ပါဝါညွှန်းကိန်း
editအေစီ လျှပ်စီးအသုံးပြု လျှပ်စစ်ဓာတ်အားစနစ် တွင် ပါဝါညွှန်းကိန်းရေ အမှန်တကယ်အသုံးပြုလျှပ်စစ်စွမ်းအား(စွမ်းအားစစ် - realpower)ကို အသုံးပြုရေထင်ရရေလျှပ်စစ်စွမ်းအား(အသုံးပြုရန်ပီးရရေစွမ်းအား-apparent power)နန့်စားခြင်းဖြစ်ရေ။ ရို့င်းတာယူနစ် သတ်မှတ်ထားခြင်းမဟိဘဲ ၁ နန့်-၁ ကြားတွင်ဟိရေ။ စွမ်းအားစစ် ရေ အမှန်တကယ်လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် အမှန်တကယ် အသုံးပြုနီရေ စွမ်းအားဖြစ်ရေ။ အသုံးပြုရန်ပီးရရေစွမ်းအား ရေ ဗို့အားဖြင့်လျှပ်စီးကိုသာ မြှီာက်ပနာရရေ စွမ်းအားတစ်ခုသာဖြစ်ရေ။ ဝန်တိဧစွမ်းအင်တိကို သိုလှောင်နိုင်ရေသတ္တိတိ နန့်တသက်မတ်တည်းမဟိဘဲ ပြောင်းလဲနိုင်ရေ သတ္တိတိကြောင့် အသုံးပြုရန် ပီးရရေစွမ်းအားရေ အမှန်တကယ် အသုံးပြုလျှပ်စစ်စွမ်းအားထက် တိလာရလေရေ။ စွမ်းအားတိကို ထုတ်ပီးနိုင်ရေ ဝန်တိတွင် အနှုတ်ပါဝါညွှန်းကိန်း တိ လျှပ်စစ်စွမ်းအား ထုတ်ပီးရာ ရင်းမြစ်ဆီသို့ဂျင်နရေတာ(generator)တိဆီသို့ ပြန်လည်ပနာ စီးလာတတ်ရေ။ လျှပ်စစ်စွမ်းအားတိတွင် တူညီရေ ဝန်တစ်ခုအတွက် ပါဝါညွှန်းကိန်း ကျဆင်းပါက လျှပ်စီးရေ သတ်မှတ်ထားရေဝန်ဧလျှပ်စီးထက်ပိုပနာ စီးဖို့။ လျှပ်စီးတိတိစီးပါက လျှပ်စစ်စွမ်းအားအတွက် စွမ်းအင်ဆုံးရှုံးမှု ဖြစ်စေပြီးကေ ထိုလျှပ်စီး တိတိစီးဆင်းစီရန် ကြိုးဆိုက်ကြီးကြီး သုံးရလေရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ပါဝါညွှန်းကိန်း လျော့နည်းနီရေ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံတိအတွက် စွမ်းအင်တိဆုံးရှုံးနေခြင်းကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်မြင့်မားစီရေ။ ယင်းပိုင် ဆုံးရှုံးမှုတိ မဖြစ်ပေါ်စီရန် ပါဝါညွှန်းကိန်းရေ ကောင်းမွန်မှုဟိရန်လိုအပ်ပေရေ။ ယင်းပိုင် ကောင်းမွန်ရန်အတွက် လျှပ်သိုတိ၊လျှပ်ညှို့ ပစ္စည်းတိကို ချိတ်ဆက်အသုံးပြုကြရရေ။
ဝန်တိနန့်ပါဝါညွှန်းကိန်း
editပါဝါညွှန်းကိန်း အတက်အကျရေ အသုံးပြုရေ ဝန်ပေါ်တွင်မူတည်ပနာ ပြောင်းလဲရေ။ လျှပ်ညှို့ မှုကိုဖြစ်စီရေ ဝန်တိ (ဥပမာအားဖြင့်-လျှပ်ညှို့မော်တာတိ) ရေ ပါဝါညွှန်းကိန်းကို ကျစီရေ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုကေ မော်တာတွင် ပါဝင်ရေကွိုင်တိတွင် လျှပ်စီးဖြတ်စီးရေအခါ သံလိုက်စက်ကွင်းဖြစ်ပေါ်ပြီးကေ လျှပ်စီးရေ ဗို့အားဧနောက်သို့ရောက်စေလေရေ။ သာမန်အားဖြင့်ဗို့အားဆိုစွာမှာ အမှတ်နှစ်ခုကြားတွင်ဟိရေ ခြားနားရေဖိအား(potential difference)ဖြစ်ရေကြောင့် မော်တာဧကွိုင်အစွန်းနှစ်စတွင် ဗို့အားဟိနန့်ပြီးကေ လျှပ်စီးရေ မိုတာဧ ကွိုင်တိထဲတွင် ပတ်ပနာစီးဆင်းပြီးကေသံလိုက်စွမ်းအင်ဖြစ်ရရေ ကြောင့်ဗို့အားထက် နောက်ကျရေဟု အလွယ်မှတ်နိုင်ရေ။ လျှပ်သိုစွမ်းရည်ဟိရေ ဝန်တိ(ဥပမာအားဖြင့်-ဗို့အားကိုသိမ်းထားနိုင်ရေပစ္စည်းတိ)ရေ ပါဝါညွှန်းကိန်း ကိုရို့းစီရေ။ လျှပ်သိုရေ ဗို့အားကိုသာ သိုလှောင်ရေ စွမ်းရည်ဟိခြင်းကြောင့် ဗို့အားရေ လျှပ်သိုထဲသို့ သိုလှောင်နေချိန်တွင် လျှပ်စီးရေ ဖြတ်စီးလားရေကြောင့် လျှပ်စီးရေ ဗို့အားဧရှေ့သို့ ရောက်နန့်လေရေ။ ဒေပိုင့် ဗို့အားဖြင့်လျှပ်စီးရို့ဧ(လျှပ်စစ်သဘောတရားအရ ဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှု) ခြားနားမှုတိဟိနေခြင်းရေပင်ကေပါဝါညွှန်းကိန်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ရေ။ သာမန်ခုခံမှုသာဟိရေ ဝန် (လျှပ်သိုနန့်လျှပ်ညှို့ခြင်း စွမ်းရည်မဟိရေ ဝန်တိ) ရေ ပါဝါညွှန်းကိန်း ကို" ၁" ဖြစ်စေပြီးကေ အသုံးပြုရန်ပီးရရေစွမ်းအား(apparent power) ရေ အမှန်တကယ်အသုံးပြု လျှပ်စစ်စွမ်းအား(real power) နန့်တူညီရေကြောင့် လျှပ်စစ်ဆုံးရှုံးမှုမဖြစ်ပေါ်ပေ။ အသုံးပြုနိုင်ရန် ပီးပို့လိုက်ရေစွမ်းအားကို ဝန်မှ အပြည့်အဝ အသုံးပြုလိုက်ရေကြောင့် (ဗို့အားဖြင့်လျှပ်စီး ရို့ဧဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုရေ သုည ဖြစ်ရေကြောင့်)ဖြစ်ရေ။
ပါဝါညွှန်းကိန်း ကို ဗို့အားဖြင့်လျှပ်စီး ရို့ဧဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုဖြင့်တွက်ချက်နိုင်ရန် PF=cosine φ ဆိုပနာ သတ်မှတ်ထားရေ။ φ ရေ ဗို့အားဖြင့်လျှပ်စီး ရို့ဧဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုဒေါင့် ဖြစ်ရေ။ cosine ဧသဘောတရားတွင် ဒီဂရီရို့ဧအပေါင်းနန့်အနှတ်ရို့ဧတန်ဖိုးတိတူညီလေရေ။(ဥပမာ-cosine 60 = cosine -60 = 0.5)
ပါဝါညွှန်းကိန်းကြောင့် အသုံးပြုရန်ပီးရရေ စွမ်းအား(apparent power) တွင် သက်ရောက်ပုံကို အောက်ပါဥပမာတွင် ကြည့်ပါ-
၁ကီလိုဝပ် မော်တာတစ်လုံးရေ ပါဝါညွှန်းကိန်း "တစ်" တွင်အလုပ်လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် အတွက် ပီးသွင်းရရေ လျှပ်စစ်စွမ်းအား(အသုံးပြုရန်ပီးရရေစွမ်းအား- apparent power)ရေ (၁ကီလိုဝပ်÷၁=၁ကေဗွီအေ)(1KW÷1=1KVA)ဖြစ်ရေ။ ဆိုလိုရေမှာ ၁ကီလိုဝပ် မော်တာတစ်လုံးလုပ်ဆောင်နိုင်ရန် လျှပ်စစ်စွမ်းအား ၁ကေဗွီအေသာလျှင်လိုအပ်ရေ။ အကယ်ပနာ ပါဝါညွှန်းကိန်း ရေ ဝ.၅ ဖြစ်ပါက ၁ကီလိုဝပ် မော်တာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် (၁ကီလိုဝပ်÷ဝ.၅=၂ကေဗွီအေ)(1KW÷0.5=2KVA) လျှပ်စစ်စွမ်းအင် ၂ကေဗီအေ ပီးရရေ။ ဒေဥပမာကိုကြည့်ခြင်းနန့်ပါဝါညွှန်းကိန်း ကျဆင်းပါက စွမ်းအင်ဆုံးရှုံးမှုကို တိ့ဟိနိုင်ဖို့ဖြစ်ရေ။
ပါဝါညွှန်းကိန်း ကောင်းမွန်အောင် ပြင်ဆင်မှု
editပါဝါညွှန်းကိန်း ရို့းတက်ကောင်းမွန်စီရန်အတွက် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်ရီးနန့်ဖြန့်ဖြူးရီး နီရာတိတွင် လျှပ်သိုတိကို ပြိုင်ဆက် ဆက်ပနာကေလည်းကောင်း၊ တန်းဆက်ဆက်ပနာကေလည်းကောင်း ချိတ်ဆက်အသုံးပြုကတ်ရေ။ လျှပ်သိုကို အသုံးပြုရရေ အကြောင်းမှာ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ဖြန့်ဖြူးရေ ထရန်စဖော်မာ တိ လျှပ်ညှို့စွမ်းရည်ဟိရေကြောင့်ဖြစ်ရေ။ ထိုလျှပ်ညှို့စွမ်းရည် ကြောင့် ဆုံးရှုံးလားရေ စွမ်းအားတိကို လျှပ်သိုနန့်ပြန်လည်တုံ့ပြန်စေခြင်းနန့်ပါဝါညွှန်းကိန်းကို ကောင်းမွန်အောင် ပြန်လည်ရဟိစီရေ။ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံတိဟိ မော်တာတိကို ဖရီကွင်စီနန့်ထိန်းညှိမောင်းနှင်ရေ လျှပ်စစ်ပစ္စည်းတိ ပါဝါညွှန်းကိန်းကို ရို့းစီရေကြောင့် လျှပ်ညှို့ စွမ်းရည်ဟိရေ ရီအက်တာ(reactor)တိခံပနာ အသုံးပြုခြင်းနန့်လျှပ်စစ်ဓာတ်အားစနစ် ကိုကောင်းမွန်စီရေ။
ကိုးကား
edit