ပဉ္စာမြို့(အေဒီ ၈၁၈-၁၁၀၃) edit
ငတုန်မင်းမင်းလွန်ပြီးနောက် တိုင်းပြည် မငြိမ်မသက်ဖြစ်ခရလီရေ။ ထိုအချိန်တွင် စူဠစနြ ́ားမင်းဧ့တူ စန ́ကူးမင်းသားနန့် တရီးတော်စန ́ာဒေဝီရို့မှ ဖွားမြင်ရေ ခေတ္တသင်မင်းသား ထိုခြိတ်ချောင်းဖျားတွင် ပုန်းအောင်း နီရာမှ ခေါ်ယူပြီး မင်းမြှောက်ကတ်ရေ။ ရန်အပေါင်းကို နှိမ်နင်းပြီးနောက် စမ္ဘဝတီမြို့ကို မနှစ်သက်၍ တောင်ဘက် မနီးမဝီးတွင် ပဉ္စာမြို့ကို တည်ရေ။ မင်း ၁၅ ဆက် ၂၈၅ နှစ်အထိ နန်းစံကတ်ရေ။ သမိုင်းဆရာအချို့က စမရာဝတီနန့် ပဉ္စာကို မကွဲမပြားပဲ အတူတူရော၍ ဖော်ပြလိ့ဟိရေ။ ဤသို့ဖြစ်ရရေမှာ မြို့တိရေ ဓညဝတီ၊ ဝေသာလီကဲ့သို့ ကြီးမားခိုင်ခန့်မှု မဟိခြင်း၊ နီးနီးကပ်ကပ် တည်ဟိခြင်း၊ မြစ်ကြောင်းပြောင်းမှုတိရေ လေးမြို့မြစ်ကမ်း ၁၅မြောက်ဦးမြို့တော်နဖူးတွင် တည်ဟိ၍ တိုက်စားမှုဒါဏ်ကို ပြင်းထန်စွာ ခံစားရခြင်းရို့ကြောင့် ဖြစ်နိုင်ရေ။[1]
ပဉ္စာမြို့တွင် မင်း(၁၅)ဆက်အုပ်စိုးခကတ်၍ နှစ်ပေါင်း(၂၈၅)နှစ်ကြာခရေ။ ခေတ္တသင်မင်းလက်ထက် ရဟန္တာ အသျှင် သစ္စ၊ ဗဏ္ဏဝပေါ်ထွန်းခရေ။ ထိုအသျှင် စင်္ကြန်လျှောက်လျှက် တရားအားထုတ်ခရေ ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းမှာ ယခုလေညှင်းတောင် အနောက်ဘက် ပဉ္စာမြို့ဟောင်းအနီးတွင် ဟိရေ။ လှိုဏ်ခေါင်းမှာ ကာလကြာရှည်၍ အလယ်မှ ကျိုးပြတ်နီရေ။ ၎င်းကို အထက်ငှက်ခေါင်းအောက် ငှက်ခေါင်းဆိုပနာ ခေါ်တွင်နီကတ်ရေ။ ထိုရဟန္တာအသျှင်ရေ လက်မတောင်အနီး ဂူတွင် သီတင်းသုံး နီထိုင်ခရေ။ ထိုဂူကို ဂနိတိုင် ဗဏ္ဏဝဂူဟု ခေါ်ကတ်ရေ။ ထိုမှတဆင့် သမုဒ ́ဂိရိခေါ် ယခုစစ်တွေမြို့တည်ရာ ကျောက်ဆောင် ဟိ ဂူသို့ ြွက၍ သတင်းသုံးနီခရေ။ သျှင်ဗဏ္ဏဝသတင်းသုံးရာ ဂူဖြစ်၍၊ ဗဒေါဂူ(ဗဒေါမော်)ဟု ယခုတိုင်ခေါ်နီကတ်ရေ။ နောက်ဆုံးတွင် ပစ္ဆိမပဗ္ဗတတောင်တန်းတွင် သီတင်းသုံးပြီး ထိုတောင်တန်းတွင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခရေ။ ြွကင်းကျန်ရေ ဓာတ်တော်တိကို ဌာပနာ၍ ခေတ္တသင်မင်းရေ စေတီတော်တဆူတည်ထားခရေ။ ၎င်းမှာ ယခု မင်္ဂလာဓာတ်ရွှေဂူခေါ် စေတီဖြစ်ရေ။
ပဉ္စာမြို့တွင် မင်းဘီလူး အုပ်စိုးရေအခါ အမတ်သင်္ခယာရေ ဝရောင်းငှက်စနည်း အတိတ်နမိတ်ယူ၍ မင်းဘီလူးအား ပုန်စားပြီး ထီးနန်းကို ရယူခရေ။ မင်းဘီလူးဧ့သားတော် မင်းရဲဘယရေ ကြင်ယာတော် ပေါက်ညိုမြနန့် ပုဂံပြည်သျှင် ကျန်စစ်သားမင်းထံ ခိုဝင်ခစားခရလီရေ။ ၎င်းရို့တွင် သားတော်လကျာ်မင်းနန်နန့် သမီးတော် ရွှေဂူသာရို့ ထွန်းကားခရေ။ အရွယ်ရောက်ရေအခါ အမျိုးမရောရအောင် မောင်နှမရင်းချာကို ထိမ်းမြားလက်ထပ်ပီးခရေ။ ကျန်စစ်မင်းကြီးရေ မင်းရဲဘယအား ရခိုင်ပြည်ထီးနန်းကို ပြန်ရအောင် ဆောင်ရွက်ပီးနိုင်ခြင်း မဟိဘဲ နတ်ရွာစံခရေ။ ကျန်စစ်မင်းကြီးနောက် မြေးတော် အလောင်းစည်သူ ထီးနန်းဆက်ခံရေအခါ မင်းရဲဘယကို ဆက်လက်ခစားစေရေ။ အိုမင်းမစွမ်းဖြစ်၍၊ သေချိန်နီး တွင် မင်းရဲဘယရေ သားတော်နန့်သမီးတော်ကို ခေါ်၍၊ အလောင်းစည်သူမင်း လက်ထက် ရခိုင်ပြည်ထီးနန်းကို ပြန်ရအောင် ကြံဆောင်ရန် မှာကြားခရေ။ လကျာ်မင်းနန်ရေ အလောင်းစည်သူမင်း ခေါင်းဆေးမင်္ဂလာ အခမ်းအနားသို့ ရခိုင်နောက်တွဲ ဆုံထုံး ထုံး၍ဝင်ရောက်ခစားခရေ။ အလောင်းစည်သူမင်းရေ ဆံထုံးအကြောင်းကို မေးမြန်း၍ လကျာ်မင်းနန် အကြောင်းစုံကို လျှောက်တင်ရာ သဘောပေါက်၍ တလိုင်းတသိန်း ပျူတသိန်းနန့် လကျာ်မင်းနန်အား ရခိုင်ထီးနန်းကို ပြန်လည် ရအောင် ဆောင်ရွက်ပီးခရေ။ လကျာ်မင်းနန်ရေ ပဉ္စာမြို့တွင် ထီးနန်းပြန်လည်ရ၍ အုပ်ချုပ်ခကေလည်း မြို့သက်ကုန် သဖြင့် ပုရိန်မြို့ကို အသစ်တည်ထောင်စိုးစံခရေ။
ဒေအကြောင်းကို ရခိုင်မင်းသမီးဧချင်းတွင်---
မင်းဘီလူးကို၊ ကြံထူးလှည့် ပတ်၊ ပုန်ကန်သတ်၍၊ မတ်သင်္ခယာ၊ မည်သာတချက်၊ ဝရောင်းငှက်လျှင်၊ သုံးချက်ရွေ့သာ၊ ပဉ္စာမြို့ဟောင်း၊ ကျိန်းပြီးနှောင်းမှ၊ မင်းကောင်းသွေးခဲ၊ မင်းရဲဘယ၊ ပေါက်ညိုမြနန့်၊ ြွကခရှေ့ပြည်၊ ဆွေနှစ်မည်တွင်၊ မြင်ရေ့ရေးချာ၊ ရွှေဂူသာနန့်၊ လကျာ်မင်း နန်၊ နန်းရိုးမှန်လျှင်၊ တဖန်လည်းကောင်း၊ လောင်းစည်သူခိုင်း၊ အယူလှိုင်း၍၊ တလိုင်းတသိန်း၊ ပျူတသိန်းနန့်၊ အောင်ကျိန်းခါကြိမ်၊ ပြက္ခဒိန်လျှောက်၊ ပုရိန်မြို့သစ်၊ တည်လာလှစ်ရေ၊ နှစ်သက်ပြည်သူ၊ ရူသတည်းလေ- ဟု ရီးစပ်ခရေ။
ပဉ္စာမြို့တွင် စိုးစံခရေ မင်းတိအနက် မင်းရင်ဖြူလက်ထက်တွင် ပိဋကတ်နန့် အဌကထာကျမ်းစာတိကို ရွှေပုရပိုက် ပေါ်၌ ရီးထိုး၍ သံဂါယနာတင်ခရေ။ မဟာကျိန်ဘုရားအဆူ (၃၀)သွန်းလုပ်ခရေ။[2]