ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒ အဓိပ္ပါယ် edit
"ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒရေ ဗိုင်းရပ်စ်တိကို လေ့လာခြင်းနန့် ပတ်သက်ရေ သိပ္ပံပညာဧ အကိုင်းအခက်ဖြစ်ရေ။"
Virology ရေ ၎င်းရို့ဧ လက္ခဏာတိ၊ အေးဂျင့်တိ၊ မိုက်ခရိုစကုပ်တိ၊ ကပ်ပါးတိ၊ ဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါတိနန့် ပရိုတိန်းအင်္ကျီတွင်ပါဟိရေ မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်း အမှုန်အမွှားတိအပါအဝင် ဗိုင်းရပ်စ်အမျိုးအစားအမျိုးမျိုးကို အဓိကအားဖြင့် လေ့လာရေ အဏုဇီဝဗေဒဌာနခွဲဖြစ်ရေ။
ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒ edit
ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒရေ ၎င်းရို့ဧ ကိုယ်ခံစွမ်းအား၊ လက်ခံဆဲလ်တိကို ဖျက်ဆီးနိုင် သို့မဟုတ် ကူးစက်နိုင်မှု၊ ၎င်းရို့ဧ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်၊ အမျိုးအစားခွဲမှု၊ ဖွဲ့စည်းပုံ၊ ဖွဲ့စည်းမှု၊ ရောဂါပိုးနည်းလမ်းတိစွာ၊ ၎င်းရို့ကို မွေးမြူနည်းမျိုးစုံ၊ ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် အသုံးပြုမှု၊ ၎င်းရို့နန့် ၎င်းရို့ဧ ဇီဝကမ္မဗေဒကို ခွဲထုတ်ရန် နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးရို့ပိုင်ရေ ရှုထောင့်တိအပေါ် အဓိကအာရုံစိုက်သည့် သိပ္ပံပညာတစ်ခုဖြစ်ရေ။
ဗိုင်းရပ်စ်တိ edit
ဗိုင်းရပ်စ်တိရေ သက်ဟိဆဲလ်တိကို ကျူးကျော်နိုင်ရေ မျိုးဗီဇပစ္စည်းနန့် ပရိုတင်းတိဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် ဆဲလ်မဟုတ်ရေ အဏုကြည့်သက်ဟိတိဖြစ်ရေ။ ၎င်းရို့ရေ မိသားစု viridae နန့် genus virus ရို့နန့်သက်ဆိုင်ရေ။
ဗိုင်းရပ်စ်ဧလက္ခဏာတိ edit
- ၎င်းရို့တွင် ဆဲလ်နျူကလိယ မဟိပါ။
- ၎င်းရို့တွင် စနစ်တကျ ဆဲလ်ဖွဲ့စည်းပုံ မဟိပါ။
- ၎င်းရို့တွင် ပုံမှန်အားဖြင့် DNA သို့မဟုတ် RNA လိုင်းတစ်ခု သို့မဟုတ် နှစ်ခုဟိရေ။
- ၎င်းရို့ကို capsid ဟုခေါ်ရေ ပရိုတင်းအကာအရံဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားရေ။
- အသက်ရှုမဝ၊ ဇီဝဖြစ်စဉ်မပွားဘဲ မျိုးပွားရေ။
၎င်းရို့ကို လက်ခံဆဲလ်အပြင်ဘက်တွင် မလှုပ်ရှားနိုင်ရေကြောင့် ၎င်းရို့ကို သက်ဟိနန့် သက်ဟိမဟုတ်ရေအရာတိအဖြစ် သတ်မှတ်ကတ်ပြီး လက်ခံဆဲလ်အတွင်း၌ ဟိနီသည့်အခါတွင် တက်ကြွနီပါရေ။
ဗိုင်းရပ်စ်အမျိုးအစားတိ edit
nucleic acid အမျိုးအစားကိုအခြီခံ၍ ဗိုင်းရပ်စ်တိကို အောက်ပါအမျိုးအစားတိအဖြစ် ခွဲခြားထားပါရေ။
RNA ဗိုင်းရပ်စ်တိ edit
မျိုးဗီဇပစ္စည်းအဖြစ် RNA ပါဝင်ရေဗိုင်းရပ်စ်ကို RNA virus ဟုခေါ်ရေ။ ၎င်းရို့ရေ single-stranded သို့မဟုတ် double-stranded RNA ဖြစ်နိုင်ရေ။ လူကို RNA ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာရေ အချို့ရေရောဂါတိမှာ သာမန်အအေးမိ ၊ အရီးရောင်အသားဝါ၊ ပိုလီယို၊ အနီာက်နိုင်းဖျား၊ တုပ်ကွေး၊ SARS နန့် ဝက်သက်ရို့ဖြစ်ရေ။ အပင်ဗိုင်းရပ်စ်အားလုံးရေ RNA ဗိုင်းရပ်စ်ဧနမူနာတိဖြစ်ရေ။
RNA ဗိုင်းရပ်စ်အတွက် ဗီဇပြောင်းနှုန်းက ပိုတိရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် အချို့ရေ ဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါတိကို ကုသရန်နန့် ကာကွယ်ရန် ထိရောက်ရေ ကာကွယ်ဆီးတိ နီာက်ပြန်ဆုတ်ခြင်း မဟိခြင်းဧ အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ခုအဖြစ် ယူဆနိုင်ရေ။
- Double-stranded RNA virus တွင် မှို၊ ဘက်တီးရီးယား၊ ဂျီနိုမ်၊ virion နန့် အဖွဲ့အစည်းရို့ပိုင် host-virus တိအပေါ် အခြီခံ၍ ကျယ်ပြန့်စွာကွဲပြားရေ ကွဲပြားရေဗိုင်းရပ်စ်တိပါဝင်ရေ။
- Single-stranded RNA ကို အပြုသဘောဆောင်ရေအာရုံ သို့မဟုတ် အနုတ်သဘောဆောင်ရေ အာရုံတိကို အခြီခံ၍ အမျိုးအစားခွဲခြားထားရေ။
- Positive-sense RNA ရေ mRNA နန့် ဆင်တူရေ။ ၎င်းရို့ကို အများအားဖြင့် လက်ခံဆဲလ်တိအဖြစ် ဘာသာပြန်ကတ်ရေ။
RNA polymerase ကို အသုံးပြု၍ ဘာသာပြန်ခြင်းမပြုမီ အနုတ်လက္ခဏာ-အာရုံ RNA ကို အပြုသဘောဆောင်ရေ RNA အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲရပါမည်။
DNA ဗိုင်းရပ်စ် edit
မျိုးဗီဇပစ္စည်းအဖြစ် DNA ပါဝင်ရေ ဗိုင်းရပ်စ်ကို DNA virus ဟုခေါ်ရေ။ ၎င်းရို့ရေ DNA ကို မှီခိုပြီး DNA polymerase ကို အသုံးပြု၍ ပုံတူပွားကတ်ရေ။ ၎င်းရို့ရေ အများအားဖြင့် နှစ်ထပ်ရေင်တင်ထားရေ DNA ဖြစ်ကေလည်း အချို့ကိစ္စတိတွင် ၎င်းရို့ရေ single-stranded DNA ဖြစ်နိုင်ရေ။
Bacteriophages၊ cyanophages နန့်တိရစ္ဆာန်ဗိုင်းရပ်စ်အတိစုရေ DNA ဗိုင်းရပ်စ်ဧ ဥပမာတိဖြစ်ရေ။
လုပ်ကြတဲ့ အမျိုးအစားနဲ့ မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်း အမျိုးအစားအလိုက်၊ ဗိုင်းရပ်စ် အမျိုးအစား သုံးမျိုးဟိပါရေ။
တိရိစ္ဆာန်ဗိုင်းရပ်စ်တိ – လူအပါအဝင် တိရစ္ဆာန်ဆဲလ်အတွင်း ကူးစက်နီထိုင်သည့် ဗိုင်းရပ်စ်တိကို တိရစ္ဆာန်ဗိုင်းရပ်စ်တိဟုခေါ်ရေ။ ၎င်းရို့တွင် မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်းအဖြစ် DNA သို့မဟုတ် RNA ပါဝင်ရေ။ တိရစ္ဆာန်ဗိုင်းရပ်စ်ဧ ဥပမာအချို့မှာ ခွေးရူးပြန်ဗိုင်းရပ်စ်၊ တုပ်ကွေးဗိုင်းရပ်စ်ပိုး၊ ပိုလီယိုဗိုင်းရပ်စ်၊ ပါးချိတ်ရောင်ဗိုင်းရပ်စ်၊ စရေရို့ဖြစ်ရေ။
Plant Virus - အပင်တိကို ကူးစက်ရေ ဗိုင်းရပ်စ်တိကို အပင်ဗိုင်းရပ်စ်တိဟု ခေါ်ရေ။ ၎င်းရို့တွင် RNA ရေ မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်းတစ်ခုအဖြစ် ပါဝင်ပြီး ပရိုတင်းအင်္ကျီတွင် ဖုံးကွယ်ထားဆဲဖြစ်ရေ။ အပင်ဗိုင်းရပ်စ်ဧ ဥပမာအချို့မှာ အာလူးဗိုင်းရပ်စ်၊ ဆီးရွက်ကြီး မိုဆာဗိုင်းရပ်စ်၊ မုန်လာဥဝါဗိုင်းရပ်စ်၊ မုန်လာဥဝါဗိုင်းရပ်စ် စရေရို့ဖြစ်ရေ။
ဘက်တီးရီးယားပိုး (Bacteriophage) – ဘက်တီးရီးယားဆဲလ်တွေကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို ဘက်တီးရီးယားပိုးမွှားလို့ ခေါ်ပါတယ်။ ၎င်းရို့တွင် DNA ရေ မျိုးဗီဇပစ္စည်းအဖြစ် ပါဝင်ပါရေ။ bacteriophages အမျိုးအစားတိဟိရေ။ အများအားဖြင့် ဘက်တီးရီးယားပိုးတစ်မျိုးစီရေ မျိုးစိတ်တစ်ခုတည်း သို့မဟုတ် ဘက်တီးရီးယားတစ်မျိုးတည်းကိုသာ တိုက်ခိုက်လိမ့်မည်။
ဗိုင်းရပ်စ်ရောဂါ edit
လူကို ကူးစက်စီပြီး ဖျားနာစီနိုင်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေ အတိကြီးဟိပါတယ်။ အဖြစ်တိဆုံး ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ရောဂါ တိထဲမှ တစ်ခုမှာ တုပ်ကွေးဖြစ်စီသည့် အဓိကအကြောင်းရင်းတိဖြစ်သည့် တုပ်ကွေးဖြစ်ရေ။ ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့်ဖြစ်ရတဲ့ အခြားရောဂါတွေကတော့ သာမန်အအေးမိ၊ ဝက်သက်၊ ပါးချိတ်ရောင်၊ အဝါရောင်အဖျား၊ အရီးရောင်ရောဂါ၊ အေအိုင်ဒီအက်စ် စအနိန်နန့်ပါ။
oncovirus ဟုခေါ်ရေ အချို့ရေဗိုင်းရပ်စ်တိရေ ကင်ဆာပုံစံအချို့ကို ဖြစ်စီရေ။ ၎င်းရို့တွင် အဖြစ်တိဆုံးမှာ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာနန့် အရီးကင်ဆာဖြစ်ရေ။
ဆီးဘက်ဆိုင်ရာ ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒနန့် တိရစ္ဆာန်ဆီးကု ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒ edit
Clinical virology ရေ လူ့ရောဂါဖြစ်စီရေ ဗိုင်းရပ်စ်တိကို လေ့လာခြင်းနန့် ပတ်သက်ရေ ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒနယ်ပယ်ဖြစ်ရေ။ အခြားတစ်ဖက်တွင် တိရစ္ဆာန်ဆီးပညာ ဗိုင်းရပ်စ်ပညာရေ တိရစ္ဆာန်ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးတိ၊ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးမွှားတိနန့် ဗိုင်းရပ်စ်ကြောင့်ဖြစ်ရေ အခြားရောဂါတိကို ကာကွယ်ကုသပီးသည့် ဗိုင်းရပ်စ်ဗေဒနယ်ပယ်ဖြစ်ရေ။ ဥပမာအားဖြင့်၊ ပရီယွန်ရောဂါတိ၊ သွီးလွှတ်ကြောဗိုင်းရပ်စ်တိ၊ ပိုးသတ်ဗိုင်းရပ်စ်တိ စရေရို့ဖြစ်ရေ။