မြောက်ဦးမြို့နယ်ရေ ရခိုင်ပြည်တွင် ပေါ်ပေါက်ခရေ ဓညဝတီ၊ ဝေသာလီ၊ လေးမြို့နန့် မြောက်ဦးဆိုသည့် ခေတ်လေးခေတ်တွင် နောက်ဆုံးခေတ်ဖြစ်ရေ မြောက်ဦးခေတ် မင်းနီပြည်တော် တည်ဟိရာမြို့ ဖြစ်ရေ။ မြောက်ဦးအား မြို့ဟောင်း ဟုလည်း ခေါ်ကတ်ရေ။ ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်တိဟိရာ ရခိုင်ယဉ်ကျေးမှုမြို့တော် လည်း ဖြစ်ရေ။ မြောက်ဦးမြို့တော်ရေ ကုလားတန်မြစ်နန့် လေးမြို့မြစ်အကြား ဝက်သထိုးတောင်တန်းအား ဗဟိုပြုကာ တည်ဟိရေ။
မြေသြဇာကောင်းရေ မြေနု ကျွန်းပေါ်အရပ်တိ ပေါတိရေ။ သစ်ဝါးပေါရေ တောတောင်တိ ပါဟိရေ။ မြောက်ဦးမြို့နယ်ရေ တောင်မြောက် ၃၁ မိုင်ခန့် ရှည်လျားပြီး ဧရိယာ ၄၉၁.၉၁ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းရေ။ မြို့နယ်ဧ့ ၃၂% ရေ မြေနိမ့်လွင်ပြင်တိ ဖြစ်ကတ်ရေ။
မြောက်ဦးမြို့နယ်ရေ မြောက်ဘက်၌ ချင်းပြည်နယ် ပလက်ဝမြို့နယ်၊ အရှေ့ ဘက်တွင် မင်းပြားမြို့နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် မင်းပြားနန့် ပေါက်တောမြို့နယ်၊ အနောက် ဘက်တွင် ပုဏ္ဏားကျွန်း၊ ကျောက်တော်မြို့နယ်ရို့နန့် ထိစပ်နီရေ။
မြောက်ဦးမြို့နယ်တွင် မြို့ပေါ်ရပ်ကွက် ၇ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု ၄၉ စုနန့် ကျေးရွာ ၂၄၈ ရွာဟိရေ။ လူဦးရေ စုစုပေါင်း ၂၂၆၈၉ ဦး ဟိရေ။ အိမ်ခြေ ၃၇၅၉၇ အိမ်၊ အိမ် ထောင်စု ၃၈၇၉၅ စု ဟိပြီး မြို့ပေါ်လူဦးရေ ၃၆၉၁ဝ ဦးဟိရေ။
မြောက်ဦးမြို့အရပ်ရေ ဝေသာလိခေတ် နောက်ဆုံးဘုရင် ပဲဖြူမင်း AD၇၈၀ ထိ စိုးစံခသည့် မင်းနီပြည်တော် ဖြစ်ခရေ။ လေးမြို့ခေတ်တွင် ရဟန်းသံဃာတိ သီတင်းသုံးရာအရပ် ဖြစ်ရေ။ ၁၄၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် မင်းစောမွန်က မြောက်ဦးအရပ်ကို မြို့တည်ပနာ မြို့ပြနိုင်ငံထူထောင်ခပြီး ထိုနန်းဆက်ရေ ၁၇၈၅ ခုနှစ်ထိ ရှည်ကြာခရေ။ မြောက်ဦးခေတ် ကောင်းစားစဉ်အခါက အိမ်ခြေ ၅၅၃၂၂၅ အထိ ဟိခပြီး အရှေ့တောင် အာရှတွင် အကြွယ်ဝဆုံးမြို့တော်အဖြစ် ဥရောပသားတစ်ဦးက မှတ်တမ်းပြုခရေ။
မြောက်ဦးမြို့ရေ ၁၇၈၅ မှ ၁၈၂၅ အထိ မြန်မာ ဓညဝတီမြို့ဝန်နီထိုင်ရာ အရပ်ဖြစ်ခပြီး ၁၈၂၅ ခုနှစ် အင်္ဂလိပ်ရို့ ရခိုင်သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် စစ်တွေမြို့ကို တည် ထောင်လိုက်သည့်အခါ မြောက်ဦးရေ မြို့ဟောင်းအမည် တွင်ကျန်ရစ်ရေ။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် မူလမြောက်ဦးမြို့ အမည်ကို တရားဝင်ပြန်လည်မှည့်ခေါ်ခရေ။
မြောက်ဦးမြို့နယ်တွင် စိုက်ပျိုးမြေ ၁၄၂၈၅၃ ဧက ဟိရေ။ လယ်မြေ ၁၃၀၉၂၅ ဧက၊ ယာမြေ ၁၉၃၁ ဧက၊ ဥယျာဉ်မြေ ၇၂၃၈ ဧက၊ ဓနိမြေ ၂၄၁၂ ဧကနန့် တောင်ယာ ၃၂၇ ဧက ဟိရေ။ မြို့နယ်ဧ့ အနောက်ခြမ်းကုလားတန်မြစ်ဝှမ်းလွင်ပြင်တွင် အတိ အပြား စိုက်ပျိုးရေ။ စပါးအမြောက်အမြား ထွက်ဟိရေ။ အခြားသီးနှံတိမှ ဘိုကိတ်ပဲ၊ မတ်ပဲ၊ တောင်ယာ၊ ငရုတ်၊ ဆောင်းငရုတ်၊ မုန်ညင်း၊ မြေပဲရို့ ထွက်ဟိရေ။ နှစ်ရှည်သီးပင် တွင် ကွမ်းသီးရေ အဓိကဖြစ်ရေ။ မြို့နယ်တောင် ဘက်ပိုင်း ကုလားတန်လွင်ပြင်နန့် လေးမြို့လွင်ပြင်အစပ်ဒေသတွင် ကွမ်းသီးအဓိကထွက်ဟိရေ။ တောတောင်ရို့တွင် သစ် လုပ်ငန်းတိဟိရေ။ ကြိုးဝိုင်းဧရိယာ ၂၈၆၉၅ ဧက ဟိရေ။ လေးမြို့မြစ်တစ်လျှောက် လမ်းခင်းကျောက် အမြောက်အမြား ထုတ်လုပ်ရေ။ ပုစွန်ကန် ၁ဝ၆ ကန်နန့် မွေးမြူ ဧရိယာ ၅၆၄ ဧကဟိရေ။
စစ်တွေ-အမ်း ကားလမ်းရေ မြောက်ဦးမြို့နယ်အား ၃၂ မိုင် ဖြတ်သန်းလား ရေ။ မြောက်ဦးနန့် စစ်တွေ ရေလမ်းအားဖြင့် မိုင် ၄၀ ဝေးရေ။ မြို့နယ်အတွင်း ကျေးရွာအတိစုရေ စက်တပ်လှေကိုသာ အားကိုးရရေ။
မြောက်ဦးမြို့နယ်တွင် ၂၅ ခုတင်ဆံ့ ဆေးရုံ ၁ ရုံ၊ ၁၆ ခုတင်ဆံ့ တိုက်နယ် ပြည်သူ့ဆေးရုံ ၃ ရုံ၊ ကျေးလက်ကျန်းမာရီးဌာန ၆ ခု၊ ကျေးလက်ကျန်းမာရီးဌာနခွဲ ၃၃ ခု၊ တိုင်းရင်းဆေးပေးခန်း ၁ ခုနန့် မိခင်နန့်ကလေး စောင့်ရှောက်ရီးဌာန ၁ ခုဟိရေ။ ၂ဝ၁၃ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် မြောက်ဦးအား ခရိုင်အဆင့် တိုးမြှင့်ပြီးနောက် မြောက်ဦးဟိ ၂၅ ခုတင်ဆံ့ ဆေးရုံအား ခုတင် ၁၀၀ ဆံ့ ဆေးရုံအဖြစ် တိုးချဲ့ဆောက်လုပ်ဆဲဖြစ်ရေ။ ပညာရီးဘက်တွင် မြောက်ဦးမြို့နယ်၌ အထက်တန်းကျောင်း ၃ ကျောင်း၊ အထက်တန်းကျောင်းခွဲ ၄ ကျောင်း၊ အလယ်တန်းကျောင်း ၅ ကျောင်း၊ အလယ်တန်း ງ ကျောင်းခွဲ ၁၁ ကျောင်း၊ မူလတန်းလွန်ကျောင်း ၂၂ ကျောင်း၊ မူလတန်းကျောင်း ၁၅၀၊ မူလတန်းကျောင်းခွဲ ၅ ကျောင်းနန့် ဘုန်းတော်ကြီးပညာသင်ကျောင်း ၈ ကျောင်းဟိရေ။ မြောက်ဦးအထက်တန်းကျောင်းကို ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခရေ။ မြို့ရေပေးရီးနန့် ပတ်သက်ပနာ မြို့တောင်ဘက်ဟိ လက်ဆည်ကန် (မြောက်ဦးခေတ်)မှ ရေအား မြို့တွင်း သောက်သုံးရေအဖြစ် ပေးဝေရေ။ မြို့တွင်း၌ ရေဂါလံ ၃၇ သန်းဆန့် မြေသားရေကန် ၁၂ ကန် ဟိရေ။
လုံခြုံရီးနန့်ပတ်သက်ပနာ မြောက်ဦးမြို့မရဲစခန်း၊ မြောင်းဘွေရဲစခန်း၊ ပျားတဲ ရဲကင်းစခန်းနန့် တိမ်ညိုရဲကင်းစခန်းတိ ဟိရေ။ မြို့မရဲစခန်းနန့် မြောင်းဘွေနယ်မြေ ရဲစခန်းရို့တွင် ပထမသတင်းပေးတိုင်ချက် လက်ခံရေ။ မြောက်ဦး၌ တပ်မတော်မှ ခမရ ၃၇၇၊ ၃၇၈၊ ၅၄ဝ တပ်ရင်း ဌာနချုပ်တိဟိရေ။
မြောက်ဦးမြို့နယ်အတွင်း ရခိုင်အတိစုနီထိုင်ရေ။ ခမီနန့် ချင်း အတော် အသင့်ဟိပြီး ဒိုင်းနက်နန့် သက် အနည်းငယ်ဟိရေ။ ဘင်္ဂါလီတိလည်း ဟိရေ။ ဘင်္ဂါလီရွာ ၁၆ ရွာခန့်ဟိရေ။
မြောက်ဦး၌ မြောက်ဦးခေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘာသာရီး အဆောက်အအုံတိစွာ ဟိရေ။ ဘာသာရီးအဆောက်အအုံ သက်သက်သာမက ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်တိ လည်း ဖြစ်ရေ။ မြောက်ဦးရေ နှစ်ပေါင်း ၃၅၅ နှစ်တိုင်တိုင် မင်းနီပြည်တော်ဖြစ်ခ ပနာ ရခိုင်သမိုင်းအမွေအနှစ်တိ ပေါရေ။ ပုဂံကဲ့သို့ပင် ရှေးဟောင်းဘုရားပုထိုး ပေါတိ ရေ။ သျှစ်သောင်း၊ ထုက္ကသိမ်၊ အံတော်သိမ်၊ ရတနာပုံ၊ ကိုးသောင်း၊ သကျမာန်အောင်၊ ရတနာ့မာန်အောင်၊ ဇိနမာန်အောင်၊ ဘုရားပေါ်၊ လောကမာန်အောင်၊ မင်္ဂလာမာန်အောင် စေတီပုထိုးတိ ထင်ရှားရေ။ သျှစ်သောင်း၊ ထုက္ကသိမ်နန့် အံတော်သိမ်ရို့မှာ ရခိုင် ယဉ်ကျေးမှု ပြတိုက်ကြီးတိလည်း ဖြစ်ကတ်ရေ။ သျှစ်သောင်းဘုရား၌ အာနန္ဒစန္ဒြမင်း ကျောက်စာ (AD ၇၂၉) ဟိရေ။ ထို့ပြင် ဝေသာလီ ဘုရားကြီး၊ ဝေသာလီမြို့ဟောင်းနန့် လောင်းကြက်မြို့တော်ရို့မှာလည်း ထင်ရှားရေ။
ရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်၊ နန်း တော်ရာကုန်း၊ မြို့တံတိုင်းတိနန့် ကျုံး ၂၄ ခု၊ လက်ဆည်ကန်၊ အနုမကန်ရို့ရေလည်း ထင်ရှားသည့် ရှေးဟောင်းလက်ရာတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ရှေးဟောင်းသုတေသနမှ ထိန်းသိမ်း ထားနိုင်သည့် ပုထိုးစေတီမှာ ၁၃၉ ဆူဟိရေ။ ထို့ကြောင့် ခရီးလားလုပ်ငန်းဟိရေ။ နှစ်စဉ် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးလား ၇၀ဝ၀ ခန့်လာကတ်ရေဟု ဆိုရေ။
မြောက်ဦးမြို့ရေ ပွင့်လင်းရာသီ၌ ဘုရားဖူးတိဖြင့် စည်ကားရေ။ သျှစ်သောင်း ဘုရားပွဲကို နှစ်စဉ်မေလတွင် ကျင်းပလေ့ဟိပြီး ပြိုင်လောင်းပွဲ(လှေပြိုင်ပွဲ)၊ ရခိုင်ရိုးရာကျင်ပွဲ (နပမ်းသတ်ပွဲ) ရို့ဖြင့် စည်ကားရေ။
ကိုးကား
editမောင်မောင်စိုး (မြောက်ဦးစစ်တမ်း)