ယမ်းမှုန့်ကို အသုံးပြုပြီးကေ ပေါက်ကွဲစေတတ်ရေ သေနတ်အစစ်ကို တရုတ်ရို့ တီထွင်နိုင်ခကတ်ရေ။ ထိုအချိန်ထိ ဥရောပနိုင်ငံတိတွင် သေနတ်ပေါ်ပေါက်လာခြင်း မဟိသေးပါ။ ၁၄-ရာစုရောက်ရေအခါတွင်မှ ဂျာမန်ဘုန်းတော်ကြီးတပါးဖြစ်ရေ ဘာသိုးလ်ရှဝဒ်ဆိုသူက တရုတ်ရို့ထံမှ နည်းပညာကိုယူပြီးကေ သေနတ်ပြုလုပ်ပြခရေ။

သူတီထွင်ရေ သေနတ်မှာ ၃-ပေခန့်အရှည်ဟိရေ။ တစ်ဖက်ပိတ်သတ္တုပြောင်းနန့်ပြုလုပ်ထားရေ။ ၎င်းသတ္တုပြောင်းကိုငြိမ်အောင် သစ်သားချောင်းအဖြောင့်တချောင်းနန့်ပူးချည်ထားရေ။ သေနတ်ပစ်ပုံပစ်နည်းမှာ အန္တရာယ်တိလှပါရေ။ ဦးစွာ ယမ်းကို ပြောင်းဝတွင် ကျောက်ခဲတိ သံစတိနန့်ရောပြီးကေ ထည့်ထားရရေ။ ပစ်လိုရေအခါ လူတယောက်က သေနတ်ကို ချိုင်းတွင် မြဲမြဲညှပ်ထားပီးရရေ။ ကျန်တယောက်က သေနတ်အနိန်ာက်ပိုင်းဟိ အပေါက်မှ ယမ်းကို မီးရှို့ပီးရရေ။ ထိုအခါ မီးခိုးလုံးတိ ထွက်လာပြီးကေ ပြင်းထန်ရေအသံနန့်ပေါက်ကွဲလားလေ့ဟိရေ။ ဒေသေနတ်မျိုးရေ ရန်သူကိုသာမက အခန့်မသင့်ကေပစ်သူကိုယ်ရို့င် သေနတ်မှန်ပြီးကေ သေဆုံးတတ်ရေ။ ဝီးဝီးလည်း ပစ်မရပါ။

ယင့်ချင့်ကြောင့် ချိုင်းတွင် ညှပ်မပစ်တော့ပဲ ပခုံးတွင် ထောက်ပစ်နိုင်ရေ သေနတ်မျိုးကို တီထွင်လာကြပြန်ပါရေ။ ထိုသေနတ်မျိုးကို ၁၅-ရာစုတွင် တီထွင်ခပြီးကေ အာကွီဗတ် (arquebus) သေနတ်ဟုခေါ်ပါရေ။ ၎င်းသေနတ်မျိုးမှာ အလွန်လေးလံရေအတွက် စစ်သားတယောက်တည်း မ,မနိုင်ပါ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် သေနတ်အသစ်တစ်မျိုးကို ထပ်မံတီထွင်ရပြန်ပါရေ။

အာကွီဗတ်သေနတ်ကို တစ်ဆင့်တက်လိုက်ရေအခါ စနက်မောင်းသေနတ် ဖြစ်လာရေ။ ထိုသေနတ်မျိုးတွင် သေနတ်ပြောင်းနောက်နား၌ စနက်မောင်းတစ်ခု တပ်ဆင်ထားရေ။ မီးရှို့ဖို့အစား ခလုတ်ကိုဆွဲလိုက်ပါက စနက်မောင်းရေ စနက်ပေါက်တွင် လာရောက်ရိုက်သနန့်မီးပွင့်ပြီးကေ သေနတ်ကျည်ဆန် ထွက်လားရေ။ သိုကေ ဒေသေနတ်မျိုးမှာ မိုးရွာကေမီးမကူးရေကြောင့် ကျည်မထွက် ဖြစ်တတ်ပြန်ပါရေ။ ၁၅၄၀-ပြည့်လောက်တွင် စပိန်လူမျိုးရို့ရေ စနက်မောင်းသေနတ်ထက် ကောင်းရေ မတ်စကတ် (Musket) သေနတ်ကို တီထွင်ခပြန်ပါရေ။ မတ်စကတ် သေနတ်တွင် ဒတ်ချ်ရို့ရေ ခဲကျည်လုံးကို အသုံးပြုထားရေ။ ပြောင်းဝလည်း ပိုရှည်ပါရေ။ ကျည်လုံးကို ယမ်းဆောင့်တံနန့်ပြောင်းဝမှ ထိုးထည့်ပီးရရေ။ သို့မှသာ ယမ်းနန့်ကျည်လုံးရို့ ထိနေဖို့ဖြစ်ရေ။ ထိုအချိန်တွင် စနက်မောင်းဖြုတ်လိုက်ပါက ယမ်းပေါက်ကွဲပြီးကေ ကျည်ထွက်လားဖို့ဖြစ်ရေ။

ဒတ်ချ်ရို့ရေ ၁၇-ရာစုရို့င်အောင် ဒေမတ်စကတ်သေနတ်ကို အသုံးပြုပနာ နယ်ချဲ့ခကတ်ရေ။ ခရစ် ၁၆၀၃-တွင် ပေါ်တူဂီလူမျိုး ငဇင်ကာရေ မြန်မာနိုင်ငံသို့ ကျူးကျော်လာစဉ်က ဒေသေနတ်မျိုးကို အသုံးပြုခခြင်း ဖြစ်ရေ။ ၁၇-ရာစုမှ ၁၉-ရာစုတွင် မီးခတ်သေနတ်တမျိုး ပေါ်လာပြန်ပါရေ။ ယင်းမီခတ်သေနတ်ရေ ပေါက်ကွဲအား ပိုမိုကောင်းမွန်ရေအတွက် မတ်စကတ်အစား အသုံးတိလာပြန်ပါရေ။ ပြင်သစ်တော်လှန်ရီးနန့်နပိုလီယန် စစ်ပွဲတိတွင် အဆိုပါ မီးခတ်သေနတ်ကို အသုံးပြုခကတ်ရေ။

ယနေ့ခေတ် အသုံးပြုနီကတ်ရေ ပစ္စရို့ခေါ် ပြောင်းရို့သေနတ်မျိုးကို စတင်တီထွင်ခသူမှာ ဆင်မြူရယ်ကော့ (Saumel) အဖို့ဟိ အမေရိကန်လူမျိုး သင်္ဘောသားတဦးပင် ဖြစ်ရေ။ ကော့တ်ရေ ၁၈၃၀-တွင် သင်္ဘောသားအဖြစ် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ လားရောက်ခရရေ။ ထိုခရီးစဉ်တွင် ကော့တ်ရေ သင်္ဘော၌ တပ်ဆင်ထားရေ ရေယက်ဘီးကို ကြည့်မိရာမှ သေနတ်တွင် ဆုံလည်တပ်ဆင်လိုက်ကေကျည်ဆန်တိတိကို တချိန်တည်း ပစ်နိုင်ဖို့ဟု တိးမိပါရေ။ ကော့တ်ရေ သူ့အတိးကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ကြိုးပမ်းခရာ ၁၈၃၆-တွင် မူပိုင်အဖြစ် မှတ်ပုံတင်နိုင်ပြီးကေ ပစ္စရို့သေနတ်ဧဖခင်ကြီးအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခြင်း ခံခရရေ။ ကော့တ်ပြုလုပ်ရေ သေနတ်တိကို ၁၈၃၇-မှစပနာ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် စတင်အသုံးပြုခကတ်ရေ။

မရှင်းဂန်းခေါ် စက်သေနတ်ကိုမူ ၁၈၆၂-ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်လူမျိုး တီထွင်သူ ရစ်ချတ်ဂတ်လင်း (Richard J.Gatling) က စတင်တီထွင်နိုင်ခရေ။ ဂတ်လင်းတီထွင်ရေ စက်သေနတ်မှာ ပေါ့ပေါ့ပါးပါး မဟုတ်ကေလည်း တမိနစ်အတွင်း ကျည်ဆန်အတောင့်ရေ ၂၅၀-မှ ၃၅၀-အထိ ပစ်ခတ်နိုင်ရေ။ ဂတ်လင်းဧစက်သေနတ်အမျိုးအစားကို အမေရိကန်ပြည်တွင်းစစ်တွင် အသုံးပြုခကတ်ရေ။

ဂုအခါတွင် အဆိုပါသေနတ်မျိုးအပြင် တစ်မိနစ်ကေအချက်ပေါင်းမြီာက်မြားစွာ ကျည်ထွက်နိုင်ရေ အမ်-၁၆ ပိုင့်ရေ သေနတ်မျိုးလည်း ပေါ်ပေါက်နေပြီဖြစ်ရေ။

သေနတ်အမျိုးမျိုး edit

ကိုးကား edit


Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/rki/သေနတ်&oldid=6176988"