တည်နီရာ
editမြောက်ဦးနန်းတော်ကုန်းဧ့ အရှေ့ဘက် တစ်မိုင်ခန့်အကွာတွင် တည်ဟိပါရေ။ ဘုရားအုပ်စေတီတော်ဧ့ အနောက်ဘက်၊ ဝင်းမနားကျီဧ့ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် တည်ဟိပါရေ။
ကုသိုလ်သျှင်
editဘုရင်မင်းစောအို (ခေါ်) စလတ္တာစောမွန်ရေ ကောဇာသက္ကရာဇ် (၈၈၉) ခု၊ အေဒီ (၁၅၂၇) ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက်လှူဒါန်းခပါရေ။
သမိုင်းအကျဉ်း
editဘုရင်မင်းစောအို (ခ) စလတ္တာစောမွန် တည်ထားကိုးကွယ်ခရေ။ နိရ်ပူဇာဆိုရေ အမည်မှာ နရပူဇာ ဟူရေ ပါဠိစကားမှလာရေ အမည်ဖြစ်ပြီး လူအတိပူဇော်သက္ကာရပြုသည့်နီရာဟု အဓိပ္ပါယ်ရရေ။ သတ္တရဖန်တောင်စဉ်ခုနှစ်လုံးတို့၌ မင်းစောအိုရေ ကြီးကျယ်စွာရေစေတီ (၇) ဆူကို တည်ထားတော်မူရာတွင် တစ်ဆူအပါအဝင် ဖြစ်ရေ။ နိမ္ဗူဇာစေတီမှာ (၃) ဆူဟိပြီး ဤစေတီတော်မှာ အောက်နိမ္ဗူဇာစေတီပင် ဖြစ်ပါရေ။ မြောက်ဘက်တောင် အလယ်ဆင့်တွင် အလယ်နိမ္ဗူဇာနန့် အလယ်နိမ္ဗူဇာဧ့ မြောက်ဘက်တောင်ထိပ်တွင် အထက်နိဇာကို ဖူးတွေ့နိုင်ပါရေ။ စေတီတော် (၃)ဆူစလုံးမှာ ခေတ်အတူတူလက်ရာတိပင် ဖြစ်ပါရေ။ စေတီတော်တွင် ဝေသာလီခေတ်၊ လေးမြို့ခေတ် နန့်မြောက်ဦးခေတ်လက်ရာတိကို တွေ့ဟိရပါရေ။ ခေတ်လက်ရာတိကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် စေတီတော်ဧ့ သက်တမ်းကို ခန့်မှန်းပနာ သိသာနိုင်ပါရေ။
ဗိသုကာလက်ရာ
editနိမ္ဗူဇာစေတီတော်ကို ပေ (၁၀၀) ခန့်မြင့်ရေ တောင်ကုန်းပေါ်တွင် ကျောက်အတိဖြင့် တည်ဆောက်လှူဒါန်း ခရေ စေတီတော်တစ်ဆူပင် ဖြစ်ပါရေ။ စေတီတော်ကို ပုံစံသုံးမျိုးဖြင့် တည်ထားပါဧ့။ အောက်ခြေမှာလေးမျက်နှာပုံစံတွေ့ဟိရပြီး ကြေးဝန်းမှောက် အောက်အဆင့်ကို ရှစ်မျက်နှာပုံစံ တွေ့ဟိရပါရေ။ ကြေးဝန်းအထက်အပေါ်မှ ငှက်ပျောဖူးထိ အဝန်းပုံစံဖြင့် တက်သွားရေကို တွေ့ဟိရပါဧ့။ ကြေးဝန်းအောက်အဆင့် ထောင့်ချိုးတိတွင် မူလက ပန်းလက်ရာနန့် အရုပ်တိ ပါဟိဟန်တူပါရေ။ သင်္ကန်းစည်းကို အပြင်သို့ ရှည်ထွက်နီရေ ရွဲလုံးတိဖြင့် ပတ်လည်တန်ဆာဆင်ထားပါရေ။ ရွဲလုံးတိဧ့ အရင်း၌ ရွဲလုံးခါးပတ်တိဖြင့် ဆောင်ရွက်ထားရေကို ထူးခြားစွာတွေ့ဟိရပါရေ။ ရွဲလုံးတစ်လုံးဧ့အချင်းမှာ (၄) လက်မခွဲခန့်ဟိပြီး အပြင်ဘက်သို့ (၃) လက်မခန့်အရှည် တွေ့ဟိရ ပါရေ။ စေတီတော်မှာ အောက်ခြေအကျယ် တစ်မျက်နှာလျှင် (၃၉) ပေခန့်ဟိပြီး အမြင့်မှာလည်း (၃၉) ပေခန့်ဟိ ပါရေ။ စေတီတော်ခြေရင်း အရှေ့ဘက်မျက်နှာတွင် (၁၀) ပေကျော်ခန့်မြင့်ရေ လေးမြို့ခေတ် ဆင်းတုတော်ကြီးတစ်ဆူကို တွေ့ရပါရေ။ ဆင်းတုတော်မှာ ရောင်လျှံတော်လည်းပါဟိပါရေ။ ပဇင်္ဂမုဒြာ ဆင်းတုတော်မျိုးပင် ဖြစ်ပါရေ။ ဆင်းတုတော်အား ပူဇော်ထားရေ ပလ္လင်တော်မှာ (၃) ပေခန့်မြင့်ပါဧ့။ ရိုးရိုးပလ္လင်တော်သာ ဖြစ်ပါရေ။ ဒေစေတီကို ခရစ်သက္ကရာဇ် (၁၉၉၇) ခုနှစ်က မြောက်ဦးရှေးဟောင်းသုတေသနဌာနမှ ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခစဉ် ဝေသာလီခေတ် စာအရေးအသားပါ အုတ်ခွက်ဘုရားနန့် ကျောက်ဆစ်လက်ရာတိ၊ လေးမြို့ခေတ်ဆင်းတုတော်တိ ကိုလည်း တွေ့ဟိခရပါရေ။ ယခုအခါ မြောက်ဦးရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်တွင် ပြသလျက်ဟိပါဧ့။ ဒေစေတီတော်အောက်ခြေတွင် မူလလက်ရာ ထီးတော်ဟောင်း ထီးဘုံဆင့်နှစ်ဆင့်ဧ့ အစိတ်အပိုင်းကို တွိဟိရပါဧ့။ ထီးတော်ဘုံတစ်ဆင့်မှာ အချင်း (၁) ပေ (၅) လက်မခန့်နန့် အမြင့် (၆) လက်မခန့်ဟိပါရေ။ အလယ်တွင် လေးထောင့်အပေါက်ကလေး ပါဟိပါရေ။ ထောင့်ချိုးကြောပွင့်ဖတ်တိဖြင့် တန်ဆာဆင်ထားပါဧ့။ ထီးတော်တစ်ဝက်သာ တွေ့ဟိရပါရေ။ ထီးတော်အခြားတစ်ဆင့်မှာ ထီးအစိတ်အပိုင်းတစ်ခြမ်းကိုသာ တွေ့ဟိရပါရေ။ အမြင့် (၅) လက်မခန့်နန့် အကျယ် (၉) လက်မခန့်ဟိပြီး ရိုးရိုးကြာဖတ်တိဖြင့် တန်ဆာဆင်ထားပါရေ။ စေတီတော်အား မူလကကျောက်ထီးတော်တင်လှူခရေ။
ကိုးကား
editမြောက်ဦးဒေသ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦးများ (ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမူဝန်ကြီးဌာန) -၂၀၁၅