နှလုံး သွီးကြောစနစ်(Cardiovascular System or Circulatory system) တွင် နှလုံးနန့် သွီးကြောတိ(Blood vessels) (မိုင်ပေါင်း ထောင်ချီရေ) ပါဝင်ရေ။
အမျိုးအစားတိ edit
Blood vessels သွီးကြော အမျိုးအစားတိမှာ -
၁) Arteries။ ။ သွီးလွှတ်ကြောတိ၊ နှလုံးမှ သန့်သည့်သွီးတိအား တကိုယ်လုံးသို့ ပို့လွှတ်ပီးရေ။ Aorta (အေအိုတာ) ရေ အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး နှလုံးမှထွက်ရေ။ (အေအိုတာ) မှ ထွက်ရေ သွီးလွှတ်ကြောတိမှာ Carotid artery ရေ ဦးခေါင်းပိုင်းသို့ လားရေ။ Subclavian artery ရေ လက်တိသို့ လားရေ။ Celiac trunk ရေ Stomach အစာအိမ်၊ Liver အသဲ။ Spleen (ဘေလုံး)၊ Duodenum (ဒူယိုဒီနမ်) အူသိမ်အစပိုင်း၊ Pancreas (သရက်ရွက်) သို့ လားရေ။ Mesenteric arteries ရေ အစာလမ်းကြာင်း အလယ်ပိုင်းနန့် အောက်ပိုင်းလားရေ။ Renal artery ရေ ကျောက်ကပ်သို့လားရေ။ Iliac artery ရေ အစာဟောင်းလမ်းသို့ လားရေ။
(၂) Arterioles။ ။ သွီးလွှတ်ကြောမျှင်တိ၊
(၃) Veins။ ။ သွီးပြန်ကြောတိ၊ တကိုယ်လုံးမှ သွီးဟောင်းတိရေ နှလုံးသို့ပြန်လာကတ်ရေ။ ခန္ဓာကိုယ်ဧ အပြင်ပိုင်းမှာ မြင်နိုင်ရေ။ IV ဆီးထိုးရာတွင် ၎င်းအကြောထဲထိုးရရေ။ သွီးယိုကေ ပန်းထွက်ခြင်းမဟိ။
(၄) Venules။ ။ သွီးပြန်ကြောမျှင်တိ၊
(၅) Capillaries။ ။ သွီးကြောမျှင်တိ၊ Venules သွီးပြန်ကြောမျှင်တိနန့် Arterioles သွီးလွှတ်ကြောမျှင်တိ အား ဆက်ထားရေ။
- နှလုံးဧအတွင်းပိုင်း
- ပါလ်မိုနရီ-ဘာ့လ်ဖ်
- ပါလ်မိုနရီ-ဗိန်း (အဆုပ်သွီးပြန်ကြော)
- ညာဘက် အေထွီယံမ်
- ထွိုင်ကပ်စပစ်-ဘာ့လ်ဖ်
- ညာဘက် ဗင်ထွီကယ်လ်
- (အေရိုတစ်-အာ့ချ်)
- (ပါလ်မိုနရီ-အာထွီ) အဆုပ်သွီးလွှတ်ကြော
- ဘယ်ဘက် အေထွီယံမ်
- မိုင်ထရွယ်-ဘာ့လ်ဖ်
- အေယိုးတစ်-ဘာ့လ်ဖ်
- ဘယ်ဘက် ဗင်ထွီကယ်လ်
- ပါလ်မိုနရီ-ဘာ့လ်ဖ်
- ပါလ်မိုနရီ-ဗိန်း (အဆုပ်သွီးပြန်ကြော)
- ညာဘက် အေထွီယံမ်
- ထွိုင်ကပ်စပစ်-ဘာ့လ်ဖ်
- ညာဘက် ဗင်ထွီကယ်လ်
- (အေရိုတစ်-အာ့ချ်)
- (ပါလ်မိုနရီ-အာထွီ) အဆုပ်သွီးလွှတ်ကြော
- ဘယ်ဘက် အေထွီယံမ်
- မိုင်ထရွယ်-ဘာ့လ်ဖ်
- အေယိုးတစ်-ဘာ့လ်ဖ်
- ဘယ်ဘက် ဗင်ထွီကယ်လ်
Heart။ ။ နှလုံး၊ ကြွက်သားဖြင့်လုပ်ထားသည့် (ပန့်မ်)စုတ်ထုတ်စက်ဖြစ်ရေ။ (တစ်ရှူး)တိဆီသို့ရောက်အောင် ဖိအားသုံးပနာ လွှတ်ထုတ်ပီးရေ။ အသက်သျှင်နေရန် အဓိကကတ်ရေ။ ပုံမှန်လူတယောက်၌ သွီး (၅)လီတာ ဟိရေ။ နှလုံးရေ လက်သီးဆုပ်အရွယ်ဟိရေ။ နှလုံးရေ တနေ့လျင် အကြိမ် ၁ဝ၃၆၈၀ ခုန်နီရေ။ ၂/၃ ရေ ဘယ်ဘက်ခြမ်း၌ဟိရေ။ Pericardial sac (ပယ်ဒီကာဒီရယ်-ဆက်) ဖြင့် အုပ်ထားရေ။ ကြွက်သား (၃) ထပ်ဟိရေ။ အခန်း (၄) ခန်းဟိရေ။
- 1. Right atrium ညာဘက် အထက်ခန်း အေထွီယမ်၊
- 2. Right ventricle ညာဘက် အောက်ခန်း ဗင်ထွီကယ်လ်၊
- 3. Left atrium ဘယ်ဘက် အထက်ခန်း အေထွီယမ်၊
- 4. Left ventricle ဘယ်ဘက် အောက်ခန်း ဗင်ထွီကယ်လ်၊
(အေထွီယမ်) ရို့ဧ နံရံရေ ပါးရေ။ သွီးပြန်ကြောတိကလာသည့် သွီးရို့အား လက်ခံယူရေ။ ထို့နောက် ထူသည့် နံရံဟိရေ (ဗင်ထွီကယ်လ်)တိဆီ သွီးတိရောက်လားပြီး၊ တကိုယ်လုံးသို့ ညှစ်ထုတ်ပီးရေ။ ညာဘက် (အေထွီယမ်) က တကိုယ်လုံးမှလာရေ သွီးဟောင်းတိ လက်ခံပြီး၊ ဘယ်ဘက် (အေထွီယမ်)က အဆုပ်မှလာသည့် အောက်စီဂျင် ပါသည့် သွီးတိကို လက်ခံယူရေ။ ညာဘက်(ဗင်ထွီကယ်လ်)မှ ညှစ်ထုတ်ကေ သွီးတိရေ အဆုပ်တိထဲ ရောက်လားရေ။ ဘယ်ဘက် (ဗင်ထွီကယ်လ်)က ညှစ်ထုတ်ကေ သွီးတိရေ တကိုယ်လုံးသို့ ရောက်လားရေ။
နှလုံးဧအဆို့သျှင်တိ(Valves of the Heart) edit
နှလုံးတွင် သွီးတိအား လိုအပ်သည့် အရပ်မျက်နှာဆီသို့သာလားစီရန်အတွက် Valves အဆို့သျှင်တိဟိရေ။ နှလုံးဧ (အေထွီယမ်) အထက်ခန်းနန့် (ဗင်ထွီကယ်လ်) အောက်ခန်းတိအကြားတွင် Atrioventricular valves (Cuspid valves) အဆို့သျှင်တိ၊ ကြီးမားသည့်သွီးကြောတိဧအဝ၌ Tricuspid valve အဆို့သျှင်တိဟိရေ။ ညာဘက်အထက်ခန်းနန့် ညာဘက်အောက်ခန်းတိ အကြားဟိ အဆို့သျှင်ရေ Bicuspid or Mitral ခွက်ပုံ သုံးခုပါရေ။ ဘယ်ဘက်အထက်ခန်း နန့် ဘယ်ဘက်အောက်ခန်းတိ အကြားဟိရေ အဆို့သျှင်ရေ semilunar valve ခွက်ပုံ နှစ်ခုပါရေ။ ဘယ်ဘက် အောက်ခန်းနန့် သွီးလွှတ်ကြောမကြီး (အေရိုတာ)ဧအဝ၌ Semilunar valve လခြမ်းပုံ နှစ်ခုဖြစ်ရေ။ ညာဘက် အောက်ခန်းနန့် အဆုပ်ကြား၌လည်း Semilunar valve လခြမ်းပုံ နှစ်ခုဖြစ်ရေ။
နှလုံးအတွင်း သွီးလှည့်လည်ပုံ edit
နှလုံးရေ စုတ်ထုတ်စက် နှစ်ခု (ညာဘက်-ဘယ်ဘက်) အသွင်ဖြစ်ရေ။ အထက်ခန်းတိနန့် အောက်ခန်းတိရေ သွီးကို တပြိုင်နက်တည်း ညှစ်ထုတ်ကတ်ရေ။ ညာဘက် အထက်ခန်းမှ ညာဘက် အောက်ခန်းသို့လည်းကောင်း၊ ညာဘက် အောက်ခန်းမှ အဆုပ်ထဲသို့လည်းကောင်း၊ အဆုပ်ထဲတွင် အောက်စီဂျင် ရယူပြီးသား သွီးတိရေ ဘယ်ဘက် အထက်ခန်းသို့ ဝင်လာပြီးနောက် ဘယ်ဘက်အောက်ခန်းသို့လားရေ။ ထို့နောက် ဘယ်ဘက် အောက်ခန်းမှ ညှစ်ထုတ်ရေသွီးတိအား သွီးလွှတ်ကြောစနစ်ထဲသို့ ညှစ်ထုတ်ရေ။
Myocardium ခေါ် နှလုံးဧကြွက်သားတိအတွက်လည်း အောက်စီဂျင်ပါသည့်သွီးလိုအပ်ရေ။ ၎င်းသွီးကြောတိကို Right and Left Coronary arteries ညာဘက်-ဘယ်ဘက် (ကိုရိုနရီ) သွီးကြောတိဟုခေါ်ရေ။ နှလုံးသွီးကြောကျဉ်း ရောဂါ ဆိုရေမှာ ၎င်းသွီးကြောတိ ကျဉ်းခြင်းဖြစ်ရေ။
နှလုံးအလုပ်လုပ်ရန် နှလုံးကြွက်သားတိအား Contraction ညှစ်ခြင်းနန့် Relaxation လျော့ခြင်းရို့ စနစ်တကျလုပ်ရေ။ ထိုအလုပ်လုပ်နိုင်ရန် Conduction System လျှပ်စစ်ဓာတ် စီးဆင်းမှုစနစ် ဟိရေ။ နှလုံးမှသွီးတိကို ထိရောက်စွာ ညှစ်ထုတ်နိုင်ရန် ဖြစ်စဉ်တခုအတွက် တိကျစွာ ထိန်းညှိမှုဟိရေ။ ယင်းအလုပ်ကို Sinoatrial node ကလုပ်ပီးရေ။ ၎င်းက တမိနစ်လျင် ၇ဝ-၈ဝ နှုန်း စီးချက်ကျကျ လုပ်ပီးရေ။ Heart rate (Pulse rate) = 70-80/minute
နှလုံးဧ ညှစ်ထုတ်ခြင်းနန့် ပြန်လျော့ပီးခြင်း အလုပ်နှစ်မျိုး ပါဝင်သည့် ဖြစ်စဉ်တခုအား Cardiac Cycle ဟု ခေါ်ရေ။ ညှစ်ထုတ်ခြင်းအဆင့်ကို Systolic phase ဟုလည်းကောင်း၊ ပြန်လျော့ပီးခြင်းအဆင့်ကို Diastolic phase ဟုလည်းကောင်း ခေါ်ရေ။ ထို ဖြစ်စဉ်တပါတ်ရေ (ဝ.ဂ) စက္ကန့် ကြာရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် သွီးဖိအား (Blood preassure) တိုင်းသည့်အခါ အထက်သွီးချိန် ကို Systolic Pressure ဟုလည်းကောင်း၊ အောက်သွီးချိန်ကို Diastolic pressure ဟု လည်းကောင်းခေါ်ရေ။
- BP = 110/80 mmHg
နှလုံးခုံနှုန်း(Heart Rate) edit
Sino-atrial node က အဆက်မပြတ်၊ စီးချက်ကျကျဖြင့် နှလုံးကိုခုန်စီရေ။ ပြောင်းလဲနီရေ ခန္ဓာကိုယ် လိုအပ်သည့် သွီးပမာဏရစီရန် အနှေးအမြန်ပြောင်းနီရေ။ ယင်းကို Medulla Oblongata ခေါ် ဦးနှောက်ဧ အစိတ်အပိုင်းတခုက ထိန်းပီးရေ။ ပုံမှန် နှလုံခုန်နှုန်ရေ ၁ မိနစ်လျင် ၆၀ မှ ၁၀၀ (60-100 bpm) ဟိရေ။ ကောင်းစွာလေ့ကျင့်ထားရေ အားကစားသမားဧ နှလုံးခုန်နှုန်းရေ ၄၀-၆၀ ဟိရေ။
Reference edit