ပြက္ခဒိန်ဆိုရေ ဝေါဟာရကို ရခိုင်ပြည်၊ မြန်မာပြည်မာ ဇာခေတ်ကာလကစဗျာလ် အသုံးပြုလာ ခ ရေဆိုစာကို အတိအကျ မသိရသိပါ။ ယဂေလဲ့ အေနိတိုင် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း တွိဟိရရေ စာပီများစွာ ရို့မှာ ရခိုင်ဘုရင် ဘစောဖြူမင်းလက်ထက် ရွီးစပ်ခရေ ယင်းရခိုင်ဘုရင် ဘစောဖြူမင်းဧ့ သမီးတော် ဧချင်း က "ပြက္ခဒိန်"ဆိုရေ ဝေါဟာရကို အယင်ဆုံးရွီးသားခကြောင်း သုတေသီများ လေ့လာတွိဟိမ့်ရရေဆိုဧ့။ ယင်းဧချင်းကား ရခိုင်စာဆိုရှင် ဗဒူမင်းညိုဧ့ လက်ရာဖြိုက်ယာ မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးမာ ယှိအကျ ဆုံးဖြိုက်နီစာရေ ဧချင်းဖြိုက်ကြောင်းကိုလဲ အားလုံးက အသိဖြိုက်ကတ်ဘာလိမ့်မေ။
ယင်းရခိုင်မင်းဧ့ သမီးတော်ဧချင်းပါ ပြက္ခဒိန်ဆိုရေ ဝေါဟာရအသုံးရေ အေနိတိုင် ဆက်လို့သုံးစွဲမြဲ ဟိမ့်နီသိရေ ယင်းနန့်ခေတ်ပေါ်အသုံးမဟုတ်ဆိုစာ ထင်ရှားလှဧ့။ အေခုအခါ ပြက္ခဒိန်အစား "ပက္ခဒိန်"ဆိုပြီးကေလည်း ရွီးထုံးပြုနီကတ်ရေများကိုပါ တွိဟိမ့်နီကတ်သိဧ့။
အကျွန်ရို့ လေ့လာသိဟိမ့်ရသလောက်ဆိုကေ သက္ကတဘာသာ၊ ဘင်္ဂါလီစာပီရို့မာ ပြက္ခဒိန်ကို ပဉ္စကာ (အသံ ထွက်ဖွင့်ကာ)ဆိုပြီးကေ ရွီးသုံးကတ်ဘာဧ့။ ပါဠိဘာသာသုံး ဗေဒစိန္ဒာဋီကာမာလည်း ပဉ္စကာဆိုပြီးကေ ရွီးသုံးထားပါရေ။ အဓိပ္ပာယ်မှာ နိရက်တိကို ကန့်သတ်သားထားရေ နိစဉ် ကန့်သတ်တမ်းဒိုင်ယာရီ သဘောပင်ဖြိုက်ရေ။အေမာ ပြက္ခဒိန်မှန်လာ၊ ပက္ခဒိန်မှားလာဆိုစာ အကျွန်ရို့ ဆုံးဖြတ်ပီးချင်လို့မဟုတ်ပါ။
ပြက္ခဒိန်ဆိုရေ ဝေါဟာရရေ ပါဠိ-ပဝုတ္တဒိန၊ သက္ကတ-ပြုတ္တဒိန ဆိုရေဝေါဟာရက အခြေခံလာရေ ဆိုပြီးကေ ဘာသန္တရသုတေသီ ဆရာတန်ကြီးများဧ့ ယူဆချက်အရ လေ့လာသိဟိမ့်ရရေ။ နိရက်ကို ပြောပြဘာရေ။ ပြောဆိုရေ၊ ဟောပြရေ အရာဖြိုက်ကြောင်း အဓိပ္ပာယ်ဟိမ့်ရေ။
ယင်ပဝုတ္တ/ပြုတ္တကေ တစ်ချောင်းငင်ပြုတ်ပနာ ပြတ္တပိုင် ရွှေ့ပြောင်းပနာ ယင်းကနီပနာ ပြတ္တကေ တ္တရေ က္ခပိုင်ရွှေ့ ပြောင်းပနာ ပြက္ခဖြိုက်ပြီးဂေ ပြက္ခနန့် ဒိနစပ်ပနာ ပြက္ခဒိန ဖြိုက်လာရရေဆိုပြီးကေ ယူဆကတ်ရေ။ ပြက္ခဒိနကို ပါဠိပျက်ကေ ပြက္ခဒိန် ဖြိုက်လာရရေအကြောင်း အယူအဆကို လေ့လာနိုင်ရေ။
ရခိုင်မာ ပြက္ခဒိန်ကို ဇာခေတ်ကာလကပင် စဗျာလ်သုံးစွဲလာရေကို မသိရဂေလဲ ရာဇဝင်ရို့ မာ သက္ကရာဇ် ဖြိုခြင်းများကို ဓည၀တီခေတ်ကေစပနာ အိန္ဒိနန့် ညှိနှိုင်းပနာ အသုံးပြုလာခရာ ယင်အခါကစပနာ ပြက္ခဒိန်အသုံး ဟိမ့်လာခရေဆိုပနာ ယူဆရဘာရေ။
ရခိုင် ပြက္ခဒိန်ကို မြောက်ဦးခေတ် နရအဘယရာဇာ မင်းလက်ထက် ရဟန်းပညာဟိမ့်၊ လူပညာဟိမ့်များနန့် ညှိနှိုင်းပနာ ခရစ် ၁၇၆၁-ခုနှစ်၊ ကောဇာ သက္ကရာဇ် ၁၁၂၂-ခုနှစ်မာ အစည်းအဝေး ပြုပနာ ဝါဆိုလပြည့်နိနန့် သင်္ကြန်အတာ အတက်နိရို့ကို သတ်မှတ်ဗျာလ် နှစ်ပေါင်းနှစ်ထောင်အတွက် တန်ခူးလထပ် ပြက္ခဒိန်ကို ပြုလုပ်စီစဉ်လာခရရေ ဆိုဧ့။ ယင်းနောက် အင်္ဂလိပ်လက်ထက် အရောက်မာ စစ်တွေမြို့ ကျားရုပ်ဆရာတော် ဦးအဂ္ဂ၊ ရွှေစေတီဆရာတော် ဦးတေဇာရာမ၊ ဝတ်လုံတော်ရ ဦးထွန်းစံရို့ရေ ယင်နရအဘယရာဇာမင်းလက်ထက် ပြုလုပ်ခကတ်တေ ပြက္ခဒိန်ကို အမှီပြုပနာ သက္ကရာဇ် ၁၁၈၁-ခုနှစ်က ၁၂၉၀-ခုနှစ်အထိ (ခရစ် ၁၈၂၀-က ၁၉၂၉-ခုထိ) နှစ်ပေါင်း တစ်ရာ့တစ်ဆယ်အတွက် အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ၊ ရခိုင် သုံးဝါဒပါဝင်သော ပြက္ခဒိန်ကို စီစဉ်ထုတ်ဝီခကတ်ရေ။
ယင်းနောက် ၁၂၉၁-က ၁၂၉၅-ခုနှစ်အထိ (ခရစ် ၁၉၃၀က ၁၉၃၄ထိ) ငါးနှစ်အတွက် ဗေဒင်ဆရာ ဦးချင်းရှီနန့် ဦးဖြူသာအောင်ရို့က အင်္ဂလိပ်၊ရခိုင် နှစ်ဝါဒပါဝင်ရေ ပြက္ခဒိန်ကို ဓညဝတီပြက္ခဒိန်ဆိုရေ နာမေနန့် ထုတ်ဝေလာကတ်ရေ။
သက္ကရာဇ် ၁၂၉၅-ခုနှစ်ကစပနာ ဓညဝတီပြက္ခဒိန်နာမေနန့် နက္ခတ်ဗေဒင် ပညာဟိမ့် ဦးထွန်းလှခိုင်က အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ၊ ရခိုင် သုံးဘာသာနန့် တစ်နှစ်တစ်ကြိမ်ကျစီ ပြက္ခဒိန်ကို ဒေခုတိုင် နှစ်မပျက် ထုတ်ဝီလာကတ်တေ။ ယင်းအပြင် ၎င်းဦးထွန်းလှခိုင်က ဦးထွန်းစံဧ့ နှစ်တစ်ရာ့တစ်ဆယ် ပြက္ခဒိန်စာအုပ်ကို လက်ခံသော အနီနန့် အင်္ဂလိပ်၊ ရခိုင်၊ မြန်မာ သုံးဝါဒပါရေ နှစ်(၁၀၀) ပြက္ခဒိန် စာအုပ်ကြီးတစ်အုပ်ကို ခရစ် ၁၉၅၉က ၁၉၆၀ထိ၊ ရခိုင်-မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၂၂၀က ၁၃၂၂-ခုနှစ် စုစည်းစီစဉ်ပနာ ၁၃၂၂-ခု၊ နယုန်လမာ စစ်တွေမြို့ ဖဖြူလမ်း၊ ရခိုင်ခေတ် ပုံနှိပ်တိုက်မာ ရိုက်နှိပ်ထုတ်ဝေခပါရေ။
ဖော်ပြပါ မြောက်ဦးခေတ် နရအဘယရာဇာမင်းက ဒေခုတိုင် ဆက်ခံလာခရေ ပြက္ခဒိန်များအရဆိုကေ ရခိုင်ပြည်မာ တန်ခူးလကို ပထမတန်ခူးလ၊ ဒုတိဒေတန်ခူးလဆိုပနာ နှစ်လခွဲပနာ လထပ်ပြုခကတ် ရေ။ မြန်မာ ပြည်မာကား ပထမဝါဆိုလ၊ ဒုတိအေဝါဆိုလဆိုပနာ ဝါထပ်နှစ်ပြုလာခကတ်ရေ။ ယင်းကြောင့် ရခိုင်ပြည်မာ တန်ခူးလထပ်တေ (ဒွေစိတြ) ပြက္ခဒိန်နန့် မြန်မာပြည်မာ ဝါဆိုလထပ်ရေ ပြက္ခဒိန်ဆိုပြီးကေ မူဝါဒကွဲပြားလားခပနာ ဒေခုတိုင် ရှည်ကြာလာခရရေ။ အင်္ဂလိပ်ရို့ အုပ်ချုပ်လာကတ်တေအခါ အနောက်နိုင်ငံ ဝါဒ နီသွားပြက္ခဒိန် တစ်မျိုးလည်း ဝင်ရောက်လာခပနာ အေခုအခါမာ ရခိုင်ပြည်၌ ပြက္ခဒိန်မှာ သုံးမျိုး သုံးဝါဒနန့် ဟိမ့်လာခရရေ။
မြန်မာဝါဒ ပြက္ခဒိန်မှာ အသုံးများခရဂေလဲ ရခိုင်ဝါဒပြက္ခဒိန်ကိုလည်း သက်ဆိုင်ရာအစိုးရက လုံးဝပစ်ပယ်နိုင်ခြင်း မဟိမ့် အသိအမှတ်ပြုပနာခွင့်ပြုထားရရေ ယေနန့် အသုံးပြုသူများလည်း ဟိမ့်ကတ်တေ။ ယဂေလဲ မြန်မာဝါဆိုလပြည့်နိတိ တနိုင်ငံလုံး ရုံးပိတ်နိ သတ်မှတ်ပီးခဂေလဲ ရခိုင်ဝါဆိုလပြည့်နိမာကား သီးခြားရုံးပိတ်ရက် သတ်မှတ်ရက် မပီးထား ယေနလို့ သီတင်းသီလစောင့်ဖို့၊ ကုသိုလ်ကောင်းမှုလုပ်ဖို့ လူတိုင်းအားလပ်ခွင့် မရနိုင်ကတ်ဖြိုက်တေ။
ရခိုင်ရဟန်းတော်တိ အနီနန့်လဲ ရခိုင်ပြက္ခဒိန်မူအရ ဝါဆိုကတ်ရေ ပုဂ္ဂိုလ်များ ဟိမ့်ကတ်သိရေပိုင် မြန်မာဝါဒ ပြက္ခဒိန်မူအရ ဝါဆိုကတ်တေ ပုဂ္ဂိုလ်များလည်း အများကြီး ဟိမ့်လာကတ်ရရေ။ မြန်မာဝါဒမာပင် ဝါထပ် ရက်ငင်ကိစ္စရေ မရှင်းမလင်းဖြိုက်နီလို့ မြန်မာမင်းလက်ထက်ကစပနာ ဝိဝါဒကွဲပြားပနာ အင်္ဂလိပ် လက်ထက် အရောက်မာပိုပနာ ရဟန်းရှင်လူရို့ ပြဿနာအကြီးသန် ဖြိုက်ပေါ်လာခကတ်ရရေကြောင်း ဦးကုဏ္ဍလ ဆရာတော်ဧ့ အာကနသဇာ၀စိန္တာကျမ်း နောက်ဆက်တွဲက သက်သီခံ အထောက်အထား၊ စာတမ်း မှတ်တမ်းတိအရ လေ့လာသိဟိမ့်နိုင်ဘာရေ။ အမှန်မာ ဝါထပ်ရက်ငင်ရေ ဗုဒ္ဓခေတ် အလိုမကျဖြိုက်ခြင်း၊ ဝိနည်း ကျမ်းဂန် အယူအဆကွဲပြားခြင်း၊ ဗေဒသုတေသီများနန့် အစိုးရရို့က စနစ်ကျ မှန်ကန်မှုရအောင် ဆောင်ရွက် မပီးလာနိုင်ခြင်းရို့ကြောင့်လည်း ယင်ဝါဆိုဝါထပ်ပြဿာနာရေ ရဟန်းရှင်လူလောကမာ ဝိဝါဒဟိမ့်မြဲ ဟိမ့်နီကတ်ဖို့သာဖြိုက်ဧ့။
အေခု အကျွန်တင်ပြလိုက်ရေ ပြက္ခဒိန်ကား ရခိုင်တန်ခူးလထပ် ပြက္ခဒိန် မူပင်ဖြိုက်ရေ။ ယင်းပြက္ခဒိန်ကို ပီမာ ယှေးရခိုင် ဂဏန်းရို့နန့် ဇယားကွက်စဉ်နန့် ရွီးမှတ်ထားခရာ ၁၂၆၃-ခု ထိ တွိရရေ။ ပီစာ အရင်းအစကိုဒေါခါ ဇာနှစ်ကဆိုပြီးကေ မသိနိုင်ဘာဗျာလ်။ ပျက်စီး ကျိုးပျက်လားခယာ သက္ကရာဇ် ၁၂၃၇ -ခု နှစ်ကစပြီးကေယာ ဖတ်ရှုနိုင်ဘာရေ။ ဒေခု ပီမူအတူ အခြားအရပ်ရပ် ရခိုင်ဒေသတိမာ ရခိုင်မူပြက္ခဒိန်တိ ဟိမ့်ကောင်းဟိမ့်နိုင်ဘာသိရေ။
ဒေတင်ပြထားသော ပီမူလာ ရခိုင်ပြက္ခဒိန်စနစ်ရေ အေခုခေတ်စနစ်နန့် မတူဘာ။ ယှေးခေတ်စနစ်သုံး ပြက္ခဒိန်သာဖြိုက်ဘာရေ။ လပြည့်လကွယ်တိကိုယာ အဆုံးပြထားပနာ လဆန်းရက်စဉ်၊ လဆုတ်ရက်စဉ်တိကို စိုင်းစားပနာယာ ဖတ်ယူရဘာဖို့။ ယဂေလဲ့ တနင်္ဂနွေနိ၊ တနင်္လာနိစသော နိစဉ်များကား ဖော်ပြပနာဟိမ့်ဘာရေ။ ယင်းအပြင် ဂြိုဟ်စဉ်နန့် အမြင်နက္ခတ် စရေရို့ကိုလည်း ပြဆိုထားယေခါ ရှေးခေတ်ပြက္ခဒိန်စနစ် ဇာပိုင်ဟိမ့်ခ ရေ၊ ဇာပိုင်ပုံစံဟိမ့်ရေ စသော ဗေဒင်ပညာ ဗဟုသုတတိကိုပါ လေ့လာရဟိမ့်နိုင်ဘာရေ။ ယင်းအပြင် အေခု တင်ပြရေ ပြက္ခဒိန်မှာ ရခိုင်နရအဘယရာဇာမင်း လက်ထက်က သတ်မှတ်ခရေ ပြက္ခဒိန်ကို မူထားပနာ စီစဉ် ထားခခြင်းဖြိုက်ရာကား အေခုရခိုင်ပြက္ခဒိန်တိရေ ဒေဂုဖော်ပြပါ ပီမူလာ ပြက္ခဒိန်က ဆက်ကာ ဆက်ခံလာ ခရကြောင်း သိနိုင်ရေ။
အေခုနမူနာအဖြိုက် ပီမူရင်းက တစ်လအတွက် ပုံစံ(၁)၊(၂)ပြုပနာ ဖော်ပြလိုက်က်ရဘာရေ။ ယင်းပိုင်ဖော်ပြရာမာ ပီမူရင်းမာပြဟိမ့်ထားသော ဂဏန်းကိုလည်း နမူနာအဖြိုက်တင်ပြအပ်ရေ။ ဒေမာ သိသာရန်အေခု အများသုံး ဂဏန်းနန့်လည်း တင်ပြရခြင်းဖြိုက်ဘာရေ။
နမူနာပြပုံစံ(၁)၊(၂)ကို သိသာရန်မှာ ပုံစံ(၁)မာ အစရင်းလာ လဆန်းတစ်ရက်ဇယား ကွက်မာ ထိပ်စီး(၆) ရေ သောကြာနိကိုပြရေ။ ၎င်းအောက် ဝဲဘက်ကွက်မာဟိမ့် ၆၊၁၃၊၃၃ ရို့ရေ တနင်္ဂနွေဂြိုဟ်စဉ်ကို ဖော်ပြရေ။ ၎င်းအောက် ၀၊၁၀ ရေ တိထီနန့် ဃဋီကို ဖော်ပြရေ။
လက်ယာဘက်မာ ၆၊၂၁၊၃၉ ရို့ရေ တနင်္လာဂြိုဟ်စဉ်ကိုဖော်ပြရေ။၎င်းအောက် ၁၅၊၇ ရေ နက္ခတ် နန့် ဃဋီကို ဖော်ပြရေ။အေအတိုင်း လဆန်း ၂၊၃၊၄ ရက်စရေ ရက်စဉ် ရို့ကိုလည်း သိသာနိုင် ဘာရေ။ လပြည့်နိ၌ကား ဂြိုဟ်(၈)လုံး တိထီ၊ ဃဋီ၊ နက္ခတ် ဃဋီကိုပါ စုပေါင်းဖော်ပြရေဆိုပနာ သိကေတ်နိုင် ရေ။ လဆုတ်ဇယားကွက်ရို့၌လည်းအေနည်းအတိုင်း သိနိုင်ကတ်ဘာရေ။ ယင်းပြက္ခဒိန်ဧ့ ဂြိုဟ်၊ တိထီဃဋီ၊ နက္ခတ်ဃဋီရို့ဧ့ တွက်နည်းကိုလည်း ရှေးမူအရ ရခိုင်ပြည်သုံး မက္ခကာရန္တနည်းနန့် တွက်ဆ သိသာနိုင်ဘာရေ။
• (၁၉၇၅-ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလထုတ် ရခိုင်မဂ္ဂဇင်း အမှတ်(၂)မာ နက္ခတ်ဗေဒင် သုတေသီ နတ်မြစ်ဦးကုမာရ နာမေနန့် ဖော်ပြခယာဖြိုက်ရေ။)
ကိုးကား edit
အရှင်စက္ကိန္ဒ (ရခိုင်အေဉ်ကျေးမှုများ အမှတ်၆ က-)