တည်နီရာ
editမြောက်ဦးနန်းတော်ကုန်းဧ့ မြောက်ဘက်တစ်မိုင်ခန့်အကွာတွင် တည်ဟိပါရေ။ အရှေ့မြတန်ဆောင်းစေတီ တော်ဧ့မြောက်ဘက် စန္ဒရာမကျောင်းတိုက်ဟောင်းဧ့ တောင်ဘက်တွင်ကျရောက်ပါရေ။
ကုသိုလ်သျှင်
editမြောက်ဦးမြို့တည် နန်းတည်ဘုရင် မင်းစောမွန်ရေ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၇၉၂) ခု၊ အေဒီ (၁၄၃၀) ခုနှစ်တွင် တည်ထားလှူဒါန်းခပါရေ။
သမိုင်းအကျဉ်း
editဘုရင်မင်းစောမွန်မှာ လောင်းကြက်မြို့ဟောင်းမှ ပြောင်းလာပြီး မြောက်ဦးမြို့တော်သစ်အား တည်ဆောက်ရန် ထီးတည်၊ နန်းတည်ရေနန့်တပြိုင်နက် မုတ်ဆိတ်တော်စေတီတော်ကိုလည်း မြို့တည်ဘုရားအဖြစ် တည်ဆောက်လှူဒါန်း ခရေဟုသိဟိရပါရေ။ မုတ်ဆိတ်တော်စေတီတော်မှာ မြောက်ဦးမြို့တည်ဘုရားတိထဲတွင် တစ်ဆူအပါအဝင်ဖြစ်ပါရေ။ မြတ်စွာဘုရားဧ့ မုတ်ဆိတ်တော်ဓါတ်တော်ကို ဌာပနာထည့်ပနာ တည်ထားလှူဒါန်းခလို့ မုတ်ဆိတ်တော်စေတီဟု ခေါ်တွင်ခြင်းဖြစ်ပါရေ။ မုတ်ဆိတ်တော်စေတီတော်ကို ပေ(၁ဝဝ)ခန့်မြင့်သော တောင်ကုန်းပေါ်တွင် တည်ထားပါရေ။ တောင်ကုန်းမှာ (၂)ဆင့်ဖြစ်ပြီး အပေါ်ဆုံးတွင် မုတ်ဆိတ်တော်စေတီတော်တည်ဆောက်ထားပြီး ဒုတိယအဆင့်တွင် တောင်ဘက်၌ ကျောက်ဂူစေတီဟောင်းရာတစ်ခု ကျောက်ပုံတွေ့ဟိရပြီး မြောက်ဘက်တွင် ပိဋကတ်တိုက်တစ်လုံး တွေ့ဟိရပါရေ။ မုတ်ဆိတ်တော်တောင်ကုန်းဧ့ မြောက်ဘက်တွင် စန္ဒရာမကျောင်းတော်ရာဟောင်း တစ်ခုဟိပါရေ။ လက်ဟိ ကျောင်းတံတိုင်းဝင်းအတွင်း တွေ့ဟိနိုင်ပါသေးရေ။ မြောက်ဦးမြို့ဟိ ရှေးဟောင်းကျောင်းတိုက်ကြီး (၄၀) တွင် (၁) တိုက်အပါအဝင်ဟု သိဟိရပါရေ။ ဘုရင်မင်းစောမွန်မှ စန္ဒရာမဆရာတော်ကို လှူဒါန်းခသောကျောင်းတော်ဖြစ်ပနာ စန္ဒရာမကျောင်းတိုက်ဟု ခေါ်တွင်ခြင်းဖြစ်ပါရေ။ မုတ်ဆိတ်တော် စေတီတော်ကြီးဧ့ အရှေ့ဘက်မျက်နှာစာတွင် ခြေတော်ရာတစ်ဆူဟိခပါရေ။ ရွှံ့စေးတွင် ဖိနှိပ်ထားသကဲ့သို့ ကျောက်ဖျာကြီးပေါ်တွင် ခြေတော်ရာချထားပါရေ။ စက်လက္ခဏာတိမပါဟိဘဲ စင်းချောခြေတော်ရာပုံစံမျိုးဖြစ်ပါရေ။ ယခု သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီးတွင် ပူဇော်ထား ပါရေ။ စေတီတော်ကြီးဧ့ အနီာက်ဘက်တွင် သင်္ကန်းအတွန့်အလိပ်တိကို အနုစိတ် ထွင်းထုထားသော ဆင်းတုတော်ကြီးတစ်ဆူဟိခပါရေ။ အိန္ဒိယပြည် တက္ကသီလာမှ ဆင်းတုတော်ပုံစံမျိုးဖြစ်ပါရေ။ ယခု ကျိုးပဲ့ပျက်စီးနီ ပါရေ။
ဗိသုကာလက်ရာ
editမုတ်ဆိတ်တော်စေတီတော်မှာ ကျောက်ဖြင့်တည်ဆောက်ထားရေ စေတီတော်တစ်ဆူဖြစ်ပြီး စေတီတော် အောက်ခြေအချင်း ပေ (၅၀)ခန့်ဟိပြီး အမြင့်ပေ (၅၀)ခန့်ဟိပါရေ။ စေတီတော်မှာ လုံးပိတ်ဖြစ်ပြီး ဝေသာလီခေတ် စတူပါစေတီငယ်ပုံစံမျိုး ဖြစ်ပါရေ။ အရှေ့ဘက်တွင် နံရံကပ်မုခ်ငယ်တစ်ခုဟိပါရေ။ မုခ်အတွင်းဟိ ပလ္လင်ကျောက်ဆစ် လက်ရာမှာအလွန် လက်ရာမြောက်လှပါရေ။ ရခိုင်စိတ္တလင်္ကာရ အနုပန်းလက်ရာတိမှာ ဆန်းပြားလှပါရေ။ မြောက်ဦးခေတ် အစောပိုင်းလက်ရာဖြစ်ပြီး ပလ္လင်ကျောက်ဆစ်လက်ရာတိ ပျက်စီးစပြုနီပေရေ။ ပလ္လင်ထက်မှ ဆင်းတုတော်မှာ ယခုပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့ စမြုံတော် ဓာတ်စေတီတော်အာရုံခံသိမ်တွင် အပူဇော်ခံလျက် ဖူးတွေ့ရပါရေ။ မူလက စေတီတော်ရင်ပြင် ထောင့်လေး ထောင့်တွင် အရံစေတီလေးဆူဟိရေဟု သိဟိရပါရေ။ ရင်ပြင်တော်ကိုလည်း ကျောက်ဖျာကြီးတိဖြင့် ခင်းထားပါရေ။ စေတီတော်မှာ ပစ္စယံ (၃)ဆင့်ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး ခေါင်းလောင်းမှောက် အထက်တွင် ဓာတုဂဗ္ဗလေးထောင့်တိုက်ကိုတင်ထားကာ ထီးတော်ကို ဒယ်အိုးမှောက်ကဲ့သို့ မှိုပွင့်သဏ္ဍာန်တင်လှူ ပူဇော်ထားပါရေ။ စေတီတော်မှာရိုးရှင်းပြီး ခန့်ညားထည်ဝါလှသော စေတီတော်တစ်ဆူပင်ဖြစ်ပါရေ။
ကိုးကား
editမြောက်ဦးဒေသ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦးများ (ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမူဝန်ကြီးဌာန) -၂၀၁၅