မက်စီဒို မှအလက်ဇန္ဒား ၃(၂၀/၂၁ ဇူလိုင် ၃၅၆-၁၀/၁၁ ဇွန် ၃၂၃ ဘီစီ) မဟာအလက်ဇန္ဒားအဖြစ် ထင်ရှားခရေ။ အလက်ဇန္ဒါးဆိုရေမှာ ဂရိ ဘာသာဖြင့် Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας, alexo ကာကွယ်ခြင်း၊ ကူညီခြင်း ဟုတွင်ပြီး aner မှာ လူ ကို ဆိုလိုရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ကာကွယ် စောင့်ရှောက် နိုင်စွမ်းသူ ဟု ဖွင့်ဆိုနိုင်ပေမည်။ ၎င်းရေ ရှေးဂရိနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း မက်စီဒိုးနီးယားမှ ဘုရင် တစ်ပါး ဖြစ်ရေ။ ဘီစီ ၃၅၆ တွင် Pella (မက်စီဒိုးနီးယား အလယ်ပိုင်း)တွင် ဖွားမြင်ခပြီး အရစ္စတိုတယ် ထံတွင် အသက် ၁၆ နှစ်ထိ ပညာသင်ကြားခရေ။ အသက် (၃၀) တွင် အကြီးမားဆုံး အင်ပါယာ တစ်ခုကို ချဲ့ထွင်နိုင်ခပြီး ၎င်းဧ အင်ပါယာ ရေ Ionian Sea မှ Himalayas ထိကျယ်ပြန့်ခရေ။ ၎င်းလက်ထက်တိုက်ခရေ တိုက်ပွဲတိတွင် ရှုံးနိမ့်ခခြင်း မပီးရေကြောင့် စစ်သမိုင်း တွင် အအောင်မြင်ဆုံးရေ စစ်ခေါင်းဆောင်အဖြစ် အတူမပီး ထင်ရှားသူဖြစ်ရေ။၎င်းဧ အင် ပါယာရေ မျက်မှောက်ခေတ်တွင် ဂရိ မှ ပါကစ္စတန် ထိ ကျယ်ပြန့် လီရေ။
| Alexander the Great | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Basileus of Macedon, Hegemon of the Hellenic League, Shahanshah of Persia, Pharaoh of Egypt, Lord of Asia | |||||
 "Alexander fighting king Darius III of Persia", Alexander Mosaic, Naples National Archaeological Museum. | |||||
| King of Macedonia | |||||
| Template:Wp/rki/ifempty | ဘီစီ ၃၃၆–၃၂၃ | ||||
| ယှေ့မင်းဆက် | Philip II | ||||
| နောက်မင်းဆက် | Alexander IV Philip III | ||||
| Pharaoh of Egypt | |||||
| Template:Wp/rki/ifempty | ဘီစီ ၃၃၂–၃၂၃ | ||||
| ယှေ့မင်းဆက် | Darius III | ||||
| နောက်မင်းဆက် | Alexander IV Philip III | ||||
| King of Persia | |||||
| Template:Wp/rki/ifempty | ဘီစီ ၃၃၀–၃၂၃ | ||||
| ယှေ့မင်းဆက် | Darius III | ||||
| နောက်မင်းဆက် | Alexander IV Philip III | ||||
| King of Asia | |||||
| Template:Wp/rki/ifempty | ဘီစီ ၃၃၁–၃၂၃ | ||||
| ယှေ့မင်းဆက် | New office | ||||
| နောက်မင်းဆက် | Alexander IV Philip III | ||||
| မွီးဖွား | ၂၀ သို့ ၂၁ ဇူလိုင် ဘီစီ ၃၅၆ Pella, Macedon | ||||
| ကွယ်လွန် | ၁၀ သို့ ၁၁ ဇွန် ဘီစီ ၃၂၃ (အသက် ၃၂) ဘေဘီလုံ | ||||
| အိမ်ထောင်ဖက် | Roxana] of Bactria Stateira II of Persia Parysatis II of Persia | ||||
| သားသမီးတိ | Alexander IV | ||||
| |||||
| ဂရိ |
| ||||
| Dynasty | Argead | ||||
| ခမည်းတော် | Philip II of Macedon | ||||
| မယ်တော် | Olympias of Epirus | ||||
| ကိုးကွယ်မှု | Greek polytheism | ||||
ဘီစီ ၃၃၆ တွင် အလက်ဇန္ဒားဧဖခင်ဖြစ်သူ မက်စီဒိုးနီးယား ဘုရင် ဖိလစ် ၂ လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် ထီးနန်းဆက်ခံခရေ။ ဖိလစ်သေဆုံးပြီး နောက် အလက်ဇန္ဒားရေ ဖခင်သိမ်းပိုက်ခရေ အင်ပါယာနန့် တိုက်ရည်ခိုက်ရည်ပြည့်ဝပြီး ဖြစ်ရေ စစ်တပ်ကို အမွေရပီး ခရေ။ ၎င်းရေ ဂရိစစ်သေနာပတိချုပ် ရာထူးကိုခန့်အပ်ခံရပြီးနောက် ဖခင်လက်ထက် နယ်မြေချဲ့ ထွင်ရီး စီမံချက်ကို ဆက်လက် ဆောင်ရွက်ခရေ။ ဘီစီ ၃၃၄ တွင် Achaemenid အင်ပါယာအား ကျူး ကျော်သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် Asia Minor အား အုပ်ချုပ်သည့် အချိန်မှစရျ် ၁၀ နှစ်ခန့်ထိ စစ်ပွဲတိဆက်တိုက် ဆင်နွဲခရရေ။ Issus တိုက်ပွဲ, Gaugamela တိုက်ပွဲရို့ဖြင့် Persia ရို့ဧ ဩဇာကို ချိုးဖဲ့ခရေ။ ယပြီးနောက်ပိုင်းတွင် Persia ဘုရင် Darius III ကိုအောင်နိုင်ကာ Persia အင်ပါဧ အသျှင်သခင်ဖြစ်လာခ ရေ။ မျက်မှောက်ခေတ်တွင် Adriatic ပင်လယ် မှ Indus မြစ်ထိ ကျယ်ဝန်းရေ။
(အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်-)ရေ ဖခမည်းတော် မက်စီဒိုးနီးယားဘုရင် ဖိလစ်နန့် မယ်တော် အိုလံပီယာမှ ဖွားမြင်သည့်သား ဖြစ်ရေ။ မွေးဖွားပြီးနောက်တွင် ဖခမည်းတော်ဖိလစ်မှာ မက်စီဒိုးနီးယားမှ မြောက်ဘက်နယ် တဖဲ့ချေနန့် တောင်ဘက် ဂရိနိုင်ငံတိကို သိမ်းယူပြီးဖြစ်ရေ။ ငယ်စဉ်ကပင် ထက်မြက်သည့်အလျှောက် အသက် ၁၃ နှစ်တွင် ဆရာဖြစ်သူ အရစ္စတိုတယ်ဧ သွန်သင်ပြသမှုတိကို ခံယူပြီး အသက် ၂၀ တွင် ဖိလစ်လုပ်ကြံခံရသဖြင့် ဂရိရို့ဧဘုရင် ဖြစ်လာတော့ရေ။ နန်းတက်စတွင် လက်အောက်ခံတိက မက်စီဒိုးနီးယားဧ အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လွတ်မြောက်ရန် အကြံဖြင့် ပုန်ကန်ကတ်ရေ။ ယကေလည်း ငယ်ရွယ်သည့် အလက်ဇန္ဒားရေ အဆိုပါ တွန်းလှန်မှုတိကို ရက်စက်စွာ နှိမ်နှင်းပြခြင်းဖြင့် ငြိမ်ဝပ်စေခရေ။
နယ်ပယ်ချဲ့ထွင်ခြင်း
editဘီစီ ၃၃၄ မှစကာ အလက်ဇန္ဒားဧ နယ်ပယ်ချဲ့ထွင်မှုကို မရပ်မနား စတင်တော့ရေ။ ရှေးဦးစွာ တပ်တဖဲ့ချေကိုသာ ဂရိတွင် အစောင့်အနိန်နန့် ချန်ထားပြီး စစ်ရေ ၃၅၀၀၀ ဖြင့် ပါရှန်းအင်ပါယာကို ထိုးစစ်ဆင်ရေ။ ထိုစဉ်က အာရှမှ နှစ် ၂၀၀ သက်တမ်းပီး ပါရှန်းအင်ပါယာ (အီဂျစ်မှ အိန္ဒိယထိ) မှာ ဂရိရို့နယ်မြေနန့် နှိုင်းယှဉ်ကေ အလွန့်အလွန်မှ ကြီးကျယ်လှသဖြင့် ငယ်ရွယ်သည့် အလက်ဇန္ဒားဧ အင်အားမှာ ပျက်ရယ်ပြုဖွယ် အဆင့်ပင်ဖြစ်နီရေ။ ယကေလည်း အမှန်တကယ် တိုက်ခိုက်ရေနန့် ပါရှားရို့ သိလာရေမှာ ဖိလစ်ဘုရင်က သားဖြစ်သူအတွက် အမွေချန်ရစ်ပီးခရေ ဂရိ-မက်စီဒုံ တပ်ပေါင်းရို့ဧ စစ်ရီးစွမ်းရည်မှာ အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ စုစည်းထားသည့် ပါရှန်းအင်ပါယာဧ တပ်ထက် တိစွာသာလွန်ကြောင်းပင်ဖြစ်ရေ။ သို့ဖြင့် ပါရှန်းအင်ပါယာဧ အနောက်ဘက်မျက်နှာစာ အာရှမိုင်းနားဒေသတိဖြစ်ရေ ဂနိ ဆီးရီးယား၊ လက်ဘနွန်၊ အစ္စရီး၊ ပါလက်စတိုင်း၊ ဂါဇာ၊ အီဂျစ်ရို့မှာ အလက်ဇန္ဒားဧ လက်အောက်ကို အချိန်တိုအတွင်း ကျရောက်ပြီးနောက် အီဂျစ်မှ ရဟန်းတိက သူ့အား ဖာရိုဘွဲ့ဖြင့် ပူဇော်ကာ နတ်ဘုရားတစ်ပါးအဖြစ် သတ်မှတ်ကြေညာပီးရေ။ ထိုတိုက်ပွဲစဉ်တိအတွင်း ခက်ခဲသည့် တိုက်ပွဲဟူပနာ ဖီနီစီယမ်ကျွန်းမှ တိုင်ရာမြို့ခံတပ်ကို ၇ လကြာ တိုက်ရရေသာပီးရေ။ ထိုစဉ်က ပါရှန်းဧကရာဇ် ဒရိုင်းယပ်စ်-၃ က ပါရှားနယ် တစ်ဝက်ပီးကာ စစ်ပြေငြိမ်းရန် ကမ်းလှမ်းကေလည်း လက်မခံခပေ။ ထိုကိစ္စနန့် ပတ်သတ်ပနာ စစ်သူကြီး ပါမီနီယိုက "ငါသာ အလက်ဇန္ဒားဖြစ်ရင် ဒီကမ်းလှမ်းချက်ကို လက်ခံမိမယ်။"ဟု ဆိုရေကို အလက်ဇန္ဒားကလည်း "ငါသာ ပါမေနီယိုဆိုရင်လည်း ဒီကမ်းလှမ်းချက်ကို လက်ခံတာပေါ့။" ဟုပြန်လည်ချေပခရေ။
အီဂျစ်မှ အာရှဖက်သို့ ပြန်လှည့်ပြီး ဘီစီ ၃၃၁ တွင် ဂေါဂါမီလာတိုက်ပွဲ၌ မိမိထက်အင်အားတိစွာ သာလွန်သည့် ပါရှန်းတပ်မကြီးကို အပြတ်အသတ် နိုင်သဖြင့် ဘေဘီလုံသို့ ဆက်လက်ချီတက်ရေ။ နောက် ပါရှန်းမြို့တော်တိဖြစ်ရေ စုစု နန့် ပါစီပိုလစ် ရို့ဆီ ချီတက်ရေ။ ယင့်အချိန်တွင်ပဲ ပါရှန်းဧကရာဇ် ဒရိုင်းယပ်စ်-၃ က လက်နက်ချရန် ကြံရာ သူဧ နောက်လိုက်တိက သတ်ဖြတ်လိုက်ကြသည့်အတွက် အီရန် (ပါရှန်း) ရို့အင်အားမှာ ပြိုကွဲခြင်းသို့ရောက်လီရေ။ ဘီစီ ၃၃၀ မှ သုံးနှစ်အတွင်း ပါရှန်းတပ် အကြွင်းအကျန်တိကို နှိမ်နှင်းပြီး အီရန်အရှေ့ဘက်ခြမ်းကို သိမ်းယူရေ။
နောက်ဆုံး အချိန်ကာလတိ
editတစ်နှစ်နီးပါးမျှ ပါရှားတွင်အခြီချကာ တည်ငြိမ်ရီးကို ဆောင်ရွက်ပြီး အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်းသို့ ချီတက်သိမ်းသွင်းပြန်ရေ။ ယကေလည်း ဆိုးဝါးလှသည့် အိန္ဒိယတောတောင်နန့် ရာသီဥတုဒဏ်ကြောင့် လည်းကောင်း၊ မိမိတပ်သားတိက အိမ်ပြန်ရန် ဆန္ဒပြင်းပြရေကြောင့် လည်းကောင်း ဂရိသို့လှည့်ပြန်ရရေ။ ထိုမတိုင်မှီက အာရှမှ ပါရှန်းတိရေ မိမိရို့ ဂရိတိထင်သပိုင် အရိုင်းအစိုင်းတိ မဟုတ်ကြောင်း၊ ပါရှန်းရို့တွင်လည်း ထူးချွန်သည့် အရည်အသွေးတိ ကိုယ်စီပီးကြောင်း နားလည်ပြီး မိမိဧ ဂရိ-မက်စီဒုံ စစ်ရေတိကို ပါရှန်းသူတိနန့် လက်ထပ်စီရေ။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ဒရိုင်းယပ်စ်ဧ သမီးတော်နန့် လက်ထပ်ရေ။ ယင်းပိုင် ဂရိ-မက်စီဒုံ-ပါရှန်း ဗဟုယဉ်ကျေးမှု အင်ပါယာကို တည်ထောင်ကာ မိမိကအုပ်စိုးရန် ကြံရွယ်ခရေ။ ဘီစီ ၃၂၃ ဇွန်လဦးကာလ ၊ နောက်တစ်ကြိမ် အိန္ဒိယသို့ ချီတက်ရန် စစ်ပြင်စဲ ဘေဘီလုံမြို့တော်တွင် ရုတ်တရက် အပြင်းဖျားနာကာ ၁၀ ရက်အကြာတွင် အသက် ၃၂ နှစ်သာပီးသေးသည့် စစ်ဘုရင်ကြီး မဟာအလက်ဇန္ဒား နတ်ရွာစံလီရေ။ ၎င်းနတ်ရွာစံရေနန့် ၎င်းဧအင်ပါယာမှာလည်း ပြိုကွဲလီရေ။ အကြောင်းမှာ မည်သူ့အား နန်းဆက်ခံရန် မိန့်မှာဖူးရေ မပီးသဖြင့် ၎င်းဧပိုင်နက်တိကို စစ်သူကြီးတိက အပိုင်းပိုင်း ခွဲယူလားကြခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ထိုနယ်မြေလုပွဲတွင် မိခင်၊ မိဖုရားတိနန့် သားသမီးတိမှာ ဓားစာခံအဖြစ် အသတ်ခံရကြရှာရေ။
အရည်အချင်းတိ
edit
မဟာအလက်ဇန္ဒားရေ အသက် ၂၀ နန်းတက်ပြီး အသက် ၃၂ နတ်ရွာစံရေထိ တိုက်သမျှစစ် ရှုံးဖူးရေမပီးချေ။ ယင်းပိုင်ဖြစ်ရရေမှာ-
- ဖခမည်းတော်ဖိလစ်ဘုရင် အမွေပီးခသည့် စစ်တပ်မှာ အလွန်အရည်အသွေး၊ တိုက်ခိုက်နိုင်စွမ်း ကောင်းလွန်းရေ။ ခြီလျင်တပ်က လှံတံရှည်တိကို အားပြုကာ စနစ်တကျ တိုက်ခိုက်တတ်ပြီး နောက်မှ မြင်းတပ်ကလည်း သေနင်္ဂဗျူဟာကို အကောင်းဆုံး ပုံဖော်နိုင်ရေ။
- မဟာအလက်ဇန္ဒားဧ အလွန်ရဲရင့်သည့် ပင်ကိုစိတ်ဖြစ်ရေ။ အနိုင်တိုက်ရန် ဆုံးဖြတ်ရေနန့် မိမိကိုယ်တိုင် မြင်းတပ်ကို ဦးဆောင်ကာ ရှေ့ဆုံးမှတိုက်လေ့ပီးရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် စစ်ရေရို့လည်း “မိမိရို့ဘုရင်ရေ သူမလုပ်ဝံ့ဘဲ ငါရို့ကို မခိုင်း။” ဟုနားလည်ပြီး ၎င်းနန့်အတူ တိုက်ပွဲဝင်ရေ။ စစ်ပွဲကို ကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်တိုက်သဖြင့် မကြာမကြာဆိုပိုင် သေဘေးနန့် ကြုံလေ့ပီးရေ။ ယကေလည်း စစ်ပွဲတိုင်းကို ကိုယ်တိုင်ဦးဆောင်မြဲဖြစ်ရေ။ (စစ်တိုက်ရာတွင် သူမတူအောင် အလွန်အမင်း ရဲရင့်ခက်ထန်ကေလည်း၊ စစ်ပွဲကာလမဟုတ်ကေ ရန်သူနန့်ပင်ဖြစ်စေ မိမိကိုယ်နန့်မခြား ကြင်နာစွာဖြင့်၊ လေးစားသမှုပီးကာ ဆက်ဆံတတ်ရေ။ အလွန်ဆက်ဆံရီးပြေပြစ်သူအဖြစ် ရန်သူတိကပင် ချီးကျူးကတ်ရေ။)
- နောက်တစ်ကြောင်းမှာ ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် သူသာအတော်ဆုံး စစ်ဗိုလ်ချုပ်၊ စစ်ဘုရင်ဟု ဆိုရလောက်အောင်ပင် ထူးချွန်လှသည့် စစ်ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ရေ။ မိမိထက် အင်အား အလွန်သာလွန်သည့် ပါရှန်းတပ်တိကို အင်အားနည်းနည်းဖြင့် ဆက်ကာဆက်ကာ အောင်နိုင်ရေကို ကြည့်ကေ အလက်ဇန္ဒားဧ စစ်ရီးသေနင်္ဂ နည်းဗျူဟာတွင် တစ်ဖက်ကမ်းခတ် ပိုင်နိုင်ပုံကို သိနိုင်ရေ။
ယကေလည်း မကြာမကြာ သေဘေးနန့် ကြုံရသည့်တိုင် စစ်ဘုရင်ကြီးမှာ သေဘေးနန့်နီးရေဟု မိမိကိုယ်ကို အသိမဝင်ပဲ နန်းလျာ မသတ်မှတ်သဖြင့် ၎င်းဧလက်နက်နိုင်ငံမှာ အလွယ်တကူပင် ပြိုလဲရခြင်းမှာ အလွန်မှ အံ့ဖွယ်ကောင်းလီရေ။ အသေမစောကေ ကမ္ဘာ့သမိုင်းကို ဂုထက် ပြောင်းလဲခဦးမည်သာဖြစ်ရေ။ တိုက်စရာ နယ်ပယ် ကျန်သရွေ့ကို တိုက်ဦးမည်သာဖြစ်ရေ။ အိန္ဒိယကိုရကေ စစ်တပ်ကို အနောက်ဘက်လှည့်ပြီး အာဖရိကနန့် မြေထဲပင်လယ် ကမ်းခြီတိကိုပါ သိမ်းယူရန် ဆန္ဒပီးသေးရေ ဟုဆိုကတ်ရေ။
သူ့ကျေးဇူးကြောင့် ယခင်က ဂရိရို့မသိခ၊ မမြင်ခသည့် အရှေ့တိုင်း ယဉ်ကျေးမှုကို မြည်းစမ်းသုံးစွဲခွင့်ရပြီး အရှေ့၊ အနောက် ယဉ်ကျေးမှုခြင်း ဖလှယ်ကြသဖြင့် တိစွာအကျိုးဖြစ်ထွန်းရေ ဟုဆိုနိုင်ရေ။ ဒေဆက်ဆံရီးရို့ကြောင့် ၎င်းနတ်ရွာစံပြီး နောင်နှစ်ပေါင်း ရာချီအတွင်း ဟယ်လင်နစ်ခေတ် ယဉ်ကျေးမှု ပေါ်ထွန်းကာ ဂရိရို့ တိုးတက်လာရရေ။ အဆိုပါ ဟယ်လင်နစ် ယဉ်ကျေးမှုမှာ ဂရိမှ ရောမ သို့ဆက်လက်စီးဆင်းပြီး နောင် ဥရောပ တစ်ဝန်းပျံ့နှံ့သေးသဖြင့် သူ့ကျေးဇူးမှာ ဥရောပအပေါ်တွင်လည်း ပီးသေးရေ ဟုဆိုနိုင်ရေ။ ယင့်ချင့်အပြင် အိန္ဒိယတွင်လည်း ရှေးကမပီးခသည့် ဘာသာရီးဆိုင်ရာ ရုပ်တုတိကို ဂရိယဉ်ကျေးမှု အငွေ့အသက်တိ ဖြင့်ထုလုပ်လာကတ်ရေ။
ရည်ညွှန်းကိုးကား
edit- ကျော်စွာ(၁၀၀)-ဒေါက်တာသန်းထွန်း