ဇီဝဓာတုဗေဒ ရေ သက်ဟိရို့ဧ ဓာတုဗေဒဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်တိ ကိုလေ့လာရေ ပညာရပ်ဖြစ်ရေ။ ထိုဘာသာရပ်ရေ ပရိုတင်း (အသားဓာတ်)၊ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် (ကစီဓာတ်)၊ လစ်ပစ် (အဆီဓာတ်)၊ နျူကလစ်အက်ဆစ်၊ အန်ဇိုင်းမ်နန့် ဇီဝမော်လီကျူးတိအစဟိရေ ဆဲလ်ဧအစိတ်အပိုင်းတိဧ တည်ဆောက်ပုံ၊ အလုပ်လုပ်ပုံရို့နန့် ပတ်သက်ရေပညာရပ်ဖြစ်ရေ။
အင်ဇိုင်းမ်တိရေ ပရိုတိန်းတိဖြစ်ပြီး သက်ဟိအတွင်း ဓာတ်ပြုခြင်းကို မပြောင်းလဲစေဘဲ ဓာတ်ပြုမှု နှုန်းကို မြှင့်တင်ပီးသည့် ဓာတ်ကူပစ္စည်းတိ ဖြစ်ရေ။ အန်ဇိုင်းမ်ဧ ဂုဏ်သတ္တိတိမှာ ဓာတ်ပြုမှုကို အစပျိုးခြင်း၊ နှုန်းမြှင့်တင်ပီးခြင်း၊ အစပျိုးစွမ်းအင်ကို နှိမ့်ချပီးခြင်းရို့ ဖြစ်ရေ။ အချို့အန်ဇိုင်းမ်တိမှာ ပရိုတိန်းတိ မဟုတ်ပဲ ရိုင်ဘိုနျူကလစ်အက်ဆစ်တိ ဖြစ်ပြီး၎င်းရို့ကို ရိုင်ဘိုဇိုင်းမ်တိဟု ခေါ်ရေ။
နျူကလစ်အက်ဆစ်မှာ နျူကလီရိုတိုက် ပေါ်လီမာတိဖြစ်ရေ။ နျူကလီရိုတိုက်တိရေ သကြား၊ ဖော့စဖိတ်နန့် နိုင်ထရိုဂျင်ဘေ့စ်ရို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားရေ။ နျူကလစ်အက်ဆစ်တိရေ သက်ဟိဖွဲ့စည်းရာတွင် အရီးပါသည့် အခြီခံယူနစ်တိဖြစ်ရေ။ မျိုးဗီဇ သင်္ကေတ နှစ်ပင်လိမ် ကြိုးတချောင်းပုံဟိသည့် DNA (ဒီအောက်ဆီရိုင်ဘိုနျူကလစ် အက်ဆစ်) ရေ အတွိ့တိသည့် နျူကလစ်အက်ဆစ် တမျိုးဖြစ်ရေ။ DNA တွင် သက်ဟိဆဲလ်အတွင်း ဇာနည်းဇာပိုင်အလုပ်လုပ်ရဖို့ကို လမ်းညွှန်ပီးသည့် အချက်အလက်ပေါင်း မြောက်မြားစွာပါဝင်ရေ။ သက်ဟိဆဲလ်တိတွင် အရီးပါသည့် ကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေသည့် RNA တိရေလည်း နျူကလစ်အက်ဆစ် တမျိုးဖြစ်ရေ။
ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်တွင် သကြားဓာတ်နန့် ကဆီဓာတ်တိ ပါဝင်ရေ။ အရိုးသျှင်းဆုံး ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်မှာ ဂလူးကို့စ်၊ ဂလက်ရို့စ်၊ ဖရပ်ရို့စ် စသည့် မိုနိုဆက်ကရိုက် တိဖြစ်ရေ။ မိုနိုဆက်ကရိုက်တိရေ ရေထုတ်ဓာတ်ပြုခြင်း အားဖြင့် ရှည်လျားသည့် မော်လီကျူးတခက် အဖြစ်ဆက်ကာ ပေါ်လီဆက်ကရိုက်တိ ဖွဲ့စည်းနိုင်ရေ။ ပေါ်လီဆက်ကရိုက်တိရေ မိုနိုဆက်ကရိုက်တိကို အက်ဆီတယ်အုပ်စုတိဖြင့်ဆက်ကာ ပေါင်းစည်းထားသည့် ကြီးမားသည့် မော်လီကျူးတိဖြစ်ရေ။ ဥပမာ ကဆီ၊ ဂလိုင်ကိုဂျင်နန့် ဆဲလူးလို့စရို့ရေ ပေါ်လီဆက်ကရိုက်တိ ဖြစ် ကတ်ရေ။
ပရိုတိန်းတိရေ အမီနိုအက်ဆစ် တိဧ ပေါ်လီမာတိဖြစ်ရေ။ သက်ဟိလောကတွင် တွိ့ဟိရသည့် အမီနိုအက်ဆစ် (၂၀ ) မျိုးဟိရေ။ အမီနိုအက်ဆစ်တိ အချင်းချင်း တွဲကပ်လာချိန်တွင် ပက်တိုက်ဓာတ်စည်းတိ ဖြစ်ပေါ်စီရေ။ အမီနိုအက်ဆစ် နှစ်ခု တွဲကပ်ခြင်းကို ဒိုင်ပက်တိုက်ဟုခေါ်ပြီး သုံးခုတွဲကို ထရိုင်ပက်တိုက်ဟု ခေါ်ကာ သုံးခုအထက်ပါဝင်က ပေါ်လီပက်တိုကဟုခေါ်ရေ။
လစ်ပစ်တိမှာ အဆီနန့် ဖယောင်းတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ပြည့်ဝလစ်ပစ်တိတွင် တစ်ထပ်ဓာတ်စည်းတိပါဝင်ပြီး ထောပတ်ဆီတွင် တွိ့ရရေ။ ယင်းရို့ရေ အခန်းအပူချိန်တွင် အခဲအခြီအနေတွင် တည်ဟိရေ။ လူ့ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားသည့် လစ်ပစ်တိရေ စွမ်းအင် အရင်းအမြစ်တိဖြစ်ရေ။ ခန္ဓာကိုယ်မှ စွမ်းအင် အမြောက်အမြား လိုအပ်ချိန်တွင် လစ်ပစ်မော်လီကျူးတိကို ဓာတ်တိုးခြင်းဖြင့် ဖြိုခွဲကာ ATP (အဒီနိုဆင်း ထရိုင်ဖော့စဖိတ်) အသွင်ဖြင့် စွမ်းအင်ထုတ်ပီးရေ။ .