ဇီဝနည်းပညာဆိုရေမှာ လူသားတိဧ အကျိုးကျေးဇူးအတွက် ဇီဝဗေဒစနစ်တစ်ခုကို ပြုပြင်ရန် သို့မဟုတ် ကြိုးကိုင်ခြင်းအတွက် နည်းပညာကို အသုံးပြုခြင်းဖြစ်ရေ။ ဇီဝနည်းပညာရေ မတူညီရေ ထုတ်ကုန်တိပြုလုပ်ရန်အတွက် လူနီမှုစနစ်ကို အသုံးပြုရေ။
ဇီဝနည်းပညာကို စိုက်ပျိုးရီး၊ ဆီးပညာ၊ မျိုးရိုးဗီဇ နန့် အရက်၊ ဝိုင်၊ ဓာတုပစ္စည်းတိ အစဟိသည့် အမျိုးမျိုးရေ စီးပွားဖြစ်ထုတ်ကုန်တိ ထုတ်လုပ်ခြင်းစသည့် နယ်ပယ်တိစွာတွင် တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုခကတ်ရေ။ လူတိရေ ချက်လုပ်ခြင်းနန့် မုန့်ဖုတ်ခြင်းရည်ရွယ်ချက်အတွက် ခေတ်အဆက်ဆက် ဇီဝနည်းပညာကို အသုံးပြုခကတ်ရေ။
ဇီဝနည်းပညာ
editဇီဝနည်းပညာရေ အကွျှန်ရို့ဧ ပိုပြီးကေကောင်းမွန်ရန်နန့် ရေရှည်တည်တံ့ရေ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ဇီဝဗေဒနန့် နည်းပညာပေါင်းစပ်မှုတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ခေတ်မီဇီဝနည်းပညာတွင် မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာ၊ ဇီဝနည်းပညာနန့် ဇီဝဖြစ်စဉ်အင်ဂျင်နီယာရို့ ပါဝင်ရေ။
မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာကို သက်ဟိတစ်ခုဧ မျိုးရိုးဗီဇဖွဲ့စည်းပုံကို ပြောင်းလဲရန်အတွက် အသုံးပြုရေ။ ပိုးမွှား-ခံနိုင်ရည်ဟိရေ သို့မဟုတ် ပဋိဇီဝဆီးခံနိုင်ရည်ဟိရေ ဗီဇတိပိုင်ရေ ရွီးချယ်မှုမျိုးဗီဇတစ်ခုကို ထည့်သွင်းရန် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်အသုံးပြုပြီး ပိုးမွှား-ခံနိုင်ရည်ဟိရေ သို့မဟုတ် ပဋိဇီဝဆီးခံနိုင်ရည်ဟိရေ ဗီဇတိ စရေရို့ကို လက်ခံသည့် နီရာတစ်ခု သို့ ထည့်သွင်းရန် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်အသုံးပြုရေ ။ ၎င်းရေ host ဂျီနိုမ်တွင် နှစ်သက်ဖွယ်ကောင်းရေ ဗီဇကို ပေါင်းစပ်ပြီး အသွင်ပြောင်းမှုကို လက်ခံနိုင်သူဧ phenotype တွင် တွိ့မြင်နိုင်ပါရေ။
Bioprocess အင်ဂျင်နီယာတွင် အင်ဇိုင်းတိ၊ ပဋိပစ္စည်းတိ၊ အော်ဂဲနစ်အက်ဆစ်တိ၊ ကာကွယ်ဆီးတိ စရေရို့ပိုင်ရေ အမျိုးမျိုးရေ ထုတ်ကုန်တိ ထုတ်လုပ်မှုကို ပံ့ပိုးပီးကာ အကြီးစားလုပ်ဆောင်ရေ။ အလိုဟိရေ သိမ်းငယ်ရေဇီဝသက်ဟိတိကို ဒေရည်ရွယ်ချက်အတွက် ထိန်းချုပ်ထားရေ၊ မြုံပြီး သင့်လျော်ရေအခြီအနီတိအောက်တွင် စိုက်ပျိုးထားရေ။
ဇီဝနည်းပညာတွင် ဂျီနိုမ်နန့် ပရိုတိန်းအစီအစဉ်တိပိုင် ဇီဝအချက်အလက်ကို ရည်ရွယ်ချက်အမျိုးမျိုးအတွက် သိမ်းဆည်း၊ ထိန်းသိမ်းကာ ပြန်လည်ရယူရေ။
ဇီဝနည်းပညာအခြီခံမူတိ
editခေတ်မီဇီဝနည်းပညာရေ မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာနန့် ဇီဝဖြစ်စဉ်အင်ဂျင်နီယာရို့အပေါ် တိစွာမူတည်ရေ။
မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာ
editမျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာဧ နိယာမမှာ သက်ဟိတိဧ မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်းတိကို ကိုင်တွယ်ဖြေသျှင်းရန်နန့် နှစ်သက်ဖွယ်ကောင်းရေ လက္ခဏာတိကို ပေါင်းစပ်ရန်ဖြစ်ရေ။ Recombinant DNA နည်းပညာရေ မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာဧ အဓိကမဏ္ဍိုင်ဖြစ်ရေ။
Recombinant DNA Technology ရေ သက်ဟိတိဧ မျိုးဗီဇတိကို ပြောင်းလဲရန် နည်းပညာတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းထားရေ DNA နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ လိုချင်ရေ ဗီဇကို လက်ခံဆောင်ရွက်ပီးရေ။ လက်ခံသူရေ ထည့်သွင်းထားရေ ဗီဇဖြင့် အုပ်ချုပ်သည့် လိုချင်ရေ စရိုက်လက္ခဏာကို ထင်ရှားစွာပြသရေ။
ပြန်လည်ပေါင်းစည်းထားရေ DNA နည်းပညာတွင် အောက်ပါအဓိကအဆင့်တိ ပါဝင်ရေ-
လိုချင်ရေဗီဇကိုရွီးချယ်ခြင်း။
ဥပမာ- plasmid ဟုလူသိတိရေ မျိုးရိုးဗီဇလွှဲပြောင်းခြင်းအတွက် vector ဧရွီးချယ်မှု
ပေါင်းစည်းထားရေ DNA တိကို host အတွင်းသို့ ထည့်သွင်းခြင်း။
အိမ်သျှင်တွင် မိတ်ဆက်ထားရေ DNA ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားခြင်းဖြင့် ၎င်းအား နီာင်လာနီာက်သားသို့ လွှဲပြောင်းပီးမည်ဖြစ်ရေ။
Recombinant DNA နည်းပညာရေ ကန့်သတ်အင်ဇိုင်းတိ၊ ligases၊ polymerases စရေရို့ပိုင်ရေ vector၊ host နန့် enzymes ပိုင်ရေ ကိရိယာတိစွာ လိုအပ်ပါရေ။
လုပ်ငန်းစဉ်
edit- ကန့်သတ်အင်ဇိုင်းတိကို မော်လီကျူးကတ်ကြေးတိအဖြစ် လူသိတိပြီး လိုချင်ရေ DNA ဧ အစီစဉ်တိကို ဖြတ်တောက်ပီးရေ။
- ထို့နီာက် ဒေ DNA ကို ligases ဧအကူအညီဖြင့် လက်ခံထားရေ organism သို့မထည့်သွင်းမီ vector အတွင်းသို့ ချိတ်ဆက်ထားရေ။
- DNA-vector ပေါင်းစပ်မှုကို လက်ခံသည့်နီရာအဖြစ် ပြောင်းလဲသည့် Recombinant DNA ဟုခေါ်ရေ။
- နိုင်ငံခြား DNA နန့်အတူ ဒေပြန်လည်ပေါင်းစပ်ထားရေ DNA ရေ အိမ်သျှင်အတွင်း၌ တိပြားရေ။
- ထို့နီာက် ပစ်မှတ်ပရိုတင်းဧဖော်ပြမှုကို လှုံ့ဆော်ရန် အကောင်းဆုံးအခြီအနီတိ ပီးထားရေ။ ဒီပရိုတင်းကို recombinant ပရိုတင်းလို့ခေါ်တယ်။
- မျိုးရိုးဗီဇပြုပြင်ထားရေ သီးနှံအမြောက်အမြားကို ဒေနည်းပညာဖြင့် ထုတ်လုပ်ရေ ဥပမာ- Bt ဝါဂွမ်း၊ ပိုးမွှားဒဏ်ခံနိုင်ရေ ဝါဂွမ်းမျိုးဖြစ်ရေ။
ဇီဝဖြစ်စဉ်အင်ဂျင်နီယာ
editခေတ်မီဇီဝနည်းပညာရေ ဆီးဝါးလုပ်ငန်း တိုးတက်မှုအတွက် တာဝန်ဟိရေ။ ၎င်းရေ ပဋိဇီဝဆီးတိ ၊ အင်ဇိုင်းတိ၊ ကာကွယ်ဆီးတိ စရေရို့ ပိုင်ရေ ထုတ်ကုန်တိ ထုတ်လုပ်ခြင်းနန့် သိုလှောင်ခြင်းတွင် အထောက်အကူဖြစ်စီရေ ။
ပိုးမွှားကင်းစင်ပြီး အကောင်းဆုံးအခြီအနီတိအောက်တွင် ဇီဝဓာတ်ပေါင်းဖိုတိအတွင်း သက်ဟိတိပွားတိမှုကို လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြင့် ယဉ်ကျေးမှုအတိအပြားကို ရဟိနိုင်ရေ။ Bioprocess Engineering ကို အသုံးပြု၍ လိုအပ်ရေ ထုတ်ကုန်ဧ မြင့်မားရေ အထွက်နှုန်းကို အကွျှန်ရို့ ရဟိပါရေ။
လုပ်ငန်းစဉ်
- rDNA ပါဝင်ရေ အိမ်သျှင်သက်ဟိတိကို သင့်လျော်ရေကြီးထွားမှုအခြီအနီတိပီးခြင်းဖြင့် ပိုးမွှားဇီဝဓာတ်ပေါင်းဖိုတွင် မွေးမြူထားရေ။ ဖြစ်ပေါ်လာရေ ထုတ်ကုန်တိရေ ကြီးထွားမှုကြားခံတွင် ထုတ်လွှတ်ရေ သို့မဟုတ် ဆဲလ်အတွင်း၌ စုပုံနီရေ။
- ရဟိရေ ထုတ်ကုန်တိကို ဈီးကွက်မတင်မီ လုပ်ငန်းစဉ်တိ ဆက်တိုက်လုပ်ဆောင်ရရေ။
- ထုတ်ကုန်တိကို downstream processing ဟုခေါ်ရေ လုပ်ငန်းစဉ်ဖြင့် သန့်စင်ပြီး အမျိုးမျိုးရေ လုပ်ငန်းစဉ်တိဖြင့် ပုံဖော်ထားရေ။
- ထုတ်ကုန်ရေ နီာက်ထပ်စမ်းသပ်မှုတိကို မပြုလုပ်မီ တင်းကျပ်ရေ အရည်အသွီးစစ်ဆီးမှုကို ခံယူရဖို့ဖြစ်ရေ။
ဇီဝနည်းပညာဆိုင်ရာ ခေတ်မီလုပ်ငန်းစဉ်တိရေ လူသားတိဧ ကောင်းကျိုးချမ်းသာအတွက် အသုံးပြုကတ်ပြီး အကွျှန်ရို့ဧဘဝအပေါ် သိသိသာသာ သက်ရောက်မှုဟိရေ။ ထုတ်ကုန်တိရေ ဆီးဝါးမျိုးစုံနန့် အစားအစာထုတ်လုပ်မှုကို တိစွာမြှင့်တင်ပီးခရေ ။ အမျိုးမျိုးရေ ရောဂါတိကို တိုက်ဖျက်ရန်နန့် လူနီမှုဘဝ မြှင့်တင်ရန် ဒေနယ်ပယ်တွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သုတေသန ပြုလုပ်နီပါရေ။