ရခိုင်ပြည် သာသနာ့သမိုင်းတွင် ဘုရားရှိခိုးတိရေ ဘုရားသျှင်အား ရည်မှန်းမျှော်ကိုး ပူဇော်ရိုးဖြစ်ရေ။ မြတ်စွာ ဘုရားသျှင်ရေ စန္ဒာ́ာသူရိယမင်းဧ့ ပင့်ဖိတ်ချက်အရ ရခိုင်ပြည်သို့ ြွကလာလျက် မဟာမုနိရုပ်သျှင်တော်ကို ကိုယ်စားတော် အဖြစ် ဦးစွာသွန်းလုပ်ပူဇော်ခွင့်ပြုခရေ။ ဘုရားသျှင်မြွကမီကပင် ရခိုင်ဓညဝတီပြည့်သျှင်နန့် တိုင်းသူပြည်သားတိရေ ဘုရားသျှင်ကို ရည်မှန်း၍ ပူဇော်ကြိုဆိုဟိနန့်ကတ်ပြီလည်း ဖြစ်ရေ။ လူတိုင်းနှုတ်ဖျားမှ ဘုရား-ဘုရားဟူရေ အာရုံပြုရွတ်ဆိုမှု (ဝါ) ရှိခိုးမှုမှာ ပဲ့တင်ညံနီရေ။ တစ်ယောက်ကတစ်ယောက်ကို ခေါ်ထူးရာ၌ပင်ကေ ဘုရား ဘုရားဆိုပနာပင် အသံပြုခကတ် ရေ။ ထိုယဉ်ကျေးမှုအစဉ်အလာရေ ယခုထိ အစဉ်တည်လာခရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ရခိုင်ရို့ဧ့ဘုရားတမှု ဘုရားရှိခိုးမှု အာရုံပြုမှုရေ မနောဓိဋ္ဌာန်က စတင်ခြင်းပင်ဖြစ်လီရေ။
ယပြီးကေ မဟာမုနိ ရုပ်သျှင်တော်နန့်ပတ်သက်၍ ဗုဒ္ဓကိုယ်တိုင် ပူဇော်ရကျိုးတိကို ဟောကြားခရေ့အတိုင်း အကျိုးရည်မျှော်၍ ဘုရားရှိခိုးရည်မျှော်ကိုးကွယ်အားထားယုံကြည်ခြင်းကား ပိုမိုခိုင်မြဲလာခရရေ။ ဘုရားရှိခိုးနန့်ပတ်သက်၍ ဖော်ပြပါ ဘုရား ဘုရားဟူရေ မှန်းမျှော်ရှိခိုးမှု ဘုရားသျှင်ဇီသျှင်၊ မဟာမုနိသျှင် ဇီသျှင်ပင်ရို့ကား ရခိုင်အချေတိကအစ နှုတ်တက်ရ ဗုဒ္ဓပူဇနိယ အဦးအစလည်းဖြစ်ချေရေ။
အချို့က အဏှလုံ မွေသျှင်တော်ဂါထာရေ ရခိုင်ရို့ဧ့ဘုရားရှိခိုး အာဒိအစ ပဏာမအဖြစ် ယူဆကတ်ရေ။ ဦးတော် နဖူးအရပ်၌ ဖြူဆွတ်စင်ကြယ်လက်ဟာလည်၍ အရှည်တစ်လံ ရောင်လျှံကွန့်မြူးရေ မွေးသျှင်တော်ရေ ရောင်လျှံပြိုးပျက်၍ အထူးတင့်တယ်ပေရေ။ စန္ဒာ́ာသူရိယမင်းရေ မြတ်စွာဘုရားသျှင်ြွကရောက်လာစဉ် ထိုဥဏှလုံမွေသျှင်တော်ဧ့ တင့်တယ်ပုံ ကို အထူးမြတ်နိုးခြင်းဖြင့် ပူဇော်မှုပြုခလီရေ။ ထိုပူဇော်မှုကို အဦးထား၍ ဪသာ် ဟရီ-ဟရီ-ဟေ-ဟေ၊ တိသျှတ္တ- တိသျှတ္တ အစဟိရေ ဥဏှလုံမွေသျှင်တော်ဘုရားရှိခိုး စတင်ဖြစ်ပေါ်လာခရရေဟု ယူဆကတ်ရေ။
ထို့အပြင်ကျမ်းဂန်လာ ဘုရားရှိခိုးအမျိုးမျိုးရို့ကား အတိဟိခပေရေ။ ရခိုင်ကျောက်စာရို့၌ နမောတဿအစချီ ရေ မဟာနမက္ကာရဘုရားရှိခိုးကို တွိ့ရရေ။ နမောတဿတိဆိုပနာ ရီးထိုးရှိခိုးထားရေ။ နမောဗုဒ္ဓါယသိဋ္ဌံဆိုပနာပင် စာသင်ပျိုးစ၌ ဘုရားရှိခိုးမှု အစဉ်ပြုထားလိ့ဟိရေ။ ဘုရာရှိခိုးတိကား ဘုရားသျှင်ဧ့ဂုဏ်တော်ကို ဖွင့်ဆိုထားခြင်းတိပင် တည်း။ ဘုရားသျှင်ရေ ဂုဏ်တော်အနန္တနန့်ပြည့်စုံရကား ဘုရားသျှင်အား ထိုထိုဂုဏ်တော်ကို ဖွဲ့ဆိုရှိခိုး၍ ကုန်နိုင်ခလီရာ ရေ။
ရခိုင်ပြည်တွင် ဓာတ်တော်စဉ် ဘုရားရှိခိုးကို ဩကာသအစချီ၍ ဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူရေ ဘုရားငါးဆူရို့ကို လည်းကောင်း၊ ဘုရားသျှင်ရို့ဧ့လားတော်၊ စွယ်တော်၊ ည ှပ်ရိုးတော် စရေ ဓာတ်မွေတော်ရို့ကိုလည်းကောင်း၊ ပိဋကတ် ကျမ်းဂန် စူဠာမဏိစေတီတော်ရို့ကိုလည်းကောင်း၊ ရုပ်သျှင်တော်မဟာမုနိကစ၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီးနောက် ြွကင်းကျန်ရစ်အံ့ရေ ဓာတ်မွေတော်တိဧ့ တည်ထားရာစေတီပုထိုးရို့ကိုလည်းကောင်း၊ စပ်ဆိုထားရေ။ ရခိုင်ကျွန်းအရပ်ရပ်ရို့၌ ထိုဓာတ်တော် တိကိန်းဝပ်နီ၍ ဘုရားလှည့်ပတ်တော်ပူဇော်လိ့ ပြုရိုးစဉ်လာ ဓမ္မတာအလား ကျွန်းစဉ်ပတ် ဘုရားရှိခိုးဆိုပနာ အမည်ခေါ်ဆို ထားရေ။ အတိသိပြီးဖြစ်၍ မတင်ပြလိုပြီ။
ထင်ရှားရေ မဟာမုနိ ရုပ်သျှင်တော်ဧ့သမိုင်းကို ထုတ်ဖော်ရှိခိုးထားရေ ဘုရားရှိခိုးမှာလည်း အမျိုးမျိုးဖွဲ့ဆိုရှိခိုး ခြင်းတိ တွိ့ရရေ။ ရာဇဝင်လင်္ကာ၌ မဟာမုနိဘုရားကို ပူဇော်ရှိခိုးရန်လားကတ်ပုံ အစဉ်အလာအစီအစဉ် စနစ်ကိုပါ တွိ့ရရေ။ ဂနိထိလည်း မိမိရို့ဒေသ ဌာနအလျောက်လည်းကောင်း၊ အဓိကရ ဘုရားစေတီရို့ကိုလည်းကောင်း၊ ပူဇော် ဖူးမြော်ရန် လားရောက်ကတ်ရေ အလိ့အထကား ဟိမြဲပင်တည်း။ အထူးသဖြင့် ဘုရားဖူးအလိ့ကို သင်္ကြန်ဝါကျွတ်စရေ အခါကြီးရို့၌ အဖော်အပေါင်းရို့ဖြင့် လားရောက်လိ့ဟိကတ်ရေ။ ဘုရားရေသပ္ပါယ်မှုမှာလည်း ဘုရားပူဇော်ရေအလိ့တစ်ခု ပင်ဖြစ်ရေ။
ရခိုင်ရို့ဧ့ဗုဒ္ဓဘာသာဘုရားပူဇော်ရန် ဘုရားရှိခိုးတိကား ဖော်ပြပါဓာတ်တော်စဉ် ဘုရားရှိခိုး၊ မဟာမုနိဘုရားရှိခိုး အပြင် ကျွန်းကမ်းအလိုက် ထင်ရှားရေဘုရားဓာတ်တော်၊ စေတီတိကို ရှိခိုးရေ ဘုရားရှိခိုးတိကို တွိ့ဟိကတ်ရာ စုစည်းမှတ် တမ်းတင်ခြင်း၊ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ခြင်းတိပြုရန် လိုအပ်ပေရေ။ ဘုရားရှိခိုးတိရေ ဗုဒ္ဓဧ့အဖြစ်သနစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ရခိုင်ပြည်ဧ့ဗုဒ္ဓသာသနာသမိုင်းကိုလည်းကောင်း၊ ဘုရာစေတီရို့ဧ့သမိုင်းဖြစ်ရပ်ကိုလည်းကောင်း၊ မှတ်တမ်းတင်ခြင်းပင်ဖြစ် ဧ့။ စာပေအမြင်အရလည်း ဖွဲ့နွဲ့စပ်ဆိုမှု စာပေတန်ဘိုးကြီးမားကြောင်း ထင်ရှားစေဧ့။ ရတုဖြင့်တစ်သွယ်၊ လင်္ကာဖြင့် တစ်မျိုး၊ ကဗျာ၊ အဲ၊ အန်၊ စကားပြေရို့ဖြင့် ရီးဖွဲ့ခသမျှဆိုကေ စာပေနယ်ကို ကျယ်ဝန်းနက်ရှိုင်းစေရာရေ။ ဘုရားရှိခိုးနန့်ပတ်သက်၍ ဆက်နွယ်ရေဆုတောင်းမှုတိ၊ အမျှဝေမှု၊ သာသနာတော်လျှောက်ထားမှုရို့လည်း အတိပင်ဟိနီရေ။ ထိုထိုဖော်ပြပါရို့ကား စာပေဧ့အင်အား၊ စာပေဧ့နယ်ပယ်ကျက်စားရာတိ ဖြစ်ချေဧ့။ ယခု ဩကာသ ကန်တော့ခြင်းကအစ အလိ့အထသင်ယူမှု အားနည်းချက်တွိ့နီရရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာယဉ်ကျေးမှု သင်ခန်းစာတိ ကိုပြဋ္ဌာန်းခြင်း၊ သင်တန်းပီးခြင်း စရေတိကို လုပ်ဆောင်လျက်ဟိနီကတ်ရရေ။
ရခိုင်ရို့ဧ့ဘာသာရီးယဉ်ကျေးမှုနန့် ဆုင်ရာရို့ကိုလည်း အလားတူ ပြဋ္ဌာန်းသင်ယူနိုင်ကတ်ကေ အဘက်ဘက်က အကျိုးတိလှရေ။ မိမိရို့ရေ ဗုဒ္ဓဘာသာယဉ်ကျေးမှု အကျိုးသက်ရောက်ရန်အပြင် စာပေကျေးဇူးကိုပါ ဖော်ထုတ်ရာ ရောက်စေရန် တွိ့ဟိသိမီရေတိမှ အနည်းငယ်တင်ပြလိုပေရေ။
(၁) ရတနာသုံးပါး ဘုရားရှိခိုး
editဩကာသ-ဩကာသ- ဩကာသ
အစိန္တေယျ၊ အစိန္တေယျ၊ အစိန္တေယျ၊ အပ္ပမေယျ၊ အပ္ပမေယျ၊ အပ္ပမေယျ၊ အတိုင်းမသိသောကျေးဇူးတော်အစုံ၊ ဂုဏ်တော်မြတ်အပေါင်းနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသခင်သည် သဇီဝက နိဇီဝသို့ ပြောင်းသွားတော်မူသောကာလ၊ ထားတော်မူခဲ့သော ရုပ်တုတော်၊ ဆင်းတုတော်၊ ဓာတ်တော်၊ အံတော်၊ နံတော်၊ နဖူး၊ သင်းချပ်၊ ညှပ်ရိုးတော်အပေါင်းတို့ကို လည်းကောင်း၊ ဗုဒ္ဓဉ္စ-မြတ်ဘုရားကိုလည်းကောင်း၊ ဓမ္မဉ္စ-မဂ်လေးတန်၊ ဖိုလေးတန် နိဗ္ဗာန်ပရိယတ်ဟု ဆိုအပ်သော ဤဆယ် ပါးသော တရားတော်မြတ်ကိုလည်းကောင်း။ သံဃဉ္ဇ -မဂ္ဂဌာန်လေးယောက် ဖလဌာန်လေးယောက်ဟုဆိုအပ်သော ဤ ရှစ်ယောက်သော ပရမတ္တသံဃာတော်မြတ်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ယခု သမုတိရ သံဃာတော်အရှင်မြတ်တို့ကိုလည်းကောင်း မာတာပိတု အာစရိယာဒီနဉ္စ၊ မွေးသည့်မိခင်၊ မွေးသည့်ဖခင်၊ ဆရာသခင်ကျေးဇူးရှင်တို့နှင့် သက်ကြီးဝါကြီးတို့အားလည်း ကောင်း၊ အဟံ၊ ဘုရားတပည့်တော်သည်။ ဝနေ ́ဝန ́ာမိ၊ ရှိခိုးပါ၏။
ဤသို့ရှိခိုးရသော အကျိုးအားဖြင့် အပါယ်လေးပါး၊ ကပ်သုံးပါး၊ ရပြစ်ရှစ်ပါး၊ ရန်သူမျိုးငါးပါး၊ ဘေးနှစ်ဆယ့်ငါးပါး၊ ဓာတ်ဆယ်ပါး၊ ရောဂါအနာမျိုး ၉၆ပါးတို့မှ ကင်းလွတ်စင်ကြယ်သည်သာဖြစ်၍ သဒ ̈ါ၊ သီလ၊ သုတ၊ စာဂ၊ ပညာ၊ ဟီရိ၊ ဩတဗ္ဗတည်းဟူသော သူတော်ကောင်းဥစ္စာ ရတနာခုနစ်ပါးနှင့် ဘဝဆက်တိုင်း ဆက်တိုင်း ပြည့်စုံပြီး၍ အရိမေတ္တယျ ရှင်တော်မြတ်ဘုရားသည် ထင်ရှားနောင်ခါ ရတနာပလ္လင် ကန့်ကော်ပင်ရင်း၌ အောင်မြင်သစ္စာ ငါးဖြာေဥယျ တစ်စမကျန် ဉာဏ်တော်ထွန်းပ မေတ္တယျလျှင် ရွှေကြာပဒုံ နေအာရုံကျင်း လင်းလင်းတောက်၍ ပွင့်သောခါလျှင် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကြပ် လက်ဦးလျင်စွာ ဖူးတွေ့ရ၍ ပဋိသမ္ဘီဒါလေးပါး၊ အဘိဉာဏ်ခြောက်ပါး၊ ဈာန်သမာပတ် ရှစ်မျိုးနှင့် ပြီးပြည့်စုံ၍ အဆုံးစွန်သော ဘဝ၌ မဂ်တရား၊ ဖိုလ်တရား မဂ်ဉာဏ်၊ ဖိုလ်ဉာဏ်၊ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ တရားတော်မြတ်ကို ရçရပါလို၏အရှင်ဘုရား။
(၂) မဟာမုနိ ဘုရားရှိခိုးနည်း
editအစိန္တေယျ၊ အစိန္တေယျ၊ အစိန္တေယျ၊ နှိုင်းမမျှသာ ထွန်းပရွှင်ရှိန်၊ ဝရဇိန်ဟု အရှိန်ပြင်းပြင်း၊ ခြောက်ရောင်လင်းသည်၊ ရှင်ရင်းဘုရား ဘုံသုံးပါးကို ရိုညွတ်ကြည်တုပ် အကျွနု်ပ်သည် ထုတ်ဖော်လအံ့။ လွန်လေသောခါ စန္ဒာ́ာညသူရိယမင်းလှမြတ်စွာ ဒါယကာလည်း ဗြဟ္မာသိကြား၊ နဂါးဂဠုန် ကုမ္ဘဏ်ယက္ခ ဂန ̈ဗ္ဗတို့ တရားထီးဆောင်း မင်းအပေါင်းလည်း တစ်သောင်းအမတ် ကြံလတ်ညီစွာ ရတနာအများ မြတ်ကိုးပါးကို ကိုယ်စားတော်ဟု ရုပ်ဆင်းတုကို သဏ္ဌာန်တူစွာ သွန်းရပါကြောင်း၊ အခွင့်တောင်း က ကောင်း၏ဒါယကာ မင်းတကာလည်း သဒ ̈ါထွတ်တင် ရှင်ပင်မြတ်လေး အခွင့်ပေးက သွန်းကုန်ရသော် ကိုယ်စားတော်မှာ ထိပ်တော်မစိ လပ်၍ဟိက လျှောက်ဖိသောခါ ငါ့တာဝန်ကား ဖြစ်တော့ပါဟု ရွှေရင်မွေ့တော် ပွေ့ကာပွေ့ကာ ခုနှစ်ခါလျှင် ထည့်သော်ကျင်မှ သက်တော်ဝင်ဘိ ချင်းချင်းစိလေ ဣနြေ ́ရူပ ထိုခဏ၌ ြွကြွကထလေ ပလ္လင်ဗွေထက် စုံမက်ဆပွား နှစ်ပါး ယှဉ်တူ နေတော်မူခါ ဝေါဟာစကား ြွမက်ကြားသဖွယ် ထင်ကြသည်မှာ ဇာသူသျှင်သျှင် ဇာသခင်လည်း ဆံပင်တစ်ခြမ်း မယွန်းမှန်စွာ တူတော့ပါဟု များစွာနတ်လူ တွေးယူကြံဆ မသိရကြောင်း ဗုဒ္ဓစင်စစ် ငါပင်ဖြစ်ဟု သျှင်သျှစ်ဘုရား မိန့်တော်ကြား မှ သိကြလေရာ ထိုခါဝယ်၌ ဘုန်းြွကယ်ထွတ်ထား မြတ်ဘုရားလည်း နတ်လူပင့်သေးြွကမည်ကြံခါ မဟာမုနိသွန်းဘိဖျူးဖျူး မြတ်ဆင်းတုက ယခုလိုက်မည် လျှောက်ကြားလေသော် ညီတော်နီလိုက် ငါသျှင်သျှစ်ဟု လိုက်ခွင့်မသင့် တားလင့်သောခါ ငါဗုဒ္ဓလည်း ဇီဝါသက်ရှည် ရှစ်ဆယ်ပြည့်ခါ မင်းမလ္လာသို့ ပွင့်ချိန်ရွှေဗော အင်ကြင်းတောဝယ် စံခိမည်ဟု စံမည်သောခါ လက်ဝါးကာ၍ စကားမပြော တုံဏှိဘာဝေ ဆိတ်ဆိတ်နေဟု မိန့်တော်ပြုက မြတ်ဇိန၏ကိုယ်စားဖြစ်ဘိ မြတ်မုနိကို ဆယ်ဖြာ လက်စုံ ထိပ်ဝယ်ငုံ၍ ညွတ်ယူပန်ထွာ ဖူးရပါသား ကောင်းကျိုးအားဖြင့် အမျိုးကောင်း(သားယောကျာ်း) (သမီးမိန်းမ) ကောင်းစင်စစ် ဆက်တိုင်းဖြစ်၍ အနှစ်များစွာ သံသရာ၌ ငါးဖြာရန်သူ မပြုတုံသျှောင်း သူတော်ကောင်းနှင့် ပေါင်းရသည်ကို တောင်းဆုဆို၍ နှောင်းသောအခါ သုံးရွာလူဘ စိန္တေယျရှင် ပတ္တမြားပလ္လင် ကံ့ကော်ပင်၌ အောင်မြင်သဒ ̈ါ ဖွင့်သောခါလျှင် လက်ငင်းပထမ ဖူးတွေ့ရ၍ ပဋိသမ္ဘီဒါလေးမဂ္ဂစတု ရှစ်ခုအဘိဉာဏ် ဈာန်ယဉ်မွန်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်အောင်ခန်း ခေမာလမ်းကို တန်းတန်းမတ်မတ် မချွတ်ကျွနု်ပ် ရောက်စေသော်၊ ဩကာသ-ဩကာသ-ဩကာသ မြတ်သျှင်တော်။
(၃) ရမ်းဗြဲကျွန်း ဓာတ်တော်သုံးဆူ ဘုရားရှိခိုး
ဘဒ္ဒမည်သော ဤကမ္ဘာ၌ မြတ်စွာဗုံဒ ̈ ကဿဖလည်း ဉာဏ်ရသုံးစဉ် ကောင်းကင်ပြင်သို့ ဈာန်ယာဉ်ပါသန်း သဒ ̈ါ လမ်းကို ြွကမြန်းစကြာ လှည့်လည်ပါသော် ဟင်္သာကိုးသောင်း ငှက်အပေါင်းသို့ သောင်းသောင်းဖိုမ မြူးရွှင်ြွကလျက် ကဿဖ ဘုရား ဗျာဒိတ်ထား၏။ နောက်မှပေါ်ထွန်း ရမ်းဗြဲကျွန်းဟု မယွန်းစကားမိန့်တုံငြားမှ များများမကြာ ပေါ်ပေါက်လာ၏။ ရမ္မာကျွန်းတွင် လူဖျားဖျင်သည် ရှိရင်းအစ အိမ်ခြေချသော် နာမ ကောင်းခြင်း ရွာမူရွှင်းဟု ခေါ်ခြင်းကောင်းမွန် ရွှင်ပွဲခံသော် နာမံတော်ရ စရွာကလျှင် ဂေါတမမည်တွင် ဓာတ်မွေရှင်ကို များဖျင်ရွှေပြည် စေတီတည်၍ ခေါ်လေတုံလတ် မုဌ်တော်ဓာတ်ကို ကြည်ညွတ်ပကာ ကံသုံးဖြာတည်း ဝန ́ာဝနေ ́ ရှိခိုးလေဟု ကျက်သရေမျိုး ဂုဏ်ရောင်တိုးသည် လူမျိုးခေါ်တွင် နတ်သဘင်သို့ မြင်မြင်သမျှ သောမနရွှင် ခေါ်တွင်ကန်တိုင်း ရပ်သမိုင်းတွင် အတွင်းပြင်၌ ရှေးခွင်ပြုဗ္ဗာ တောင်ထိပ်ချာတွင် ရတနာမွေ့လျော် နားမွေးတော်ကို ပူဇော်ညွတ်ခ ဦးဖြောင့်ချ၍ နောက်မှတစ်ခါ လေးတောင်ရွာ၌ အာကာတိမ်မျှော် တောင်ထိပ်ပေါ်တွင် လက်ရွေးတော်ဓာတ် စေတီမြတ်ကို လက်ဟတ္ထမိုး ကျွနု်ပ်ရှိခိုးသည် ကောင်းကျိုးချမ်းသာ သက်တစ်ရာလျှင် ရှည်ပါစေလို ဤကုသိုလ်ကြောင့် ပြည့်လိုပါစေ အမျှဝေကာ ဆုတောင်းပါသည် မကြာမဂ်ဖိုလ် ရောက်စေသောဝ်။ မြတ်သျှင်စော ဩကာသ- ဩကာသ-ဩကာသ။
(၄) တောင်ဖူးဘုရားကြီး ဖြစ်စဉ်သမိုင်း ဘုရားရှိခိုး
ပေါက်တောမြို့နယ် တောင်ဖူးတောင်ပေါ်တွင် ဦးရွှေအောင်ခေါ် ဦးသူတော်က နှိုးဆော်၍ အင်း၊ ကြင်း၊ ညီ၊ နောင် တည်ပြီးအောင် ဟူသော နံသင့်အက္ခရာစဉ်အရ ကောဇာ ၁၂၃၇ခုနှစ်က ဘုရားကြီးကို တည်ခဲ့သည်။ အကြီးဆုံး ဘုရားတစ်ဆူအဖြစ် ထင်ပေါ်ကျော်ကြားသည်။
မဟာဝိဟိကရာမ ကစ္ဆပ၏ ဗြုဗ္ဗဝိဒေ ရှိကမ်းခြေ၌ ကပ္ပေများစွာ သာသနာလျှင် တည်ကာပေါ်ထွန်း တောင်ရင်းကျွန်း တွင် မော်ကွန်းမင်္ဂလာ အရွာရွာထက် ကျော်ဖြိုးနှံ့စပ် တောင်းဖူးရပ်၌ အမြတ်ဖွေရှာ လူတကာတို့ သာသနာတိုးပွား အကျိုးများ အောင် ကြိုးစားအားထုတ် ဇောမယုတ်ဘဲ လောကုတ္တရာ မြတ်ဥစ္စာဟု ရတနာရူပ အတုလ၏ ရူပတော်ဓာတ် သမာဇတ်သမ္ပ ယုတ် ယွင်းမယုတ်အောင် ရုပ်တုမဟာ ရတနာထွတ်ထား မြတ်ကိုယ်စားကို တည်ထားသည်မှာ ထောင့်နှစ်ရာနှင့် သုံးဆယ့်ခုနှစ် သက္ကရာဇ်တွင် ဖြစ်ထွန်းချိန်တန် ဆီးနှင်းထန်ဟု ဟေမာန်ကုန်ရှောင်း ဂိမာန်ပြောင်းသား ဆောင်းနှောင်းနွေစ တပေါင်းလ၏ ဆန်းထရေတွက် ဆယ့်နှစ်ရက်တွင် နှုန်းဖက်မတူ သုံးမည်လူဝယ် တစ်ဆူထွတ်ထား မြတ်ဘုရားကို သိကြားç ဗြဟ္မာ ဖန်ကူလာ လျက် အင်္ဂါညီညွတ် လွန်တင့်အပ်သော မြတ်သောတေဇော် အာနုဘော်ဖြင့် ဉာဏ်တော်မြင့်ဆောင် ဆယ့်ငါးတောင်နှင့် ခုနစ်တောင်ရင်ဝ ဒသဆယ်တောင် ထက်ဝယ်ဆောင်၏ ငါးတောင်လုံးပတ် လက်တော်မှတ်လော့ မြင့်မြတ်အသရေ တင့်သပ္ပာယ်လျက် ကြီးကျယ်ခန်းနား ကျော်ထင်ရှားအောင် ဘုရားတစ်ဆူ တည်တော်မူသည် နတ် လူ ကောင်းကျိုး ပွားတိုး သောဝ်။ ဩကာသ-ဩကာသ-ဩကာသ-မြတ်သျှင်စော။
(၅) သာသနာတော်လျှောက်ထုံးစာတမ်း
editရခိုင်ပြည်(နယ်)၊ မင်းပြားမြို့နယ်၊ ကုတိုးဆိပ်ရွာစာဆို ဦးစံမြအောင် (ကောဇာ ၁၂၂၅-၁၃၀၃)၏မှတ်တမ်းကို တင်ပြအပ်သည်။
ရာဇာဘိရာဇာ ဒေဝါတိဒေဝါ ဗြဟ္မာတိဗြဟ္မာ မုနိအစစ် ဓမ္မရာဇ်မှန်ကူ ဖြစ်တော်မူသော သမ္မာသမ္ဗုဒ ̈ အတုလစိန္တေ ပရမေ မြတ်ဘုရားသည် ကုသိနာရုံ မွှေးပေါင်းစုံတော ရဂုံအင်ကြင်း ဥယျာဉ်တွင်းဝယ် မလ္လာမင်းတို့နှင့်တကွ နတ်ဗြဟ္မာအရပ် ရပ်တို့၏ အပူဇော်ကို ခံတော်မူပြီးနောက် နောင်လာနောက်သားတို့၏အကျိုးငှာ ထားတော်မူခဲ့သော သာသနာတော်မြတ် ငါးထောင်တွင် ဤရခိုင်ပြည်မြတ်ဝယ် စကြာရ မင်းမြတ်ဆယ်ဆက်တွင် တစ်ပါးအပါအဝင် ဖြစ်တော်မူသော ဘုန်းလက်ရုံး နှင့်တကွ လက်နက်စကြာသခင် မင်းတကာတို့၏ဘုရင် ရခိုင်ပြည်သားတို့၏ထိပ်တင် ဆင်ဖြူများတို့၏အရှင် မဟာမြတ်မုနိသျှင် ၏ ဒါယကာဘုန်းတော်တို့ကြောင့် ရွှေမိုး ငွေမိုးကို ရွာဖြိုးစေနိုင်သော အတုသီရိ အဓိပတိစကြာရှင်ဖြစ်တော်မူသော သံဂါယနာ ဒါယကာအလောင်းတော် သီရိစန္ဒာ́ရား မင်းတရားကြီးသည် ခ၊ ဆ၊ ပဉ္စာကိန်းကို ဖြိုပြီးနောက် လွန်လေပြီးသောအတိတ် သာသနာတော်မြတ် သက္ကရာဇ်သည်ကား ၂၅၁၉ နှစ်၊ လွန်လေပါပြီဘုရား၊ နောင်လာလတ္တံ့သော အနာဂါတ်သာသနာမြတ် သည်ကား ၂၄၈၁ ခုနှစ်၊ ကျန်ပါသေးသည်ဘုရား၊ ဥတုဖြင့်ကား မိုးဥတု ဝသန္တ၊ ဆောင်းဥတု ဟေမန္တ၊ နွေဥတု ဂိမန္တဟူ၍ သုံးပါးအပြား ရှိပါသည်ဘုရား။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဝါဆိုလပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့မှစ၍ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့အထိ ဝသန္တ မိုးဥတုဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့မှ တပေါင်းလပြည့်နေ့အထိ ဟေမန္တဆောင်းဥတုဖြစ်ပါ သည်ဘုရား။ တပေါင်းလပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့မှ ဝါဆိုလပြည့်နေ့ထိ ဂိမန္တနွေဥတုဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ ゞင်းဥတုသုံးပါး ပေါင်းမှတစ်နှစ်ဟု ခေါ်ပါသည်ဘုရား။ ထိုတစ်နှစ်တွင် လအရေအတွက်အားဖြင့် တန်ခူး(ပ) တပေါင်းဟူရာ တစ်ဆယ့်နှစ်လ ရှိပါသည်ဘုရား၊ ထိုတစ်ဆယ့်နှစ်လတို့တွင် ရာသီအားဖြင့်ကား တန်ခူးလ မိဿရာသီ(ပ) တပေါင်းလ မိန်ရာသီဟူ၍ တစ်ဆယ့် နှစ်ရာသီဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ ခုနှစ်ရက်သားသမီးတို့၏နံသော်ကား က ခ ဂ ဃ င တနင်္လာနံ(ပ) အ-တနင်္ဂနွေနံဟူ၍ ခုနစ်နေ့ သားတို့၏နံဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ ယခုလူတို့ခေါ်ဝေါ်အပ်သော ကောဇာသက္ကရာဇ်သည်ကား ၁၃ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလ မာသံ၊ ဆုတ်ဆယ်ရက် ဧကန်၊ စနေနေ့ နဂါးနံမှန်ပါသည့်အကြောင်း ရတနာမြတ်ဦးခေါင်းဖြင့် လျှောက်ထားတောင်းပန် အသနားခံဝံ့ပါ သည်ဘုရား။
(၆)ရေစက်ချ
editဩကာသ-ဩကာသ- ဩကာသ ဤကမ္ဘာသည်ကား ဘဒ္ဒကမ္ဘာမည်၏။ ဤသည်ကား မြင့်မိုရ်တောင်ဘက် လက်ယာဇမ္ဗုဒီပါကျွန်းမည်၏။ ဘုရားသည်ကား ငါးဆူတည်း၊ ယခု သာသနာသည်ကား ဂေါတမဘုရားသာသနာဖြစ်၏။ ယခုဖြစ်သောသာသနာသည်ကား ၂၅၀ဝဖြစ်၏။ ဒသရာဇာကောဇာသက္ကရာဇ်ကား ၁၃၁၈ခုဖြစ်၏။ (မူလသက္ကရာဇ် ကောဇာ သက္ကရာဇ်ကို ဖြစ်သည့် အတိုင်းကိုထည့်၍ဆိုပါလေ) မေ-အကျွနု်ပ် ပြုလုပ်ရသော ကုသိုလ်ကို မသုန ̈ရီသီပါစီသောငှာ၊ ရီစင်ကရားလက်ဖျားကိုင်၍ ဤရီစက်ကို သွန်းချလိုက်ပါသည်မှာ ဤရီစက်ကား ပထဝီကမ္ဘာ၌ ခန်းခြောက်လာသော ရီစက် မဟုတ်၊ နှစ်သိန်းလေးသောင်း အပေါင်းသင်္ချာ၊ မြီမျက်နှာကို စိုးပိုင်နေသော မသုန ̈ရီမ၏ဦးခေါင်း၌ တည်လှာသော ရီစက်သည် ဖြစ်စီသော လေးသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း၊ ရှစ်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း၊ တစ်ဆယ့်ခြောက်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း၊ သင်္ချေကမ္ဘာကြာမြင့်သော်လည်း မပျက်စီငြား မသုန ̈ရီဆံဖျား ရီစက်ချထားရာ နောင်ခါကျွနု်ပ်ရစီသော၊ မည်သည့်ကမ္ဘာ၊ မည်သည်ကကျွန်း၊ မည်သည့်ဘုရား မည်သည့်သက္ကရာဇ် မည်သည့်နှစ် မည်သည့်ရက်၌ မည်သည့်လူ၊ မည်သည်ကာလ မည်သည့်အချိန် မည်သည့်ကုသိုလ်ပြုသောအခါ သွန်းချလိုက်သော ရီစက်သည် ယခု ငါ့ဦးခေါင်း၌ ယခုထိသည် ငါကား မြင်လိုက် ကြားလိုက် သိလိုက်သည်ဟု မသုန ̈ရီ ဒေဝဘုမ္မိ သက်သီရှီနီ သက်သီအရာ တည်လှာသည် ဟောတု ဖြစ်စီကုန် သတည်း။
(၇)အမျှဝေ
editဤသို့ပြုရ မြတ်ပုညကို ကြီးထမြင့်ခေါင် မြင့်မိုရ်တောင်ဦး မကကျူးသား ကျေးဇူးအရှင် မွီးမိခင်နှင့် ဘခင်တို့အား ရငြားပါစီ အမျှဝီ၍ မသွီနိစ္စ ဤကာယကို စောင့်ထပီလတ် ကိုယ်စောင့်နတ်နှင့် မပြတ်စီရာ ပီးဝီငှာ၍ မေတ္တာဆွီညာ ဆရာသမ ဘိုးဘွားကစ ယမရာဇာ ဒေဝါယက္ခ ဣန ́ဘုမ္မာ အာကာသနဋ်း အထူးမှတ်ရာ အမြတ်ပုည ကုသလကို ရငြားပါစီ အမျှဝီ၍ သဗ္ဗေသတ္တာ သတ္တဝါဟု နာနာလောက အနန္တတွင် မပြတ်စင်ကာ သတ္တဝါသ ဘုံကိုးဝ၌ ဝိညာဏဌီတိ တည်ဘိခုနစ် ပါး များစွာလုံးစုံ ဘုံသုံးဆယ့်တစ် ဖြစ်ဖြစ်သမျှ ဝေနေယျတို့အား အမျှကုသိုလ် ပီးဝီလို၏ ထိုကုသလ ဤပုညကို အမျှရကြ သည်ဖြစ်စီသော မသုန ̈ရီ ဤမြီပံသု သေလာထုသည် သက်သီအမှု တည်စီသော။
(အမျှ... အမျှ...အမျှ...)
သာသနာငါးထောင် ကုန်အောင်စောင့်တတ် ရှင်နတ်မြတ်လည်း သီစေသော်၊ သရီဓာတ်ပေါင်း အပေါင်းစောင့်တတ် ရှင်နန်မြတ်လည်း သီစီသော ရီတွက်မရ များလှအနန္တော အနန္တ စကြာဝဠာ တိုက်တွင်းမှာလည်း ရငြားပါစီ ဤကောင်းမှုကို ကျွနု်ပ်ဝီသည် မသုန ̈ရီ သက်သီသာဓု ခေါ်စီသောဝ်။
(၈)ဆုတောင်းအန်
editကြကာသသည်၊ ဇမ္ဗူထွဋ်တင်
ဘုရားရှင်ကို၊ ထိပ်တင်စုပေါင်း
လက်ဆယ်ချောင်းဖြင့်၊ ပေါင်းရုံးခေါင်းတင်
တင်လျှင်ထိုထို၊ မြတ်ရှင်ပင်ကို
ပူဇော်လီလေ၊ အန်စွလေ။
ပူဇော်ပြီးမှ၊ ခုခါဖြစ်ရ
ဤဘဝ၌၊ ဆင်းရဲပူဆာ
ခံရပါသည်၊ နောင်လာသံသရာ
ဆက်များစွာဆွင်၊ မာသာပီတ
မိဘမျိုးဆွီ၊ ကျော်လူ့မြီတွင်း
တူနီတကွ၊ ဖြစ်ချစ်စွလေ
အန်စွလေ။
ဖြစ်သောကြမ္မာ၊ ဇမ္ဗူချာတွင်
သစ္စာလေးပါး၊ တည်ငြားသတိ
သမာဓိပညာ၊ ဌာရသလျှင်
မြတ်စွာလုံး၊ ရူပါဆင်းဝါ
နတ်သူဇာသို့၊ ဖြစ်စီသော်လေ
အန်စွလေ။
နတ်စသ်သူဇာ၊ ရုပ်ဝါထွန်းပ
သော်တာလသို့၊ ခါးပါးကသတ်
ရင်ကချပ်နှင့်၊ မညှိုးကိုယ်ရောင်
ခေါင်းတွင်ဆံသာ၊ စွာလတ်ညာသို့
ထုတ်ငြားရိုးညီ၊ သိင်္ဂီဖားလျား
စီရီထားသို့၊ ဗလံခွန်အား
ဆဒ ́န်အင်အား၊ ဆဒ ́န်ထောင်သောင်း
စုပေါင်းအညီ၊ ကျော်လုမြီတွင်
ဖြစ်စီသော်လေ၊ အန်စွလေ။
ခုအောင်ဖြစ်ခ၊ တောင်းဆုရန်၍
ညီနှင့်အည်းကို၊ မောင်နှင့်နှမ
ကွာမကွဲ၊ မျိုးလေးတိုင်လေ
ဝဿဝတီ၊ ထိုပြည်ရပ်၌
ဖြစ်စီသော်လေ၊ အန်စွလေ။
ဖြစ်သောကုသလ၊ ထိုဌာန၌
နှစ်ပါးမောင်နှံ၊ စည်းစိမ်ခံ၍
သားကတစ်ကျိပ်၊ မြီးကရာကျော်
စံပျော်နီရာ၊ ဝတိံသာ၌
စံပါရစီ၊ နံပါးရပ်ထက်
ဝင်မျိုးထွက်ကာ၊ စုံစွာရ၍
မြီးလှသားသျှေ၊ သွားလာသည့်လည်း
အန်စွလေ။
သာယာပျော်ပါ၊ နတ်မောင်အရွှီ
ခေါဘဏီနှင့်၊ ထက်မြီမိုးပွား
ဆင်းလာရောက်ငြား၊ နတ်သားဇာရဇ ီ
အရိန ́ဟခင်း၊ ထီးနန်းပြာသာဒ်
နှိုင်းတုလွတ်၍၊ မင်းလှရာဇာ
စကြာထိလု၊ ရန်သူမရ
ကျင့်သီလနှင့်၊ နှစ်ဝလူသူ
မçစီသော်လေ၊ အန်စွလေ။
မçစီပျော်ရာ၊ နီစဉ်ခါဝယ်
အရှင်အရိယျမိတ္တေ၊ ပွင့်မေခါလည်း
ဖူး၍ရလျှင်၊ ရတုံကျင်မှ
ဖူမြင်ရ၍၊ ပွင့်ဆဲတေဇာ
ကျွန်းပြည်သာ၌၊ ရတနာကို ရွှီမွီပြည့်စုံ
ကျောင်းတော်နီ၍၊ နတ်ပြည်မျိုးနှင့်
စည်ပင်သော်လေ၊ အန်စွလေ။
စည်ပင်သာယာ၊ ပြည်သာရောက်ငြား
ရှစ်ပါးပရိက္ခရာ၊ စုံစွာလည်းကမ်
ဧည့်ဝတ်မစဲ၊ လုပ်ကျွေးပါသော်
ပြည့်သည်ပါရမီ၊ ဆည်ဖို့ထွီသို့
ပြည့်လီပြီးမှ၊ ကျွတ်အားဗျာဒိတ်
ပညာဓိလည်း၊ အန်စွလေ။
ပညာဓိက၊ ရသောဆုမွန်
ရှစ်တန်အာစရ၊ အာသာဆယ်ပါး
ကျင့်တရားနှင့်၊ ငါးပါးစွန့်ခြင်း
သီတင်းဆောက်တည်၊ တောဝယ်ရသီ
ထွန်းညီဝိဇ္ဇာ၊ အရိယာလျှင်း
ဖြစ်စီသော်လည်း၊ အန်စွလေ။
ဖြစ်သည်မကြာ၊ တစ်ထောင့်ငါးရာ
ကိတ်သာကို၊ ရှောင်ခွာနိုင်ယောင်
ညောင်ပင်အောက်၌၊ ဆောက်တည်တူစွ
စရိယသည်၊ ကျင့်ပြီးသော်မှ
ပညာဓိက၊ ဘုရားအမှန်
ဖြစ်စီသော်လေ၊ အန်စွလေ။
လူနတ်ဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်လူနတ်ဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည်
သောင်းသောင်းသာဓုခေါ်ဆီသောဝ်...။[1]
ကိုးကား
edit- ↑ အသျှင်စက္ကိန္ဒ(ရခိုင်ပြည်နယ်) -ရခိုင်ယဉ်ကျေးမှုများ (၄) -p57