ရခိုင်သာခြင်းတိကို သက္ကရာဇ် (၈၀ဝ)ကျော်လောက်ကပင် ရခိုင်ဘုရင်မင်းဗားကြီးလက်ထက် စာဆိုတော်ပညာရှိကြီး ဝိမလက စတင်ရီးသားရေဟု ကျောက်စာဝန် ဟောင်း ကွယ်လွန်သူ ဦးစံရွှေဘုက ရီးသားထားခလီရေ။ အချို့အချို့ရေ ရခိုင်သုတေသီတိကတော့ခါ ဒေရခိုင်သာခြင်းတိစော် အလွန်ရှေးကျရေ ခေတ်ကပင် ပေါ်ထွန်း ခရေလို့ ယူဆလီရေ။ သတ္တထာနုနန့် ကော်ကာနု သာခြင်းတိကို စာဆိုတော် ဝိမလက ရီးသားဖွဲ့နွဲ့ခရေဟု ဦးစံရွှေဘုက ဖော်ပြထားလီရေ။ သတ္တထာနု၊ ကော်ကာနု၊ ဓမ္မဝိဇယ၊ ကြိုးကြာ၊ ရွှေမာလာ အစဟိရေ သာခြင်းတိမှာ ရခိုင်စာပီတွင် အထူးထင်ရှား လျက်ဟိခပါရေ။ ရခိုင်သာခြင်းတိစပ်ဆိုပုံ၊ စပ်ဆိုနည်းနန့် သီဆိုပုံရို့မှ ဗမာသာခြင်းတိနန့် ကွဲလွဲလီရေ။ [1]
ရခိုင်သာခြင်းအမျိုးမျိုးဟိပါရေ။ သာခြင်းရှည်၊ သာခြင်းတို၊ တိုက်သာခြင်း၊ ယိုင်းသာခြင်းစသဖြင့် ဟိကတ်ပါရေ။ သာခြင်းကို ရခိုင်တောင်သူလယ်သမားတိဧ့ တေးသံဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ပါရေ။ သာခြင်းတတ်ရို့စော်လည်း သာခြင်းတေးသံဖြင့် အရပ်သူ အရပ်သား၊ တောင်သူလယ်သမားတိကို ဖြေဖျော်ကတ်ရပါရေ။ သာခြင်းဆိုရေအခါ များရေ အားဖြင့် ရခိုင်တရောကို ထိုးကတ်ရေ။ လုံးချင်းဆိုပြီးကေ ကိုယ်တိုင်တရောနန့် လိုက်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ သာချင်းတိတွင် ပြည်ဖွဲ့၊ မြို့ဖွဲ့တိကို တစ်မျိုး၊ သဘာဝအဖွဲ့တိကိုတစ်မျိုး၊ အလွမ်းအဖွဲ့တိကိုတစ်နည်း၊ အသံကိုဆွဲပနာ သီဆိုရပါရေ။ သဘာဝရှုမြင်ခြင်းနန့်လွမ်းဆွတ်တမ်းတပုံကို ဓမ္မဝိဇယသာခြင်း၌ အောက်ပါအတိုင်း ဖွဲ့ဆိုထားပါရေ။
ဂနိုင်ဆိုကေ၊ မြိုင်ညိုအောက်ကို၊ တစ်ယောက်တည်းသာ၊ ရောက်လီပါကေ၊ ဟေမာ ကုန်ရှောင်း၊ နွီရာသီမှာ၊ ဂိမ္မံပြောင်းကေ၊ တပေါင်းချီးကျူး၊ ရွက်ဟောင်းညှာြွကီ၊ ရွက်သစ် နုလို့၊ ညွန့်ဖူးစီကေ၊ နွီရတုမှာ၊ ပျိုနုသာယာ၊ ဟေမဝါတွင်၊ ဝီဆာခက်လက်၊ စိမ်းမြညိုကေ၊ ပင်ပျိုထက်မှာ၊ သီးယှက်ပွင့်ခိုင်၊ တကြိုင်ကြိုင်နှင့်၊ ဂနိုင်ကြက်သရေ၊ ဘော်ကွဲသူရို့၊ စိတ်ပူကျွမ်းကေ၊ လွမ်းစဘွေလေ။ ။ _ _ _ တောင်မြောက်ဝဲယာ၊ ရှုကြည့်မျှော်သော်၊ သီဒါတရိုး၊ လီအဟုံကြောင့်၊ ဗလုံထိုးလို့၊ မြူခိုးမှိုင်းမှုံ၊ လှိုင်းကြက်ခုန်ကေ၊ ယက်ဖြူဖွီးဖွီး၊ ပရဗွက်ဆံ၊ ဂယက်သံလေ၊ ညံမစဲဘဲ၊ ဝဲဩဃဟံ၊ ခနောင်းဆံကေ၊ ပြောင်းပြန်အောက်ထက်၊ တြွပက်ြွပက်နှင့်၊ ကျွက်ကျွက်လည်းညံ၊ သမုဒ် ကျယ်ကေ၊ ပင်လယ်မကို၊ မြင်ရပြန်သော်၊ ပူပန်ညှိုးခြောက်၊ အသက်ဝိÓဏ်၊ ပျက်စီးရန်ကို၊ အလွန်ကြောက်လို့၊ စီးလျှောက်မျက်ရည်၊ အသဲညိုလေ၊ ပြိုမတတ်အောင်၊ ငိုလတ်တေလေ။ လင်ယောကျာ်းခရီးထွက်သွားသဖြင့် ရာသီအလိုက် အိမ်သူဇနီးက လွမ်းဆွတ်တမ်း တသော သာခြင်းမှာဆိုလျှင်- ]]ဆီးနှင်းစွတ်စို၊ မယ်မှာငိုကေ၊ ပြာသိုလဲပွဲ၊ တပို့တွဲမှာ၊ မီးမယေသဘင်၊ ရထားငင် ကေ၊ ပျော်ရွှင်သောင်းသဲ၊ ရွာရှေ့ပြင်ကေ၊ မယ်လျှင်စိတ်မှာ၊ ပူကြီးဆွေးလို့၊ မကွဲမကွာ၊ လူတကာမှာ၊ ချစ်ဖော်စုံမက်၊ သည်ကိုမြင်ကေ၊ မယ်လျှင်စိတ်မှာ၊ စိတ်ကြီးပျက်လို့၊ အသက် ကိုပင်၊ မရှူချင်ကေ၊ မယ်လျှင် ဝမ်းနည်း၊ မိုးရာသီမှာ၊ လီထက်သဲလို့----။ _ _ _
တိုက်သာချင်းဟူ၍ တစ်မျိုးဟိပါသိမ်းရေ။ ယောကျာ်းနန့်မိန်းမ အပြန်အလှန် အတိုက်အဆိုင်၊ အချေအတင် ပြောဆိုစော်ကို ဖွဲ့နွဲ့ထားခြင်းဖြစ်ရေ။
ဥပမာ---
ယောကျာ်းဆို ။ ။ ဓနြွေကးငွေ၊ ရချင်ပေ၍၊ ပြည်ကိုလှည့်ပတ်၊ ညိုးမသုံကေ၊ ဂုဏ် သတင်းနှင့်၊ သာခြင်းတတ်ဟု၊ ရပ်အဖြာဖြာ၊ အရွာရွာမှာ၊ ကျော်ပါ တုံလတ်၊ တုပြိုင် သူကေ၊ ပြူမထွက်လေ၊ တစ်ဖက်သားကို၊ စကား ဆိုသော်၊ ဇာကိုပင်မောက်၊ အတင်းခံကေ၊ ငါ့ထံရောက်က၊ ပျောက်ရ မည်သာ။
မိန်းမဆို ။ ။ပြည့်စုံလက္ခဏာ၊ ဤသည်ရွာ၌၊ တစ်ခါတစ်ခေါက်၊ ဖိတ်မံခေါ်ကေ၊
လာကာရောက်က၊ ဝမ်းမြောက်ပျော်ရွှင်၊ ပွဲမှာဝင်ကေ၊ စိတ်လျှင်လှဲမြူး၊
ဥဩတွန်ယောင်၊ လွမ်းသံကျူးမည်၊ မှတ်တုံပေ၍၊ သာကြေချိမော၊
ငါဆိုသံကို၊ တရံကြားက၊ ကြက်ဖကိုလွန်၊ ကြက်မတွန်ယောင်၊
အသံကျပ်ကျပ်၊ စကားဆင်ခြီ၊ အင်မညီကေ၊ မပီပြတ်ဘဲ၊ ဖားကြတ်
မြည်ဟန်၊ ဝါဝင်းသံကို၊ ကြားလိုက်ပြန်ကေ။[2]