ဝက်နားရွက်ပြာရောဂါရေ ဖြစ်ပွားပါက ကူးစက်မြန်ရေ။ ပြင်းထန်ရေ။ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းတိ၌ ဖြစ်ပွားတတ်ပြီး နှာရည်၊ တံတွေး၊ ဆီး၊ ကျင်ကြီးနန့် သုတ်ပိုးရို့မှတဆင့်ကူးစက်ပျံ့နှံ့စီနိုင်ရေ။ ဝက်အသက်အရွယ်မရွီး ဖြစ်ပွားနိုင်ပြီး ရောဂါကူးစက်မှုနှုန်း၅၀%မှ ၁၀၀ % အထိ ဟိရေ။ နို့စို့ ဝက်ငယ်နန့် ဝက်ငယ်ကလီးတိတွင် သီပျောက်နှုန်းပိုပြီးကေ များပြားရေ။ မျိုးဝက်မကြီးတိတွင် ကူးစက်ဖြစ်ပွားကေ သားသီခြင်း၊ အသီမွေးခြင်းတိ ဖြစ်ပွားစီတွက်နန့် ဆုံးရှုံးမှု များပြားစီပြီးကေ ဂရုစိုက်သင့်ရေ ရောဂါတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ဝက်နားရွက်ပြာရောဂါကို PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Symdrome) ဟု ခေါ်ရေ။ ရောဂါဖြစ်စီရေ ဗိုင်းရပ်စ်မှာ RNA ဗိုင်းရပ်စ်အမျိုးအစား ဖြစ်ပြီး ဥရောပမျိုးကွဲနန့် မြောက်အမေရိကမျိုးကွဲဟူပနာ နှစ်မျိုးဟိရေ။ အာရှနိုင်ငံအများစုတွင် မြောက်အမေရိက မျိုးကွဲ၌ ပါဝင်သည့် တရုတ်မျိုးစိတ်ကြောင့် ဖြစ်ပွားကြောင်း တွိ့ဟိရရေ။
ဇာစ်မြစ် edit
ဝက်နားရွက်ပြာရောဂါကို ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ စတင်ဖြစ်ပွားခပြီး ဂျာမနီ၊ နယ်သာလန်၊ စပိန်၊ ပြင်သစ်၊ အင်္ဂလန်နန့် ကနေဒါနိုင်ငံတိတွင် ၁၉၉၀ နန့် ၁၉၉၅ ခုနှစ်တိအတွင်း ဖြစ်ပွားခရေ။ ရောဂါဖြစ်ေရ ဝက်အချို့ဧ့နားရွက်မှာ အပြာရောင် ဖြစ်လာတွက်နန့် ဝက်နားရွက်ပြာရောဂါဟု ခေါ်ခြင်းဖြစ်ရေ။ အာရှနိုင်င့တိဖြစ်ေရ တရုတ်နိုင်ငံတွင် ၂၀၀၆ ခုနှစ်၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ၂၀၀၇ ခုနှစ်၊ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ်၊ ကမ္ဘောဒီယားနိုင်ငံနန့် လာအိုနိုင်ငံတွင် ၂၀၁၀ ခုနှစ်နန့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလဆန်းပိုင်းအတွင် မန္တလေးမြို့၌ စတင်ဖြစ်ပွားခခြင်း ဖြစ်ရေ။
ရောဂါလက္ခဏာ edit
ရောဂါဖြစ်ပွားရေ ဝက်ရေ အစာစားပျက်ရေ၊ ဖျားနာရေ၊ ကိုယ်အပူချိန် ၄၀ မှ ၄၂ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထိဟိလာရေ။ နှာရည်ယိုရေ။ နှာချေရေ၊ အသက်ရှူ ကျပ်ပြီးကေ မျက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ မျက်စိနှာခြင်းဖြစ်ရေ။ အရေပြားတိ နီလာရေ။ နားရွက်၊ဝမ်းဗိုက်နန့် အမ တန်ဆာတိ အနီရင့်ရောင်၊ အပြာရောင်အကွက်တိ ဖြစ်လာရေ။ ဝမ်းလျောတတ်ရေ၊ ခန္ဓာကိုယ် ဒယီးဒယိုင်ဖြစ်ပနာ နောက်ပိုင်း မသန်ချည့်နဲ့လာရေ။ ဝက်မကြီးတိတွင် သားလျောခြင်း၊ သားပျက်ခြင်း၊ အသီမွေးခြင်း၊ အင်အားချည့်နဲ့ရေ ဝက်ချေမွေးခြင်း၊ အသီအခြောက်အချေတိ မွေးတတ်ရေ။
ကာကွယ်ခြင်း နန့် ကုသခြင်း edit
ကုသခြင်း edit
ဝက်နားရွက်ပြာရောဂါရေ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့် ဖြစ်ပွားရခြင်းဖြစ်ပနာ ကုသရန်ဆီးမဟိပါ။ ဆီးကုသပနာ မရပါ။ အခြားနောက်ဆက်တွဲ ရောဂါတိ မဖြစ်ပွားအောင်သာ သန့်သျှင်းရီးပြုလုပ်ခြင်း၊ ပိုးသတ်ဆီးဖျန်းခြင်း၊ အဟာရပြည့်ဝသည့် အစာ၊ ရေကျွေးမွေးခြင်းဖြင့် ဆုံးရှုံးမှု လျောပါးစီနိုင်ရေ။ ရောဂါဖြစ်ပွားသည့် ဝက်နန့် ၎င်းဝက်ဧ့ အညစ်အကြေးတိ၊ အစာကြွင်း အစာကျန်တိတွင် ရောဂါပိုး ပါဟိနိုင်တွက်နန့် ၎င်းပစ္စည်းတိ အညစ်အကြေးတိကို စနစ်တကျ သုတ်သင်သျှင်းလင်းနိုင်ရန် လိုအပ်ရေ။
ကာကွယ်ခြင်း edit
ရောဂါဖြစ်ပွားရေ ဝက်ကို နီရာရွှေ့ပြောင်းခြင်းမပြုဘဲ တတူတူ ကျန်းမာသည့် ဝက်တိသာ ရွှေ့ပြောင်းမွေးမြူရပါဖို့။ ရောဂါဖြစ်ပွားရေ ခြံနီရာနန့် ပတ်လည်တွင် သန့်သျှင်းရီးပြုလုပ်ခြင်း၊ မွေးမြူရီးခြံသုံး ပိုးသတ်ဆီးဖျန်းခြင်း ပြုလုပ်ရပါဖို့။ ရောဂါဖြစ်ပနာ သီဆုံးရေ ဝက်ကို ပိုးသတ်ဆီးဖျန်းပနာ ခြောက်ပေအနက် ကျင်းတူပနာ မြှုပ်ရပါဖို့။၊ ဖြစ်နိုင်ပါကမီးရှို့ဖျက်ဆီးခြင်းရေ အကောင်းဆုံးဖြစ်ရေ။
တစ်ပိုင်တစ်နိုင် ဝက်မွေးမြူသူတိရေ ခြံလှောင်မွေးမြူခြင်းထက် လွှတ်ကျောင်းပနာ မွေးတတ်ရေ။ မန္တလေး၊ ပြင်ဦးလွင်၊ မကွေးမြို့တိ၌ ဝက်နားရွက်ပြာ ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုတိတွင် ခြံလှောင်ပနာ စနစ်တကျ မွေးမြူရေ ခြံတိတွင် ဖြစ်ပွားမှုနည်းရေ။ လွှတ်ကျောင်းမွေးသူတိတွင် အတိဆုံး ဖြစ်ပွားကြောင်း တွိ့ရရေ။ ဝက်စာကို စနစ်တကျစပ်ပနာ ကျွေးသူတိတွင် ဖြစ်ပွားမှုနည်းရေ။ စားသောက်ဆိုင်တိမှ အစာကျန်တိစုပနာ ကျွေးသူတိတွင် ပိုပြီးကေတိပြားရေ။ ဖြစ်နိုင်က အစာကျန်တိကို ပပွတ်ဆူအောင် ပြုတ်ပနာ အအီးခံပြီးမှ ကျွေးကေ ရောဂါဖြစ်ပွားမှု လှောင်ကျစီနိုင်ဖိုဖြစ်ရေ။
ကာကွယ်ဆီး edit
ဝက်နားရွက်ပြာ ရောဂါကာကွယ်ရီးနန့် ပက်သတ်ပနာ ကာကွယ်ဆီး ထိုးပနာ ရရေ။ ယကေလည်း ကာကွယ်ဆီးရေ ဖော်စပ်ထားသည့် ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲ တစ်ခုတည်းကိုသာ ကာကွယ်ပီးနိုင်ပြီး ပိုမျိုးကွဲဝင်ရောက်လာကေ ကာကွယ်မှု မပီးနိုင်ပါ။ ယင်းအပြင် ကာကွယ်ဆီးထိုးပြီး ရဟိသည့် ရောဂါတုံ့ပြန်မှုရေ (၂-၃)လသာ ရောဂါကာကွယ်ပီးနိုင်ရေ။ ပိုးအသျှင်သုံး ကာကွယ်ဆီးထိုးထားသည့် ဝက်တိရေ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး အသျှင်တိ ပြန်လည် စွန့်ထုတ်တတ်ရေ။ ကာကွယ်ဆီး ထိုးခြင်းဖြင့် မျိုးဝက်တိတွင် သားလျောတတ်ရေ။ သို့ဖြစ်ပနာ ကာကွယ်ဆီး အသုံးပြုမှုကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတိနန့် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ဆဲ ဖြစ်ရေ။
သန့်သျှင်းရီး edit
ဝက်မွေးမြူရီးလုပ်ငန်း အပါအဝင် ဇာ မွေးမြူရီးလုပ်ငန်းတွင်မဆို စနစ်တကျ သင့်လျောသည့် ခြံဆောက်ပနာ မွေးမြူရန်လိုအပ်ရေ။ ပြည်သူလူထုဧ့ ကျန်းမာရီးရေ တိရစ္ဆာန်တိဧ့ ကျန်းမာရီးနန့် ကူးစက်ရောဂါကင်းသျှင်းရီးအပေါ်တွင် တိစွာ မူတည်နီရေ။ လူတွင် ဖြစ်ပွားရေ ရောဂါတိဧ့၆၀ ရာခိုင်နှုန်းရေ တိရစ္ဆာန်ရောဂါတိမှ တစ်ဆင့် ကူးစသ်ရေဟု ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရီးအဖွဲ့ (OIE) က တင်ပြထားရေ။ သို့ဖြစ်ပနာ စနစ်တကျ ခြံဆောက်ပနာ မွေးရန် လိုအပ်လီရေ။ ခြံတိကိုသန့်သျှင်းရီး စနစ်တကျလုပ်ပနာ ခြံဖျန်းပိုးသတ်ဆီး ဖျန်းသင့်ရေ။ အဟာရ ပြည့်ဝသည့် အစာ၊ သန့်သျှင်းသည့် သောက်ရေ တိုက်ကျွေးရန် လိုအပ်ရေ။ သို့မှသာ မွေးမြူရီးဖြစ်ထွန်းအောင်မြင်မည် ဖြစ်သကဲ့သို့ လူသားတိအတွက် အစာအန္တရာယ် ကင်းသျှင်းသည့် အစာ( Safe Food) ထုတ်လုပ်ရေ မွန်မြတ်သည့် လုပ်ငန်းတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ဖိုဖြစ်ရေ။[1]
ကိုးကား edit
- ↑ မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာ(၁၂ ရက်၊ ဧပြီလ၊ ၂၀၁၁၊ ဆောင်းပါးသျှင်-မောင်အောင်)